OBUWATIKYA OKO BIHANDA | ENDWA
Ekyo wangakola omubírí isyakulira endambi yaghu yosi
Omo kihugho kino ekyabirihika hali omo myatsi y’eteknolojia, oyukuhere omubírí, abo ukakola nabo, nibya n’abakiliya baghu, bangananza bati ubye ukasungika oko ndambi syosi busana n’omubírí. Ekyo kyanganaleka iwabya ukatulungania omubírí n’eyindi myatsi y’omo ngebe, neryo ihabula olubibi olutolere omo kati-kati k’omubírí waghu n’eyindi myatsi y’omughaso ng’endwa yaghu.
Ebyo utolere eriminya
Eteknolojia yanganaleka iwabya ukalabya endambi yaghu yosi y’omo mubírí, nibya n’endambi eyo utolere erilabya n’ow’omwaghu. Busana n’ekyo iwanganayeya iwabya ukanza erisubirya aho n’aho oko buli mesaje kutse okwibirikirwa lyosi-lyosi, eryo ukabana enyuma sy’esyosaha sy’omubírí.
“Lino kikalire omundu erilabya endambi haghuma n’ekihanda kiwe omubírí abihwa ngoko byabya kera, kundi ukabya wabihika eka waghu ibwa ibakutumira amamesaje w’omubírí kutse nibya ibakubirikira busana n’omubírí, neryo iwabula omwanya w’erilabya endambi n’ow’omwaghu.”—Jeanette.
Eritoka erihira obuli mwatsi w’omo mwanya wagho kikasaba eritondeka emyatsi yo ndeke. Wamatendibya n’endegheka eyuwene, omubírí waghu inyanganaleka iwabula endambi y’erikania n’ow’omwaghu.
“Kangyi-kangyi, omwanze waghu yo ukatsuka erilekerania ukalengekania uti: ‘Naye analangire ko nyihatatene. Akendinganyira. Ngendilabya endambi yo haghuma naye bolo.’”—Holly.
Ebyangakuwatikya erisigha omubírí omo mwanya wagho
Uhire endwa yaghu y’embere. EBiblia ikabugha yiti: “Abo oMungu abiriamatania haguma, sihabye mundu oyukagabulabo.” (Matayo 19:6) Wamabya isiwangaligha omundu ‘akughabule’ oko w’omwaghu, ekyangaleka iwalighira omubírí erikola atya niki?
“Abakiliya balebe bakalengekanaya bati kundi bakakuletera esyofranga, litolere iwabaha ebyo bakarondaya oko ndambi yosi-yosi. Kundi ngalangira omwanze waghe mo w’omughaso munene, ngababwira nyiti sinangabaha ebyo bakasaba omo biro ebite by’omubírí, aliwe ngababwira nyiti ngendibabirikira bolo.”—Mark.
Yibulaye kino: ‘Ebyo ngakola bikanakanganaya ngoko ngalangira endwa yaghe mo y’omughaso munene kulenga omubírí waghe?’
Kyamatokekana ubye ukaghana eyindi mibírí. EBiblia ikabugha yiti: “Amenge ali haguma n’abakayolobeka [abayasi lulengo].” (Emisyo 11:2) Eriyiminya lulengo lyanganakuwatikya eriminya ngoko ni ky’amenge erighana eyindi mibírí kutse iwahayo abandi.
“Nyiri mu plombier, omundu akabya alagha oko buwatikya bwa luba-luba, akahanga-hangaya. Namabya isinangatoka erihika oko ndambi eyo anilaghireko, ngamukangirira oghundi oyo wangatoka erimukolera omubírí oko ndambi eyo.”—Christopher.
Yibulaye bino: ‘Bakabya babinibirikira eriyakola omubírí mulebe, neryo inalangira erilighagho ikyanganaleka ow’omwaghe inyalangira nga namamulekerania, ngayira niti? Nganalighagho, kutse ngaghanagho?’
Muteghekanaye endambi eyo mukendibya mukabya haghuma. EBiblia ikabugha yiti: “Hali. . .omugulu busana n’obuli mwatsi.” (Omugambuli 3:1) Kyowene erihiraho endambi y’eribya haghuma n’ow’omwaghu nibya nomo wangabya n’ebingyi by’erikola.
“Kangyi-kangyi twamabya n’ebingyi by’erikola, tukalighirana oko ndambi y’eribya haghuma—nomo yangabya ndambi y’erirya haghuma kutse ey’erilenderera oko musike w’engetse—endambi eyo tukendilabya haghuma itunatulere.”—Deborah.
Yibulaye bino: ‘Nganateghekanaya endambi y’erilabya haghuma n’omwanze waghe ininatulere? Omwanze waghe angabugha atiki oko mwatsi oyo?’
Ukinge ebimano byaghu by’ekielektronike. EBiblia ikabugha yiti: “Muminye eby’omughaso munene.” (Abanya Filipi 1:10, nwt) Wanganabya ukakinga ebimano byaghu by’ekielektronike oko ndambi silebe ukasyakenderibwa n’amamesaje n’eribirikirwa busana n’omubírí?
“Ngayikasa kutsibu erileka erikola omubírí oko ndambi nyilebe eyo nabiriyihiriraho. Endambi eyo ikabya yahika, ngakingira ehimesaje.”—Jeremy.
Uyibulaye bino: ‘Nganalangira nga litolere inabya inyinakingulire etelefone y’oko buli ndambi omupatiro kutse abakiliya baghe batoke eribya bakanibana omughulu bamanyilaghako? Omwanze waghe angabugha atiki oko mwatsi oyo?’
Ubye n’obuyiteghererya. EBiblia ikabugha yiti: “Muminyikalaye eriyibombeka lyenyu.” (Abanya Filipi 4:5) Oko kwenene, hanganabya hakabya endambi omubírí inyabya ngamadunga endwa yaghu. Ng’eky’erileberyako, omubírí ogho ow’omwaghu akakola anganabya inakamusaba eribanika enyuma sy’esyosaha sy’omubírí. Byamabya bitya, wanganayihira omo mwanya w’ow’omwaghu. Isiwamusaba ebyo ate angatoka. Ulenge ndeke endambi eyo wanzire ow’omwaghu inabya akalabya haghuma naghu.
“Iba waghe akimanira omubírí owalimo abandu bake, neryo hakanayira endambi ibamulaghako luba-luba enyuma w’esyosaha sy’omubírí. Ekyo kikabya kahika, nganapona, aliwe sikirinyikenderaya kutsibu kundi tukabya itunemulabya endambi yo haghuma.”—Beverly.
Yibulaye bino: ‘Erikwamana n’omubírí w’ow’omwaghe, anganabana endambi eyo ngamusaba eribya akalabya haghuma naghe? Omwanze waghe angabugha atiki oko mwatsi oyo?’
Amabulyo agho utolere eriyibulya
Obuli mughuma w’okw’inywe, ngambe inyatsuka nyayiteghererya amabulyo aya w’iyuwene. Neryo, mukanaye haghuma oko bisubiryo bya kugho.
Omwanze waghu anabiriyilungumula ati ukabya ukakola eby’omubírí omo ndambi eyo litolere iwalabya haghuma naye? Amabya inyanabiriyilungumula okw’ekyo, wanamalighirana naye?
Ukalengekanaya uti ni mbinduka syahi syo utolere erikola utoke erisigha omubírí omo mwanya wagho?
Kyanabilengekania ghuti ow’omwaghu akanataluka erileka omubírí omo mwanya wagho? Unawite eby’erileberyako ebyo wangateka?
Wanganza omwanze waghu inyakola esyombinduka syahi atoke erisigha omubírí omo mwanya wagho?