BekangewomNdeni KaKhayifasi
Ngezinye iinkhathi, isayensi yokurhubhululwa kwezinto zakade iqinisekisa ngokunqophileko nofana ngokungakanqophi bona umuntu okukhulunywa ngaye eBhayibhilini wakhe waphila kwamambala. Ngokwesibonelo, ngo-2011, izazi zakwa-Israel zagadangisa imininingwana emalungana nerhubhululo elinjalo. Libhoksi lamathambo elineminyaka ezi-2 000—ibhokseli elenziwe ngelitje le-lime gade kufakwa kilo amathambo womuntu ohlongakeleko ngemva kobana inyamakhe idlekile.
Ibhokseli linomtlolo othi: “UMeriyamu indodakazi kaYeshua indodana kaKhayifasi, umpristi weMahaziya obekavela eBeth ʹImri.” Umpristi ophakemeko omJuda obekanengcenye emlandwini kaJesu nekubulaweni kwakhe nguKhayifasi. (Jwa. 11:48-50) Isazi-mlando uFlavius Josephus siqalisela kuye ‘njengoJesefa, obekabizwa ngokobana nguKhayifasi.’ Kuyakhanya bona ibhokseli belingelomunye weenhlobo zakaKhayifasi. Njengombana kucatjangwa bona umtlolo othi “Yehosef bar Caiapha,” nofana uJesefa, indodana kaKhayifasia osebhoksini elifunyenwe ngaphambilini uqalisela empristini ophakemeko, uMeriyamu bekahlobene noKhayifasi ngendlela ethileko.
Ngokwemininingwana evela ku-Israel Antiquities Authority (IAA), ibhoksi lakaMeriyamu lamukwa iinlelesi ebeziphange ithuna lekadeni. Ukuhlolisiswa kwebhokseli nomtlolo walo kwafakazela bona ngelamambala.
Godu ibhoksi lamathambo kaMeriyamu lisembulela nokhunye okutjha. Likhuluma ‘ngeMahaziya,’ obekusigaba samaswaphela kwezi-24 zabapristi ebebakhonza ngokutjhentjhana etempelini leJerusalema. (1 Mil. 24:18) I-IAA ithi umtlolo osebhoksineli wembula bona “umndeni wakwaKhayifasi bewuhlobene nesigaba seMahaziya.”
Umtlolo godu ukhuluma ngeBeth ʹImri. Kuneenhlathululo eembili zengcenye yomtlolo le. I-IAA ithi: “Ihlathululo yokuthoma ithi iBeth ʹImri libizo lomndeni wabapristi—amadodana ka-Imeri (Ezra 2:36, 37; Nehemiya 7:39-42) inzalwawo ehlanganisa amalunga wesigaba seMahaziya.” “Ihlathululo yesibili [kukuthi iBeth ʹImri] yindawo uMeriyamu nofana umndenakhe woke owabelethelwa kiyo.” Kinanyana ngikuphi, ibhoksi lakaMeriyamu linikela ubufakazi bokobana iBhayibhili ikhuluma ngabantu bamambala ebebavela emindenini yamambala.
a Malungana nebhoksi lakaKhayifasi, qala isihloko esithi “Umpristi Ophakeme Owalahla UJesu Ngecala,” ku-Nqabayokulinda ka-January 15, 2006, amakhasi 10-13.