Scheuren in het bouwwerk
Door Ontwaakt!-correspondent in Frankrijk
DIE dag leken de massieve torens van de Notre-Dame in Parijs de soliditeit van de traditionele Rooms-Katholieke Kerk te symboliseren. Op het grote plein voor het 12de-eeuwse bouwwerk werd met een officiële kerkelijke processie de tenhemelopneming van Maria herdacht.
Het vreemde was echter dat op diezelfde 15de augustus 1986 enkele honderden meters verderop langs de Seine, voor de katholieke Saint-Nicolas-du-Chardonnet, een tegenprocessie werd gevormd. Vanaf deze kerk kronkelde de processie zich door de straten van het Quartier Latin, gevolgd door enkele duizenden katholieken, naar verluidt veel meer dan er aanwezig waren bij de officiële ceremonie die bij de Notre-Dame werd gehouden. Niettemin waren beide processies georganiseerd door priesters van de Rooms-Katholieke Kerk en waren beide ter ere van Maria. Waarom twee wedijverende processies om hetzelfde katholieke feest te vieren?
Dit voorval is tekenend voor de kloven waardoor de Katholieke Kerk momenteel verdeeld wordt. Ze breiden zich in alle richtingen uit, door het hele bouwwerk heen, en splijten het van links naar rechts en van boven naar beneden.
Progressieve tegenover traditionele katholieken
Ter linkerzijde bevinden zich de progressieve of liberale katholieken. De zogeheten bevrijdingstheologie, die haar oorsprong vond in Latijns-Amerika, oefent op velen van hen aantrekkingskracht uit. Voor hen zijn oecumene, socialisme en zelfs communisme geen woorden om van te schrikken. Maar zelfs in Latijns-Amerika zijn niet alle katholieken het met de bevrijdingstheologie eens. In Brazilië bijvoorbeeld is de katholieke geestelijkheid zelf opgesplitst in progressieven en traditionalisten.
Traditionalistische katholieken zijn merendeels rechtse conservatieven die vinden dat het Tweede Vaticaans Concilie de deur heeft geopend voor hervormingen die neerkomen op verraad aan het traditionele katholicisme. Zij staan erop dat de mis wordt opgedragen in het Latijn en weigeren zich te verbroederen met protestanten of links-radicalen.
Daartussenin bevindt zich de gematigde middenmoot, ongetwijfeld het talrijkste deel, maar niet noodzakelijkerwijs het vurigste. Zowel de progressieven als de conservatieven vinden dat het gematigde katholicisme zijn identiteit verliest — door te weinig of juist te veel hervormingen. Veel progressieven vinden dat de hervormingen niet ver genoeg gaan en dat de politieke bemoeienissen van de kerk ten behoeve van de armen te terughoudend zijn. De traditionalisten zijn ervan overtuigd dat het katholicisme van na het Tweede Vaticaans Concilie zichzelf zozeer aan het hervormen is dat er straks geen katholiek geloof meer overblijft.
Door deze hoofdstromingen heen lopen op alle niveaus nog meer scheuren. Katholieken zijn verdeeld over geloofskwesties en de moraal. Wat de geloofsleer of leerstellingen betreft, officiële katholieke dogma’s zoals het hellevuur, het vagevuur, de erfzonde en zelfs de Drieëenheid worden binnen de Katholieke Kerk niet langer klakkeloos aanvaard. Uit een recente enquête in Frankrijk, dat geldt als „de oudste dochter van de kerk”, bleek dat 71 procent van de geïnterviewde Franse katholieken eraan twijfelde of er leven na de dood is, 58 procent het bestaan van de hel ontkende, 54 procent niet in het vagevuur geloofde en 34 procent de Drieëenheid niet aanvaardde.
Het is waar dat er over de hele wereld veel katholieken zijn die nog steeds vurig in deze leerstellingen geloven. Maar dat bewijst alleen maar dat de katholieken in geloofskwesties verdeeld zijn.
„Het kernprobleem . . . is gehoorzaamheid aan Rome”
Op het morele vlak zijn katholieken ernstig verdeeld over zaken zoals voorechtelijke seks, overspel en homoseksualiteit. Veel oprechte katholieken zijn diep geschokt door de toegeeflijke houding van leden van hun kerk, met inbegrip van sommige geestelijken en zelfs bepaalde theologen. Katholieken met een hoogstaande moraal troosten zich misschien met het feit dat de paus zich sterk tegen seksuele immoraliteit heeft uitgesproken. Maar beklemtoont dit niet juist de verontrustende waarheid dat steeds meer katholieken de autoriteit van de paus in dergelijke aangelegenheden in twijfel trekken?
De Londense Observer schreef onlangs: „De spanningen tussen de paus en velen in zijn kudde zijn tot uiting gekomen in alom gepubliceerde meningsverschillen over abortus, kunstmatige geboortenbeperking, de toelating van vrouwen tot het priesterschap en de vraag of gescheiden katholieken ter communie mogen gaan. Het kernprobleem dat eraan ten grondslag ligt, is gehoorzaamheid aan Rome.”
Bisschop James Malone, voormalig voorzitter van de Nationale (Amerikaanse) Raad van Katholieke Bisschoppen, waarschuwde voor „een groeiende en gevaarlijke verwijdering tussen kerkelijke elementen in de Verenigde Staten en de Heilige Stoel”. Hij sprak over „afwijkende meningen”, „verdeeldheid” en „voortschrijdende vervreemding”.
Aan de andere kant komen traditionalistische katholieken openlijk tegen de paus in opstand omdat zij vinden dat hij niet strikt genoeg is. De leidende figuur in deze opstand is een Franse katholieke aartsbisschop. Hij heeft een beweging in het leven geroepen die de Rooms-Katholieke Kerk verder uiteen heeft gedreven, zoals in het volgende artikel uiteengezet zal worden.