Van een scheutje melk tot een lepeltje poeder
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN NIEUW-ZEELAND
REEDS duizenden jaren is melk in vrijwel elke natie een vertrouwd bestanddeel van de menselijke voeding. Melk komt uiteraard uit de borstklieren van vrouwelijke zoogdieren en is volwaardig voedsel voor hun jongen. Mensen daarentegen verkrijgen dit zeer voedzame voedsel ook van een verscheidenheid van zoogdieren — met name van koeien, kamelen, geiten, lama’s, rendieren, schapen en waterbuffels. Behalve dat mensen melk puur drinken, houden zij van de vele producten die ervan worden gemaakt, waarvan boter, kaas, yoghurt en roomijs tot de populairste behoren.
Een van de gebruikelijkste soorten melk, koemelk, is in wezen een emulsie van 87 procent water en 13 procent vaste deeltjes. Deze vaste deeltjes bevatten onder meer koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen zoals calcium — belangrijk voor de groei en instandhouding van de botten. Koeien maken trouwens niet de voedzaamste melk. Van de hierboven genoemde dieren valt die onderscheiding ten deel aan het rendier, waarvan de uiterst voedzame melk voor ongeveer 37 procent uit vaste deeltjes bestaat!
Ongeacht wat voor melk het is, ze blijft niet lang goed tenzij ze gekoeld wordt. Een populaire oplossing voor dit probleem is poedermelk. Maar hoe wordt van melk poeder gemaakt? Laten wij eens een bezoekje brengen aan een moderne melkfabriek in Waikato (Nieuw-Zeeland). Deze fabriek is een van de grootste ter wereld in haar soort en produceert per dag 400 ton verrijkt melkpoeder voor de mondiale voedselindustrie.
Van vloeistof tot poeder
Elke dag brengt een lange rij tankwagens van glimmend staal verse melk van Nieuw-Zeelandse melkveehouders naar de fabriek, waar de melk in geïsoleerde silo’s koel gehouden wordt. Vandaar stroomt de melk naar standaardisatieseparators, waar ze wordt gescheiden in magere melk en room en vervolgens in specifieke hoeveelheden opnieuw wordt gemengd om het eindproduct de juiste consistentie te geven zodat het aan de ervoor geldende standaard voldoet. Van de separators gaat de melk naar een bufferopslag voordat er melkpoeder van wordt gemaakt.
Na de pasteurisatie wordt de melk onder vacuüm verhit. Waarom onder vacuüm? Dit zorgt ervoor dat de melk bij een veel lagere temperatuur dan normaal kookt, waardoor de schade van de hitte beperkt wordt. Wanneer dit stadium van indamping is voltooid, is de concentratie van vaste melkdeeltjes ongeveer 48 procent. Dit geconcentreerde product is nu gereed voor het laatste proces — het drogen.
Het droogproces begint door de geconcentreerde melk via een pijp boven in een torenhoge roestvrijstalen droger te brengen, waar ze in de hete lucht binnen de droger wordt verstoven. Het vochtgehalte van de melk daalt nu tot zes procent, en de melk wordt poeder. Een volgend stadium brengt het vochtgehalte terug op drie procent, waarna het poeder geleidelijk wordt afgekoeld ter voorbereiding op het verpakken en verzenden. Het hele proces wordt nauwgezet uitgevoerd, waardoor de voedingswaarde en de kracht van de melk zo veel mogelijk behouden blijven.
Misschien woont u in een gebied waar verse melk volop verkrijgbaar is. Maar veel mensen wonen in geïsoleerde gebieden waar verse melk duur en moeilijk te krijgen is. Dankzij het wonder van poedermelk worden hun problemen opgelost. Zij lossen gewoon een paar lepeltjes poeder op in water, en de aldus gevormde melk, hoewel niet zo smakelijk als verse melk, doet haar werk uitstekend.
[Kader/Illustratie op blz. 14]
Wat is pasteurisatie en homogenisering?
Pasteurisatie, genoemd naar de Franse wetenschapper Louis Pasteur, omvat het gedurende een bepaalde tijd verhitten van melk gevolgd door snelle afkoeling. Door dit proces worden schadelijke bacteriën gedood en zodoende wordt de melk langer houdbaar. Maar niet alle bacteriën worden gedood, dus zijn melkproducten nog steeds beperkt houdbaar. Indien goed gekoeld, is gepasteuriseerde melk van hoge kwaliteit ongeveer veertien dagen houdbaar.
Bij homogenisering worden de vet- of roombolletjes in de melk qua grootte veranderd zodat ze niet bovenop komen drijven en een laag room vormen. Homogenisators maken vetbolletjes klein genoeg om te blijven zweven, waardoor de melk een rijke, gelijkmatige consistentie krijgt.
[Verantwoording]
By courtesy of U.S. National Library of Medicine
[Illustraties op blz. 15]
Deze torenhoge droger kan meer dan negen ton melkpoeder per uur drogen