Leer hen los te laten

„ALS pijlen in de hand van een sterke man, zo zijn de zonen der jeugd”, schreef de bijbelpsalmist (Psalm 127:4). Een pijl treft zijn doel niet bij toeval. Hij moet zorgvuldig gericht worden. In dezelfde zin zullen kinderen als het aan ouderlijke leiding ontbreekt waarschijnlijk niet het doel bereiken, namelijk volwassenen met verantwoordelijkheidsbesef te worden. „Leid een knaap op overeenkomstig de weg voor hem”, vermaant de bijbel, en „ook als hij oud wordt, zal hij er niet van afwijken.” — Spreuken 22:6.

De overgang van afhankelijkheid in de kinderjaren naar onafhankelijkheid als volwassene kan zich niet van de ene dag op de andere voltrekken. Wanneer moeten ouders hun kinderen dan beginnen te leren onafhankelijk te zijn? De apostel Paulus bracht een jonge man die Timotheüs heette in herinnering: „Van kindsbeen af [hebt gij] de heilige geschriften . . . gekend, die u wijs kunnen maken tot redding door middel van het geloof in verband met Christus Jezus” (2 Timotheüs 3:15). Stel u eens voor, Timotheüs’ moeder begon hem al geestelijke dingen bij te brengen toen hij nog maar een klein kind was!

Als kleine kinderen baat kunnen hebben bij geestelijk onderricht, is het dan niet redelijk dat kinderen zo vroeg mogelijk op de volwassenheid worden voorbereid? Eén manier om dit te doen, is hun verantwoordelijkheidsbesef bij te brengen, hun te leren hun eigen beslissingen te nemen.

Kinderen verantwoordelijkheidsbesef bijbrengen

Hoe kunt u uw kinderen aanmoedigen verantwoordelijkheid te dragen? Het echtpaar Jack en Nora vertelden over hun dochter: „Toen zij nog maar net kon lopen, leerde zij sokken of kleine dingen naar haar slaapkamer te brengen en ze in de juiste la te leggen. Zij leerde ook speelgoed en boeken op hun plaats op te bergen.” Het is een klein begin, maar het kind leerde al verantwoordelijke beslissingen te nemen.

Naarmate een kind ouder wordt, kunnen het misschien wat grotere verantwoordelijkheden toevertrouwd worden. Zo vonden Abra en Anita het goed dat hun dochtertje een hond had. Het meisje was verantwoordelijk voor de verzorging van de hond en gaf zelfs iets van haar zakgeld voor zijn onderhoud. Kinderen bijbrengen zich van hun verantwoordelijkheden te kwijten vergt geduld. Maar het is de moeite waard en het draagt bij tot hun emotionele groei.

Ook huishoudelijke karweitjes bieden de gelegenheid om kinderen verantwoordelijkheid bij te brengen. Sommige ouders stellen hun kinderen nagenoeg vrij van gezinstaken en vinden het eerder een last dan een hulp om hen erbij te betrekken. Anderen vinden dat hun kinderen ’het beter moeten hebben dan zij het zelf als kind gehad hebben’. Dat is een verkeerde redenatie. De Schrift zegt: „Indien men zijn knecht van jongs af verwent, zal hij in zijn latere leven zelfs een ondankbare worden” (Spreuken 29:21). Het beginsel van deze tekst gaat beslist op voor kinderen. Het is droevig als een jongere bij het bereiken van de volwassen leeftijd niet alleen „een ondankbare” is maar ook niet eens in staat is de eenvoudigste huishoudelijke taken te verrichten.

In bijbelse tijden was het gebruikelijk dat jongeren huishoudelijke taken opgedragen kregen. Zo was Jozef op de jeugdige leeftijd van zeventien jaar medeverantwoordelijk voor het hoeden van de kudden van het gezin (Genesis 37:2). Dat was geen geringe taak, want de kudden van zijn vader waren groot (Genesis 32:13-15). Gezien het feit dat Jozef opgroeide tot een machtig leider, ligt het voor de hand dat deze vroege opleiding er veel toe zal hebben bijgedragen zijn karakter in positieve zin te vormen. De toekomstige koning van Israël David kreeg eveneens als jongere de kudden van zijn familie toevertrouwd. — 1 Samuël 16:11.

De les voor ouders in deze tijd? Draag uw kinderen zinvolle huishoudelijke karweitjes op. Met wat tijd, moeite en geduld kunt u kinderen leren hun deel te doen van het schoonhouden, koken en tuinonderhoud en de reparaties in huis en aan de auto. Het is waar dat veel afhangt van de leeftijd en de bekwaamheid van het kind. Maar zelfs kleine kinderen kunnen meestal ’Pappie helpen de auto te maken’ of ’Mamma helpen bij het eten koken’.

De kinderen huishoudelijke karweitjes leren vergt ook dat ouders hun iets bijzonder kostbaars schenken — hun tijd. Een echtpaar met twee kinderen werd gevraagd naar het geheim van het met succes grootbrengen van kinderen. Zij antwoordden: „Tijd, tijd, tijd!”

Liefdevolle correctie

Volbrengen kinderen hun taak goed, of doen zij daar op zijn minst moeite voor, moedig hen dan aan met royale en oprechte woorden van lof! (Vergelijk Mattheüs 25:21.) Uiteraard volbrengen kinderen zelden iets met de bekwaamheid van een volwassene. En als kinderen hun eigen beslissingen mogen nemen, zullen zij vaak fouten maken. Maar pas ervoor op te fel te reageren! Hebt u als volwassene uw portie fouten niet gemaakt? Waarom zou u dus geen geduld tonen wanneer uw kind iets verkeerd doet? (Vergelijk Psalm 103:13.) Houd rekening met fouten. Bezie ze als een onderdeel van het leerproces.

De schrijvers Michael Schulman en Eva Mekler merken op: „Kinderen die vriendelijk behandeld worden, zijn niet bang dat zij gestraft zullen worden als zij initiatieven ontplooien.” Maar „kinderen van kille of hardvochtige ouders schrikken voor nagenoeg elke spontane daad terug, ook voor nuttige, omdat zij bang zijn dat hun ouders iets aan te merken zullen hebben op wat zij hebben gedaan en hen zullen bekritiseren of straffen”. Deze opmerking strookt met de bijbelse waarschuwing aan het adres van ouders: „Tergt uw kinderen niet, zodat zij niet moedeloos worden” (Kolossenzen 3:21). Wanneer de inspanningen van een kind niet aan de verwachtingen beantwoorden, waarom zou u hem dan niet op zijn minst prijzen voor zijn moeite? Moedig hem aan het de volgende keer beter te doen. Laat hem weten dat zijn vorderingen voor u een bron van vreugde zijn. Verzeker hem van uw liefde.

Natuurlijk is er soms correctie nodig. Dat kan vooral duidelijk zijn in de adolescentie, wanneer jonge mensen worstelen om hun eigen identiteit te bepalen, aanvaard te worden als opzichzelfstaande individuen. Ouders doen er daarom verstandig aan zulk streven naar onafhankelijkheid met begrip te bezien in plaats van het altijd als opstandigheid te interpreteren.

Het is waar dat jongeren geneigd zijn impulsief te handelen of toe te geven aan „de begeerten die aan de jeugd eigen zijn” (2 Timotheüs 2:22). Nalatigheid om beperkingen te stellen aan jeugdig gedrag kan een kind dus emotionele schade berokkenen; hij zal geen zelfbeheersing en zelfdiscipline leren. De bijbel waarschuwt: „Een aan zichzelf overgelaten knaap zal zijn moeder beschaamd maken” (Spreuken 29:15). Maar terecht streng onderricht, op een liefdevolle manier gegeven, is nuttig en bereidt een jongere voor op de eisen en de druk van de volwassenheid. De bijbel vermaant: „Wie zijn roede inhoudt, haat zijn zoon, maar wie hem liefheeft, die zoekt hem werkelijk met streng onderricht” (Spreuken 13:24). Bedenk echter dat de essentie van streng onderricht onderwijzen en opvoeden is — niet straffen. Met de „roede” wordt hier waarschijnlijk de staf bedoeld die herders gebruikten om hun kudden te leiden (Psalm 23:4). Het is een symbool van liefdevol leiden — niet van hardvochtige onmenselijkheid.

Onderwijs voor het leven

Ouderlijke leiding is vooral nodig wanneer het gaat om het onderwijs van een kind. Stel belang in het onderwijs dat uw kind krijgt. Help hem geschikte vakken te kiezen en een verantwoordelijke beslissing te nemen over de eventuele noodzaak van aanvullend onderwijs.a

Natuurlijk is het allerbelangrijkste onderwijs geestelijk onderwijs (Jesaja 54:13). Kinderen zullen godvruchtige waarden nodig hebben om het in de wereld der volwassenen te redden. Hun „waarnemingsvermogen” moet geoefend worden (Hebreeën 5:14). Ouders kunnen veel doen om hen in dit opzicht te helpen. Gezinnen onder Jehovah’s Getuigen worden aangemoedigd een geregelde studie van de bijbel met hun kinderen te hebben. In navolging van het voorbeeld van Timotheüs’ moeder, die hem van kindsbeen af in de Schrift onderwees, onderwijzen Getuige-ouders eveneens hun kleine kinderen.

Barbara, een alleenstaande ouder, maakt de gezinsstudie van de bijbel tot een bijzonder plezierige ervaring voor haar kinderen. „Die avond zorg ik ervoor de kinderen een lekkere maaltijd voor te zetten, compleet met een toetje waar ze van houden. Ik zet de Koninkrijksmelodieën-bandjes op om de juiste sfeer te scheppen. Dan bestuderen we, na met gebed begonnen te zijn, meestal het tijdschrift De Wachttoren. Maar als zich een speciale behoefte voordoet, gebruik ik ook wel publikaties als Wat jonge mensen vragen — Praktische antwoorden.”b Volgens Barbara helpt het bestuderen van de bijbel haar kinderen „zich Jehovah’s zienswijze eigen te maken”.

Ja, een kind kan geen groter geschenk krijgen dan kennis en begrip van Gods Woord, de bijbel. Het kan „aan de onervarenen schranderheid . . . geven, aan een jonge man kennis en denkvermogen” (Spreuken 1:4). Aldus gewapend zal een jongere bij het betreden van de volwassenheid nieuwe spanningen en situaties aankunnen.

Niettemin betekent het vertrek van kinderen een grote verandering in de leefstijl van de meeste ouders. Wat hen zal helpen tegen het lege nest opgewassen te zijn, wordt in ons volgende artikel besproken.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 6]

„Kinderen van kille of hardvochtige ouders schrikken voor nagenoeg elke spontane daad terug, ook voor nuttige, omdat zij bang zijn dat hun ouders iets aan te merken zullen hebben op wat zij hebben gedaan en hen zullen bekritiseren of straffen.” — Bringing Up a Moral Child, door Michael Schulman en Eva Mekler

[Kader op blz. 6]

Alleenstaande ouders — De uitdaging de kinderen los te laten

Een alleenstaande ouder die Rebecca heet merkt op: „Het is voor alleenstaande ouders erg moeilijk hun kinderen los te laten. Als wij onszelf niet onder controle houden, zijn wij geneigd al te beschermend op te treden en hen te smoren.” In het boek Het geheim van gezinsgelukc worden op bladzijde 106 en 107 deze nuttige opmerkingen gemaakt:

„Vanzelfsprekend hebben alleenstaande ouders een bijzonder nauwe band met hun kinderen, maar toch moet ervoor gezorgd worden dat de door God bepaalde grenzen tussen ouders en kinderen niet verdwijnen. Er kunnen bijvoorbeeld ernstige moeilijkheden rijzen als een alleenstaande moeder van haar zoon verwacht dat hij de verantwoordelijkheden van de man in huis op zich neemt of als zij haar dochter als een vertrouwelinge behandelt door haar met intieme problemen te belasten. Dit te doen is ongepast, veroorzaakt stress en is misschien verwarrend voor een kind.

Verzeker uw kinderen ervan dat u, als de ouder, voor hen zal zorgen — niet omgekeerd. (Vergelijk 2 Korinthiërs 12:14.) Het kan zijn dat u af en toe behoefte hebt aan wat raad of steun. Zoek die dan bij christelijke ouderlingen of misschien bij rijpe christelijke vrouwen, niet bij uw minderjarige kinderen. — Titus 2:3.”

Wanneer alleenstaande ouders juiste grenzen stellen en een gezonde band met hun kinderen houden, valt het hun meestal gemakkelijker hen te laten gaan.

[Voetnoten]

[Illustraties op blz. 7]

Door kinderen praktische dingen bij te brengen, kunnen zij volwassenen met een groot verantwoordelijkheidsbesef worden

[Illustraties op blz. 8]

Een gezinsstudie van de bijbel kan kinderen de nodige wijsheid geven om het leven als volwassene aan te kunnen