Wat is de zienswijze van de bijbel?

Is crematie juist voor christenen?

WAT zou uw reactie zijn op de gedachte dat het stoffelijk overschot van een van uw familieleden gecremeerd zou worden? Vindt u crematie als manier van lijkbezorging even aanvaardbaar als een begrafenis? Of druist crematie tegen uw innerlijke gevoelens in? Schijnt het onjuist of zelfs onschriftuurlijk te zijn?

Uw reactie kan gevormd zijn door de overheersende zienswijze waar u woont. In sommige landen is crematie heel gewoon. In West-Duitsland, Engeland en Denemarken wordt bijvoorbeeld meer dan de helft van de doden gecremeerd, in Nederland 25 percent en in Japan vrijwel elke overledene. Maar in de Verenigde Staten slechts ongeveer 8 percent, en in andere landen is het nog ongebruikelijker. Waarom zulke verschillen?

Ongetwijfeld dragen plaatselijke omstandigheden ertoe bij op wat voor manier men zich van de doden ontdoet. In sommige gebieden is de grond bijvoorbeeld bijna het gehele jaar bevroren en is brandhout schaars. Daar is het gebruikelijk de doden ’onbedekt’ te laten liggen en tot voedsel voor vogels of dieren te laten dienen. In zulke landen wordt alleen in de midden- en hogere stand begraven of gecremeerd. In bepaalde landen waar grond schaars is, is crematie een algemene gewoonte omdat ze minder kost dan het begraven in een normaal graf.

Maar ook religieuze gevoelens spelen een rol wanneer het om crematie gaat. In de overtuiging dat de ziel onsterfelijk was, bezagen velen van de oude Grieken en Romeinen crematie als een prachtige manier om de ziel snel uit het dode lichaam te verlossen.

Aan de andere kant bericht de Encyclopædia Judaica het volgende: „Lijkbezorging door verbranding is geen joods gebruik en begraven wordt door de traditionele joden als iets verplichts beschouwd.” Ook de Rooms-Katholieke Kerk is eeuwenlang sterk tegen crematie gekant geweest. In het late negentiende-eeuwse kerkelijk recht werd verklaard dat katholieken die besloten hadden zich te laten cremeren, van een kerkelijke begrafenis werden buitengesloten, tenzij ze voor hun dood berouw hadden van hun besluit. In 1963 bracht een pauselijk decreet hier wel enige verandering in, maar toch werd er nog op aangedrongen ’zich van crematie te onthouden behalve wanneer de omstandigheden ertoe dwingen’.

Wat is echter, vanuit Gods Woord bezien, de juiste houding met betrekking tot crematie? Is het juist voor een christen zich te laten cremeren?

In bijbelse tijden

Gedurende de bijbelse periode was het voor dienstknechten van God gebruikelijk het lichaam van een gestorven persoon in een grot, graftombe of kuil te begraven. Abraham stelde een vroeg voorbeeld door na de dood van zijn geliefde vrouw Sara, een grot te kopen die als familiegraf dienst zou doen (Gen. 23:2-20; 49:29-32). Abrahams nakomelingen, de Hebreeën, kenden aan een passende begrafenis grote belangrijkheid toe. Van een begrafenis verstoken te blijven, was een rampspoed (Jer. 14:16). Zo werd ook Jehovah’s verwerping van koning Jojakim in de profetie duidelijk gemaakt, door over hem te zeggen dat hij een „ezelsbegrafenis” zou ontvangen, dat wil zeggen dat zijn stoffelijk overschot buiten de stad gesleept zou worden en onbegraven zou blijven liggen. — Jer. 22:18, 19; vergelijk Jeremia 25:32, 33; Jesaja 14:19, 20.

Met zo’n nadruk op een juiste begrafenis, zou het voor iemand een schande zijn wanneer hem een begrafenis werd geweigerd en zijn stoffelijk overschot tot as werd verbrand. In verband met enkele misdrijven vereiste de Wet dat de misdadiger werd gedood en zijn lichaam verbrand werd (Lev. 20:14; 21:9; Joz. 7:15, 25). Toen Jezus op aarde was, was het Dal van Hinnom, ten zuiden van de muren van Jeruzalem, een vuilnisbelt waar vuren brandende werden gehouden om het afval te vernietigen. Ook de lichamen van dode misdadigers die men het niet waard achtte om te worden begraven, werden daarin geworpen. Jezus gebruikte dit als een symbool van volledige vernietiging zonder enige hoop op een opstanding. — Mark. 9:47, 48; Matth. 5:22.

Maar moeten we uit deze voorbeelden nu opmaken dat het onjuist is een lichaam te laten cremeren?

Wel, ten eerste zij opgemerkt dat de Wet die twee aspecten, misdaad en verbranding, niet onscheidbaar met elkaar verbond. De joden gebruiken Deuteronomium 21:23 als een bewijstekst om het begraven in de grond te ondersteunen. En daar wordt gesproken over het lichaam van een terechtgestelde man, dat na aan een paal te zijn gehangen, ’s nachts niet mocht blijven hangen, maar „in elk geval dezelfde dag” nog „begraven” moest worden. Verbranden was dus niet de enige manier waarop men zich van het lichaam van een misdadiger ontdeed.

Bovendien kan men wel aanvoelen dat er een onmetelijk verschil bestaat tussen de lijkverbranding van een misdadiger op een vuilnisbelt en de hedendaagse begrafenisprocedure die bij een crematie in acht wordt genomen. Terwijl het eerstgenoemde was bedoeld als blijk van verwerping en schande, is het laatste een waardig alternatief voor iemands terugkeer tot stof, wat anders door ontbinding in de grond geschiedt.

Feitelijk is de hedendaagse crematie enigszins te vergelijken met de handelingen van de mannen van Jabes-Gilead, die nadat zij de dode lichamen van koning Saul en zijn zonen uit handen van de Filistijnen hadden gered, de dode lichamen naar Jabes brachten en ze daar „verbrandden”. „Daarop namen zij hun gebeente en begroeven het” (1 Sam. 31:12, 13). De getrouwe David beschouwde hun verbranding van de dode lichamen niet als iets schandelijks. Het maakte deel uit van een eervolle teraardebestelling. — 2 Sam. 2:4-7.

De eerste christenen gingen door met het joodse gebruik om in de aarde of een graftombe te begraven. Behalve de joodse achtergrond van het christendom schijnt een van de redenen hiertoe ook te zijn geweest dat crematie toen met heidendom, met de leer onder andere van de onsterfelijke ziel, in verband werd gebracht. In latere eeuwen stelde de Rooms-Katholieke Kerk tegen de crematie een wet op, zodat door middel van een kerkelijke wet werd verboden wat niet door de Schrift werd verboden.

Hoe staat het nu met de hedendaagse christenen? Zoals blijkt, bestaat er geen bijbels gebod dat zich vóór of tegen begrafenis of crematie uitspreekt. Bovendien laat een teraardebestelling in plaats van een crematie tegenwoordig geen onderscheid meer zien tussen ware christenen en degenen die in het heidense denkbeeld van een onsterfelijke ziel geloven; vandaag de dag worden sommigen van de grootste aanhangers van die onschriftuurlijke leerstelling gevonden onder kerkgangers die normaal hun doden begraven.

Bovendien laat de bijbel duidelijk zien dat het er niet toe doet hoe een dood lichaam tot stof terugkeert, of het nu snel door middel van vuur of door geleidelijke ontbinding gaat. In beide gevallen zijn Gods woorden waar: „Want stof zijt gij en tot stof zult gij terugkeren” (Gen. 3:19). Het is zeker niet zo dat God een mummie nodig heeft om een persoon uit de doden op te wekken. De apostel Paulus onderwees dat een persoon die tot hemels leven wordt opgewekt, een nieuw lichaam zal ontvangen, dus dat hij wordt „veranderd” en iets anders krijgt dan het vleselijke lichaam dat tot ontbinding is overgegaan. Hij toonde aan dat ’God er een lichaam aan geeft zoals het hem behaagt’ (1 Kor. 15:35-49). Zo zal het ook gaan met degenen die in de Nieuwe Ordening tot een aards leven worden opgewekt. God zal in staat zijn om in een geschikt menselijk lichaam te voorzien, waarbij het niet uitmaakt op wat voor manier hun voormalige lichaam is ontbonden — versneld door vuur of langzaam door ontbinding in de aarde.

Heel duidelijk beveelt Gods Woord aan dat het lichaam van een gestorven geliefde waardig en met respect behandeld dient te worden. Maar of een gezin op grond van emotionele, economische of andere overwegingen een overleden geliefde wel of niet wil laten cremeren, is een persoonlijke aangelegenheid.