Is de bijbel louter een produkt van menselijke wijsheid?
VOOR velen is de bijbel louter een boek dat door wijze mensen uit de oudheid is geschreven. Toch is dat niet wat de bijbel zelf zegt. Hij beweert een boek te zijn dat door God geïnspireerd is (2 Sam. 23:2; 2 Tim. 3:16; 2 Petr. 1:20, 21). Indien die bewering waar is, dienen wij op de bladzijden ervan overtuigende bewijzen aan te treffen waardoor wordt aangetoond dat hij onmogelijk louter het produkt van wijze mensen uit die tijd kan zijn.
Treffen wij dergelijke bewijzen inderdaad aan? Is de voorraad kennis die in de bijbel is vervat, superieur vergeleken bij wat in andere oude bronnen over dezelfde onderwerpen kan worden aangetroffen? Is hij vrij van onjuiste zienswijzen die in de tijd dat de verschillende gedeelten ervan werden geschreven, heersten? Hoe doorstaat de bijbel de proef wanneer hij in het licht van de huidige kennis wordt onderzocht?
KENNIS OVER DE AARDE
Wij weten thans zeker dat de aarde geen materiële ondersteuning heeft. Dit was echter niet de algemene opvatting van de mensen die in de tijd leefden toen oudere gedeelten van de bijbel werden geschreven. Een algemene opvatting die toen werd gehuldigd was dat de aarde — die als een ronde schijf werd afgebeeld — werd gedragen door vier olifanten die op een grote zeeschildpad stonden.
Werd de bijbel door zulke ideeën beïnvloed? Neen. In Job 26:7 lezen wij: „[God] spant het noorden uit over de lege ruimte, hangt de aarde op aan niets.” Deze nauwkeurige verklaring heeft bijbelgeleerden lang geïmponeerd. Een van hen, F. C. Cook, schreef in de negentiende eeuw: „Ze biedt een zeldzaam krachtig protest tegen de bijgelovige opvattingen die onder alle heidenen heersten . . . Job weet niets van hechte fundamenten waardoor de uitgestrekte aarde wordt ondersteund. Hoe Job de door de astronomie bevestigde waarheid kende dat de aarde zonder ondersteuning volkomen in balans in de ledige ruimte hangt, is een vraag waarmee degenen die de inspiratie van de Heilige Schrift loochenen, niet goed raad weten.”
Deze inlichting in de bijbel over de aarde is slechts bijkomstig vergeleken bij de algemene boodschap van de bijbel. Het belangrijkste doel van de bijbel is, gezonde leiding te verschaffen ten einde mensen te helpen in harmonie met de wil van God te leven. Het is dan ook logisch dat wat de bijbel zegt, verre superieur moet zijn aan wat onvolmaakte mensen, die de bijbel niet navolgen, als een gids hebben aanbevolen en blijven aanbevelen.
GEZONDE MEDISCHE RAAD
Neem als voorbeeld de Wet, die ongeveer drie en een half millennium geleden door bemiddeling van Mozes aan de natie Israël werd gegeven. Een van de doeleinden ervan was, de gezondheid en het welzijn van het volk te beschermen. Gehoorzaamheid aan de Wet hield de belofte in dat het de Israëlieten van het oogpunt van gezondheid uit bezien, goed zou gaan. (Vergelijk Exodus 15:26; Leviticus 26:14-16.) Was die belofte ongegrond? Of hebben de maatregelen in de Mozaïsche wet hier definitief toe bijgedragen?
Zelfs nadat de Wet aan de Israëlieten was gegeven, waren de grote beschavingen niet erg vooruitstrevend met betrekking tot medische opvattingen. De Franse arts en geleerde G. Roux schreef: „De diagnose en prognose van Mesopotamische artsen waren een mengsel van bijgeloof en nauwkeurige waarneming.” Over Egyptes artsen en hun geneeswijzen lezen wij: „Uit de oude medische papyrii die bewaard zijn gebleven en waarvan de Papyrus Ebers de grootste is, weten wij dat de medische kennis van deze artsen zuiver empirisch, voornamelijk magisch en geheel en al onwetenschappelijk was. Ondanks de vele gelegenheden die zij hiertoe bezaten, wisten zij nagenoeg niets van de menselijke anatomie.” — The International Standard Bible Encyclopædia, Deel IV, blz. 2393.
Niet alleen hadden de meeste recepten in het Papyrus Ebers geen enkele waarde, maar vele ervan waren heel gevaarlijk. Dit gold vooral voor medicijnen waarbij het gebruik van menselijke of dierlijke uitwerpselen was betrokken. Om de kwetsuren te behandelen die overbleven nadat het roofje van wonden was afgevallen, moest men een papje maken van de uitwerpselen van een mens — een secretaris — welke grondig met verse melk moesten worden aangelengd, en dit op de wond aanbrengen. Een recept om splinters te verwijderen, luidde als volgt: „Wormenbloed; kook de wormen en druk ze fijn in olie. Mol; dood het dier en laat het afdruipen in olie. Ezelsdrek; mengen met verse melk. Leg dit op de opening.” In plaats dat een dergelijk gebruik van drek verlichting schonk, kon het allerlei ernstige infecties veroorzaken, met inbegrip van tetanus of mondklem.
De voorschriften van de Mozaïsche wet waren niet beïnvloed door de verkeerde opvattingen die in de Papyrus Ebers worden aangetroffen. Volgens die Wet werden menselijke uitwerpselen als iets onreins beschouwd, dat buiten het gezicht moest worden begraven. In de voorschriften voor een militair kamp werd specifiek vermeld: „En een afgezonderde plaats dient u ten dienste te staan buiten de legerplaats, en gij moet daarheen naar buiten gaan. En bij uw uitrusting dient u een pin ten dienste te staan, en het moet geschieden dat wanneer gij buiten neerhurkt, dan moet gij daarmee een gat graven en u omkeren en uw uitwerpselen bedekken” (Deut. 23:12, 13). De tegenstelling tussen de Mozaïsche wet en de Egyptische gewoonte is werkelijk verbazingwekkend wanneer wij in aanmerking nemen dat Mozes, degene door bemiddeling van wie God die wet aan de Israëlieten gaf, „in alle wijsheid der Egyptenaren [was] onderricht”. — Hand. 7:22.
Indien de superieure wijsheid die achter bepaalde voorzieningen in de Mozaïsche wet schuilt, in recente eeuwen zou zijn erkend, zouden vele sterfgevallen vermeden hebben kunnen worden. In de vorige eeuw nog was het sterftecijfer in Europa schrikbarend hoog, aangezien de medische wetenschap aldaar nog geen hoge hygiënische maatstaven huldigde. In vele kraamklinieken stierf ongeveer één op elke vier vrouwen aan kraamvrouwenkoorts. Hoe kwam dit? Nadat medische studenten in de sectiekamer met de doden bezig waren geweest, gingen zij rechtstreeks naar de kraamafdeling, waar zij de vrouwen inwendig onderzochten zonder zelfs maar hun handen gewassen te hebben. Aldus werd besmetting van de doden op de levenden overgebracht. Iemand die dit opmerkte, dokter Semmelweis, die was verbonden aan de kraamkliniek te Wenen, eiste dat studenten die verloskundige werkzaamheden verrichtten, eerst hun handen in gechloreerd water zouden wassen. Het aantal sterfgevallen in de kraamkliniek daalde sterk. In plaats dat ongeveer één op de vier vrouwen stierf, werd de verhouding ongeveer één sterfgeval op elke tachtig vrouwen.
Later werkte Semmelweis in zijn geboorteland, Hongarije, waar zijn methode door de regering werd erkend. In het algemeen was de medische stand in Europa echter tegen het wassen van handen gekant. De redacteur van een in Wenen verschijnend medisch tijdschrift ging zelfs zo ver met te zeggen dat het tijd was geworden een eind te maken aan ’deze nonsens over het wassen van handen in gechloreerd water’. In 1861 publiceerde Semmelweis een verslag van zijn bevindingen en methoden, waarna hij dit naar vooraanstaande verloskundigen en medische genootschappen stuurde. De medische wereld reageerde ongunstig. Op een conferentie van Duitse artsen en natuurkundigen verwierpen de meeste sprekers de gezonde medische mening van Semmelweis.
De artsen en geleerden van het negentiende-eeuwse Europa beschouwden zichzelf als geleerde mensen. Zij verwierpen echter, ongetwijfeld zonder dit zelf te beseffen, de superieure wijsheid die duizenden jaren voordien in de hygiënische voorzieningen van de Mozaïsche wet werd onthuld. Die Wet bepaalde dat iedereen die een dode aanraakte, onrein werd en een reinigingsprocedure moest ondergaan, welke onder andere inhield dat hij zich moest baden en zijn kleren moest wassen. De periode van onreinheid werd op zeven dagen gesteld, gedurende welke tijd de onreine persoon elk fysieke contact met anderen moest vermijden. Iedereen die hij toevalligerwijs toch zou aanraken, zou tot de avond van die bepaalde dag onrein zijn. Deze maatregelen vormden een bescherming tegen het overbrengen van dodelijke infecties van de doden op de levenden en van de ene persoon op de andere. — Num. 19:11-22.
Staat u er eens bij stil hoeveel levens er behouden zouden zijn gebleven als de artsen in de vorige eeuw de Mozaïsche wet als van God afkomstig hadden beschouwd! Dit zou beslist tot gevolg hebben gehad dat zij veel meer zorg hadden betracht in hun contact met de levenden en de doden.
De wijsheid die achter sommige bijbelpassages schuilt, is pas onlangs erkend. Een voorbeeld is het uitdrukkelijke bevel over de besnijdenis, dat aan Abraham werd gegeven en dat later opnieuw in de Mozaïsche wet werd opgenomen. Het gebod hield in dat de besnijdenis pas op de achtste dag na de geboorte van een jongen verricht mocht worden (Gen. 17:12; Lev. 12:2, 3). Maar waarom de achtste dag?
Het is thans bekend dat er gezonde fysieke redenen zijn die de achtste dag ideaal maken. Pas vanaf de vijfde tot de zevende dag na de geboorte bevindt zich een normale hoeveelheid van de bloedstollingsfactor die bekend staat als „vitamine K” in het lichaamsgestel van de baby. Nog een essentiële stollingsfactor, protrombine, schijnt op de achtste dag hoger te zijn dan op welke andere tijd maar ook in het leven van een kind. Op grond van deze feiten komt de aan een college verbonden arts S. I. McMillen tot de conclusie: „De volmaakte dag om een besnijdenis te verrichten, is de achtste dag.” — None of These Diseases, blz. 22, 23.
Was het puur toeval dat de volmaakte dag werd uitgekozen? Het is opmerkenswaardig dat hoewel andere volken de besnijdenis reeds lang verrichtten, alleen van degenen die door de bijbel werden beïnvloed, definitief bekend is dat zij hun pasgeboren jongetjes op de achtste dag besneden. Is het derhalve niet redelijk de bijbelse uitleg te aanvaarden dat ’s mensen Schepper heeft voorgeschreven dat dit de juiste dag is? Moeten wij dit niet verwachten van Degene die te kennen heeft gegeven dat gehoorzaamheid aan zijn wet tot het behoud van de gezondheid van het volk zou bijdragen?
Dat de bijbel inderdaad verklaringen bevat die van een uitzonderlijke wijsheid getuigen, kan niet ontkend worden. Er zijn beslist duidelijke aanwijzingen dat de bijbel niet louter het produkt van menselijke wijsheid zou kunnen zijn. Hij bevat verklaringen welke een wijsheid onthullen die ten tijde dat de bijbel werd geschreven, niet door de destijds levende wijze mannen van de wereld werd gedeeld. Toch is er nog een krachtiger factor waardoor de bijbel als een van God afkomstig boek wordt geïdentificeerd. Welke factor is dit?
[Illustratie op blz. 357]
Eeuwen voordat mensen de aarde vanuit de ruimte zagen, verklaarde de bijbel dat de ’aarde aan niets is opgehangen’
[Illustratie op blz. 359]
Had de medische stand in de bijbel geloofd, dan zouden vele moeders in leven zijn gebleven