De taalbarrière doorbreken: Een kijkje achter de schermen

AAN het vertaalwerk van Jehovah’s Getuigen gaat een heel proces vooraf. Eerst wordt er een planning gemaakt. Daarna wordt er grondig nazoekwerk gedaan. Vervolgens wordt de tekst geschreven. Tijdens dit proces controleert de Schrijversafdeling op het internationale hoofdkantoor in New York of de inhoud klopt, de tekst grammaticaal correct is en het taalgebruik up-to-date is.a

De Schrijversafdeling stuurt de tekst vervolgens naar de honderden vertaalteams wereldwijd — van wie de meesten wonen en werken in het land of gebied waar de taal waarin zij vertalen, wordt gesproken. De meeste vertalers vertalen naar hun moedertaal. Ze moeten zowel de Engelse taal als de doeltaal beheersen.

Wat is belangrijk bij het vertalen?

Geraint, een vertaler in Groot-Brittannië, zegt: ‘Ik werk in een vertaalteam, dus is het belangrijk dat we goed samenwerken. Samen zoeken we naar oplossingen voor vertaalproblemen. We kijken daarbij niet alleen naar losse woorden, maar ook naar groepen woorden. We denken goed na over de betekenis en bedoeling van de tekst en houden steeds de doelgroep van het artikel in gedachte.’

Wat is je doel als vertaler?

‘We willen dat het er voor de lezer op lijkt dat het materiaal oorspronkelijk in zijn moedertaal is geschreven. Het mag niet op een vertaling lijken. Daarom proberen we woorden en uitspraken te gebruiken die in onze taal gangbaar zijn. Op die manier blijft de lezer geboeid en leest hij door, net als iemand die verder eet omdat het eten dat hij voor zich heeft, heerlijk smaakt.’

Welk voordeel heeft het om te wonen in het gebied waar de taal wordt gesproken?

‘Het is heel nuttig voor ons om met de plaatselijke bewoners te praten. We horen de taal elke dag. Bovendien kunnen we termen en uitdrukkingen in de praktijk testen om te zien of ze natuurlijk en begrijpelijk zijn. Dat helpt ons de betekenis van de brontekst beter over te brengen.’

Wat is jullie werkwijze?

‘Een team wordt aan een project toegewezen. Eerst leest elk teamlid de brontekst om bekend te raken met het materiaal, de opbouw van de tekst en de doelgroep. We stellen onszelf de vragen: Wat is het thema van het artikel? Wat is het doel? Wat verwacht ik ervan te leren? Dat geeft ons inspiratie.

Daarna wisselen we als team ideeën uit, waardoor we van elkaar leren. Weten we zeker dat we het materiaal begrijpen? Hoe kunnen we dezelfde stijl aanhouden als die in de brontekst? We willen bij degenen die de vertaling lezen, de reactie uitlokken die de schrijver in gedachte had.’

Hoe werken de teamleden samen?

‘We willen graag dat de lezer de tekst meteen begrijpt. Daarom lezen we elke vertaalde alinea meerdere keren hardop.

De vertaler typt een alinea in de doeltaal, waarbij de anderen meekijken op hun scherm. We controleren of alle gedachten uit de brontekst in de vertaling staan. We controleren de tekst ook op natuurlijkheid, spelling en grammatica. Daarna leest een teamlid de alinea hardop voor. Als hij struikelt over de tekst, kijken we waar dat aan ligt. Wanneer het hele artikel is vertaald, leest één teamlid het hardop voor terwijl de andere twee aantekeningen maken van problemen die nog opgelost moeten worden.’

Dat lijkt me intensief!

‘Dat is het ook! Aan het eind van de dag zijn we moe. Daarom bekijken we het materiaal de volgende ochtend nog een keer, als we uitgerust zijn. Enkele weken later stuurt de Schrijversafdeling ons de laatste aanpassingen aan de brontekst. Daarna herlezen we ons werk met een frisse blik en zetten we de puntjes op de i.’

Welke computerprogramma’s gebruiken jullie?

‘Een computer kan een vertaler niet vervangen. Maar het werk kan wel sneller worden uitgevoerd door vertaalhulpmiddelen die Jehovah’s Getuigen hebben ontwikkeld. We hebben bijvoorbeeld een soort woordenboek waarin we veelgebruikte termen en uitdrukkingen opslaan. Met een ander programma kunnen we alles opzoeken wat al door onze afdeling is vertaald en zien hoe bepaalde problemen in het verleden zijn opgelost.’

Wat vinden jullie van je werk?

‘We zien ons werk als een cadeautje voor de lezers. En we willen dat cadeautje mooi verpakken. Het is heel bijzonder om te bedenken dat een artikel in een tijdschrift of op de website iemands hart kan raken en zijn leven positief kan beïnvloeden.’

Levenslange voordelen

Wereldwijd hebben honderden miljoenen mensen voordeel van het lezen van publicaties van Jehovah’s Getuigen in hun eigen taal. De praktische raad in hun lectuur, filmpjes en op hun website, jw.org, is gebaseerd op de Bijbel. In dat heilige boek vertelt Jehovah, God, ons namelijk dat hij wil dat zijn boodschap wordt gedeeld met mensen van ‘elke natie en stam en taal’ (Openbaring 14:6).b