Echtscheiding maakt wel degelijk slachtoffers

INDIEN u alles zou moeten geloven wat „deskundigen” de afgelopen decennia over echtscheiding hebben geschreven, zou u tot de conclusie kunnen komen dat bij de moderne echtscheiding niemand schuld treft en niemand er schade van ondervindt.

Veel ouders is de weg naar een echtscheiding gemakkelijker gemaakt door een paar alom rondgestrooide gemeenplaatsen als: Echtscheiding is beter voor de kinderen dan een ongelukkig huwelijk; wacht even tot de kinderen ’er de leeftijd voor hebben’, zodat het hun geen verdriet hoeft te doen; kinderen zijn binnen enkele jaren het trauma te boven.

Sommigen hebben deze optimistische ideeën aangedikt. De schrijfsters Susan Gettleman en Janet Markowitz bijvoorbeeld nemen „de mythe van het geschade kind” niet serieus. Zij betogen dat een echtscheiding niet traumatisch hoeft te zijn voor kinderen zolang de ouders ’er volwassen mee omgaan’. Zij voeren zelfs aan dat de echtscheiding van ouders kinderen kan helpen eens tegen hun eigen echtscheiding opgewassen te zijn! Zij beweren: „Dingen waar werkelijk eens verandering in zou moeten komen, zijn het instituut huwelijk en de mythe van het gezinsleven zelf.” — The Courage to Divorce.

Maar klinken die boute uitspraken werkelijk geloofwaardig? Wat is in een wereld met omhoogvliegende echtscheidingscijfers de ware prijs die kinderen bij een echtscheiding betalen? Is het waar dat niemand er schade van ondervindt?

Een verschrikkelijke tol

In 1971 begonnen de Amerikaanse onderzoekers Judith Wallerstein en Joan Berlin Kelly met een baanbrekend onderzoek naar de gevolgen die een echtscheiding op de lange termijn op een gezin heeft. Zij kozen zestig gezinnen uit waar zich een echtscheiding had afgespeeld. Deze gezinnen telden met elkaar 131 kinderen tussen de twee en achttien jaar. De onderzoekers constateerden tot hun verbazing dat de echtscheiding bijna nooit een opluchting voor de kinderen betekende, zelfs niet als hun ouders een ongelukkig huwelijk hadden gehad. De echtscheiding maakte de kinderen veeleer radeloos.

Waren de gevolgen slechts een trauma van korte duur? Helaas niet. Na vijf jaar was 37 procent van de kinderen matig tot ernstig depressief. De meesten van hen hoopten nog steeds dat hun ouders zich zouden verzoenen — zelfs als zij hertrouwd waren! Na tien of zelfs vijftien jaar had bijna de helft van de bij het onderzoek betrokken kinderen „de volwassenheid bereikt als zorgelijke, onvoldoende presterende, op zichzelf afgevende en soms verbitterde jonge mannen en vrouwen”.

Die resultaten gingen tegen de traditionele wijsheid in. Wallerstein schrijft dan ook: „Onze bevindingen waren absoluut in strijd met onze verwachtingen. Dit was onwelkom nieuws voor heel wat mensen, en wij kregen boze brieven van therapeuten, ouders en advocaten waarin stond dat wij het zonder enige twijfel bij het verkeerde eind hadden.”

De kinderen logen echter niet; andere onderzoeken hebben de conclusie van Wallerstein en Kelly bevestigd. In de Journal of Social Issues werd opgemerkt dat de meeste vakmensen, gedragswetenschappers bijvoorbeeld, „van mening zijn dat het uiteengaan van ouders en de ontbinding van een huwelijk een uitermate negatieve uitwerking op zowel kinderen als adolescenten hebben”. Het blad voegde eraan toe dat die meningen „grotendeels zijn bewezen” en citeerde daarbij bevindingen zoals de volgende: Bij kinderen van gescheiden ouders komen misdadigheid en asociaal gedrag meer voor dan bij kinderen uit intacte gezinnen; het aantal opnamen van kinderen van gescheiden ouders in psychiatrische inrichtingen zou wel eens tweemaal zo groot kunnen zijn als dat van kinderen uit intacte gezinnen; echtscheiding is wellicht de voornaamste oorzaak van depressiviteit in de jeugd.

Hoe vergaat het oudere kinderen?

Oudere kinderen verwerken een echtscheiding niet veel beter dan jongere. Als adolescenten getuige zijn van de echtscheiding van hun ouders, kan dat voor hen een zware desillusie betekenen die hun kijk op het huwelijk en andere instituten, zoals de school, verzuurt. Sommigen concluderen dat je nooit zeker kunt zijn van een relatie, dat ze allemaal gedoemd zijn eens op verraad en ontrouw uit te lopen.

Sommige tieners die op deze manier uit hun evenwicht zijn geraakt, werpen de teugels af als hun ouders gaan scheiden. Sommigen gaan aan de drugs, sommigen vervallen tot seksuele losbandigheid, sommigen lopen van huis weg. Anderen schijnen zich eerst niet door de echtscheiding van hun stuk te laten brengen, maar bij hen komt de reactie later. Misschien is het geen toeval dat, zoals in het blad The Washingtonian werd opgemerkt, er naast de stijging in echtscheidingen een parallelle toename in eetstoornissen en zelfs zelfmoorden bij tieners te zien is geweest.

Ouders die hun tijd afwachten en niet aan een echtscheiding beginnen voordat hun kinderen ’er de leeftijd voor hebben’, kunnen dus lang moeten wachten. Er schijnt geen magische ’juiste leeftijd’ te zijn waarop kinderen zonder kleerscheuren door een echtscheiding heen komen.a De socioloog Norval D. Glenn opperde zelfs in het blad Psychology Today dat kinderen negatieve gevolgen van een echtscheiding kunnen ervaren die „hun leven lang onverminderd voortduren”. Hij concludeerde: „De verontrustende hypothese dat de toegenomen aantallen kinderen van gescheiden ouders zullen leiden tot een langzame maar gestage erosie van het algehele welzijnspeil van de bevolking, moet serieus genomen worden.”

Maar deze bevindingen, onderzoeken en gegevens, hoe triest ook, willen niet zeggen dat elk kind van gescheiden ouders onherroepelijk een naar leven wacht. Ze maken echter wel duidelijk dat een echtscheiding een zeer reëel gevaar voor kinderen inhoudt. De vraag is: Hoe kunnen kinderen beschermd worden tegen de gevolgen van een echtscheiding?

Welke hoop is er voor de kinderen?

Voorkomen is nog altijd de beste bescherming. Dr. Diane Medved zei het zo in haar boek The Case Against Divorce: „Wij mogen niet langer toelaten dat zelfzuchtige belangen de enige criteria zijn voor de juistheid van een echtscheiding.” Het lijdt weinig twijfel dat de egocentrische „ik eerst”-houding waarvan de hedendaagse samenleving is doordrongen, talloze huwelijken heeft ondermijnd. Hoe kunnen echtparen tegen deze invloed vechten en hun huwelijk duurzaam maken?

Volgens de bijbel is de Auteur ervan de Insteller van het huwelijk. Deze bewering wordt bevestigd door het feit dat de raad die de bijbel op het gebied van het huwelijk geeft echt werkt. Miljoenen mannen en vrouwen zijn erdoor geholpen de kwaliteit van hun gezinsleven te verbeteren. De bijbel heeft talloze huwelijken uit de klauwen van de echtscheiding gerukt. Dat kan ook in uw geval opgaan.b

Helaas is een echtscheiding niet altijd te vermijden of te voorkomen. Dat is de realiteit in de wereld van vandaag de dag. Sommige ouders leren Gods maatstaven voor het huwelijk kennen als zij reeds gescheiden zijn. Weer anderen houden zich loyaal aan die maatstaven maar worden in de steek gelaten door een zelfzuchtige, immorele partner. De bijbel zelf erkent dat sommige extreme omstandigheden echtscheiding toelaatbaar maken (Mattheüs 19:9). Maar zoals Jezus leerde, is het onmogelijk een verstandig besluit te nemen zonder eerst „de kosten te berekenen”. — Lukas 14:28.

Als een echtscheiding een voldongen feit is, is het nu beslist niet de tijd om gebukt te gaan onder het gewicht van schuldgevoelens of wroeging. Het is de tijd om de klap voor de kinderen te verzachten. Dat is mogelijk! Dr. Florence Bienenfeld, een wijd en zijd gerespecteerd adviseuse en tussenpersoon bij echtscheidingen, geeft gescheiden ouders de verzekering: „Een echtscheiding hoeft geen Griekse tragedie te zijn, waarin iedereen sterft. Iedereen kan blijven leven en na verloop van tijd herstellen, genezen en het heel goed maken.” — Helping Your Child Succeed After Divorce.

Maar hoe? Wat kunnen ouders, familieleden en vrienden doen om de kinderen te helpen?

[Voetnoten]

Het helpen van de kinderen van gescheiden ouders

„Op een keer, toen ik een jaar of drie was, kwam mijn vader me halen voor een bezoek. Hij nam me mee en kocht een pop met een mooie rode jurk voor me, waarna hij me naar huis reed. Wij zaten een poosje samen in de auto. Maar zodra mijn moeder naar buiten kwam om me te halen, begonnen zij en mijn vader tegen elkaar te schreeuwen en te ruziën door het portierraam — en ik zat ertussenin.

Plotseling gooide mijn vader de deur open en duwde mij de auto uit. Hij liet de banden gieren en reed weg. Ik wist niet wat er aan de hand was. Mijn moeder vond het niet eens goed dat ik mijn nieuwe pop uitpakte. Ik heb die pop nooit meer gezien. En mijn vader heb ik pas teruggezien toen ik negentien was.” — Heidi.

„DE TIJD heelt alle wonden”, luidt een oud gezegde. Is dat werkelijk waar? Of worden kinderen onherstelbaar geschaad door een echtscheiding?

Volgens The Journal of Social Issues hangt veel af van wat er na de scheiding gebeurt. Het blad vermeldt: „De gezinsverhoudingen die zich na de echtscheiding ontwikkelen, zijn van even grote of nog grotere invloed op de kinderen als de scheiding zelf.”

In Heidi’s geval was de echtscheiding van haar ouders slechts het begin van haar narigheid. Zoals zo vaak gebeurt was het tweede huwelijk van haar moeder al niet veel beter dan het eerste, en het volgende idem dito. Heidi’s jeugd was een onrustige rit in een achtbaan, roetsjend van ruzies met veel geschreeuw en brekend serviesgoed naar eenzame zomerdagen in een lege flat, waar zij zich angstig afvroeg wanneer — en of — haar moeder thuis zou komen.

Ouders kunnen veel doen om hun kinderen zo’n turbulente nasleep van een echtscheiding te besparen. Een echtscheiding is per slot van rekening het einde van een huwelijk, niet van het ouderschap.

Ouders — De doorslaggevende rol

„De gezamenlijke daad van bevruchting geeft kinderen recht op zowel een vader als een moeder”, schreven twee psychologen in Psychology Today. Misschien treft die verklaring u als iets vanzelfsprekends. Toch berooft een echtscheiding een kind in sommige opzichten in één klap van beide ouders.

Sta bijvoorbeeld eens stil bij de Verenigde Staten, die statistisch gezien hét echtscheidingsland van de wereld genoemd zouden kunnen worden. Daar woont ruim 90 procent van de kinderen van gescheiden ouders bij de moeder, terwijl een bezoekregeling voor contact met de vader moet zorgen. Meer dan de helft van die kinderen ziet hun vader nog niet één keer per jaar! En de tijd die een moeder bij haar kinderen is, schiet ook omlaag na de scheiding, met wel 21 uur per week volgens één onderzoek.

Als deskundigen het ergens over eens zijn, is het wel dat kinderen zich met grotere waarschijnlijkheid goed aan het leven na een echtscheiding aanpassen als zij een positieve en duurzame relatie met beide ouders houden. Als dat niet mogelijk is, verzacht een goede relatie met ten minste één ouder de klap van de echtscheiding nog enigszins. Maar hoe kunnen ouders na een echtscheiding zo’n nauw contact met hun kinderen houden?

De tijd uitbuiten

Als u een gescheiden moeder bent, zou het in stand houden van de nauwe band wel eens uw moeilijkste uitdaging kunnen zijn. Maar al te vaak krijgt u te maken met wat in sommige samenlevingen als een dubbel stigma wordt gezien: echtscheiding en armoede. Als u onvoorbereid op de arbeidsmarkt belandt en worstelt om de onbetrouwbare of ontoereikende ondersteuning van een ex-echtgenoot aan te vullen, zou u het gevoel kunnen hebben dat u weinig tijd overblijft voor uw kinderen.

De oplossing: vastbeslotenheid en een schema. Koop alle mogelijke kleine beetjes tijd uit en spreek met uw kind af wat u in die tijd samen gaat doen. Zelfs een klein beetje tijd elke dag met uw onverdeelde aandacht is heel wat beter dan helemaal geen tijd. Van tevoren plannen maken voor een bijzonder uitje samen geeft uw kind ook iets om naar uit te zien.

Dan is er de dringende behoefte van uw kind aan geestelijke leiding, streng onderricht en opvoeding. Het kan moeilijk zijn een aaneengesloten portie tijd voor dit doel te vinden. Daarom geeft de bijbel de raad: „Gij moet ze [Gods wetten] uw [kind] inscherpen en erover spreken wanneer gij in uw huis zit en wanneer gij op de weg gaat en wanneer gij neerligt en wanneer gij opstaat.” — Deuteronomium 6:7.

Bent u ooit samen „op de weg”, in de auto misschien of met het openbaar vervoer? Waardoor laat u uw aandacht in beslag nemen — door uw kind of door een krant of de autoradio? Overstemt de televisie als u samen eet alle conversatie, of is de maaltijd voor uw gezin een gelegenheid om vredig met elkaar te praten? Zijn er huishoudelijke taken die u samen zou kunnen doen, het eten klaarmaken of de was doen bijvoorbeeld?

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat u deze gelegenheden moet aangrijpen om een preek tegen uw kind te houden. Alleen al door bij uw kind te zijn en hartelijk en openhartig te praten, zult u vast en zeker iets van uw waarden overdragen. Dergelijke momenten kunnen ook de ideale gelegenheid zijn om uw kinderen de zekerheid te geven die zij juist nu zo hard nodig hebben. Sommige kinderen voelen zich heimelijk verantwoordelijk voor het uiteengaan van hun ouders. Anderen voelen zich afgewezen door de ouder die uit huis is gegaan. Als u hen vaak verzekert van uw liefde, hen prijst voor hun goede eigenschappen en prestaties, en hun voldoende vertrouwen geeft om eerlijk te zeggen wat er in hen omgaat, zult u veel hebben gedaan om de klap van de echtscheiding te verzachten.

Sommige ouders laten de discipline verslappen na een echtscheiding, vaak uit schuldgevoel. ’Mijn kind heeft het de laatste tijd al moeilijk genoeg gehad’, schijnen zij te denken. Maar het is geen bewijs van liefde als u uw kinderen de vrijheid geeft om te doen wat zij willen. De leider van een programma voor adolescenten en kinderen aan een psychiatrische inrichting vertelde The Washingtonian: „Kinderen vertellen me steeds weer: ’Mijn ouders vinden alles goed. Ze geven niet om me.’” De bijbel zegt daarover: „Wie terugdeinst voor straffen, houdt niet van zijn kind, maar wie het liefheeft, straft het, al is het jong.” — Spreuken 13:24, Groot Nieuws Bijbel.

Het verscheurde kind

Toen een kleine jongen bij een echtscheidingsadviesbureau werd gevraagd een tekening te maken, tekende hij zichzelf als het voorwerp van een krachtmeting tussen zijn snauwende ouders; zijn ouders trokken aan twee kanten aan hem en hij vertoonde scheuren, waar bloed uit druppelde. Zo voelen sommige kinderen van gescheiden ouders zich. Terwijl het kind van beide ouders houdt, wil geen van de ouders dat het kind van de ander houdt.

In de bitterheid en het venijn waarmee een echtscheiding zo vaak gepaard gaat, is het erg moeilijk voor ouders hun kinderen niet in de strijd te betrekken. Wallerstein en Kelly berichtten dat twee derde van de ouders die meededen aan hun onderzoek, openlijk wedijverde om de liefde en trouw van hun kinderen. Dr. Bienenfeld waarschuwt ouders dat als zij het kind een tweestrijd bezorgen omdat het zich heen en weer geslingerd voelt in zijn loyaliteit, dat gevoelens van eigenhaat en schuld kan oproepen en „zijn of haar kansen op geluk, voldoening en succes zal verkleinen”.

De bijbel geeft de wijze raad: „Ouders, maak uw kinderen niet kwaad, maar breng ze groot door ze te vormen en te vermanen zoals de Heer dat wil” (Efeziërs 6:4, GNB). Het is duidelijk dat de Heer niet wil dat u uw kind opzet tegen de andere ouder.

Elk kind heeft twee ouders. De dood kan daar verandering in brengen, maar een echtscheiding niet. En tenzij de rechtbank het contact van de andere ouder met de kinderen beperkt (of de andere ouder zich willens en wetens aan zijn of haar verantwoordelijkheid onttrekt), kan het nodig zijn dat u met uw ex-partner samenwerkt wat het grootbrengen van de kinderen betreft.

Toegegeven, u kunt alle reden hebben om verbitterd te zijn op uw ex-huwelijkspartner. Maar als u uw kinderen gebruikt om hem of haar te straffen, worden in werkelijkheid uw kinderen daar de dupe van. Dr. Bienenfeld wil in overweging geven dat als u eerlijk tegenover uzelf toegeeft dat ook u een rol gespeeld kunt hebben bij uw huwelijksproblemen, dat ertoe kan bijdragen dat uw verbittering afneemt. Het blad Parents vertelt van een vrouw die iedere keer dat zij stil begon te staan bij negatieve gedachten over haar ex-man, probeerde ten behoeve van hem te bidden. Zij merkte dat deze tactiek haar goeddeed en haar het gevoel gaf de situatie te beheersen, iets wat volkomen nieuw voor haar was en haar verloste van haar ’verstarring in een permanente strijdhouding’. — Vergelijk Mattheüs 5:43-45.

Kunnen anderen helpen?

De psychologen Julius en Zelda Segal schrijven in het blad Parents dat „kinderen in uiteengevallen gezinnen er kracht uit putten als op zijn minst enkele draden van continuïteit intact blijven” na de storm van de echtscheiding. Helaas, zo schrijven deze psychologen, „zijn buren en vrienden geneigd zich wat op een afstand te houden, en dat doen ook sommige grootouders, omdat zij het te druk hebben met partij kiezen in het conflict van de ouders”.

Ja, een echtscheiding is vooral wreed voor kinderen als ook andere familieleden uit hun leven verdwijnen. Dit verhevigt hun gevoel in de steek gelaten te zijn. Dus indien u een tante, een oom of een grootouder bent van kinderen van gescheiden ouders, zorg er dan vooral voor dat u hun de zekerheid geeft die zij juist nu zo hard nodig hebben in plaats van u te mengen in het tumult rond het huwelijk van hun ouders. Soms kan niemand een kind beter opmonteren als de moed hem in de schoenen zinkt dan een liefdevolle grootouder.

De aan het begin van dit artikel geciteerde Heidi kreeg zulke steun niet. Toch verloopt haar leven succesvol. Nu, op haar 26ste, is zij een gelukkig getrouwde jonge vrouw, openhartig en ijverig. Waaraan is dat succes te danken?

In één woord: vriendschappen. Als tiener ging Heidi de bijbel bestuderen met Jehovah’s Getuigen. In de Koninkrijkszaal waar zij vergaderingen bijwoonde, vond zij ware vrienden. „Ik dacht altijd dat mijn situatie nogal hopeloos was”, herinnert zij zich. „Maar het helpt als er mensen zijn met wie je kunt praten. Ik had één vriendin aan wie ik alles kon vertellen. Zij zag het steeds als er iets mis was en uiteindelijk vertelde ik het haar altijd. Zij was een soort moederfiguur. Maar er waren ook anderen met wie ik kon optrekken.” Heidi ondervond hoe waar Jezus’ belofte is dat de christelijke gemeente ruimschoots een familie kon vormen voor degenen die hun eigen familie verloren hadden. — Markus 10:29, 30.

Heidi nam echter niet het initiatief tot het sluiten van deze vriendschappen. „Zij kwamen naar mij toe”, vertelt zij. En dat is een thema dat steeds weer gehoord wordt onder kinderen van gescheiden ouders in de christelijke gemeente. Zo heeft een jonge vrouw die Meg heet dierbare herinneringen aan een echtpaar dat zich over haar ontfermde toen haar ouders uit elkaar gingen: „Zij wisten gewoon dat ik hen nodig had, en daar waren zij. Je wilt niet zeggen: ’Hoor eens, ik heb jullie nodig. Ik wil dat jullie nu van me houden.’”

Hoe staat het met u? Zou u als een broer, een zus, een moeder, een vader of een grootouder kunnen zijn voor een kind van gescheiden ouders? De jongere in kwestie zal het u waarschijnlijk niet vragen, maar dat wil niet zeggen dat hij of zij u niet nodig heeft.

Natuurlijk zult u nooit in staat zijn alle functies van een intact gezin over te nemen. Maar u kunt een vriend zijn, een goede, meelevende luisteraar. U kunt de jongere ook helpen een betere band aan te kweken met onze Schepper — de ware „vader van vaderloze jongens” en de beste Vriend die iemand zich kan wensen. — Psalm 68:5.

Is er echter geen uitzicht op een tijd dat er een keer zal komen in de echtscheidingscijfers, een tijd waarin kinderen er zeker van kunnen zijn in een compleet, gelukkig gezin op te groeien?

Als het gezin in ere wordt hersteld

Als wij van de mensheid afhankelijk waren voor een oplossing zou het antwoord nee moeten luiden, nee, er is geen echte hoop voor de kinderen. De mensheid weet nauwelijks hoe orde op zaken te stellen in de hopeloos verdeelde, wereldomvattende menselijke familie, laat staan in de talloze verdeelde gezinnen waaruit ze bestaat. Linda Bird Francke schreef in Growing Up Divorced: „Er is te snel te veel gebeurd. De rechtbanken zijn de draad kwijt. De scholen zijn de draad kwijt. Gezinnen zijn de draad kwijt. Niemand weet wat hij van een ander kan verwachten in deze dagen van massale echtscheiding, daar er geen regels zijn, geen precedenten ter navolging.”

De Schepper van de mensheid is de draad echter niet kwijt. Hij begrijpt onze verdeelde wereld en hij ziet dat het geen kwestie is van wat „bijstellen” door menselijke „deskundigen”. Ze moet vervangen worden. En dat belooft hij nu juist te doen. Hij belooft dat zij die zijn wil doen, het einde van dit verdorven samenstel zullen overleven en het herstel van een wereldomvattend paradijs zullen meemaken (Lukas 23:43; 1 Johannes 2:17). De mens zal dan onder Gods heerschappij genezen worden van de zonde die zijn aard aantast. De zelfzucht en onvolmaaktheid die verdeeldheid, haat en tweedracht brengen, zullen verdwijnen. Het menselijk gezin zal in ere worden hersteld. — Openbaring 21:3, 4.

En echtscheiding zal dan een herinnering zijn uit een vervagend verleden.

[Kader op blz. 9]

Raad voor gescheiden ouders

Maak geen ruzie met uw ex-huwelijkspartner in het bijzijn van de kinderen, ook niet telefonisch.

Kritiseer uw ex-partner niet in het bijzijn van de kinderen. Als uw kinderen een afwezige ouder kritiseren, moedig hen daar dan niet in aan en doe er niet aan mee.

Dwing kinderen niet tussen hun ouders te kiezen, en zet hen niet tegen uw ex-huwelijkspartner op.

Laat u niet door kinderen koeioneren met dreigementen dat zij bij de andere ouder intrekken. Als u zulke emotionele chantage door de vingers ziet, zal dat hen aanmoedigen het vaker te proberen en het kan zelfs hun morele ontwikkeling belemmeren.

Gebruik kinderen niet om uw ex-partner te bespioneren en ontwring hun niet elke keer bij hun terugkeer van een bezoek inlichtingen.

Vraag kinderen niet woedende boodschappen of vernederende smeekbeden om geld van u aan uw ex-partner over te brengen.

Kleineer een kind niet met opmerkingen als: „Je bent net je vader.” Dat komt op het kind niet alleen over als kritiek op de vader, maar het kan het ook het gevoel geven gedoemd te zijn dezelfde fouten te maken als de andere ouder.

Betoon u een goed luisteraar, laat uw kinderen hun gevoelens uiten — zelfs gevoelens waarmee u het niet eens bent.

Praat duidelijk, vrij en openhartig met hen. Behoed hen echter voor details die zij niet hoeven weten. Uw zoon of dochter kan de ideale vertrouwenspersoon lijken. Maar bedenk dat een kind noch een miniatuurvolwassene noch een surrogaathuwelijkspartner is, hoe volwassen hij of zij ook mag lijken.

Troost uw kinderen en verzeker hen dat zij niet de oorzaak van de echtscheiding zijn en het evenmin zin heeft zich er nu mee te bemoeien om uw huwelijk te redden.

Geef hun volop echte, hartelijke genegenheid. Kinderen veronderstellen soms dat als er bij ouders een einde kan komen aan de liefde voor elkaar, er net zo gemakkelijk een einde kan komen aan de liefde voor hun kinderen.

Poog in samenwerking met uw ex-partner de kinderen uw ruzies te besparen.

Breng lof en straf met elkaar in evenwicht; stel eerlijke grenzen en reële doelen.

Geef zelf het voorbeeld door het immorele gedrag te vermijden dat u hun leert te vermijden.

Breng zo veel mogelijk van uw vrije tijd met de kinderen door.

[Kader op blz. 11]

Bent u een ouder op afstand?

ALS dat zo is, zult u wellicht merken dat het maar al te gemakkelijk is uit het beeld te verdwijnen. Misschien geeft het treffen van een bezoekregeling u het onbehaaglijke gevoel dat u uw ex-huwelijkspartner om toestemming vraagt uw eigen kroost te mogen zien. Of misschien hebben uw kinderen een nieuwe stiefouder en denkt u dat u niet langer nodig bent.

Maar u bent wel degelijk nodig. De bijbel geeft de aansporing: „Vaders, verbittert uw kinderen niet” (Efeziërs 6:4, Willibrordvertaling). Als u uit het leven van uw kinderen verdwijnt, zult u hen niet alleen verbitteren maar ondermijnt u waarschijnlijk ook hun gevoel van eigenwaarde door hun de indruk te geven dat zij onbemind en onbeminnelijk zijn. Een beperkte relatie met uw kinderen is altijd beter dan helemaal geen relatie.

Het schijnt dat de lengte van uw bezoeken belangrijker is dan de frequentie ervan. Hoe langer het bezoek, des te groter de kans dat het periodes zijn waaraan uw kind met plezier terug zal denken. Miriam Galper Cohen, zelf ouder op afstand, merkt in haar boek over dit onderwerp op dat deze bezoeken geen spectaculaire uitstapjes hoeven te zijn. Soms zijn het de rustige wandeling samen of het eten met elkaar die de dierbaarste herinneringen scheppen.

Veelvuldige telefoongesprekken, op vaste tijden, houden u en uw kind ook in nauw contact met elkaar. Of u zou een bandje kunnen inspreken waarop u uw kind een verhaal voorleest of over uw eigen kindertijd praat. Naast bandjes en brieven zou u uw kind foto’s, tekeningen, cartoons of tijdschriftartikelen kunnen sturen die u als grappig of interessant hebben getroffen. Cohen doet ook de aanbeveling na te gaan van welke boeken of televisieprogramma’s uw kind houdt, ze zelf te lezen of te zien en er dan per brief of telefoon over te praten.

Zoals Cohen opmerkt, is „ouder zijn op afstand, op het helemaal nooit zien van de kinderen na, het minst verkieslijk vergeleken bij andere voogdijregelingen”. Toch zijn er beslist mogelijkheden om uw kind op geregelde basis bewust te maken van uw voortdurende liefde en interesse. Zelfs uw kleinste uiting van belangstelling kan uw kind heel wat verdriet besparen.

[Illustratie op blz. 7]

Zijn er activiteiten die u samen met uw kind kunt doen? Een echtscheiding is het einde van een huwelijk, niet van het ouderschap

[Illustratie op blz. 10]

Kent u misschien kinderen van gescheiden ouders die een vriend kunnen gebruiken?