Abandu ba Yehova banzire eritunganene

1. Yosefu mwahikirwa n’erilengwako lyahi, naye mwayira ati?

YOSEFU omughala wa Yakobo mwahikirwa n’erilengwako erikalire. Omukali w’omukama wiwe ye Potifari mwamubwira ati: “Gotsera nage.” Yosefu mwaghana. Abandu balebe banganayibulya bati, ‘Yosefu mwaghana busanaki?’ Potifari syabya eka wiwe. Yosefu abya mukobe w’omo nyumba eyo; neryo erimughana lyanganalekire omukali oyo iniamwaghalya kutsibu. Aliwe, Yosefu mwakasana eribya akamughana. Busanaki? Mwabugha ati: “Nangakola erilolo lingaha eri ryo nyiti, n’erihalya oko Mungu kwehi?”​—Enz. 39:7-12.

2. Yosefu mwaminya ati ngoko obusingiri n’ilolo omo meso w’oMungu?

² Yosefu aminya ati ngoko erikola obusingiri ni “rilolo” erikalire? Omughambo mughuma w’oko Mighambo eyo Mungu aha Musa owabughire ati “Isiwasingira,” ahandikawa ihamabilaba emyaka mingyi oko maghana abiri (200) enyuma sy’omwatsi oyo. (Eri. 20:14) Nomo bine bitya, Yosefu abya inianasi Yehova yo ndeke kyo kyaleka inyaminya amalengekania wiwe oko busingiri. Ng’eky’erileberyako, Yosefu abya inyanasi ndeke-ndeke ngoko erikwamana n’endegheka ya Yehova, obunyumba ni bw’abandu babiri basa, omulume n’omukali. Kandi anganabya imowa ngoko Yehova ateghaya mukaka wa baba wiwe yo Sara ngendo ibiri atoke erisighala mutaleghula okw’iba wiwe omughulu abandi bandu basond’imwimya. OMungu mwateya na Rebeka muka Isaka omughulu asond’ihikirwa n’omwatsi owali ng’oyo. (Enz. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Eriyiteghererya emyatsi ng’eyo molyawatikya Yosefu eriminya ekibuya n’ekibi omo meso w’oMungu. Kundi Yosefu aby’anzire oMungu wiwe, mwanza n’esyokanuni siwe esy’eritunganene, kandi abya ayisoghire kundu erikwamasyo.

3. Omo mwatsi ono, tukendikania okuki?

³ Unanzire eritunganene? Ahate eritika-tika wanzirelyo! Aliwe sihali omundu oyuhika-hikene, neryo twamatendiyiteya, amalengekania w’ekihugho oko ritunganene anganatsuka eritubyamo. (Isa. 5:20; Rom. 12:2) Tukendilangira eritunganene nga ni bughambuki kandi nga tukabana mulyo mw’endundi yahi. Kandi tukendikania oko myatsi isatu eyangatuwatikya eryanza esyokanuni sya Yehova syo kutsibu.

ERITUNGANENE NI BUGHAMBUKI?

4. Abandu bangyi bali n’amalengekania wahi awatuwene oko ritunganene?

⁴ Abandu bangyi bakalengekanaya bati omundu oyutunganene y’omundu oyukayipipa, oyukatsweba-tsweba abandi, n’oyukalengekanaya ng’uwene kulenga abandi. Aliwe, oMungu syanzire emibere eyo n’ahake. Omughulu Yesu abya oko kihugho ko hano, mwatsweba kutsibu abasondoli b’ebisomo ababya bakahiraho ebyalayiro byabo-byabo ebilebirye eritunganene. (Omug. 7:16; Luka 16:15) Oyutunganene omo nzira y’ekwenene syaliyilangira ng’alengire abandi.

5. Omo Biblia, eritunganene ni bughambuki? Ulete eby’erileberyako.

⁵ Eritunganene ni mubere owuwenenga. Omo kikuhi eritunganene ry’erikola ebyuwene omo meso wa Yehova. Omo Biblia, ekinywa eritunganene n’ibughambu eribyaho erikwamana n’esyokanuni sy’emighendere esy’endata kutsibu, ni bughambu esyokanuni sya Yehova. Ng’ekyerileberyako, Yehova inyakasaba ababya bakakola eby’obuhingania eribya n’“ekilo ekitunganene.” (Ebi. 25:15) Ekinywa ky’eKiebrania ekikabindulawa mo “ekitunganene,” kyanganatasyabindulwa mo “eky’ekwenene.” Busana n’ekyo, oMukristo oyo wanzire eribya mutunganene omo meso w’oMungu, litolere inyabya w’ekwenene omo myatsi yosi y’obuhingania ey’akakola. Omundu oyutunganene akanza obulingirirania​—syalyanza akalangira omundu akakolerwa muhanda. Omundu oyutunganene akayiteghereraya emyatsi eyo akayisogha, atoke erikola ebiro byosi “ebikatsemesaya [Yehova].”​—Kol. 1:10.

6. Busanaki ni ky’omughaso eriyiketera esyokanuni sya Yehova esilebirye ekibuya n’ekibi? (Isaya 55:8, 9)

⁶ EBiblia yikabugha yiti Yehova yo Nzuko y’eritunganene. Kyo kikaleka iniahulwa mo “ah’erikala h’eritunganene.” (Yer. 50:7) Kundi Yehova yo Muhangyiki, iye musa yutolere erihiraho ebyalayiro eby’erikangania ekibuya nga ky’ekyahi n’ekibi nga ky’ekyahi. Busana n’eritendihika-hikana lyetu n’erikola amalolo, mughulu wosi situliminya ekikaleka Yehova iniabugha ati ekindu kilebe ni kibuya kutse ni kibi. Kundi esyonzira siwe siri endata kutsibu, akabya inianasi ekikaleka. (Emi. 14:12; soma Isaya 55:8, 9.) Aliwe kundi motwahangyikwa omo kisosekanio ky’oMungu, twanganatoka erikola eby’akalangira mo byuwene. (Enz. 1:27) Eryanza Tata wetu kyo kikatukuna eriyikasa erigherererya emibere yiwe. (Efe. 5:1) Kandi tukabana endundi omughulu tukasikaya esyokanuni sya Yehova omw’ibyaho lyetu.

7. Busanaki tulaghire oko syokanuni esitolere eriyiketerwa? Ulete eky’erileberyako.

⁷ Tukabana endundi omughulu tukakwama esyokanuni sya Yehova esilebirye ekibuya n’ekibi. Tukabugha tutya busanaki? Terilengekania nga byangabya biti esyobange mbiriri-mbiriri syamabugha siti sikendibya sikahingania esyofranga ngoko syanzire butsira erikwama ebeyi eyihirirweho, kutse obuli kambuni k’obuhimbe kamabya n’ebipimo byako-byako! Emyatsi iyikenditsanda. N’abanganga bamatendikwama emighambo y’ekinganga, ekyo ikyanganaleka abakoni bangyi ibahola. Inga, eribya n’emighambo eyitolere eriyiketerwa eyikakanganaya ngoko emyatsi yangakolwa ni buteya. Esyokanuni sy’oMungu esilebirye ekibuya n’ekibi nasyo sikatuteghaya.

8. Abanzire erikola eritunganene balindirire miyisa yahi?

⁸ Yehova akaha abakayikasa erisikya esyokanuni siwe b’emiyisa. Akalagha ati: “Abatunganene basyikala omo kihugho mo buholo, n’erisighalyakyo kera na kera.” (Esy. 37:29) Terilengekania ngoko abandu basyabya omo bughuma, omo buholo, n’omo butseme omughulu abandu bosi bakasyasikaya esyokanuni sya Yehova! Yehova anzire iwabya n’engebe eyiri ng’eyo. Inga, itwe bosi tuwite myatsi mingyi eyangaleka itwanza eritunganene! Twangatoka tuti eryanza omubere oyu wo kutsibu? Tukanaye oko myatsi isatu eyo twangakola.

WANZE ESYOKANUNI SYA YEHOVA SYO KUTSIBU

9. Niki kyo kikendituwatikya eryanza eritunganene?

⁹ Omwatsi 1: Wanze oyukahiraho esyokanuni esyo. Eryanza Yehova lyo lyangatutokesya eryanza eritunganene lyo kutsibu kundi yukahiraho esyokanuni esilebirye ekibuya n’ekibi. Twamanza Yehova yo kutsibu, itukendyanza n’esyokanuni siwe sy’eritunganene syo kutsibu. Ng’ekyerileberyako, Adamu na Eva balibya banzire Yehova, sibangabulire erisikya ekyalayiro kiwe ekitunganene.​—Enz. 3:1-6, 16-19.

10. Abrahamu iniakakolaki atoke eriminya amalengekania wa Yehova oko myatsi?

¹⁰ Sitwanzire erikola ekosa eyiri ng’eyo Adamu na Eva bakola. Ekyangatuwatikya eritendikola ng’abo ly’erilola embere erigha oko Yehova, eritsemera emibere yiwe, n’eriyikasa eriminya enzira eyo akalangira mw’emyatsi. Twamabikola tutya itukendyanza Yehova yo kutsibu. Terilengekania oko Abrahamu. Abya anzire Yehova yo kutsibu. Nibya n’omughulu kyabya kikamukalako eriminya ekiryaleka Yehova iniayisogha emyatsi milebe, Abrahamu isyaliyisamambula okw’iye. Omo mwanya w’ekyo iniakayikasa eriminya Yehova yo ndeke. Ng’eky’erileberyako, omughulu Abrahamu aminya ngoko Yehova akenditoghotya eSodomo n’eGomora, mwasagha ati “Omutsweri w’ekihugho” anganaherya abatunganene haghuma n’ababi. Omo malengekania wa Abrahamu omwatsi oyo syabya atolere, neryo omw’iyikehya mwabulya Yehova y’amabulyo mangyi. Yehova mwasubirya oko mabulyo wiwe butsir’iyihania. Oko nduli Abrahamu mwaminya ngoko Yehova akalangira omutima w’obuli mundu, kandi ngoko syalisuyira n’ahake abateko amakosa haghuma n’abakoserya.​—Enz. 18:20-32.

11. Abrahamu mwakangania ati ngoko anzire Yehova kandi ngoko ayiketere iye?

¹¹ Omukania ogho Abarahamu abya nagho haghuma na Yehova owabya alebirye omuyi w’eSodomo n’eGomora, mwatula kutsibu oko mutima wa Abrahamu. Ahate eritika-tika mwakulya kutsibu erisikya liwe oko Tata wiwe kulenga embere. Habere halaba emyaka, eriyiketera lya Abrahamu molyalengwako kutsibu. Yehova mwamusaba ati aherere omughala wiwe mwanzwa yo Isaka. Aliwe lero, Abrahamu abya iniabiriminya oMungu wiwe yo ndeke, neryo mwatamubulya eribulyo lyosi-lyosi. Abrahamu mwahongoka n’eriyiteghekania eriyakola ekyo Yehova alyamubwira. Terilengekania ng’abya n’obulighe bungahi oko mutima akayiteghekania eriyakola omubírí oyo! Abrahamu anganabya imwalengekania kutsibu oko ebyo abya inyabiriminya ku Yehova. Abya iniabiriminya ngoko Yehova syangakola ekindu kyosi-kyosi ekitatunganene kutse ekite ky’olwanzo. Ngoko omukwenda Paulo akakanganaya, Abrahamu abya inyanasi ngoko Yehova ali n’obutoki bw’erilubukya mughala wiwe mwanzwa yo Isaka. (Ebr. 11:17-19) Yehova abya inyabirilagha ngoko Isaka akasyabya tata w’ekihanda, n’oko mughulu oyo Isaka abya isyalyayira mwana. Abrahamu abya anzire Yehova, neryo abya inyanayiketere ngoko Tata wiwe oyo akendikola ekitunganene. Nomo anabya mwatsi owakalire, obwikirirya bwiwe mobwamukuna eryowa Yehova.​—Enz. 22:1-12.

12. Twangakwama tuti eky’erileberyako kya Abrahamu? (Esyonyimbo 73:28)

¹² Twangakwama eky’erileberyako kya Abrahamu kyo tuti? Tutolere itwalola embere er’igha oko Yehova nga Abrahamu. Erikola tutya likendileka itwayitunda hakuhi naye n’erimwanza kutsibu. (Soma Esyonyimbo 73:28.) Obunya-mutima bwetu ibukendibegheribwa erikwama amalengekania wa Yehova. (Ebr. 5:14) Neryo omundu mulebe amabitulengako ati tukole ekindu kilebe ekituwene, itukendighana. Nibya itukendiyihighula oko malengekania awangahitania Tata wetu n’awangatsandya obwira bwetu haghuma naye. Aliwe, twangakangania omo yindi nzira yahi ngoko twanzire eritunganene?

13. Twamanza erikwamirira eritungane, litolere itwakolaki? (Emisyo 15:9)

¹³ Omwatsi 2: Ukulaye olwanzo lwaghu oko ritunganene obuli kiro. Twamanza tuti emiki yetu yikalakale, litolere itwayikasa erikola amazoezi w’erikalakalyayo obuli kiro. Kutya, erikulya olwanzo lw’erikola ebyo Yehova akabugha ati byo byuwene likasaba eriyikasa. Oyo ni mwatsi w’obuli kiro. Yehova anasi olulengo lwetu neryo syangatusaba n’ahake ebyo tutetwangatoka erikola. (Esy. 103:14) Akatukakanganaya ndeke-ndeke ngoko “anzire oyukakwama ekitunganene.” (Soma Emisyo 15:9.) Twamabya n’omwatsi ogho tukalandamirira erikola omo mubírí wa Yehova, tukayikasa erihikiragho. Ko linatolere itwakola tutya tukakwamirira eritunganene. Yehova akendikangania omutima w’erilindirira akatuwatikya tulole embere omw’ighenda tukakulya omubere w’eryanza eritunganene, kiro kwa kiro.​—Esy. 84:5, 7.

14. Ekindu ekikateghaya ekikuba niki, kandi busanaki tulaghire kukyo?

¹⁴ Omo lwanzo, Yehova akatw’ibukaya ngoko eritunganene si muheke. (1 Yoa. 5:3) Omo mwanya w’ekyo ni buteya kandi obo tulaghireko obuli kiro. Wibuke ebindu by’amalwa ebyo Paulo akanayako. (Efe. 6:14-18) Ni kindu kyahi kyo kyabya kikateya omutima w’omusuda? Ky’“ekindu ky’amalwa ekikateghaya ekikuba’’ eky’eritunganene, ni bughambu esyokanuni sya Yehova esitunganene. Ngoko ekindu ky’amalwa ekikateghaya ekikuba kyabya kikateya omutima w’omundu, esyokanuni sya Yehova sy’eritunganene sikateghaya omutima waghu w’ekisosekanio, ni bughambu ngoko tuli emwisi syetu. Busana n’ekyo, ekindu ekikateghaya ekikuba, ni bughambu eritunganene isikyanatabula omo bindu by’amalwa ebyo ukambala!​—Emi. 4:23.

15. Wang’ambala wuti ekindu ekikateghaya ekikuba eky’eritunganene?

¹⁵ Wang’ambala uti ekindu ky’amalwa ekikateghaya ekikuba eky’eritunganene? Wanganakola utya omw’isikya esyokanuni sya Yehova omo myatsi eyo ukasombola erikola obuli kiro. Omughulu ukasombola emyatsi y’erikaniako, omuziki w’erihulikirira, eby’eriyitsemesyamo by’eriyako kutse erikwama, kutse ebitabu by’erisoma, utsuke wayibulya wuti: ‘Ng’ingiraya omo mutima waghe moki? Yehova analighirebyo? Bikanakanyiriraya ebyo Yehova akalangira mo bitatunganene ng’emyatsi y’obusingiri, ey’amalwa, omururu, n’omundu eriyitsomana iye musa?’ (Flp. 4:8) Wamabisombola erikola emyatsi eyo Yehova akatsemera, ighukendibya iwamalighira esyokanuni siwe sy’eritunganene eriteya omutima waghu.

16-17. Erisako erya Isaya 48:18 likakanganaya liti ngoko twanganakwama esyokanuni sy’eritunganene sya Yehova but’umbya?

¹⁶ Ukanayibulaya ng’unemwendisyatoka erilola embere ebiro byosi erikwama esyokanuni sya Yehova sy’eritunganene? Tulebaye eky’erileberyako ekyo Yehova akakolesaya omo Isaya 48:18. (Soma.) Yehova akabugha ati eritunganene lyetu lyanganabya “ng’ebisunda by’omo ngetsi.” Tubughe tuti wimene oko musike w’engetse nene, ukalangira ebisunda bikasa but’umbya. Wanganasagha uti kiro kighuma ebisunda ebikasa ibinatulere ebyo bikendisy’umbya? Iyehe, kundi unasi ngoko ebisunda by’engetse bikayihumanga oko musike w’engetse erilua kera kandi ngoko sibyendisy’umbya n’ahake.

¹⁷ Eritunganene lyaghu, lyanganabya ng’ebisunda by’engetse! Liti? Omughulu ukasonda eriyisogha omwatsi mulebe, ubye ukatsuka erilebya Yehova ng’anzire iwakolaki. Wabiminyakyo, neryo ukolekyo. Yehova, Tata waghu oyukwanzire akasyabya inianemukuha akaghala n’erikuwatikya erilola embere erikwama esyokanuni siwe esitunganene nomo eriyisogha erikola ebyo anzire lyangabya irikukalire kungahi.​—Isa. 40:29-31.

18. Busanaki siritolere itwabya tukayihiriraho esyokanuni syetu-syetu eritswera abandi?

¹⁸ Omwatsi 3: Uleke eritswera ly’omo byala bya Yehova. Tukayikasa erikwama esyokanuni sya Yehova esy’eritunganene, litolere itwayihighula oko mutsye w’eribya tukatswera abandi n’eriyighanza mo batunganene. Omo mwanya w’eriyilangira nga tulengire abandi n’eribatswera erikwamana n’esyokanuni syetu-syetu, litolere itw’ibuka ngoko Yehova yo “Mutsweri w’ekihugho kyosi.” (Enz. 18:25) Yehova mwatatuha ehamuli y’eritswera abandi. Yesu akabugha ati: “Simutswere abandi, mukasyatwerwa n’oMungu.”​—Mat. 7:1.b

19. Yosefu mwakangania ati ngoko akayiketera eritswera lya Yehova?

¹⁹ Tulebaye eky’erileberyako ky’omulume mutunganene yo Yosefu. Mwatabya akatswera abandi, nibya n’ababya bakamukolera nabi. Abaghala babo mobalwa naye, bamamughulya mo mukobe, n’eriyabwira baba wabo bati abirihola. Enyuma sy’aho, Yosefu mwasyasungana n’ekihanda kiwe. Yosefu oyo wabya iniabiribya mukulu w’omo butabali anganatswere abaghala babo omo nzira eyikalire n’erisonda eriyikisya. Abaghala babo Yosefu babya bakasagha bati nomo banabya ibabirimusaba obughanyiri, anganababindukako n’eribatswera omo nzira eyikalire, erisonda eriyikisya. Aliwe Yosefu mwababwira ati: “Simubahe. Kusangwa ingye indi omo mwanya w’oMungu kwehi?” (Enz. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Omw’iyikehya, Yosefu mwaleka eritswera ly’omo byala bya Yehova.

20-21. Twangayihighula tuti oko mutsye w’eriyighanza mo batunganene?

²⁰ Nga Yosefu, Tukalekera Yehova y’eritswera. Ng’eky’erileberyako sitwangabugha tuti tunasi ekikaleka abaghala betu ibayitwa ngoko bakayitwa. Itwe sitwangaminya ebiri omo mitima y’abandi. Yehova musa yukalenga omutima. (Emi. 16:2) Anzire abandu b’emihanda yosi erilua omo bihanda byosi. Yehova akatubwira ati “tukangaye ebiri omo mitima [yetu].” (2 Kor. 6:13) Tukasondekanaya esyonzira sy’erikangania m’olwanzo oko baghala n’abali betu bosi, omo mwanya w’eribatswera.

²¹ Ekyo kihiriremo n’eritendibya tukatswera abandu abate Bimiri ba Yehova. (1 Tim. 2:3, 4) Wanganatswera omutunga oyute Mwimiri wa Yehova, n’eribugha uti, “Oyo syendisyasa omo kwenene n’ahake”? Sikitolere, kundi aho ighukendibya iwamayilabirirya n’eriyighanza mo mutunganene. Yehova akinaha abandu bosi ehosi b’akanya k’eribindula emitima. (Emib. 17:30) Isiwanat’ibirirawa ngoko abakayighanza mo batunganene kulenga abandi, Yehova akabaghanza mo batatunganene.

22. Niki kyo kikaleka iwayisogha kundu eryanza eritunganene?

²² Neryo ngambe eryanza esyokanuni sya Yehova sy’eritunganene lituletere obutseme, lituwatikaye eribya ky’erileberyako oko bandi, nabo batoke eritwanza, n’eryanza oMungu yo kutsibu. Isitwanataleka n’ahake eryanza “erikola ekitunganene.” (Mat. 5:6) Uminye ndeke-ndeke ngoko Yehova akalangira eriyikasa lyaghu kandi ngoko ebiro byosi akatsema omughulu ukalola embere erikola eritunganene. Abandu b’omo kihugho kino bakalola embere eribya batatunganene, iwe isiwalwika eritunganene. Ebiro byosi, ubye ighun’ibukire ngoko Yehova “anzire abandu biwe abatunganene.”​—Esy. 146:8.