’Als ik toch eens zo kon spelen!’
ONTSPANNEN aan de piano gezeten lijkt het wel of Jon de muziek tot leven laat komen. Terwijl de sopraanakkoorden die hij met zijn rechterhand speelt de melodie voller maken, zorgen de beheerste basakkoorden voor harmonie en diepte. Speelse ornamenten en sierlijke loopjes, bekwaam uitgevoerd, verlenen de muziek iets sprankelends. Adrian, Brian en Brett verlevendigen de muziek met hun elektrische gitaren, terwijl Steve voor de finishing touch zorgt met zijn volle saxofoonklanken.
Zulke levendige muziek stimuleert het publiek om vol vuur en met gevoel te zingen. De smaakvol gearrangeerde en goed in het gehoor liggende muziek moedigt hen aan vocaal hun uiterste best te doen. Geen wonder dat iemand verlangend uitroept: ’O, als ik toch eens zo kon spelen!’
Hebt u dat ook wel eens gedacht als u luisterde naar iemand die goed speelde? Misschien hebt u zelfs verzucht: ’Zo zal ik nooit kunnen spelen, dat staat vast.’ Maar hoe weet u dat? Hebt u ooit moeite gedaan om een muziekinstrument te leren bespelen?
Wie kan het leren?
Sommige mensen hebben een grotere natuurlijke aanleg dan andere als het op muziek aankomt. Maar echt, iedereen die kan leren lezen en schrijven, kan ook een instrument leren bespelen. Allereerst moet het u echter ernst zijn met de wens het instrument te bespelen en mooie muziek te maken. Het mag geen bevlieging zijn. U moet bereid zijn er moeite voor te doen.
Natuurlijk zal net zoals niet iedereen even bedreven in het lezen en schrijven wordt, niet iedereen die muziek leert hetzelfde niveau van bekwaamheid of vaardigheid bereiken om met gevoel en expressie te spelen. Luistert u echter graag naar muziek, dan kan het bespelen van een instrument een totaal nieuwe dimensie aan uw leven geven. Het verschil tussen muziek maken en ernaar luisteren is het verschil tussen meedoen aan sport en alleen maar toeschouwer zijn.
Er zijn thans twee methoden voor het leren bespelen van een instrument. Bij de ene wordt de nadruk gelegd op muziek leren lezen en het oefenen van toonladders als basis. Veel beginners raken echter ontmoedigd bij deze methode. Een alternatieve methode is die waarbij de leerling wordt geholpen eenvoudige wijsjes op het gehoor te spelen en zo vertrouwd te raken met het instrument. Dit kan de leerling dermate aanmoedigen dat hij de theorie wil leren en muziek wil leren lezen.
Is het te laat om ermee te beginnen?
„Ja, ik zou dolgraag een instrument bespelen,” zegt de 46-jarige Roslyn, „maar op mijn leeftijd heeft het geen zin om nog te proberen het te leren!” Denkt u er ook zo over? En is dat werkelijk waar? Kunnen alleen jongeren de muziek onder de knie krijgen? Zeker niet. Zoals voor alles wat inspanning vergt, geldt ook voor muziek het spreekwoord: „Je bent nooit te oud om te leren.”
Het is waar dat jonge mensen lenige vingers hebben en meestal snel leren door hun leergierigheid. Zo gaf Frédéric Chopin, een wonderkind, zijn eerste pianorecital toen hij zeven jaar was! De violist Yehudi Menuhin gaf zijn eerste optreden in het openbaar in San Francisco op de vergevorderde leeftijd van acht jaar! Natuurlijk vormen zij uitzonderingen.
Onze pianist, Jon, begon op zijn achtste met pianolessen, maar hij zegt: „Ik moet bekennen dat het nieuwtje er na een paar maanden wel af was, en het is alleen aan de onverzettelijkheid van mijn moeder te danken dat ik door ben gegaan. Nu ben ik echter heel blij dat zij erop stond.” Natuurlijk staat Jon niet alleen in zijn afkeer van eindeloze oefeningen. Dat is een van de grootste barrières die jonge leerlingen moeten nemen, vooral in de eerste paar maanden, als het lijkt dat zij geen vorderingen maken.
Ouderen hebben daarentegen vaak meer doorzettingsvermogen en motivatie. Dat komt hun goed van pas bij dat onontbeerlijke element voor succes — geregeld, dagelijks oefenen. Wat het te oud zijn om te leren betreft, laat deze opmerking van een hoogleraar een aanmoediging zijn: „Als het leven de moeite waard is en mensen hun talenten blijven gebruiken, zullen zij intellectueel blijven groeien, ongeacht hun leeftijd.” Arturo Toscanini, die al zijn concerten uit het hoofd dirigeerde, leerde naar verluidt de hele partituur van een opera — elk woord, elke noot en elk teken voor alle zangers en instrumenten — op 85-jarige leeftijd nog uit zijn hoofd.
Het juiste instrument uitkiezen
De gitarist Brett gaf deze tip ten beste: „Doe geen moeite om een instrument te leren bespelen dat u niet aanstaat. U zult u nooit met hart en ziel toeleggen op het leren en op de nodige oefeningen als u zich niet werkelijk aangetrokken voelt tot het bewuste instrument waarvoor u kiest.” Dat is een goede raad. Wat zal dus van alle instrumenten waarnaar u geluisterd hebt, uw keus worden?
Net als Brett voelen veel jonge mensen zich aangetrokken tot de gitaar, zeker een van de populairste instrumenten tegenwoordig. Een gitaar kan voor de begeleiding bij zang zorgen, en voor het ritme en de harmonie voor andere instrumenten; bovendien kan ze als soloïnstrument dienen. Een ander voordeel van de gitaar is, dat ze gemakkelijk mee te nemen is, zowel binnenshuis als buitenshuis. Het leren van de basisakkoorden en de vingerzetting is betrekkelijk gemakkelijk, en een eenvoudige gitaar is niet duur.
Klavierinstrumenten, zoals de piano en het elektronisch orgel, zijn ook erg populair. Die kunt u leren bespelen met de hulp van een leraar of een van de vele vereenvoudigde cursussen die verkrijgbaar zijn. Hoewel de piano niet draagbaar is, is het niet ongebruikelijk dat er een staat op plaatsen waar vrienden bijeenkomen. Een groepje zingende vrienden begeleiden, is slechts een van de prettige dingen waarvan zelfs een betrekkelijk nieuwe leerling kan genieten. Er zijn ook elektronische orgels met ingebouwde apparaten die ritmen en speciale muzikale effecten produceren. Dan is er nog het accordeon, dat knoppen voor de linkerhand heeft om basakkoorden voort te brengen. Meestal kunnen er na slechts een paar lessen al eenvoudige wijsjes op deze instrumenten worden gespeeld.
Er is echter een grote verscheidenheid aan muziekinstrumenten buiten de enkele bekende. Over het algemeen worden ze in vier categorieën verdeeld: de houten en de koperen blaasinstrumenten, de slaginstrumenten en de snaarinstrumenten. Van de houten blaasinstrumenten zijn fluit, piccolo, hobo, klarinet, fagot en saxofoon het bekendst. Bij de koperen blaasinstrumenten zijn dat trompet, hoorn, trombone en tuba. De slaginstrumenten omvatten drums, cimbalen, xylofoon, tamboerijn en pauken. En tot de snaarinstrumenten als laatste behoren de harp, de mandoline, de gitaar en de violenfamilie — viool, altviool, cello en contrabas.
Veel mensen raken diep ontroerd door de prachtige muziek die de snaarinstrumenten laten horen, vooral de viool. Maar bedenk dat u voor het leren spelen op de viool of een ander strijkinstrument, een goed, natuurlijk muzikaal gehoor moet hebben, omdat er geen frets of toetsen op zitten zoals bij een gitaar of een piano. Het correct spelen van de noten hangt af van de plaatsing van de vingers op precies de juiste plaats op de snaren, en u moet op uw gehoor afgaan om de nauwkeurigheid en zuiverheid van de klank vast te stellen.
Voor koperen en houten blaasinstrumenten zijn sterke, gezonde longen nodig; er moet namelijk voor een gestage luchtstroom of wind worden gezorgd. Op alle koperen instrumenten worden de klanken voortgebracht doordat de lippen van de speler tijdens het blazen tegen het mondstuk bewegen. Voor het spelen op de houten blaasinstrumenten moet u een stel kleppen leren bedienen terwijl u een gestage luchtstroom door het instrument handhaaft.
De meeste mensen denken dat cimbalen, de kleine en de grote trom, pauken, enzovoort, gewoon instrumenten zijn die voor de ritmische achtergrond of de juiste maat zorgen. Maar dat is lang niet alles. Een speler moet niet alleen een uitstekend gevoel voor ritme bezitten, maar moet ook veel leren over de techniek van het bespelen van de verscheidenheid aan instrumenten, en een bekwame, gevoelige drummer is een aanwinst voor elk orkest.
Hoe hoog gemikt?
U overweegt dus een muziekinstrument te gaan bespelen? Bedenk dan wel dat u niet te hoog moet mikken of er te veel uren in moet steken in een poging het volmaakte te benaderen. U zou gemakkelijk onevenwichtig kunnen worden in het gebruiken van uw waardevolle tijd.
Ja, u kunt leren spelen — misschien niet als een virtuoos of zelfs niet helemaal ’zo’, maar goed genoeg om uzelf en degenen die naar uw muziek luisteren heel wat plezier te bezorgen.
[Inzet op blz. 21]
’Als mensen hun talenten blijven gebruiken, zullen zij intellectueel blijven groeien, ongeacht hun leeftijd’