HABAKUK, HET BOEK

Een boek van de Hebreeuwse Geschriften dat in Hebreeuwse teksten en in de Griekse Septuaginta, alsook in de meeste Nederlandse bijbels, de achtste plaats onder de zogenoemde kleine profeten inneemt. Het boek bestaat uit twee delen: (1) Een dialoog tussen de schrijver en Jehovah (hfdst. 1, 2); (2) een in de vorm van klaagliederen geuit gebed (hfdst. 3).

Schrijver. De schrijver wordt in het boek zelf geïdentificeerd. Beide delen worden aan „de profeet Habakuk” toegeschreven. — 1:1; 3:1; zie HABAKUK.

Canoniciteit. De canoniciteit van het boek Habakuk wordt door oude catalogi van de Hebreeuwse Geschriften bevestigd. Hoewel het boek daarin niet met name wordt genoemd, was het klaarblijkelijk inbegrepen bij de verwijzingen naar de ’twaalf kleine profeten’, want anders zouden wij niet op het aantal van twaalf komen. De canoniciteit van het boek wordt verder ontwijfelbaar gestaafd doordat er in de christelijke Griekse Geschriften aanhalingen uit worden gedaan. Zonder de profeet met name te noemen, haalde Paulus Habakuk 1:5 (LXX) aan toen hij tot ongelovige joden sprak (Han 13:40, 41). Hij haalde ook Habakuk 2:4 aan („Maar wat de rechtvaardige betreft, door zijn getrouwheid [geloof, NBG] zal hij blijven leven”), toen hij christenen ertoe aanmoedigde geloof tentoon te spreiden. — Ro 1:16, 17; Ga 3:11; Heb 10:38, 39.

Onder de Dode-Zeerollen bevindt zich een handschrift van Habakuk (hfdst. 1, 2), bestaande uit een premasoretische Hebreeuwse tekst met een begeleidend commentaar. Het is opmerkenswaard dat in de tekst Jehovah’s naam voorkomt, geschreven in Oudhebreeuwse lettertekens, terwijl daarentegen in het commentaar de goddelijke naam wordt vermeden en in plaats daarvan het Hebreeuwse woord ʼEl (dat „God” betekent) wordt gebruikt.

Geleerden zijn van mening dat deze rol tegen het einde van de 1ste eeuw v.G.T. werd geschreven. Bijgevolg is ze het oudste bewaard gebleven Hebreeuwse handschrift van het boek Habakuk. In Habakuk 1:6 staat in dit handschrift „Chaldeeën”, zodat de juistheid van de masoretische tekst wordt bevestigd, die laat zien dat Jehovah de Chaldeeën (Babyloniërs) als zijn werktuig zou verwekken.

Wanneer geschreven en tegen welke historische achtergrond. De woorden „Jehovah is in zijn heilige tempel” (Hab 2:20) en de opmerking die op Habakuk 3:19 volgt („Aan de leider, op mijn snaarinstrumenten”), geven te kennen dat Habakuk profeteerde voordat de door Salomo gebouwde tempel in Jeruzalem in 607 v.G.T. werd verwoest. Ook Jehovah’s verklaring: „Ik verwek de Chaldeeën” (1:6) en de algemene strekking van de profetie tonen aan dat de Chaldeeën, of Babyloniërs, Jeruzalem nog niet hadden verwoest. Maar uit Habakuk 1:17 zou men kunnen opmaken dat zij reeds met de omverwerping van enkele natiën waren begonnen. Tijdens de regering van de goede Judese koning Josia (659–629 v.G.T.) namen de Chaldeeën en de Meden de stad Nineve in (632 v.G.T.), en Babylon was destijds op weg om een wereldmacht te worden. — Na 3:7.

Overeenkomstig de rabbijnse overlevering zijn sommigen van oordeel dat Habakuk op een vroeger tijdstip profeteerde, namelijk tijdens de regering van koning Manasse van Juda. Zij geloven dat hij een van de profeten was op wie, direct of indirect, in 2 Koningen 21:10 en 2 Kronieken 33:10 wordt gedoeld of gezinspeeld. Zij betogen dat de Babyloniërs destijds nog geen bedreiging vormden, hetgeen Habakuks profetie in de ogen van de Judeeërs nog ongeloofwaardiger maakte. — Zie Hab 1:5, 6.

Daarentegen bevond Juda zich in de beginperiode van Jojakims regering binnen de Egyptische invloedssfeer (2Kon 23:34, 35), en dit zou ook een tijd kunnen zijn waarin de verwekking van de Chaldeeën om de weerspannige bewoners van Juda te straffen, voor hen „een activiteit” zou zijn ’die zij niet zouden geloven, ook al werd het verhaald’ (Hab 1:5, 6). In 625 v.G.T., in het 4de regeringsjaar van koning Jojakim, versloeg de Babylonische koning Nebukadnezar farao Necho bij Karkemis (Jer 46:2). Habakuk kan zijn profetie dus vóór die gebeurtenis uitgesproken en opgetekend hebben, en mogelijk heeft hij het schrijven van de profetie omstreeks 628 v.G.T. in Juda voltooid. Het gebruik van de toekomende tijd met betrekking tot de Chaldeeuwse dreiging duidt er kennelijk op dat Habakuk als profeet optrad voordat Jojakim vazal van Babylon werd (620–618 v.G.T.). — 2Kon 24:1.

Stijl. De schrijfstijl is krachtig en pakkend. Er wordt gebruik gemaakt van levendige illustraties en vergelijkingen (Hab 1:8, 11, 14, 15; 2:5, 11, 14, 16, 17; 3:6, 8-11). S. R. Driver zei in een commentaar op Habakuks stijl: „Habakuks schrijfstijl is zeer krachtig. Hoewel zijn boek kort is, gaat er veel kracht van uit; zijn beschrijvingen zijn aanschouwelijk en dynamisch; zowel de gedachte als de uitdrukkingswijze is poëtisch.” Die eigenschappen zijn natuurlijk in de eerste plaats aan goddelijke inspiratie toe te schrijven.

Het boek Habakuk beklemtoont Jehovah’s oppermacht over alle natiën (Hab 2:20; 3:6, 12), waardoor zijn universele soevereiniteit op de voorgrond wordt geplaatst. Het legt ook de nadruk op het feit dat de rechtvaardigen door geloof leven (2:4, NBG). Het boek wekt vertrouwen in Jehovah, doordat erin wordt aangetoond dat hij niet sterft (1:12), dat hij de natiën in gerechtigheid ’dorst’ en dat hij tot de redding van zijn volk uittrekt (3:12, 13). Voor degenen die zich uitbundig in hem verheugen, blijkt Jehovah de God van redding en de Bron van vitale kracht te zijn. — 3:18, 19.

[Kader op blz. 909]

HOOFDPUNTEN UIT HABAKUK

Een antwoord op de vraag: Zal God de goddelozen terechtstellen?

Klaarblijkelijk werd het boek omstreeks 628 v.G.T. geschreven, toen de invloedssfeer van de Chaldeeën steeds sterker werd, maar nog voordat Jojakim hun vazal werd

Habakuk schreeuwt om hulp, vraagt hoe lang God de goddelozen nog in leven laat (1:1–2:1)

Wanneer Jehovah antwoordt dat hij de Chaldeeën als Zijn strafwerktuig zal verwekken, begrijpt Habakuk niet waarom de Heilige zich van zo’n verraderlijke natie bedient, die haar oorlogsmachine tot een god maakt, mensen als vissen in haar sleepnet vergadert en op onbarmhartige wijze volken doodt

De profeet wacht op Jehovah’s antwoord in het besef dat hij voor een terechtwijzing in aanmerking komt

Jehovah antwoordt dat hij een bestemde tijd heeft en spreekt een wee over de Chaldeeën uit (2:2-20)

Jehovah geeft de verzekering dat het profetische visioen, zelfs al zou het schijnbaar op zich laten wachten, ’voor de bestemde tijd is en blijft voorthijgen naar het einde’, dat wil zeggen, zich onstuimig voortbeweegt om in vervulling te gaan

Een meervoudig „wee” geeft te kennen dat de door God als werktuigen gebruikte Chaldeeën niet ongestraft zouden blijven, want zij hebben andere natiën geplunderd, vele volken verdelgd, steden door bloedvergieten gebouwd, andere de beker van een smadelijke nederlaag laten drinken en afgoderij bedreven

De profeet smeekt Jehovah handelend op te treden maar ook barmhartigheid te tonen tijdens de komende dag van benauwdheid (3:1-19)

Wanneer de profeet zich vroegere manifestaties van Jehovah’s macht te binnen brengt, wordt hij door angst en beven aangegrepen, maar hij is vastbesloten om de dag der benauwdheid rustig af te wachten en zich uitbundig in de God van zijn redding te verheugen

Zelfs al zouden de middelen voor de instandhouding van het leven komen te vervallen, Habakuk neemt zich vast voor zich te verheugen in Jehovah, de God van redding en Degene die hem sterkt