over het werk, gearresteerd en in de gevangenis gezet werden. „Weldra was het zonneklaar dat de KGB iedereen wilde arresteren”, merkte de Estische Getuige Lembit Toom op. Dit gold overal waar er maar Getuigen waren in de Sovjet-Unie.

De Sovjets schilderden de Getuigen af als de ergste misdadigers en als een grote bedreiging voor de atheïstische sovjetstaat. Overal werden ze dus achtervolgd, gearresteerd en gevangengezet. In The Sword and the Shield werd opgemerkt: „De Jehovistenobsessie van hoge KGB-functionarissen was misschien wel het beste voorbeeld van hun gebrek aan enig gevoel voor verhoudingen in hun omgaan met zelfs maar de onbeduidendste vormen van anders denken.”

Deze obsessie kwam op dramatische wijze tot uiting in de goed geplande aanval op de Getuigen in april 1951. Nog maar twee jaar geleden, in 1999, zei professor Sergej Ivanenko, een gerespecteerd Russisch geleerde, in zijn boek „De mensen die altijd hun bijbel bij zich hebben”, dat begin april 1951 „ruim 5000 gezinnen van Jehovah’s Getuigen uit de Oekraïne, Wit-Rusland, Moldavië en de Baltische sovjetrepublieken naar een ’permanente verblijfplaats’ in Siberië, het Verre Oosten en Kazachstan werden gestuurd”.

Het gedenken waard

Kunt u zich voorstellen hoeveel inspanningen er bij die aanval betrokken waren — om in zo’n groot gebied op één dag duizenden Getuige-gezinnen bijeen te drijven? Denk eens aan het coördineren van de taken van honderden, zo niet duizenden mensen — allereerst om de Getuigen op te sporen en vervolgens om onder dekking van de duisternis gelijktijdig een inval in hun huizen te doen. Daarna moesten de mensen met karren, wagens en andere voertuigen naar stations gebracht en in goederenwagons gezet worden.

Denk ook eens aan de ellende van de slachtoffers. Kunt u zich voorstellen hoe het was om gedwongen te worden duizenden kilometers te reizen — wel drie weken of langer — in overvolle, smerige goederenwagons die alleen een emmer als toiletgelegenheid hadden? En probeer u eens voor te stellen dat u in de Siberische wildernis wordt gedumpt, wetend dat u in die onherbergzame omgeving uw kostje bijeen zult moeten scharrelen om te overleven.

Deze maand is het vijftig jaar geleden dat die verbanning van Jehovah’s Getuigen plaatsvond. Om het verhaal te vertellen van hun getrouwheid ondanks tientallen jaren van vervolging, zijn de ervaringen van overlevenden op videotape gezet. Deze ervaringen maken duidelijk dat — net als in het geval van de eerste-eeuwse christenen — pogingen om mensen ervan te weerhouden God te aanbidden, uiteindelijk tot mislukken gedoemd zijn.

Wat de verbanning tot stand heeft gebracht

De Sovjets ontdekten al gauw dat het veel moeilijker zou zijn dan ze gedacht hadden om de Getuigen te beletten Jehovah te aanbidden. Ondanks de protesten van hun bewakers zongen de Getuigen lofzangen voor Jehovah terwijl ze werden verbannen en hingen ze borden aan hun wagons met het opschrift: „Vervoer van Jehovah’s Getuigen”. Eén Getuige vertelde: „Onderweg kwamen we op de spoorwegstations andere treinen tegen met personen die werden verbannen en we zagen de borden op de wagons.” Wat was dat een aanmoediging!

Dus in plaats van ontmoedigd te zijn, weerspiegelden de ballingen de geest van Jezus’ apostelen. De bijbel zegt dat nadat deze apostelen waren gegeseld en het bevel hadden gekregen te stoppen met prediken, ’zij zonder ophouden bleven onderwijzen en het goede nieuws over de Christus bleven bekendmaken’ (Handelingen 5:40-42). Ja, zoals Kolarz over de verbanning zei: „Dit was niet het einde van Jehova’s Getuigen in Rusland, maar enkel het begin van een nieuwe periode in hun bekeringswerk. Zij probeerden zelfs propaganda te maken voor hun geloof, als de trein naar hun ballingsoord onderweg stopte.”

Toen de Getuigen op hun verschillende bestemmingen aankwamen en werden afgezet, verwierven ze een goede reputatie als gewillige harde werkers. Maar tegelijkertijd zeiden ze in navolging van Christus’ apostelen feitelijk tegen hun onderdrukkers: ’Wij kunnen niet ophouden te spreken over onze God’ (Handelingen 4:20). Velen luisterden naar wat de Getuigen onderwezen en sloten zich bij hen aan in het dienen van God.

Het gevolg was precies zoals Kolarz uitlegde: „De sowjetregering had geen beter middel kunnen bedenken om de verspreiding van de sekte te bevorderen dan de deportatie van haar leden. Verlost uit hun dorpsisolement [in de westelijke sovjetrepublieken], werden de Getuigen in een wijdere wereld gebracht, ook al was het enkel de verschrikkelijke wereld van koncentratiekampen en dwangarbeid.”

Pogingen om de groei tegen te gaan

In de loop van de tijd probeerden de Sovjets verschillende methoden om Jehovah’s Getuigen een halt toe te roepen. Omdat wrede vervolging niet de gewenste resultaten had opgeleverd, werd er een goed gepland programma van leugenpropaganda op touw gezet. Boeken, films en radioprogramma’s, alsook infiltratie in gemeenten door getrainde KGB-agenten — alles werd geprobeerd.

Doordat de Getuigen op grote schaal in een verkeerd daglicht werden gesteld, gingen veel mensen hen ten onrechte met angst en wantrouwen bezien, zoals blijkt uit een passage in het boek De vrijheid van het Westen — kostbaar en kwetsbaar, geschreven door Vladimir Boekovski, een Rus die in 1976 toestemming had gekregen om naar Engeland te emigreren. Hij schreef: „Op een avond liep ik diep in gedachten door een straat in Londen en zag toevallig een bord tegen een groot gebouw dat op een kerk leek. Een heel gewoon bord waarop stond: ’Jehova’s Getuigen . . .’ De rest kon ik niet lezen, zo stomverbaasd was ik; ik raakte bijna in paniek.”

Vladimir legde uit waarom hij nodeloos bang was: „Daar heb je zowaar de ’Jehovisten’, . . . waarmee de autoriteiten bij ons de kinderen bang maken. . . . ’Getuigen’ in levenden lijve kun je alleen in kampen en gevangenissen aantreffen. . . . En daar stond ik voor een gebouw met dat bord. Iedereen kon dus zo maar naar binnen lopen om een kopje thee met hen te drinken?”, vroeg hij zich af. Om nog beter uit te laten komen waarom hij zo schrok, besloot Vladimir met de woorden: „De ’Getuigen’ worden bij ons net zo hardnekkig vervolgd als de leden van de Mafia, en even ondoordringbaar is het waas van geheimzinnigheid dat hen omgeeft.”

Maar ondanks wrede vervolging en leugenpropaganda gingen de Getuigen door en namen in aantal toe. In sovjetboeken zoals „De waarheid over Jehovah’s Getuigen”, waarvan in 1978 100.000 exemplaren in het Russisch werden gedrukt, werd de noodzaak van een intensievere anti-Getuigenpropaganda te berde gebracht. De auteur, V. V. Konik, die beschreef hoe de Getuigen hun prediking ondanks strenge beperkingen voortzetten, adviseerde: „Sovjetonderzoekers op het gebied van religie moeten effectievere methoden leren om de onderwijzingen van Jehovah’s getuigen tegen te gaan.”

Waarom waren ze het doelwit?

Eenvoudig gezegd: Jehovah’s Getuigen waren het voornaamste doelwit van de sovjetaanval

[Illustratie op blz. 8, 9]