De zorg voor ouders — Opgewassen zijn tegen de dagelijkse spanningen

ALS de verzorging van uw ouders voor spanningen zorgt, vooral spanningen die u niet had voorzien, bent u misschien geneigd u schuldig te voelen. Misschien vraagt u zich af: ’Zit er iets niet goed in mijn relatie met mijn ouders? Wonen volwassenen in veel culturen niet hun hele leven gelukkig met hun ouders samen?’

Nu, uw situatie is misschien anders. Het kan zijn dat uw ouders bij u ingetrokken zijn na twintig, dertig, veertig of meer jaar van hun leven elders gewoond te hebben. Dit betekent dat u en uw ouders het grootste deel van uw leven onafhankelijk van elkaar een bepaalde manier van leven en gewoonten hebben opgebouwd. In de loop van verscheidene tientallen jaren kunnen die levensstijl en gewoonten erg van elkaar zijn gaan verschillen. Maar nu wordt u, als verzorger, geconfronteerd met de noodzaak uw leven een harmonieus geheel te laten vormen met dat van degenen die u verzorgt. Dit kan moeilijker zijn dan indien u altijd al samen had gewoond.

Bovendien kunnen ouders erg ziek zijn of in andere opzichten meer speciale verzorging nodig hebben. Hoewel u prijzenswaardig voor het nodige zorgt en nog geen noodzaak ziet om uw ouders in een verpleegtehuis te laten opnemen, brengt deze situatie voor u allemaal begrijpelijkerwijs dagelijks spanningen met zich mee. Geven om uw ouders is iets natuurlijks. Oud en ziek worden is dat niet. Het is nooit de bedoeling van de Schepper geweest dat mensen naarmate zij ouder worden hun kracht en gezondheid kwijtraken. Denk daarom niet dat er iets aan u mankeert omdat de situatie emotioneel en fysiek meer van u vergt dan u had voorzien. — Genesis 1:26-31; Psalm 90:10.

Door de verzorging veroorzaakte spanningen duiden niet per se op een slechte relatie tussen u en uw ouders. Vooral indien u een goede relatie met hen had voordat zij uw hulp nodig hadden, zullen de eventuele moeilijkheden die u ervaart waarschijnlijk het gevolg zijn van de uitdagingen die de verzorging met zich mee kan brengen. Hoe kunt u de dagelijkse spanningen doeltreffend opvangen?

Omgaan met schuldgevoelens

Zelfs personen die voor hun ouders alles doen wat zij kunnen en moeten, voelen zich soms schuldig dat zij niet méér doen. Onterechte schuldgevoelens kunnen echter een probleem vormen. Misschien blijkt u beslissingen te nemen die bedoeld zijn om uw schuldgevoel te verminderen maar niet noodzakelijkerwijs in het belang van uzelf of uw ouders zijn. Wat zou er bijvoorbeeld gebeuren als een vrouw, om haar onterechte schuldgevoelens te verlichten, zo opging in de verzorging van haar ouders dat zij haar eigen man en kinderen verwaarloosde? Zij, haar man en haar kinderen zouden daaronder lijden. Laat uw leven dus niet beheersen door onterechte schuldgevoelens.

Voelt u zich af en toe schuldig omdat het lijkt of u nooit genoeg voor uw ouders kunt doen? Het is dan mogelijk dat de behoeften van uw ouders dat wat u hun kunt geven te boven gaan. De situatie kan van dien aard zijn dat ongeacht wat u doet, er altijd meer te doen valt. Bovendien zult u zich altijd schuldig voelen als u de verzorging ziet als een manier om uw ouders alles te vergoeden wat zij voor u gedaan hebben toen u als opgroeiend kind door hen verzorgd werd, want dat kunt u hun gewoon niet ten volle vergoeden.

In het boek You and Your Aging Parents wordt gewezen op de noodzaak te bepalen hoeveel u voor uw ouders gaat doen. Er staat: „U zult uzelf heel wat emotionele uitputting besparen als u [uw beslissingen] niet in de eerste plaats baseert op wat u zou willen doen of zelfs op wat u moet doen, maar op wat u kunt doen.”

Ja, bepaal reëel wat u van uzelf kunt verwachten. Het helpt misschien als u daarbij de hulp inroept van een goede vriend of vriendin die uw bekwaamheden, uw beperkingen en uw gezinssituatie kent. Kunt u uw ouders in huis nemen? Hebt u voldoende ruimte? Zullen zij ermee instemmen bij u in te trekken? Indien uw ouders niet bij u inwonen, hoe vaak kunt u hen dan bezoeken, en wanneer? Indien u doet wat u kunt, is er geen reden om u schuldig te voelen. Voelt u zich toch schuldig, erken dan dat het gevoel onterecht is en weiger uw beslissingen daardoor te laten beheersen.

Deel de vracht

Het bijbelboek Prediker wijst erop hoe ongezond het is „al te goddeloos” of „al te rechtvaardig” te zijn en dat u door al te rechtvaardig te zijn „verwoesting over uzelf” kunt brengen (Prediker 7:16-18). Dit kan gebeuren indien u probeert meer tot stand te brengen dan u wilt, kunt en zelfs moet.

Indien u reeds een vol schema had voordat u uw ouders begon te verzorgen, moet u enkele andere activiteiten schrappen of om hulp vragen. Toch aarzelen velen die hulp nodig hebben erom te vragen. Het kan zijn dat zij daar te bedeesd voor zijn of misschien beweren zij dat anderen niet bereid zijn te helpen. U bewijst uzelf en iedereen om u heen echter een slechte dienst indien u uzelf uitput. In haar boek over het verzorgen van ouders noemt de schrijfster E. Jane Mall zo’n al te grote betrokkenheid het „martelaarssyndroom”. Zij geeft de raad: „U moet een prioriteitenkalender hebben, en drie van uw prioriteiten moeten tijd met uw [huwelijkspartner], tijd met uw kinderen en vrienden, en tijd voor uzelf zijn.”

Ja, het kan nodig zijn dat u de vracht deelt. Tot wie kunt u zich dan om hulp wenden? Familie, vrienden, buren en professionele bejaardenverzorgers kunnen een hulp zijn. Maar u moet om die hulp vragen. En u moet er rechtstreeks om vragen. Een hint werkt niet altijd. Het zal u misschien verbazen wie er allemaal bereid zijn te helpen als u uw behoeften duidelijk te kennen geeft en uw verzoeken onmiskenbaar zijn. U zou bijvoorbeeld iemand kunnen vragen u te helpen bij het schoonmaken van het huis. Indien dat u enige hoognodige verlichting zou geven, is dat niet het moment om erop te staan zelf het huis schoon te maken ’omdat niemand anders het goed doet’.

Indien u broers of zussen hebt, rust op hen een deel van de verantwoordelijkheid om voor hun ouders te zorgen. Misschien hebt u tot nu toe de verzorging helemaal of grotendeels op u genomen, in de mening dat uw broers en zussen daar niet toe in staat of bereid zijn. Hebt u echter rechtstreeks om hun hulp gevraagd? Sommige mensen zullen positief reageren — indien hun duidelijk wordt gemaakt dat er hulp nodig is.

Sommigen eisen de zorg voor een ouder geheel voor zich op in een poging de ouderlijke goedkeuring te verwerven of te behouden. Of het geeft hun een gevoel van vroomheid als zij de hele taak op zich nemen. Misschien klagen zij dat anderen niet willen helpen bij de verzorging, maar het kan ook zijn dat zij signalen uitzenden dat zij het het liefst zo hebben. Dat kan een vorm zijn van al te rechtvaardig zijn. Maar waarom zou u het uzelf onnodig zwaar maken? Is er hulp beschikbaar, vraag er dan om en maak er gebruik van.

Een waarschuwend woord: Verwacht niet dat uw broers en zussen een even groot deel van de verantwoordelijkheden op zich nemen als u. Hoewel dat soms tot hun mogelijkheden zal behoren, maken hun omstandigheden dat vaak moeilijk, zo niet onmogelijk. In veel gevallen is het praktischer als één familielid de voornaamste verzorger is, terwijl andere familieleden, in het bijzonder broers en zussen, financiële hulp geven en hun bijdrage leveren door op te bellen, bezoekjes te brengen of hun ouders af en toe mee naar huis te nemen of weekenduitstapjes met hen te maken.

Als u dicht op elkaar woont

Dicht op elkaar wonen kan aanleiding zijn tot kleine irritaties. Gewoonten die u in het geval van een vriend moeiteloos zou excuseren, kunnen onverdraaglijk lijken bij een nabij familielid.

Bovendien zegt uw ouder misschien iets in de zin van: ’Ik wou dat je meer tijd met me kon doorbrengen, maar ik weet dat je het daar te druk voor hebt.’ Daarin zou de boodschap opgesloten kunnen liggen dat u in feite niet genoeg om uw ouder geeft. Op zo’n uitspraak zou u geërgerd kunnen reageren. Zou het, in plaats van geërgerd te raken, niet beter zijn op de echte onderliggende wens van uw ouder in te gaan, de wens meer tijd met u door te brengen? Zelfs indien u niet aan het verzoek kunt voldoen, zal een vriendelijke verklaring van uw situatie betere resultaten opleveren dan een kwetsend antwoord. — Spreuken 12:18.

Ernstige pogingen om de hoedanigheden aan te kweken waartoe in de bijbel wordt aangemoedigd, zullen u in staat stellen zo nodig vriendelijk voet bij stuk te houden. Het bijbelboek Kolossenzen erkent realistisch dat wij soms tegen elkaar „een reden tot klagen” hebben en draagt ons op ’elkaar te blijven verdragen en elkaar vrijelijk te vergeven’. Ook wordt ons dringend aangeraden ons te bekleden met „de tedere genegenheden van mededogen, goedheid, ootmoedigheid des geestes, zachtaardigheid en lankmoedigheid” (Kolossenzen 3:12-14). Zulke hoedanigheden zullen stellig een grote hulp zijn om de irritaties door het dicht opeen wonen tot een minimum te beperken.

En indien u af en toe in de fout gaat, uw geduld verliest en iets zegt waarvan u later spijt hebt, ’laat dan de zon niet ondergaan terwijl u in een geërgerde stemming verkeert’. Bied snel uw verontschuldigingen aan en beschouw het als afgedaan. Laat het niet de zoveelste bron van schuldgevoelens worden. — Efeziërs 4:26, 27.

Het behoud van uw privacy

Indien u en uw ouders in hetzelfde huis wonen, vindt u privacy misschien een netelige kwestie. Toch hebben u en uw ouders behoefte aan een zekere privacy. U zou dit probleem met hen kunnen bepraten en kunnen afspreken dat bepaalde tijden en plekken voor u of uw onmiddellijke gezin privé zijn. Zo zou in sommige gezinnen bijvoorbeeld, maar niet in alle, een gesloten deur met een bordje „Gelieve niet te storen” door beide partijen opgevat kunnen worden als aanduiding voor een privé-terrein of -tijd voor degene achter die deur.

Als de kamer geen deur heeft, zou een verplaatsbaar scherm of een losse scheidingswand hetzelfde doel kunnen dienen. Een tactvolle herinnering kan op zijn plaats zijn als er onverwacht inbreuk wordt gemaakt op de noodzakelijke privacy. Waar het om gaat is, dat elkaars behoefte aan privacy door iedereen in het gezin gerespecteerd wordt.

Een voorrecht

Bedenk dat hoewel elke achteruitgang in de gezondheid van uw ouders u verdriet doet, onze Schepper, Jehovah, wil dat wij zelfs onder problematische omstandigheden een mate van vreugde ervaren. Dit werk kan u ook helpen dichter tot Jehovah te naderen door u al biddend op hem te verlaten. Een vrouw die haar ouders verzorgde, bracht het zo onder woorden: „Ik voelde me altijd nauw met Jehovah verbonden, maar door de verzorging leerde ik me totaal op hem te verlaten. Het verschil was als dat tussen een interlokaal telefoongesprek en de persoon in kwestie bij je hebben. Jehovah was vlak bij me.”

Het verzorgen van ouders is zowel een plicht als een voorrecht. Houd nauw contact met uw ouders om te weten wat hun behoeften zijn. Zorg voor hen en behoud er uw vreugde bij. — Filippenzen 4:4-7; 1 Petrus 5:7.

[Kader op blz. 7]

Wat de verzorging aangenaam maakt

1. Wat ouders over het algemeen van hun volwassen kinderen willen, is contact van hoge kwaliteit. Dat vereist dat u vertrouwelijk bent met uw ouders en belangrijke aspecten van uzelf onthult. Dat kan moeilijk zijn in de verhouding ouder/volwassen kind. Elke neiging aan een van beide zijden om zich kritisch uit te laten, zal een dergelijke vertrouwelijkheid in de weg staan. Zulke neigingen moeten daarom achterwege blijven.

2. Indien een van uw ouders u deelgenoot maakt van een probleem of een reden tot ongerustheid, luister dan vol empathie. Negatieve gevoelens kunnen versterkt worden door antwoorden die hun gevoelens bagatelliseren, zoals: ’Och, zo erg is het toch niet’, of: ’Ik weet het, zulke dingen overkomen mij ook.’ U zult meer bereiken als u probeert de onderliggende gevoelens van uw ouder te identificeren en ze dan te erkennen en ze te delen (’Dat klinkt alsof u het op het ogenblik niet gemakkelijk hebt, maar we gaan het samen zien op te lossen’). — Spreuken 20:5.

3. Bent u de huwelijkspartner van de voornaamste verzorger, wees dan fysiek en emotioneel een steun. Praat met uw partner, anders zullen zich misverstanden ontwikkelen. De steun van een huwelijkspartner maakt veel verschil. Een vrouw verzuchtte dat het gebrek aan steun van haar gezin „haar zwaarder viel dan de feitelijke zorg voor [haar] moeder”. Aan de andere kant was zij innig dankbaar voor de hulp van een vriendin die haar af en toe verving. Ze zei: „Ik was diep geroerd toen zij het aanbood. Ik vond dat zo lief van haar en wij werden nog dikkere vriendinnen.”

[Kader op blz. 10]

Indien u verzorgd wordt

Het kan zijn dat u degene bent die verzorgd wordt. Wat kunt u doen om ertoe bij te dragen dat de relatie met uw kinderen evenwichtig en vreedzaam blijft?

De fout die sommige ouders maken, is dat zij trachten de touwtjes in handen te krijgen door te zaniken, zich met alles te bemoeien of anderen schuldgevoelens aan te praten. U weet waarschijnlijk dat dit alleen maar leidt tot minder zeggenschap en meer stress. De resultaten zijn beter wanneer u uw volwassen kinderen laat merken dat u hen, hun privacy en hun mening respecteert, zelfs wanneer u er anders over denkt. Uw kinderen regelmatig prijzen werkt goed. Een volwassen dochter verklaarde: „Een kind wil de goedkeuring van zijn ouders, ongeacht zijn leeftijd.”

Maak in zo’n sfeer van liefde en respect uw kinderen kenbaar wat uw behoeften zijn. Stille wenken en stilzwijgende suggesties doen vaak meer kwaad dan goed; zeg het dus zonder omwegen, maar vriendelijk. Zelfs indien u en uw kinderen het over een punt niet eens zijn, zal uw tact zorgen voor een hechte en eerlijke relatie die vrij van misverstanden is.

[Illustraties op blz. 8, 9]

Maak als u uw ouders verzorgt ook tijd voor uw partner, uw kinderen en uzelf