Wat is kunst?

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN SPANJE

WAT is het schitterendste dat u ooit hebt gezien? Was het een zonsondergang in de tropen, een bergketen met besneeuwde toppen, een bloemenweelde in de woestijn, de kleurenrijkdom van een bos in de herfst?

De meesten van ons hebben dierbare herinneringen aan een bijzonder moment waarop wij geboeid werden door de schoonheid van de aarde. Zo mogelijk brengen wij onze vakantie graag door in een paradijselijke omgeving, en de gedenkwaardigste bezienswaardigheden proberen wij met de camera vast te leggen.

De volgende keer dat u naar deze onbedorven grootsheid kijkt, zou u bij enkele vragen stil kunnen staan. Zou u niet het gevoel hebben dat er iets ontbrak als bij elk schilderij in een kunstgalerij „Anoniem” stond? Als u diepgetroffen was door de kwaliteit en schoonheid van de schilderijen op een expositie, zou u dan niet willen weten wie de kunstenaar was? Zouden wij met genoegen de prachtige wonderen der aarde kunnen aanschouwen en vervolgens de Kunstenaar kunnen negeren die ze heeft geschapen?

Het is waar dat er mensen zijn die beweren dat je niet van kunst in de natuur kunt spreken — dat kunst menselijke creatieve vaardigheid en interpretatie vergt. Misschien is een dergelijke definitie van kunst echter te beperkt. Wat is kunst precies?

Het definiëren van kunst

Een definitie van kunst die iedereen tevreden zal stellen, is waarschijnlijk onmogelijk. Maar een adequate uitleg staat in Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary, waar gezegd wordt dat kunst „het bewuste gebruik van vaardigheid en creatieve fantasie sp[eciaal] bij het voortbrengen van esthetische voorwerpen” is. Op basis daarvan kunnen wij zeggen dat een kunstenaar zowel vaardigheid als creatieve fantasie moet hebben. Wanneer hij met deze twee talenten aan de slag gaat, kan hij iets voortbrengen wat anderen fraai of aantrekkelijk zullen vinden.

Zijn uitingen van vaardigheid en fantasie beperkt tot menselijke kunstvoorwerpen? Of zijn ze ook zichtbaar in de natuur rondom ons?

De imposante Californische sequoia’s, de uitgestrekte koraalriffen van de Grote Oceaan, de machtige watervallen van het regenwoud en de indrukwekkende kudden van de Afrikaanse savanne zijn, elk op hun eigen manier, waardevoller voor de mensheid dan de Mona Lisa. Om die reden heeft de UNESCO (de organisatie van de Verenigde Naties voor onderwijs, wetenschap en cultuur) het Redwood National Park (VS), de Iguaçú-watervallen (Argentinië/Brazilië), het Groot Barrièrerif (Australië) en het Serengeti Nationaal Park (Tanzania) aangewezen als een deel van het „werelderfgoed” der mensheid.

Deze kostbare natuurgebieden zijn daarin opgenomen naast monumenten van menselijke makelij. Waarom? De bedoeling is alles te behouden wat van „uitzonderlijke en algemeen geldende waarde” is. De UNESCO redeneert dat of de schoonheid nu die van de Tâdj-Mahal (India) of van de Grand Canyon (VS) is, ze bescherming verdient ter wille van toekomstige generaties.

Maar u behoeft niet naar een nationaal park te reizen voor uitingen van creatieve vaardigheid. Een schitterend voorbeeld is uw eigen lichaam. De beeldhouwers van het oude Griekenland beschouwden de menselijke gestalte als het toppunt van artistieke uitnemendheid en zij streefden ernaar die zo volmaakt mogelijk uit te beelden. Met onze huidige kennis van het functioneren van het lichaam kunnen wij nog beter begrijpen wat een alomvattende bekwaamheid er nodig was voor het scheppen en ontwerpen ervan.

Hoe staat het met de creatieve fantasie? Kijk eens naar de exclusieve dessins op de trillende pronkstaart van de pauw, de tere bloesem van een roos of het snelle ballet van een glinsterende kolibrie. Dat kan niet anders dan kunst geweest zijn, nog voordat het werd vastgelegd op doek of film. Een schrijver voor National Geographic, geïntrigeerd door de lavendelblauwe helmdraden van een lelie uit de Taccaceeën-familie, vroeg aan een jonge wetenschapper wat het doel ervan was. Zijn simpele antwoord luidde: „Ze onthullen Gods fantasie.”

Niet alleen zijn vaardigheid en creatieve fantasie in overvloed aanwezig in de natuur, ze zijn ook een constante bron van inspiratie geweest voor menselijke kunstenaars. Auguste Rodin, de beroemde Franse beeldhouwer, zei: „De kunstenaar is de vertrouweling van de natuur. Bloemen voeren gesprekken met hem door het sierlijke buigen van hun stengel en de harmonieus getinte nuances van hun bloesems.”

Sommige kunstenaars erkenden openlijk hun beperkingen als zij probeerden het natuurschoon te evenaren. „Het ware kunstwerk is slechts een zwakke afspiegeling van de goddelijke volmaaktheid”, bekende Michelangelo, die als een van de grootste kunstenaars aller tijden wordt beschouwd.

Niet alleen kunstenaars, ook wetenschappers kunnen zich overweldigd voelen door de schoonheid van de natuur. Een hoogleraar in de mathematische fysica, Paul Davies, legt in zijn boek The Mind of God uit dat „zelfs koele, nuchtere atheïsten vaak hebben wat men wel een gevoel van eerbied voor de natuur noemt, een fascinatie en respect voor haar diepgang en schoonheid en subtiliteit, grenzend aan godsdienstig ontzag”. Wat moet dat ons leren?

De kunstenaar achter de kunst

Iemand die kunst studeert, verdiept zich in de kunstenaar om zijn kunst te begrijpen en te waarderen. Hij of zij beseft dat het werk van de kunstenaar een weerspiegeling van het individu is. Evenzo weerspiegelt de kunst in de natuur de persoonlijkheid van de schepper van de natuur, de Almachtige God. „Zijn onzichtbare hoedanigheden worden . . . duidelijk gezien . . . door middel van de dingen die gemaakt zijn”, legde de apostel Paulus uit (Romeinen 1:20). Bovendien is de Maker van de aarde geenszins anoniem. Zoals Paulus tegen de Atheense filosofen van zijn tijd zei, ’is God niet ver van een ieder van ons’. — Handelingen 17:27.

De kunst in Gods schepping is niet zinloos en al evenmin toevallig. Ze verrijkt ons leven maar onthult tevens de vaardigheden, fantasie en grootsheid van de grootste Kunstenaar, de Universele Ontwerper, Jehovah God. In het volgende artikel zal beschouwd worden hoe deze kunst ons kan helpen de grootste aller kunstenaars beter te leren kennen.

[Illustratieverantwoording op blz. 3]

Musei Capitolini, Rome