Watchtower EKIBIKIRO KY'EBITABU EKIRI OKO ENTERNETE
Akaleberyo k'Omuteya
EKIBIKIRO KY'EBITABU EKIRI OKO ENTERNETE
Kinande
  • EBIBLIA
  • EBITABU
  • MIHINDANO
  • mwbr22 Omwisi we 11 hipapuro 1-9
  • Ebikangirirwe omo “Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano”

Sihali evideo yosi-yosi oko syo ulyasombola.

Muhakabya ebiteghendeka omuwulu w'erikimya evideo.

  • Ebikangirirwe omo “Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano”
  • Ebikangirirwe omo Omubiri n’engebe Akatabu k’omuhindano—2022
  • Omutwe muke
  • EKIRO 7-13/11
  • EKIRO 14-20/11
  • EKIRO 21-27/11
  • EKIRO 28/11–4/12
  • EKIRO 5-11/12
  • EKIRO 12-18/12
  • EKIRO 19-25/12
  • EKIRO 26/12–1/1
Ebikangirirwe omo Omubiri n’engebe Akatabu k’omuhindano—2022
mwbr22 Omwisi we 11 hipapuro 1-9

Ebikangirirwe omo Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano

EKIRO 7-13/11

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 5-6

“Abali haguma netu ni bangi kwilaba abali haguma nabo”

it-1-F 728 enu. 5

Elisa

E Israeli yamalua omo byala by’Abasuria. Omo butabali bw’omwami Yoramu Abasuria mubalwa ne Israeli kitsumbukirania. Ngendo nyingyi Elisa inyakaleka ebyo Ben-Hadadi 2 akateghekanaya ibyataluka kundi inyakabwira Yoramu ebyosi ebyo Abasuria babya bakateghekania. Oko nzuko Ben-Hadadi abya akalengekania ati hane oyukabahotera omo kambi kabo. Aliwe abere abifumbula aho amaligho wiwe akasira, mwatuma abasuda be Dotani eritimba oko muyi n’esyosabayiri n’esyogali batoke eriyaheka Elisa. (EPITSA, Vol. 1, p. 950) Omughombe wa Elisa mwasagha kutsibu, aliwe Elisa mwasaba oMungu ati alibule ameso wiwe, ‘neryo lebaya, ekitwa ekyo ikyoswire kwʼesyosabayiri nʼesyogali syʼomuliro esitimbire oko Elisa.’ Neryo, emilondo y’Abasuria yabere yikaseghera hakuhi, Elisa mwasaba ati habye ekindi kitiko-tiko, ekitasosire eky’erimbere ati, “Ngakusaba, uyire abandu aba mo ndimatime.” Neryo, Elisa mwabwira Abasuria ati, “Munyikwame,” mwatasondolabo inyanabahambire oko byala, ekyo kikakanganaya ngoko mubatabya ndimatime kinyamubiri, aliwe obwenge bwabo bo bwatakola ndeke. Nomo banasa erisyaheka Elisa, mubatamuminya kandi mubataminya eyo akatwalabo.​—2Bam 6:8-19.

w13-ZS 15/8 30 enu. 2

Elisa mwalangira esyogali sy’omuliro​—Naghu unasilangire?

Nomo anabya atimbirweko n’esyonzighu eDotani, Elisa mwasighala inyanatekene. Busanaki? Kundi abya n’obwikirirya obuwatire omo Yehova. Netu kutya litolere itwabya n’obwikirirya ng’obo. Neryo, tubye tukasaba ekirimu ky’oMungu tutoke eribya n’obwikirirya n’eyindi mibere y’obunyakirimu.​—Luka 11:13; Gal. 5:22, 23.

it-1-F 409 enu. 4

Eribya ndimatime

Erikwamana n’ekinywa kya Elisa, ahate eritika-tika obwenge bw’Abasuria mubutakola ndeke. Abosi nga babya ndimatime kinyamubiri, bendiwatwa oko byala erisondolwa. Aliwe omwatsi akakanaya ati Elisa mwabugha lisa ati: “Eyi si nzira, kutse oyu si muyi oyo; munyikwame.” Oko mwatsi oyo, omo kitabu (précis de psychologie, ekyabindulawa na E. Baudouin na G. Bertier, Paris 1910, aka. 141) yo William James akabugha ati: “Ekitsibu kighuma ekikaluira omo bulwere bw’oluhande l’obongo oluwatikaya omundu erilangira mo mughulu lukataluka erikola ndeke. Ekyo si bughambu oluhande l’obongo olukawatikaya omundu erilangira lukataluka erikola ndeke, kutse sibughambu omundu akaheraya obutoki bw’eriminya ebyo akalangira. Erikwamana n’abakigha emibere y’abandu ni herya obutoki bw’eriminya ebyo tukalangira nga ni bihi.” Alinga eribya ndimatime ng’eryo lyo Yehova alamayako emilondo y’Abasuria babihika eSamaria. (2Bam 6:18-20) Alinga abalume b’eSodoma nabo mubayirwamo ndimatime omo nzira eyo, ni bughambu obongo bwabo mubutasyakola ndeke, kundi mubabugha bati bamabya ndimatime, aliwe mubayikasa erisondekania ahali omulango w’enyumba ya Loti.​—Enz 19:11.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w05-SW 1/8 9 enu. 2

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu ky’akabiri eky’Abami

5:15, 16​—Busanaki Elisa mwaghana ekihembo kya Namani? Elisa mwaghana ekihembo kundi abya asi ngoko ekitiko-tiko ky’erilamya Namani kyakolawa omo kaghala k’oMungu, butsira akiwe. Okw’iye sikyabya ky’amenge erisondekania endundi omo mubírí owo ahabawa n’oMungu. Abaramya b’ekwenene ba munabwire nabo sibalisondekanaya endundi yabo omughulu bali omo mubírí wa Yehova. Bakasikaya ekyalayiro kya Yesu kino: “Mwabiryangirira butsira eririha, muhe abandi butsira eririhisya.”​—Matayo 10:8.

EKIRO 14-20/11

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 7-8

“Yehova mwakola ekyo babya batayilindirireko”

it-1-F 729 enu. 1

Elisa

Neryo, enyuma, Ben-Hadad II mwasa n’akaghala kanene akasyabambira omuyi w’eSamaria, butsira ngoko abya abeghere eryasa n’erisubula. Omughulu oyo mwakala kutsibu, bamahika n’oko kika ky’eribwira omwami y’omwatsi mughuma ngoko habiribanika omukali mulebe oyukalya omwana wiwe. Omwami Yehoramu oyo wabya “mugala w’omwiti,” ye Ahabu, mwalahirya ati akendiita Elisa. Aliwe erilahirya riwe eryo ly’obukiru mulitabererera. Abere ahika aho w’omuminyereri haghuma n’omulembya wiwe, Yehoramu mwabugha ati abiriherya amaha ngoko Yehova anganamuwatikya. Elisa mwamubwira ati akalyo kasyabya kangyi omo ngyakya. Omulembya w’omwami mwatalighirana n’ebinywa ebyo, neryo Elisa amamubwira ati: “Wasyasamalirakyo omo meso wawe, nikwa Siwendisyalya kubyo.” Neryo Yehova mwowisya Abasuria b’olukanda n’esyongyindo, nabo mubalengekania bati omwami we Israeli mwakayenda emilondo y’abandi bami erisyalwa nabo, nabo mubatibita bamasigha ekambi yabo n’akalyo kosi. Yoramu abere owa Abasuria ko bamabisigha akambi kabo, neryo mwabwira omulembya wiwe ati ateghaye olukyo lwe Samaria, n’aho ho mulembya oyo aholera. Mwalyatangirwa n’Abaisraeli abakwire enzala ababya bakatibita eriyaheka akalyo akabya omo kambi. Mwasamalira akalyo aliwe mwatalya kuko.​—2Bam 6:24–7:20.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-2-F 108 enu. 6

Etala

Abami abakasira omo kihanda kya Dawidi. Yehova Mungu mwahira Omwami Dawidi y’oko kitumbi ky’obwami kye Israeli, naye akasondolwa n’oMungu, mwasondola n’eritabala ekihanda ekyo n’amenge. Ekyo mukyaleka inyahulwa mo “etala ye Israeli.” (2Sam 21:17, nwt) Omo ndaghane yiwe y’obwami haghuma na Dawidi, Yehova mwamulagha ati: “Ekitumbi kyawe kyʼobwami kyasyasikibwa kera na kera.” (2Sam 7:11-16) Okw’ekyo, abami abasubukana ab’omo kihanda kya Dawidi erilabira omughala wiwe yo Solomono babya “ng’etala” ye Israeli.​—1Bam 11:36; 15:4; 2Bam 8:19; 2Emy 21:7.

EKIRO 21-27/11

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 9-10

“Mwakola omo butubaha, omwiyisogha, kandi n’omuhwa”

w11-ZS 15/11 3 enu. 2

Yehu mwasighika eriramya ery’erire n’omuhwa

Yehu mwahabwa omubírí w’erikola omo mughulu ekihanda kye Israeli kyabya kikalaba omo myatsi eyikalire. Omughulu oyo Yezebeli omukwirwa wa Ahabu kandi mama w’omutabali yo Yoramu abya atsandirye ekihugho kyo kutsibu. Yezebeli mwakuna abandu eriramya Baali omo mwanya w’eriramya Yehova, mwita abaminyereri b’oMungu n’eriherya abandu omo “luteto” n’omo “bulogo” buwe (2 Bam. 9:22; 1 Bam. 18:4, 13) Yehova mwasaba ati enyumba yosi ya Ahabu yitsandibawe, erihirako n’omwami Yoramu na Yezebeli. Yehu yo wahabawa omubírí oyo.

w11-SW 15/11 4 enu. 2-3

Yehu mwasighika eriramya ery’erire n’omuhwa

Yehu mwatabwira ekyosi-kyosi abatula ngulu babiri abatumawa okwiye. Neryo mwahindana na Yoramu kughuma n’omwira wiwe yo Ahazia, omwami we Yuda, obuli mundu inyane omo ghali yiwe y’amalwa. Yoramu mwabulya ati, “Yehu, nina buholo kwehi?” naye mwasubirya ati: “Ni buholo bwahi? Omugulu oluteto lwa Yezebeli koyo wawe nʼobulogo buwe ni bingi?” Yoramu mwasagha busana n’ekisubiryo ekyo, neryo mwabinduka atoke eritibita. Aliwe Yehu mwabya mwangu n’erimutsimita omo mutima, naye mwatoghera omo ghali yiwe n’erihola. Nomo Ahazia anatoka eritibita, Yehu mwamubana n’eribugha ati itawe.​—2 Bam. 9:22-24, 27.

Oyo wasubuka eritibwa omo nyumba ya Ahabu, abya Yezebeli omughole mutsibu. Yehu mwamwahula mo “mukali oyo watakirawa.” Yehu abere ahika eYezreeli, mwalangira Yezebeli inyanasamalire eyihya omo lidirisa ly’enyumba y’obwami. Butsir’ibugha bingyi, mwabwira abakulu b’omo nyumba y’omwami ati baghuse Yezebeli y’ahisi erilabira eridirisa. Neryo mwasaba esyosabayiri siwe erilyatangira omukali oyu owabya inyabiriherya e Israeli yosi. Enyuma w’aho, Yehu mwita abandi bandu bangyi b’omo nyumba ya Ahabu.​—2 Bam. 9:30-34; 10:1-14.

w11-ZS 15/11 5 enu. 3-4

Yehu mwasighika eriramya ery’erire n’omuhwa

Kwenene Yehu muta omusasi munene. Aliwe, Amasako akamwahula mo mulume mutubaha oyo wasabula Israeli omo butabali bwa Yezebeli n’ekihanda kiwe obwabya bukaghalya abandu. Omwami mutubaha, oyutesuba enyuma, n’ow’omuhwa yo w’endikola ekyo. Akitabu kighuma ekikananaya oko Biblia kikabugha kiti: “Oyo abya mubírí owakalire kandi mwakolwa ndeke. Kyabya kisabire erikola omo butubaha eribughaho eriramya lya Baali omo Israeli.”

Ahate eritika-tika naghu unasi ngoko munabwire Abakristo bakanahindana n’emyatsi eyikabasaba erikolesya emibere milebe eyo Yehu akanganaya. Ng’eky’erileberyako, twangayira tuti omughulu tukalengawako erikola omwatsi ogho Yehova aponire? N’omuhwa munene kandi n’omo butubaha, litolere itwaghana erikolagho. Omundu oywanzire Yehova syangaligha eyindi myatsi yikimya omwanya wa Yehova.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w11-ZS 15/11 5 enu. 6-7

Yehu mwasighika eriramya ery’erire n’omuhwa

Alinga Yehu mwalengekania ati obwami bwe Israeli eriyihighula ndende ndeke oko bwami bwe Yuda, kyabya kitolere obuli bwami ibwabya n’ekisomo kyabo. Okwekyo, Yehu mwayikasa erikola ng’abami be Israeli abatangirira, mwaghaba amami abiri ayo omw’ilolya embere eriramya ly’ekyana ky’ende. Erikola atya, Yehu mwabula obwikirirya omo Yehova oyo wamuyiramo mwami.

Yehova mwasima Yehu kundi ‘mwakola ndeke eriberererya ekitunganene omo meso wiwe.’ Nomo bine, Yehu ‘mwatateya nʼomutima wuwe gosi erirendera omo migambo ya Yehova Mungu wʼeIsraeli.’ (2 Bam. 10:30, 31) Omughulu tukalengekanaya oko ebyo Yehu akola oho mbere, twanganalangira omwatsi oyo nga ni w’eriswekya kandi owakita obulighe. Aliwe, akatwighisaya somo yahi. Litolere obwira bwetu haghuma na Yehova ibwabya b’omughaso munene. Obuli kiro litolere itwakangania obutaleghula bwetu oko Mungu tukigha eKinywa kiwe, erilengekania buli kukyo, n’erisaba Tata wetu w’elubula erilua oko mutima. Kwesi, litolere itwabya tukayiteghererya ndeke nga tunemulola embere erilendera omo mighambo ya Yehova n’omutima wetu wosi.​—1 Kor. 10:12.

EKIRO 28/11–4/12

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 11-12

“Omukali w’omururu kandi mutsibu mwasuyirwa”

it-1-F 217

Atalia

Nga mama wiwe Yezebeli, Atalia mwakuna iba wiwe Yoramu, erikola emyatsi mibi omo meso wa Yehova omo myaka munani eyo abyamo mwami. (1Bam 21:25; 2Emy 21:4-6) Nga mama wiwe, muta omusasi munene w’abateko omusango. Enyuma sy’oluholo lwa mughala wiwe yo Ahazia, omwami mutsibu oyo watabala oko mwaka mughuma musa, Atalia mwita abana bosi b’obwami, erilusyako Yoasi, oyo abya inyakine lumekeke, oyo abisawa n’omuhereri mukulu n’omukali wiwe ni bughambu songali wa Yoasi. Neryo Atalia mwayihanganiamo mwami omo myaka ndatu, eritsuka hakuhi oko mwaka 905-899 E.M.W. (2Emy 22:11, 12) Abaghala biwe mobiba ebindu bibuyirire by’omo hekalu ya Yehova n’erihererabyo oko Baali.​—2Emy 24:7.

it-1-F 217

Atalia

Omughulu Yoasi ayira emyaka irinda, omuhereri mukulu Yehoyada, oyo wabya asaghire oMungu, mwalusya omwana oyo eyo abya abisirwe n’erimusingyamo muli w’omwandu oyusingene oko kitumbi ky’obwami. Omughulu Atalia owa omulenge w’abandu, mwatibita oko hekalu kandi, abere alangira ebikakoleka oko hekalu, mwabirikira ati, “Oluhote! Oluhote!” Neryo Yehoyada omuhereri mukulu mwahana ati bamulusaye omo hekalu n’erimwitira embere sy’enyumba y’obwami, aho esyosabayiri sikingirira; alinga yo wabya mundu w’omwiso oyo wabya akisighalire w’omo nyumba nyibi ya Ahabu. (2Bam 11:1-20; 2Emy 22:1–23:21) Ebinywa bino byabya by’ekwenene: ‘Sihali kinywa nʼekiguma kya Yehova ekikandisyatala, ekyo Yehova abuga busana nʼekitunga kya Ahabu’!​—2Bam 10:10, 11; 1Bam 21:20-24.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-2-F 1185 enu. 7

Yoasi

Omughulu omuhereri mukulu ye Yehoyada abya inyakineho, omwami mulwana Yoasi mwasika kundi Yehoyada inyakabya nga tata wiwe n’omuhani wiwe. Yoasi mwatahya abiyira emyaka hakuhi 21. Mwayira oko bakali babiri, omughuma wa kubo abya Yoadani. Neryo abakali abo mubamubitira abana b’obulume na b’obukali. Neryo abitsikulu ba Dawidi abo Masiya endyasiramo, ababya ihakisigha hake ibabulirana, mubaswalangirika.​—2Bam 12:1-3; 2Emy 24:1-3; 25:1.

EKIRO 5-11/12

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 13-15

“Erikola n’omutima wosi likaletera miyisa mingyi”

w10-SW 15/4 26 enu. 11

Unemukwama Kristo yo ndeke?

11 Omwatsi owakoleka omo ngebe ya Yoasi omwani we Israeli akakanganaya ndeke omughaso w’erikolera oMungu n’omuhwa. Busana n’eryubaha ati Abasuria bakendikinda Israeli, Yoasi mwaya eyiri Elisa inyanemulira. Erikangania ngoko Yehova angawatikiryebo erikinda ekihugho ekyo, Omuminyereri Elisa mwasaba Yoasi ati alase omusoha erilabira eridirisa erilolya ebwanga Suria. Ahate eritika-tika, ekyo kyangasikirye omwami oyo. Neryo, Elisa mwabwira Yoasi ati imaye emisoha yiwe n’erilasa oko kitaka. Yoasi mwalasa y’oko kitaka ngendo isatu nyisa. Ekyo mukyahitania Elisa yo kutsibu kundi erilasa emisoha y’oko kitaka ngendo itanu kutse ngendo ndatu lyendikangania ngoko “angaherirye e Suria erihika okw’ibughabo.” Neryo Yoasi angakindire ngendo isatu nyisa. Kundi mwatakangania omuhwa, Yoasi mwatakinda ndeke. (2 Bam 13:14-19) Twam’ighaki omo mwatsi ono? Yehova akatutsumula kutsibu twamabikola omubírí wiwe n’omuhwa kandi n’omutima wosi.

w13-ZS 1/11 11 enu. 5-6

“Oyukahemba abakamusonda-sonda n’omuhwa”

Yehova akahemba bahi? Paulo akabugha ati “abakamusonda-sonda.” Ekitabu kighuma ky’abakabindulikanaya eBiblia kikabugha kiti ekinywa ky’eKigiriki ekikabindulawamo “abakamusonda-sonda” sikirimanisaya “eriyaronda” oMungu, aliwe eryasa okwiye “omw’imuramya.” Ekindi kitabu kikabugha kiti ekinywa ky’eKigiriki ekyo kikamanisaya akaghala n’eribya n’omuhwa munene. Inga, Yehova akahemba abandu abo obwikirirya bwabo bukabakuna erimuramya n’omuhwa n’olwanzo.​—Matayo 22:37.

Yehova akahemba ati abaramya biwe bataleghula? Akalaghabo ekihembo ekyuwene kundu omo biro ebikasa, ni bughambu, engebe y’erikota omo kihugho paradiso. Ekihembo ekyo kikakanganaya ko ni mwenge kandi kw’ali n’olwanzo lunene. (Eribisulirwa 21:3, 4) Nibya na lino, abakasonda-sonda Yehova n’omuhwa bakabana emiyisa mingyi kutsibu. Erilabira obuwatikya bw’ekirimu kiwe kibuyirire n’amenge awakabanika omo Kinywa kiwe, bakatsemera eribya n’engebe eyuwene n’ebyo bawiteko.​—Esyonyimbo 144:15; Matayo 5:3.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w05-SW 1/8 11 enu. 3

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu ky’akabiri eky’Abami

13:20, 21​—Ekitiko-tiko eki kinahamulire abandu eribya bakaramya emisighalira y’ebindu bya kera eby’ekisomo? Iyehe, ko bite bitya. EBiblia siyibuyire yiti amakuha wa Elisa abya akaramibwa. Akaghala k’oMungu ko kaleka ekitiko-tiko eki ikyatokekana, ngoko byanabya oko bitiko-tiko byosi ebyo Elisa akola omughulu abya inyakineho.

EKIRO 12-18/12

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 16-17

“Erilindirira lya Yehova linawite enduli”

it-2-F 868 enu. 4

Salmaneseri

Eritabala oko Israeli. Omughulu Omwami Hosea abya akatabala e Israeli (hakuhi oko mwaka we 758-740 E.M.W.), Salmaneseri 5 mwaya e Palestini na Hosea mwabya musoki wiwe naye amabya akaliha engemo y’obuli mwaka. (2Bam 17:1-3) Aliwe, enyuma, Hosea mwaleka eriliha engemo eyo kandi iye na So, omwami we Misiri mubateghekania erihotera. (Lebaya So.) Ekyo kyo kyaleka Salmaneseri inyaboha Hosea, n’enyuma w’aho mwabambira e Samaria omo myaka isatu. Nomo omuyi abya ateghibwe ndeke, oko nduli mwatera n’Abaisraeli mubatwalwa omo bunyewa.​—2Bam 17:4-6; 18:9-12; linganisaya Hos 7:11; Eze 23:4-10.

it-1-F 402 enu. 7

Obunyewa

E Israeli, obwami bw’oluhande lw’endata obwabyamo ebihanda ikumi, ne Yuda, obwami bw’oluhande lw’eyikwa obwabyamo ebihanda ibiri; ekyaleka amami abiri ayo inyatwalwa omo bunyewa kyabya kighumerera: eriramya emiungu y’amabehi omo mwanya w’eriramya Yehova. (Ebi 28:15, 62-68; 2Bam 17:7-18; 21:10-15) Yehova mwataleka erituma abaminyereri erikunga amami abiri ayo, aliwe mubatowa. (2Bam 17:13) Sihali n’omwami n’omughuma w’omo butabali bw’ebihanda ikumi bye Israeli oyo wabughaho olosi eriramya ry’amabehehi eryatsukisibawa na Yarobamu, omwami w’erimbere w’ekihanda ekyo. Nikwa, “mwali wabo” ni bughambu obwami bwa Yuda, mwatayiteghererya amahano wa Yehova. Nibya mwatigha somo yosi-yosi okw’inyewa lya Israeli. (Yer 3:6-10) Oko nduli, abakalani b’omo mami abiri wosi mubatwalwa omo bunyewa, ebihugho bibiri ebyo mubyatwalwa ndengo nyingyi omo bunyewa.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-2-F 878

Omusamaria

Ekinywa “Musamaria” kikabanika engendo y’erimbere omo Masako enyuma sy’erikindwa ly’obwami bw’eSamaria bw’ebihanda ikumi, oko 740 E.M.W.; ikikakolesibawa oko bakalani ababya omo bwami bw’oluhande lw’endata embere w’erikindwa eryo. Ekyo ikikawatikaya eriminya abagheni abaletawa enyuma erilua omo bindi biharo by’obutabali bwe Asuria. (2Bam 17:29) Alinga Abasuria mubataheka abakalani bosi be Israeli b’omo bunyewa, kundi omwatsi owakabanika omo 2 Emyatsi y’Emigulu 34:6-9 (linganisaya 2Bam 23:19, 20) akakanganaya ngoko, omo butabali bw’omwami Yosia, abandu babya ibakine omo Israeli. Ebiro bikalaba, ekinywa “Abasamaria” mukyatsuka erikangania abana b’abasighala omo Samaria n’abana b’abagheni abo aBasuria baleta. Busana n’ekyo, alinga abangyi basira omo syondwa sy’ebihanda bibiri ebyo. Enyuma, erina eryo mulyabinduka lyamatsuka erikolesibwa oko kisomo kulenga erikolesibwa oko kihanda kutse oko politike. “Omusamaria” abya mundu w’omo kisomo ekyaba kikumayire kutsibu hakuhi ne Shekemu ne Samaria ya kera, kandi ikikakangiriraya emitsye milebe eyabya yisighene kutsibu n’eye kisomo ky’Abayahudi.​—Yn 4:9.

EKIRO 19-25/12

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 18-19

“Ngoko esyonzighu syetu sikasondekanaya eritulobererya”

w05-SW 1/8 11 enu. 5

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu ky’akabiri eky’Abami

18:19-21, 25​—Hezekia mwanakola endaghane n’Emisiri? Iyehe. Ebyo Rabsake abugha byabya byamabehi. Kandi mwabiha ati amasa busana ‘n’erisimwa lya Yehova.’ Omwami mutaleghula ye Hezekia mwayiketera Yehova iye musa.

w10-SW 15/7 13 enu. 3

“Sigubahe, ngandikuwatikya”

Rabsake mwakolesya amalengekania w’eritebya akasonda erihira eritikatika omo mitima y’abandu. Mwabugha ati: “[Yehova] si yʼoyo Hezekiĩa alusaya ahendata nʼebiherero biwe kwehi? . . . Yehova iyuwenewene mwambwira ati, ‘Uyalwe nʼekihugo eki uherayekyo.’” (2 Bam. 18:22, 25) Omo nzira eyo, Rabsake mwabugha ati Yehova sy’endilwira abandu Biwe kundi syanzirebo. Aliwe, ayo abya mahehi. Yehova abya anzire Hezekia n’Abayahudi abasubira eriramya ry’ekwenene.​—2 Bam. 18:3-7.

w13-ZS 15/11 19 enu. 14

Abalisya balinda n’abandu bakulu munani ni bahi munabwire?

14 Omwami we Asuria haghuma n’emilondo yiwe mubateka ekambi yabo ye Lakisi, ebwanga bw’eyikwa sye Yerusalema eyo eryuba likalengera. Erilua omo kambi mw’eyo, omwami oyo mwatuma abatula-ngulu basatu bayabwire abandu b’eYerusalema balighe ngoko bamakindwa. Omubuyi wiwe, oyo wabya akahulwa mo Rabsake mwakolesya esyonzira mbiriri-mbiriri sy’obutebya. Akakania omo Kiebrania, mwabwira ababya bakamuhulikirira ati isibahulikirira omwami Hezekia, aliwe ati bakwame Abasuria. Akabateba, mwabalagha eribatwala omo kihugho ekyo bangatsemeremo engebe. (Soma 2 Abami 18:31, 32.) Neryo Rabsake mwabugha ati ngoko emiungu yataluka erisabula abakaramayayo, Yehova naye syangatoka erisabula Abayuda erilua omo byala by’Asuria. Omo menge, abandu mubatahulikirira ebinywa biwe by’amabehi. Munabwire, abaghombe ba Yehova bakakwama eky’erileberyako ekyo.​—Soma 2 Abami 18:35, 36.

yb74-F 176 enu. 2

Obujerumani​—Ekitsweka 2

Abapolisi ba Hitler [ibakahulawamo ba S. S.], babya babeghere erikolesya esyonzira esikalakalire erikuna omundu erihira ekikumo kiwe oko kapapuro akakakanganaya ngoko amaghana eribya Mwimiri wa Yehova. Eky’eriswekera, omundu inyakabya abiligha erihira ekikumo kiwe ky’oko kapapuro ako, ibakamubindukira n’eritsuka erimwaghalya kutsibu kulenga embere. Karl Kirscht akabugha ati: “Omo kambi k’amaghali, Abimiri ba Yehova bo babya bakaghalibwa kutsibu kulenga abandi bandu. Ibakaghalayabo bakalengekania bati alinga bakendiligha erihira ebikumo byabo oko kapapuro ako. Mubatusaba ngendo nyingi erikola ekyo. Abaghuma b’okwitwe mubahira ebikumo byabo oko kapapuro ako, aliwe, ibakalindayabo biro bingyi [ebilabire oko mwaka mughuma], embere sy’eriboholabo. Neryo omo mughulu wosi oyo, kangyi-kangyi aba S. S. ibakatsumangabo embere sy’abandu n’eribugha bati ni batebya kandi ni buba. Nibya embere sy’eriboholabo, ibakakasabo eritsuka eriyayikangania embere sy’abandi Bimiri ba Yehova omo kambi.”

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-1-F 170 enu. 3

Erikwesa-kwesa ebya kera

Twimaye eky’erileberyako. EBiblia ikabugha yiti ababiri b’oko bana ba Senakerubi [ye Adramaleki na Sarezeri] mubamwita. Neryo oghundi mughala wiwe, oyukahulawamo Esaradoni, mwabya mwami omo mwanya wiwe. (2Bam 19:36, 37) Nibya, ekitabu kighuma ekikakanaya oko myatsi ye Babiloni kikabugha ngoko omo biro 20 oko mwisi we Tebeti, mughala wa Senakerubi mwayisamambula oko tata wiwe n’erimwita. Bérose, omuhereri mubabiloni w’oko karne k’akasatu E.M.W., na Nabonido, omwami we Babiloni w’oko karne k’endatu E.M.W., mubahandika bati Senakerubi mwitibwa n’omughuma w’oko baghala biwe. Aliwe, oko kihande ky’ekitabu kighuma ky’erilinga ekyabanika lino-lino ekihekire erina liwe, ye Esaradoni oyo wabya mwami omo mwanya wa tata wiwe Senakerubi mwakangania ndeke-ndeke ngoko abaghala babo mobayisamambula oko tata wabo n’erimwita; n’enyuma waho mobatibita. Okw’ekyo, Philip Biberfeld (Universal Jewish History 1948, Vol. I, aka. 27), akabugha ati: “Nabonido na Bérose mubayiteba; kikalangirira ngoko omwatsi w’eBiblia musa w’akabugha ekwenene. Ebihandiko bya Ésar-Haddôn mubyakangania ngoko eBiblia muyabugha ekwenene nibya n’omo hyatsi hike-hike. Kandi oko mwatsi owalebirye eBabiloni ne Asuria ya kera, mukyalangirika ngoko eBiblia muyabugha ekwenene kulenga ebindi bitabu by’eBabiloni. Ekyo kyamakangania ngoko ni ky’omughaso munene eritsopolya ndeke ebitabu ebikakanaya oko mwatsi mulebe by’amatendihambana n’emibere y’eBiblia, nibya n’omo byangabya by’oko mughulu mughumerera.”

EKIRO 26/12–1/1

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | 2 ABAMI 20-21

“Omusabe mwaleka Yehova inyakola”

ip-1-SW 394 enu. 23

Omwami amahembwa busana n’obwikirirya bwiwe

23 Hakuhi n’omughulu oyo Senakerubi asa eYerusalemu engendo y’erimbere, Hezekia amalwala kutsibu. Isaya amamubwira ati akendihola. (Isaya 38:1) Omwami w’emyaka 39 amahwamo akaghala. Amahangya-hangya busana n’omubiri wiwe, kandi busana n’ebiro ebikasa by’abandu be Israeli. Emiyi ye Yerusalema ne Yuda yiri omo bwiko. Abaasuria banganahambayo. Hezekia amabihola, nindi yukendisondola amalwa? Oko mughulu oyo, Hezekia syawite oko mughala oyuwangabya mwami omo mwanya wiwe. Omo musabe owakalua oko mutima, Hezekia akalemba-lemba Yehova ati amukwire obulighe.​—Isaya 38:2, 3.

w17.03-ZS 21 enu. 16

Ukolere Yehova n’omutima owahikene!

16 Enyuma w’aho, Hezekia mwalwala, erisonda n’erihola. Neryo mwasaba ati Yehova ibuke obutaleghula bwiwe amulamaye. (Soma 2 Abami 20:1-3.) Munabwire, erilabira eBiblia, tunasi ngoko sitwangalindirira ekitiko-tiko erilua oko Yehova eky’eritulamya kutse erikanyia emyaka y’eribyaho lyetu. Aliwe, nga Hezekia, twanganabwira Yehova omo musabe tuti: “Wibuke ngoko nalendera embere syawe omo kwenene nʼomutima ahikene.” Unayiketere ngoko Yehova akendikuteya mughulu wosi, nibya nomo bulwere?​—Esy. 41:3.

g01-SW 22/7 13 enu. 4

Omusabe anganyiwatikya ati?

Omughulu wa kera, emisabe y’abalume balebe ab’obwikirirya muyasubiribwako aho n’aho kutse omo nzira y’ekitiko-tiko. Ng’eky’erileberyako, omughulu Omwami Hezekia aminya ngoko akwire obukoni obute bwangalama, mwalemba-lemba oMungu ati amulamaye. OMungu mwamusubirya ati: “Nabiriowa erisaba lyawe, namalangira emisonia yawe; lebaya, ngandikulamya.” (2 Abami 20:1-6) Abandi balume n’abakali ababya basaghire oMungu mubalangira oMungu akabasabula omo nzira y’ekitiko-tiko.​—1 Samweli 1:1-20; Danieli 10:2-12; Emibiri 4:24-31; 10:1-7.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-2-F 406 enu. 4

Olulengo

Olulengo lukawatikaya erihimba enyumba yo ndeke, kutse erilebya ngayanganahimbulwa kutse iyehe. Yehova mwabugha embere ati asyakolesya “olukoba lwʼeSamaria, nʼolulengo lwʼekitunga kya Ahabu” oko Yerusalema eyayisamambula. OMungu mwalenga eSamaria n’ekitunga ky’omwami Ahabu, naye mwalangira ko bawite emighendere mibi, ekyo mukyaleka ibatoghotibwa. Kutya, enditswera eYerusalema n’abakulu bayo, angahirire obubi b’omuyi oyo bw’ehihya n’erileka inyatoghotibwa. Ebyo mubyakoleka omo 607 E.M.W. (2Bam 21:10-13; 10:11) Erilabira Isaya, abandu balebe abakayihalamba kandi batsibu n’abakulu b’abandu be Yerusalema mubabwirwa oko bulighe obukendibahikako n’oko mulaghe wa Yehova ono: “Nage nasyayira eritswera omo lukoba lwʼerirengako, nʼeritunganene omo lulengo.” Esyokanuni sy’eritswera ly’ekwenene n’eritunganene ly’ekwenene byendikangania abaramya b’ekwenene ba Yehova nga bo bahi, neryo ibalamibwa; n’abamabehi nga bo bahi, neryo nabo ibatoghotibwa.​—Isa 28:14-19.

    Ebichapo bye Kinande (1999-2025)
    Ulwako
    Ingira
    • Kinande
    • Ghaba
    • Ebyo wanzire
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Eby'erighenderako eby'erikolesya
    • Eribika esiri
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ingira
    Ghaba