Jonge Mensen Vragen . . .

Waarom is het altijd mijn schuld?

„Mijn vader is voor allerlei dingen allergisch en moet werken met mensen die roken. Als hij thuiskomt, is hij soms erg geïrriteerd. Hij raakt nogal eens dingen kwijt en geeft mij dan de schuld. Als ik tegen hem zeg dat hij ze zoek heeft gemaakt, wordt hij woedend en krijg ik te horen dat ik hem niet had mogen corrigeren.” — Een tienermeisje.

HEB je wel eens het gevoel dat jij thuis de zondebok bent? Lijkt het wel of ongeacht wat er misgaat, jij de schuld krijgt? De veertienjarige Joy heeft die indruk. Zij maakt deel uit van een eenoudergezin en past vaak op haar jongere broertje en zusje. „Ik ben meestal beneden als ze beginnen te vechten”, klaagt Joy. „Ze gaan zo stom en kinderachtig tekeer, maar als Pa thuiskomt, schreeuwt hij tegen mij omdat ik er niet was om ze uit elkaar te houden.”

Als je ouders zeggen dat je verwend of lui bent of geen verantwoordelijkheidsbesef hebt of andere benamingen gebruiken waardoor het lijkt of er geen goed garen met je te spinnen valt, kan het soms zelfs lijken dat zij van je verwachten dat het misgaat. Ramon werd thuis de verstrooide professor genoemd — een bijnaam waar hij een verschrikkelijke hekel aan had. Misschien heb jij ook een hekel aan een bijnaam of een benaming waarmee je tekortkomingen beklemtoond worden, ook al wordt die op een hartelijke manier gebruikt. In plaats dat je erdoor wordt gemotiveerd er iets aan te doen, kan het zijn dat die negatieve benaming het gevoel alleen maar versterkt dat de schuld altijd bij jou ligt.

Kritiek kan bijzonder pijnlijk zijn wanneer ze voort schijnt te vloeien uit voortrekkerij. „Ik ben de middelste thuis,” zegt een tiener die Frankie heet, „en ik trek altijd aan het kortste eind.” Het kan lijken dat de andere kinderen altijd boven elke verdenking verheven zijn maar dat jij bij het eerste teken van problemen als de schuldige wordt aangewezen.

Waarom ouders hun kinderen verwijten maken

Natuurlijk is het alleen maar normaal dat ouders hun kinderen berispen wanneer zij fouten maken. Ja, het geven van opbouwende, positieve terechtwijzingen is een van de manieren waarop godvrezende ouders hun kinderen grootbrengen „in het strenge onderricht en de ernstige vermaning van Jehovah” (Efeziërs 6:4). Soms kunnen echter zelfs de beste ouders te sterk reageren of overhaast verkeerde conclusies trekken. Denk eens aan een gebeurtenis uit de tijd dat Jezus jong was. Bij die gelegenheid was Jezus zoek. Het bleek dat hij in Gods tempel was en daar bijbelse gesprekken voerde. Maar toen zijn ouders hem vonden, vroeg zijn moeder: „Kind, waarom hebt gij ons dit aangedaan? Denk eens aan, uw vader en ik hebben in doodsangst naar u gezocht.” — Lukas 2:48.

Omdat Jezus volmaakt was, bestond er geen reden om te vrezen dat hij zich met crimineel gedrag zou bezighouden. Maar zoals alle liefdevolle ouders voelde zijn moeder zich verantwoordelijk voor haar kind en reageerde zij fel, misschien uit angst dat zijn welzijn gevaar liep. Zo ook kunnen jouw ouders soms te sterk reageren, niet omdat zij lastig of wreed willen zijn, maar gewoon omdat zij echt om je geven.

Besef ook dat wij ’in kritieke tijden leven, die moeilijk zijn door te komen’ (2 Timotheüs 3:1). Door hun werk en alles wat er bij een huishouden komt kijken, staan je ouders flink onder druk, en dat kan van invloed zijn op de manier waarop zij je behandelen. (Vergelijk Prediker 7:7.) Een werker in de geestelijke gezondheidszorg merkte op: „In sommige gezinnen komt het voor dat ouders, wanneer zich een crisissituatie voordoet, hun kalmte verliezen en overhaaste beslissingen nemen, hoewel zij onder normale omstandigheden eerlijk en onpartijdig zijn.”

Vooral alleenstaande ouders kunnen geneigd zijn hun frustraties op hun kinderen te koelen, gewoon omdat zij geen partner hebben met wie zij dingen kunnen bespreken. Toegegeven, het is niet leuk als jij de persoonlijke frustraties van je vader of moeder mag opvangen. Zo vertelt de zeventienjarige Lucy: „Als ik iets heb gedaan en straf verdien, prima. Maar als ik gestraft word omdat mijn moeder een slechte bui heeft, is dat echt oneerlijk.”

Voortrekkerij is nog een factor. Hoewel een ouder meestal van al zijn kinderen houdt, is het niet ongewoon als hij op één kind bijzonder gesteld is.a (Vergelijk Genesis 37:3.) Wanneer je voelt dat je het minder beminde kind bent, is dat op zich al pijnlijk. Maar als het lijkt of er geen oog is voor jouw behoeften of je vaak de schuld krijgt van dingen die je broertjes en zusjes hebben gedaan, ligt het voor de hand dat je verontwaardigd wordt. „Ik heb dat broertje, Darren”, zegt Roxanne. „Hij is Moeders engeltje. . . . Ik krijg altijd de schuld, Darren nooit.”

Gezinnen met problemen

In gezonde gezinnen kan het af en toe voorkomen dat iemand ten onrechte de schuld van iets krijgt. Maar in gezinnen met problemen kan het een vast patroon zijn dat ouders hun kinderen verwijten maken en hen beschaamd doen staan en vernederen. Soms gaan de verwijten zelfs vergezeld van „kwaadaardige bitterheid en toorn en gramschap en geschreeuw en schimpend gepraat”. — Efeziërs 4:31.

Kunnen zulke uitbarstingen van ouders een jongere verweten worden? Het is waar dat een ongehoorzame zoon of dochter „een ergernis” voor een ouder kan zijn (Spreuken 17:25). Maar tegen ouders zegt de bijbel: „Irriteert uw kinderen niet”, of, letterlijk, „prikkelt uw kinderen niet voortdurend tot toorn” (Efeziërs 6:4, voetnoot). Zoals alle christenen moet een ouder zelfbeheersing oefenen, „zich onder het kwade in bedwang” houdend (2 Timotheüs 2:24). Wanneer een ouder zijn zelfbeheersing verliest, kan hij de schuld dus niet op de tekortkomingen van zijn kind schuiven.

Verbale mishandelingen kunnen een aanwijzing zijn dat een ouder lijdt onder emotionele spanningen, neerslachtigheid of een gebrek aan eigenwaarde. Ze kunnen ook duiden op moeilijkheden, zoals huwelijksproblemen of alcoholisme. Volgens een bepaalde bron worden kinderen van verslaafde ouders vaak de zondebokken. „Niets wat zij doen is goed. Zij krijgen te horen dat zij ’stom’, ’slecht’, ’zelfzuchtig’, enzovoort, zijn. Leden van het gezin zijn dan helemaal gefocust op dat kind (of die kinderen) als het vastgestelde ’probleem’ en worden afgeleid van hun eigen onprettige gevoelens en problemen.”

Hoe met oneerlijke verwijten om te gaan

Dr. Kathleen McCoy merkt op: „[Een] kind een etiket opplakken, het kleineren en kritiek uitoefenen op zijn persoonlijkheid . . . kan een factor zijn bij het gebrek aan eigenwaarde, de neerslachtigheid en de geslotenheid van een tiener.” Of zoals de bijbel zelf het zegt, een hardvochtige behandeling kan kinderen ’tergen’ en hen „moedeloos” maken (Kolossenzen 3:21). Misschien ga je jezelf bezien als een waardeloze mislukkeling. Het kan ook zijn dat je negatieve gevoelens tegenover je ouders krijgt. Je zou kunnen concluderen dat je het hun moeilijk naar de zin kunt maken en dat het geen zin heeft het te proberen. Boosheid en wrok kunnen hun intrede doen, zodat je elk streng onderricht afwijst — zelfs opbouwende kritiek. — Vergelijk Spreuken 5:12.

Wat kun je daaraan doen? Veel zal afhangen van jouw specifieke situatie. Waarom zou je het niet rustig reëel bekijken? Is het bijvoorbeeld echt waar dat jij altijd de schuld krijgt? Of zou het gewoon kunnen zijn dat je ouders soms geneigd zijn wat al te kritisch te zijn en de verkeerde dingen zeggen? „Wij allen struikelen vele malen”, zegt de bijbel, en dat geldt ook voor ouders (Jakobus 3:2). Dus zelfs als je ouders van tijd tot tijd inderdaad wat te sterk reageren, moet jij dat dan ook doen? Hier zou de bijbelse raad uit Kolossenzen 3:13 toepasselijk zijn: „Blijft elkaar verdragen en elkaar vrijelijk vergeven als de een tegen de ander een reden tot klagen heeft. Zoals Jehovah u vrijelijk vergeven heeft, doet ook gij evenzo.”

Empathie voor je ouders kan je daarbij helpen. Spreuken 19:11 luidt: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan.” Als je vader ongewoon lichtgeraakt lijkt wanneer hij van zijn werk komt en jou de schuld geeft van iets wat je niet hebt gedaan, is het dan nodig er erg moeilijk over te doen? Het besef dat hij waarschijnlijk gespannen en moe is, zou je al kunnen helpen ’zijn overtreding voorbij te gaan’.

Maar als het nu niet slechts zo af en toe voorkomt dat je ten onrechte de schuld van dingen krijgt en het een constante en aanhoudende bron van irritatie is? In een toekomstig artikel zullen manieren besproken worden om je situatie te verbeteren.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 19]

Het is niet onbillijk als een ouder corrigerende raad geeft wanneer die nodig is