„Huwelijk volgens gewoonterecht” in Ghana
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN GHANA
HET huwelijk — elk jaar gaan honderdduizenden over de hele wereld deze verbintenis aan. Meestal doen zij dat volgens de huwelijksgebruiken die in hun land gangbaar zijn.
In Ghana is de meest gebruikelijke vorm van trouwen wat men het huwelijk volgens gewoonterecht noemt. Dit houdt onder andere in dat de familie van de bruidegom een bruidsprijs betaalt aan de familie van de bruid. Het huwelijk volgens gewoonterecht is gangbaar in een groot deel van Afrika en in landen zoals Hong Kong, Papoea Nieuw-Guinea en de Solomoneilanden, alsook onder de Guajiro-Indianen in Noordoost-Colombia en Noordwest-Venezuela, om er slechts enkele te noemen.
In bijbelse tijden was het de gewoonte een bruidsprijs te betalen (Genesis 34:11, 12; 1 Samuël 18:25). Net als in de oudheid is de opvatting ook nu nog dat de bruidsprijs een compensatie aan de ouders van het meisje is voor het verlies van haar diensten en voor de tijd, de energie en de middelen die aan haar opvoeding en haar onderhoud zijn besteed voordat zij in het huwelijk trad.
De verantwoordelijkheid van de ouders
Vroeger was het in Ghana onder jongeren niet de gewoonte afspraakjes te maken en verkering te hebben. De ouders sloten een huwelijk voor hun opgegroeide kinderen na de huwbare jonge mannen en vrouwen in de gemeenschap zorgvuldig bestudeerd te hebben. Sommige ouders in Ghana doen dit nog steeds.
De ouders van de jongen bekijken factoren zoals de persoonlijkheid van het meisje; haar reputatie en die van haar familie; erfelijke ziekten die wellicht in de familie voorkomen; en in het geval van Jehovah’s Getuigen haar geestelijke gezindheid. Als de ouders tevreden zijn, benaderen zij formeel de ouders van het meisje en doen het huwelijksaanzoek.
De ouders van het meisje onderzoeken nu de achtergrond van de jongen en zijn familie. Behalve de bovengenoemde factoren bekijken zij of de jongen in staat is een vrouw te onderhouden — heeft hij een baan of is hij werkloos? Als de ouders van het meisje tevreden zijn, stellen zij de ouders van de jongen daarvan in kennis, en gezamenlijk werken zij de details van het huwelijk uit, nadat zowel de jongen als het meisje ermee heeft ingestemd.
Waarom nemen sommige ouders het nog steeds op zich een huwelijkspartner voor hun opgegroeide kinderen te zoeken? Een vrouw in India die door haar ouders werd uitgehuwelijkt, zei: „Hoe zou iemand die jong is ook maar enigszins in staat kunnen zijn een dergelijke gewichtige beslissing te nemen? Het is veel beter het over te laten aan hen wier leeftijd en ervaring hun de bevoegdheid geven te weten wat de verstandigste keuze is.” Haar woorden weerspiegelen ook de zienswijze van veel Afrikanen.
De tijden zijn echter aan het veranderen in Ghana. Afspraakjes en verkering worden steeds populairder. Op een geschikt moment in hun verkeringstijd stelt het paar de ouders van hun plannen op de hoogte. Na overleg tussen hun ouders, en nadat de ouders zich ervan hebben overtuigd dat het stel goed bij elkaar past, beginnen de families aan de formele ceremonie die in verschillende Ghanese talen algemeen bekend is als het kloppen op de deur, de huwelijksdeur.
De ceremonie van het kloppen op de deur
De ouders informeren de ooms, tantes, neven, nichten en grootouders van het paar omtrent de datum en het doel van de bijeenkomst. Op de afgesproken dag komen vertegenwoordigers van beide families bijeen voor de ceremonie. De bruidegom is niet verplicht aanwezig te zijn. Hier volgt een zeer korte weergave van wat er tijdens één zo’n ceremonie plaatsvond.
Vertegenwoordiger Meisje (VM): [Richt zich tot de vertegenwoordigers van de bruidegom] Wij weten de reden van uw komst, maar het gebruik gebiedt ons het toch te vragen. Wat brengt u hier?
Vertegenwoordiger Jongen (VJ): Onze zoon Kwasi kwam voorbij uw huis en zag een mooie bloem en vraagt uw toestemming om haar te plukken.
VM: [Doet alsof hij van niets weet] Er is geen bloem in dit huis. Kijkt u zelf maar.
VJ: Onze zoon vergist zich niet. Wij blijven erbij dat er zo’n mooie bloem in dit huis is. De naam van de bloem is Afi.
VM: Dan is het een menselijke bloem. Wel, Afi woont hier inderdaad.
VJ: Wij willen op de deur kloppen en om Afi’s hand vragen voor onze zoon Kwasi.
De familie van de jongen biedt nu enkele geschenken aan, zoals verschillende dranken en wat geld. Afhankelijk van de stam variëren de hoeveelheden en de geschenken die worden aangeboden. Deze ceremonie lijkt in grote trekken op een westerse verloving, en in sommige gevallen wordt er een verlovingsring bedongen.
De vertegenwoordiger van de bruid vraagt haar nu ten overstaan van alle toeschouwers of de meegebrachte geschenken aanvaard moeten worden. Door haar bevestigende antwoord zijn alle aanwezigen er ooggetuigen van dat zij wil trouwen. Er wordt een voor beide families geschikte datum overeengekomen voor de viering van het huwelijk. De ceremonie wordt besloten met wat verfrissingen.
De huwelijksceremonie
Het aantal mensen dat in het huis van het meisje of van een gekozen vertegenwoordiger bijeenkomt voor de betaling van de bruidsprijs (de gebeurtenis die de huwelijkssluiting vormt), is gewoonlijk groter dan het aantal dat aanwezig is voor de ceremonie van het kloppen op de deur. Dit komt doordat er nu veel vrienden aanwezig zijn.
Er heerst een vreugdevolle sfeer. Jonge ongehuwde mannen en vrouwen zijn nieuwsgierig wat er voor de bruid is meegebracht. Maar de blije sfeer wordt gespannen als de familie van de bruid klaagt dat de bruidsprijs niet compleet is. Sommigen onder de aanwezigen houden hun adem in wanneer de familie van de bruid niet te vermurwen lijkt. De woordvoerder van de bruidegom brengt op vaardige wijze argumenten naar voren waaraan de familie van de bruid welwillend aandacht schenkt. De spanning ebt weg wanneer de familie van het meisje toegeeft. Opnieuw verandert de sfeer. Die is nu feestelijk en er worden lichte verfrissingen geserveerd.
Als begin van de huwelijksceremonie vraagt de woordvoerder van de bruid de aandacht van de aanwezigen en heet allen welkom. Hij vraagt de vertegenwoordigers van de bruidegom wat hun opdracht is. De woordvoerder van de bruidegom zet de reden van hun komst uiteen en herinnert de aanwezigen eraan dat er reeds op de deur is geklopt en dat er toestemming is gegeven om binnen te komen.
Elk van beide woordvoerders van de families stelt dan naaste familieleden aan de aanwezigen voor, onder wie degene die het meisje ten huwelijk geeft, alsook degene die de jongen tijdens de huwelijksvoltrekking bijstaat. De ceremonie gaat verder.
VM: [Richt zich tot de vertegenwoordigers van de bruidegom] Toon alstublieft de bruidsprijs waar wij om hebben gevraagd.
De woordvoerder van de bruid noemt de dingen die tot de bruidsprijs behoren op zodat iedereen kan nagaan of ze er zijn. Als de vertegenwoordigers van de bruidegom menen dat de familie van de bruid overdreven veel heeft gevraagd, lossen zij de kwestie in de privé-sfeer op voordat de trouwdag aanbreekt. De familie van de bruidegom is er echter bij de ceremonie op voorbereid om af te dingen op eventuele extra eisen als enkele familieleden van de bruid zich wat moeilijk opstellen. Waar iemand ook woont, de fundamentele bruidsprijs — of die nu hoog is of laag — moet volledig betaald worden.
Sommige families vragen drank, kleding, halskettingen, oorringen en andere dingen die speciaal voor vrouwen bestemd zijn. In het noorden van Ghana kan de bruidsprijs onder andere ook zout, kolanoten, parelhoenders, schapen en zelfs runderen omvatten. Bij de bruidsprijs is altijd een geldbedrag inbegrepen.
De bruid heeft geen aandeel aan de onderhandelingen maar bevindt zich in de buurt en kijkt toe. De bruidegom is niet verplicht aanwezig te zijn. Iemand die ver weg woont, kan zijn ouders dus machtigen om ten behoeve van hem het huwelijk te sluiten. Bij de gelegenheid die hier wordt beschreven is de bruidegom echter wel aanwezig. Nu is zijn familie aan de beurt om een verzoek te doen.
VJ: Wij hebben alles gedaan wat van ons werd gevraagd, maar wij hebben onze schoondochter nog niet gezien.
De huwelijksceremonie is niet alleen maar zakelijk en serieus; het is ook een gelegenheid om wat gekheid te maken. De familie van het meisje reageert nu op het verzoek van de familie van de jongen om de bruid te zien.
VM: Wij zouden wel willen dat de bruid hier was. Jammer genoeg is zij naar het buitenland gereisd en wij hebben geen paspoorten of visa om de reis te maken en haar terug te brengen.
Iedereen weet wat dat betekent. Onmiddellijk schenkt de familie van de bruidegom een hoeveelheid geld — net zoveel als de bruidegom zich kan veroorloven — en ziedaar! de denkbeeldige paspoorten en visa zijn klaar. En de bruid is terug van haar reis!
In sommige stammen wordt, ter verhoging van de pret, afgesproken dat een paar vriendinnen van de bruid zich voor haar uitgeven. Iedere nepbruid wordt zonder pardon door de menigte verworpen totdat, onder luid applaus, de ware bruid wordt gepresenteerd. Vervolgens nodigt haar woordvoerder haar uit om naar de verschillende dingen te kijken die tot haar bruidsprijs behoren. Hij vraagt haar of datgene wat de bruidegom heeft meegebracht, aanvaard moet worden. Er valt een stilte terwijl iedereen ademloos op het antwoord wacht. Sommige meisjes zijn verlegen en andere vrijmoedig, maar het antwoord is altijd ja, gevolgd door een daverend applaus.
Als de bruidegom aanwezig is, verzoekt de familie van de bruid met hem kennis te mogen maken. Opnieuw is er groot plezier als er afgesproken is dat een van zijn vrienden zich voor hem uitgeeft. Met een gewichtig gezicht staat zijn vriend op, maar hij wordt onmiddellijk uitgejouwd.
De ouders van de bruid verzoeken hun schoonzoon te mogen zien. Nu staat de ware bruidegom op, breed glimlachend naar alle kanten. De familie van de bruid staat haar toe zich bij haar echtgenoot te voegen, die een ring aan haar vinger schuift indien er als deel van de bruidsprijs een ring is gevraagd. De ring is een nieuwigheid uit het Westen. Zij schuift op haar beurt een ring aan zijn vinger. De lucht wordt vervuld met felicitaties en vreugde. Voor het gemak en uit zuinigheidsoverwegingen houden sommigen tegenwoordig de ceremonie van het kloppen op de deur en het huwelijk op dezelfde dag.
Ervaren leden van beide families en ook anderen geven de pasgehuwden nu raad hoe zij een succes van hun huwelijk kunnen maken totdat de dood hen scheidt. Als afronding van de dag worden er verfrissingen geserveerd.
De huwelijksceremonie is voorbij! In Ghana wordt het paar van die dag af door de gemeenschap als wettig gehuwd beschouwd. Als sommige van de belangrijkste familieleden van het meisje de ceremonie om de een of andere reden niet hebben kunnen bijwonen, worden er een paar van de geserveerde drankjes naar hen toe gezonden ter bevestiging dat het huwelijk voltrokken is. Als de bruid en bruidegom getuigen van Jehovah zijn, regelen de Getuigen soms dat er vervolgens een bijbelse toespraak wordt gehouden, waarna er wat lichte verfrissingen worden geserveerd.
In Ghana houden sommige paren een huwelijksceremonie in westerse stijl, wat hier een burgerlijk huwelijk of een huwelijk volgens de verordening genoemd wordt. Dit huwelijk kan met of zonder toestemming van de ouders worden voltrokken, zolang de partners de wettelijk verplichte leeftijd hebben. Bij het huwelijk volgens gewoonterecht is toestemming van de ouders een vereiste.
Bij een burgerlijk huwelijk legt het paar huwelijksgeloften af. Maar bij een huwelijk volgens gewoonterecht blijven geloften achterwege. De staat eist dat alle huwelijken volgens gewoonterecht worden geregistreerd, en Jehovah’s Getuigen geven daaraan gehoor (Romeinen 13:1). Vervolgens wordt er een registratiecertificaat uitgereikt.
Van oudsher, totdat de Goudkust, nu Ghana, een Britse kolonie werd, was het huwelijk volgens gewoonterecht de enige huwelijksvorm in het land. Vervolgens introduceerden de Britten voor hun hier wonende burgers het huwelijk in westerse stijl. Inheemse bewoners van dit land mochten eveneens dit soort huwelijk laten voltrekken, en nu bestaan het westerse huwelijk en het huwelijk volgens gewoonterecht al vele jaren naast elkaar. In Ghana zijn beide wettelijk erkend en derhalve aanvaardbaar voor Jehovah’s Getuigen. Het wordt aan de betrokkenen zelf overgelaten welke vorm zij verkiezen.
In sommige Afrikaanse landen moet een huwelijk volgens gewoonterecht worden geregistreerd voordat het paar als wettig gehuwd kan worden beschouwd. In Ghana is het huwelijk volgens gewoonterecht zoals dat hierboven is beschreven echter wettig zonder registratie en wordt het paar als wettig gehuwd beschouwd wanneer het huwelijk volgens gewoonterecht is voltrokken. Later wordt het huwelijk volgens gewoonterecht slechts voor administratieve doeleinden geregistreerd.
Het huwelijk is inderdaad Gods liefdevolle gave aan de mensheid, een unieke gave die zelfs niet aan de engelen is gegeven (Lukas 20:34-36). Het is een kostbare verhouding die het waard is behoed te worden, tot heerlijkheid van de Insteller ervan, Jehovah God.
[Illustratie op blz. 23]
De ringen worden uitgewisseld