De plaats van muziek in de hedendaagse aanbidding

ZINGEN is een geschenk van God. Onze stem in liederen verheffen, kan ons en onze Schepper vreugde schenken. Hierdoor kunnen wij uiting geven aan onze emoties, zowel verdrietige als vreugdevolle. Meer nog, wij kunnen onze liefde, verering en lof uiten jegens Degene bij wie het zingen zijn oorsprong heeft gevonden, Jehovah.

De meeste van de ongeveer driehonderd bijbelse verwijzingen naar muziek hebben met de aanbidding van Jehovah te maken. Zingen houdt ook verband met vreugde — niet alleen de vreugde van de zangers, maar ook vreugde van de zijde van Jehovah. De psalmist schreef: ’Laten zij hem bezingen met melodieën. Want Jehovah heeft een welgevallen in zijn volk.’ — Psalm 149:3, 4.

Maar hoe belangrijk is zingen in de hedendaagse aanbidding? Hoe kunnen Jehovah’s dienstknechten in deze tijd hem behagen door hun stem in liederen te verheffen? Welke plaats dient muziek bij de ware aanbidding in te nemen? Een beschouwing van de geschiedenis van muziek in de aanbidding zal ons helpen deze vragen te beantwoorden.

De historische plaats van muziek in de aanbidding

De eerste in de bijbel voorkomende vermelding van muziek houdt niet specifiek verband met de aanbidding van Jehovah. In Genesis 4:21 wordt aan Jubal de mogelijke uitvinding van de eerste muziekinstrumenten of misschien het begin van de een of andere vorm van beroepsmatige muziekbeoefening toegeschreven. Muziek maakte echter al vóór de schepping van de mens deel uit van Jehovah’s aanbidding. In verscheidene bijbelvertalingen wordt melding gemaakt van het zingen van engelen. In Job 38:7 wordt gezegd dat de engelen „een vreugdegeroep aanhieven” en „juichend hun instemming betuigden”. Er is dus een schriftuurlijke basis voor de veronderstelling dat zingen lang voordat de mens op het toneel verscheen deel uitmaakte van de aanbidding van Jehovah.

Sommige historici betogen dat de oude Hebreeuwse muziek enkel uit melodie bestond, zonder ondersteunende harmonie. Maar op de harp, een instrument dat veelvuldig in de bijbel wordt genoemd, konden verscheidene noten tegelijk worden gespeeld. De harpisten moeten de harmonie hebben opgemerkt die door combinaties van tonen op het instrument kon worden voortgebracht. In plaats van primitief was hun muziek ongetwijfeld behoorlijk ontwikkeld. En te oordelen naar de poëzie en proza van de Hebreeuwse Geschriften moet de Israëlitische muziek van hoge kwaliteit geweest zijn. De inspiratie voor muzikale composities was beslist veel verhevener dan bij de naburige natiën.

De oude tempelorganisatie functioneerde dusdanig dat er in verband met de aanbidding in de tempel ingewikkelde arrangementen voor muziekinstrumenten en zangstemmen mogelijk waren (2 Kronieken 29:27, 28). Er waren „leiders”, „deskundigen”, ’leerlingen’ en „hoofden van de zangers” (1 Kronieken 15:21; 25:7, 8; Nehemia 12:46). De historicus Curt Sachs merkte over hun gevorderde muzikale bekwaamheden op: „De koren en orkesten die aan de Tempel in Jeruzalem verbonden waren, wijzen erop dat de muzikale opleiding, vaardigheid en kennis op een hoog peil stonden. . . . Hoewel wij niet weten hoe die oude muziek geklonken heeft, beschikken wij over voldoende bewijzen van de kracht, de verhevenheid en het meesterschap waardoor ze werd gekenmerkt” (The Rise of Music in the Ancient World: East and West, 1943, blz. 48, 101, 102). Het Hooglied is een voorbeeld van de creativiteit en de kwaliteit van Hebreeuwse composities. Het is een verhaal in liedvorm, net als het libretto, of de tekst, van een opera. Dit lied wordt in de Hebreeuwse tekst „Het lied der liederen”, ofte wel, het voortreffelijkste lied, genoemd.

Voor de oude Hebreeën vormde zingen een wezenlijk onderdeel van de aanbidding. En hierdoor konden zij op positieve wijze emotioneel uiting geven aan hun lof voor Jehovah.

Zingen bij de eerste-eeuwse christenen

Muziek bleef onder de vroege christenen een vast onderdeel van de aanbidding. Zij bezaten niet alleen de geïnspireerde Psalmen, maar componeerden blijkbaar ook oorspronkelijke muziek en liederen voor de aanbidding, waarmee zij het precedent schiepen voor de hedendaagse compositie van christelijke liederen (Efeziërs 5:19). In het boek The History of Music, door Waldo Selden Pratt, wordt uitgelegd: „Zingen in de openbare en persoonlijke aanbidding was een vanzelfsprekende zaak voor de vroege christenen. Voor de joodse bekeerlingen vormde dit een voortzetting van de gewoonten in de synagoge . . . Het nieuwe geloof beschikte niet alleen over de Hebreeuwse Psalmen . . ., maar bracht ook voortdurend nieuwe liederen voort, aanvankelijk kennelijk in de vorm van rapsodieën.”a

Hoe belangrijk zingen was, blijkt wel uit het feit dat toen Jezus het Avondmaal des Heren instelde, hij en zijn apostelen waarschijnlijk de hallelpsalmen gezongen hebben (Mattheüs 26:26-30). Dit waren lofliederen voor Jehovah die in het bijbelboek Psalmen staan en in verband met de paschaviering werden gezongen. — Psalm 113–118.

De invloed van valse aanbidding

Toen de zogenoemde donkere middeleeuwen aanbraken, was religieuze muziek teruggebracht tot klaaglijk gezang. Omstreeks 200 G.T. zei Clemens van Alexandrië: „We hebben één instrument nodig: het vredige woord van aanbidding, geen harpen of fluiten of pauken of trompetten.” Er werden restricties ingesteld waardoor kerkmuziek tot zang werd beperkt. Deze stijl kwam bekend te staan als plain chant. „Minder dan veertig jaar na de stichting van Constantinopel, verbood het concilie van Laodicea (367) de deelname zowel van instrumenten als van de gemeente aan de liturgie. De orthodoxe muziek moest zuiver vocaal zijn”, aldus het boek Geschiedenis van de muziek. (Wij cursiveren.) Deze restricties hadden geen basis in het vroege christendom.

Tijdens de donkere middeleeuwen was de bijbel een gesloten boek voor het gewone volk. Christenen die een bijbel durfden te bezitten of te lezen, werden vervolgd en zelfs gedood. Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat het gebruik om Gods lof te bezingen grotendeels verdween tijdens die duistere periode. Immers, als het gewone volk geen toegang tot de Schrift had, hoe zouden zij dan kunnen weten dat een tiende van de hele bijbel uit liederen bestaat? Wie zou hen erover inlichten dat God zijn aanbidders heeft geboden ’hem een nieuw lied te zingen, zijn lof in de gemeente van loyalen’? — Psalm 149:1.

Muziek tot haar juiste plaats in de aanbidding herstellen

Jehovah’s organisatie heeft veel gedaan om muziek en zang tot hun rechtmatige plaats in de aanbidding te herstellen. De uitgave van 1 februari 1896 van Zion’s Watch Tower bestond bijvoorbeeld uitsluitend uit liederen. Ze was getiteld „Zions vreugdevolle ochtendliederen”.

In 1938 werd het zingen op gemeentevergaderingen grotendeels afgeschaft. Maar al gauw kreeg de wijsheid om het voorbeeld en de leiding van de apostelen te volgen, de overhand. Op het in 1944 gehouden districtscongres hield F. W. Franz de lezing „Liederen voor de Koninkrijksdienst”. Hij toonde aan dat Gods hemelse schepselen lang voor de schepping van de mens lofliederen voor Jehovah zongen en zei: „Het is juist en God welgevallig wanneer Zijn aardse dienstknechten hun stem in letterlijke liederen verheffen.” Na de bewijsgrond voor zingen in de aanbidding toegelicht te hebben, kondigde hij de vrijgave aan van het Kingdom Service Song Book voor gebruik op de wekelijkse dienstvergaderingen („Liederenbundel voor de Koninkrijksdienst”, in het Nederlands verschenen in 1949).b Vervolgens werd in de Informant (Informateur, nu Onze Koninkrijksdienst genoemd) van december 1944 bekendgemaakt dat andere vergaderingen ook met een lied zouden beginnen en eindigen. Zingen werd weer een onderdeel van Jehovah’s aanbidding.

’In ons hart voor Jehovah zingen’

De waarde van oprecht gezongen liederen wordt geïllustreerd door onze broeders en zusters in Oost-Europa en Afrika, die jaren van tegenstand en vervolging hebben meegemaakt. Lothar Wagner heeft zeven jaar in eenzame opsluiting doorgebracht. Hoe hield hij dit vol? Hij zegt: „Enige weken concentreerde ik mij er volledig op mijn schatkamer van Koninkrijksliederen compleet te maken. Als ik de woorden niet precies wist, bedacht ik eenvoudig een of twee strofen. . . . Wat een overvloed van aanmoedigende en opbouwende gedachten bevatten onze Koninkrijksliederen!” — Jaarboek van Jehovah’s Getuigen 1975, blz. 225-227.

Harold King heeft tijdens vijf jaar van eenzame opsluiting wegens zijn getrouwe standpunt troost geput uit het componeren en zingen van lofliederen voor Jehovah. Verscheidene van zijn composities worden nu door Jehovah’s Getuigen in hun aanbidding gebruikt. De vreugde die met zingen verband houdt, schenkt kracht. Er dient echter geen vervolging nodig te zijn om ons van de waarde van het zingen van lofliederen voor God te overtuigen.

Al Jehovah’s dienstknechten kunnen vreugde vinden in het zingen van liederen. Ook al voelen wij ons enigszins geremd op het gebied van de spraak, wij kunnen onze gevoelens jegens Jehovah vrijelijk tot uitdrukking brengen in een lied. De apostel Paulus gaf te kennen hoe wij vreugde kunnen vinden in het zingen van lofliederen toen hij christenen aanmoedigde „tot elkaar [te blijven spreken] met psalmen en lofzangen voor God en geestelijke liederen, waarbij gij zingt en uzelf begeleidt met muziek in uw hart voor Jehovah” (Efeziërs 5:19). Als ons hart met geestelijke dingen gevuld is, kunnen wij hier krachtig uiting aan geven in een lied. De sleutel tot beter zingen is dus een juiste hartetoestand.

Een goede verhouding met Jehovah draagt tot een vreugdevolle geestesgesteldheid bij en zet ons ertoe aan om zowel in gesprekken als in liederen luid Jehovah’s lof te bezingen (Psalm 146:2, 5). Wij zingen enthousiast over de dingen die wij aangenaam vinden. En als het lied of de stemming van het lied ons aanspreekt, zullen wij het waarschijnlijk met werkelijk gevoel zingen.

Men hoeft niet luid te zingen om met gevoel te zingen. Luid zingen is niet noodzakelijkerwijs synoniem met goed zingen, en hetzelfde geldt voor zo zacht zingen dat men het nauwelijks hoort. Sommige stemmen met een natuurlijke resonantie zal men zelfs bij zacht zingen boven andere uit horen. Wil men in een groep goed zingen, dan moet men onder andere leren zijn stem te laten samenklinken met die van de anderen. Of er nu meerstemmig of eenstemmig wordt gezongen, wanneer uw stemkracht is aangepast aan die van degenen naast u, heeft dit een aangenaam en verenigd gezongen lied tot resultaat. Christelijke bescheidenheid en een horend oor helpen iemand een juist evenwicht te vinden en enthousiast te zingen zonder anderen te overstemmen. Personen met een geschoolde of uitzonderlijk mooie stem dienen er echter nooit van weerhouden te worden uit volle borst te zingen. Een mooie stem kan een krachtige ondersteuning vormen voor een gemeente die lofliederen voor Jehovah zingt.

Zingen op onze vergaderingen voorziet tevens in een geschikte gelegenheid om de liederen meerstemmig te zingen. Degenen die een oor hebben voor harmonie in muziek of die de onderliggende noten in de liederenbundel kunnen lezen en vertolken, worden aangemoedigd de zang harmonisch te ondersteunen en aldus tot de schoonheid van de muziek bij te dragen.c

Sommigen zeggen misschien: ’Ik kan geen wijs houden’ of ’Ik heb een lelijke stem die bij de hoge tonen overslaat’. Daarom zingen zij bedeesd, zelfs in de Koninkrijkszaal. De waarheid is echter dat geen enkele stem die tot eer van Jehovah in een lied wordt verheven, van zijn standpunt uit bezien ’lelijk’ is. Net als iemand zijn spreekstem kan verbeteren door te oefenen en de nuttige suggesties op te volgen die op de theocratische bedieningsschool worden gegeven, kan iemand ook beter leren zingen. Sommigen hebben hun stem verbeterd door tijdens het verrichten van karweitjes eenvoudig te neuriën. Neuriën draagt ertoe bij de klank van de stem helderder te maken. En op passende tijden, wanneer wij alleen zijn of werk verrichten waarbij wij niemand storen, vormt het zingen van Koninkrijksmelodieën een uitstekende stemoefening en een manier om in een vreugdevolle, ontspannen geestestoestand te geraken.

Wij kunnen onze mede-Getuigen er ook toe aanmoedigen op gezellige bijeenkomsten enkele Koninkrijksliederen te zingen. Dit zingen, begeleid door een instrument, zoals een gitaar of een piano, of door de piano-opnamen van het Genootschap, verleent onze bijeenkomsten een geestelijk tintje. Het zal er ook voor zorgen dat de liederen beter bekend worden, zodat ze op de gemeentevergaderingen goed gezongen kunnen worden.

Om gemeenten te helpen enthousiast te raken over het zingen op de vergaderingen voorziet het Genootschap in opgenomen begeleidingsmuziek. Wanneer deze wordt gespeeld, dient degene die voor het geluid zorgt, op de geluidssterkte te letten. Wordt de muziek niet luid genoeg gespeeld, dan zal de gemeente misschien bedeesd zijn in het zingen. Als de broeder die over het geluid gaat, met de gemeente meezingt, zal hij kunnen bepalen of de muziek ondersteunende leiding geeft of niet.

Speel melodieën voor Jehovah

Zingen stelt ons in staat onze gevoelens jegens onze Schepper te uiten (Psalm 149:1, 3). Het is niet slechts een emotionele uitbarsting, maar een beheerste, redelijke en vreugdevolle uiting van onze lof. Door de liederen tijdens de gemeentevergaderingen met hart en ziel te zingen, kunnen wij in de juiste geestes- en hartetoestand komen voor het programma dat volgt en kunnen wij tot een groter aandeel aan Jehovah’s aanbidding worden aangespoord. Hoewel zingen een emotionele lading heeft, kunnen de woorden ons ook onderwijzen. Door ons aldus eendrachtig en harmonieus te uiten, brengen wij ons hart zachtaardig en nederig in de gewenste toestand, zodat wij als een bijeengekomen volk kennis tot ons kunnen nemen. — Vergelijk Psalm 10:17.

Zingen zal altijd deel uitmaken van Jehovah’s aanbidding. Wij hebben daarom het vooruitzicht eeuwig de gevoelens van de psalmist te kunnen delen: „Ik wil Jehovah loven mijn leven lang. Ik wil melodieën spelen voor mijn God zolang ik er ben.” — Psalm 146:2.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 27]

ENKELE SUGGESTIES OM BETER TE ZINGEN

1. Houd de liederenbundel omhoog tijdens het zingen. Hierdoor kunt u natuurlijker ademen.

2. Haal aan het begin van elke regel diep adem.

3. Door de mond iets wijder te openen dan aanvankelijk prettig lijkt, zal het volume en de resonantie van de stem vanzelf toenemen.

4. Houd bovenal de gevoelens van het lied dat wordt gezongen in gedachte.