NKHANI YOPHUNZILA N.° 16
“Mulongosi wako auke”!
“Yesu emuuja [Marita] kuti: ‘Mulongosi wako auke.’” —YOH. 11:23.
NYIMBO N.° 151 Yove akaŵaite
VATIKUTI TIPHUNZILEa
1. Kansi mulumbwana muyakine efotokoza tyani chiyembekezo chake pa nkhani ya chiukililo?
MULUMBWANA muyakine zina yake Matthew, ali na vuto ikulu yamene yufunikila maopaleshoni anyinji. Penze na vyaka 7, yove pamozi na abanja ŵake enzelolela pulogilamu ya pamwezi ya JW Broadcasting®. Chakumapeto kwa pulogilamu yamene iyi, ove elolela vidiyo ya nyimbo yunena za kulondela okondewa amene akuti azaushiwe.b Pulogilamu yamene iyi peisila, Matthew eluta kuli makolo ŵake, kuyaŵakata manja, nonena kuti: “Amama na atata, mwawona? Olo kuti newo nimwalile, nizauke pa nthawe ya chiukililo. Mwewo mukoniyembekezela tyala; vinthu vizankhale bwino.” Ganizilani tyala mwechimvwila makolo amene aŵa pechiziŵa kuti chiyembekezo cha kuuka kwa akufwa ni ngacho-ngacho kuli mwana wawo.
2-3. Ndaŵa yanji n’chinthu chiweme kuli sewo kuganizila za lonjezo yunena za kuuka?
2 Kanyinji-kanyinji, n’chinthu chiweme kuti tikopatulako nthawe yoganizila za lonjezo ya m’Baibolo yonena za chiukililo chakusogolo. (Yoh. 5:28, 29) Ndaŵa yanji? Tunena tetyo chifukwa tuziŵalini nthawe yatingakumane na matenda olo imfwa ya munthu watukonda. (Mlal. 9:11; Yak. 4:13, 14) Chiyembekezo chasu chakuuka kwa akufwa chingatiyavye kupilila mavuto monga ni amene aŵa. (1 Ates. 4:13) Malemba otisimikijila kuti Atata ŵasu akululu otiziŵa luweme ndipo otikonda ngako. (Lk. 12:7) Ganizilani kuti Yehova Mulungu ofunika kutiziŵa luweme kuti akwanishe kutilengasoti na umunthu komasoti maganizo ŵetenze nawo poyamba. Komasoti ganizilani za chikondi chali nacho Yehova potipasa mwayi wamoyo wosasila, ndipo niwokonzeka kutiusha keno pangafunikile kuchita vamene ivo!
3 Mu nkhani ino, choyamba tikambilane chifukwa chake tufunika kukhulupilila lonjezo ya kuuka kwa akufwa. Pavuli pake, tikambilane nkhani ya m’Baibolo yotang’isha chikhulupililo yamene ili na mawu amulemba yalelo akuti: “Mulongosi wako auke.” (Yoh. 11:23) Posilijila, tiphunzile vatingachite kuti chiyembekezo chonena za kuuka kwa akufwa chinkhale ngacho-ngacho kuli sewo.
CHIFUKWA CHAKE TUFUNIKA KUKHULUPILILA LONJEZO YUNENA ZA KUUKA KWA AKUFWA
4. Kuti tikhulupilile lonjezo iyakine, kansi tufunika kunkhala osimikijila ponena za chinji? Pelekani chisanzo.
4 Kuti tikhulupilile lonjezo iyakine, tufunika kukhulupilila kuti wamene wailonjeza niwofunishisha ndipo ali na mphamvu, komasoti luso yoikwanilisha. Mwachisanzo: Tiyelekezele kuti ng’anda yanu yawonongeka ngako na chimphepo. Muyanu wawela nokulonjezani kuti, ‘Nikuyavyeni kumangasoti ng’anda yanu.’ Yove ni wachilungamo, ndipo mwewo mukhulupilila kuti niwofunishisha kukuyavyani. Keno yove ni mmisili waluso ndipo ali na visulo vofunikila, mwewo muziŵa kuti akwanishe kukuyavyani. Mwewo mukhulupilila lonjezo yake. Lomba tyani ponena za lonjezo ya Mulungu ya kuuka kwa akufwa? Kansi Mulungu niwofunishisha chendi ndipo ali na mphamvu zokwanilisha lonjezo yake?
5-6. Ndaŵa yanji tingankhale osimikija kuti Yehova ofunishisha kuusha akufwa?
5 Kansi Yehova ofunishisha kuusha akufwa? Mosakaikila ofunishisha. Yove eujila olemba Baibolo ayakine kuti alembe lonjezo yake yunena za vikuti vizachitike kusogolo pa nkhani ya chiukililo. (Yes. 26:19; Hos. 13:14; Chiv. 20:11-13) Ndipo Yehova akalonjeza, okwanilisha nthawe zonse. (Yos. 23:14) Yove, ni wokonzeka kuusha ŵanthu ŵala emwalila. Ndaŵa yanji tinganene tetyo?
6 Ganizilani mawu a munthu muyakine wakale zina yake Yobu. Yove enze wosimikija kuti olo afwe, Yehova azafunishishe kumuwona soti ali na moyo. (Yobu 14:14, 15) Vamene ivi niye vakufunishisha soti Yehova kuli atumiki ŵake onse amene emwalila. Yove ofunishisha kuŵausha ali na moyo wathanzi, komasoti wosangalala. Lomba tyani ponena za ŵanthu mabiliyoni amene enzeve mwayi wophunzila choonadi chunena za Yehova? Mulungu wasu wachikondi ofunasoti kuŵausha. (Mac. 24:15) Yove ofuna kuti ove ankhale na mwayi wonkhala azishamwali ŵake nonkhala na moyo wosasila pano pachalo. (Yoh. 3:16) Kulaŵila chendi, Yehova ofunishisha kuusha akufwa.
7-8. Ndaŵa yanji tingankhale osimikijila kuti Yehova ali na mphamvu zousha akufwa?
7 Kansi Yehova alisoti na mphamvu zousha akufwa? Mosakaikila! Pala yove ni “Mulungu Wamphamvuzonse.” (Chiv. 1:8) Tetyo, Mulungu ni wamphamvu mwakuti angakwanishe, kugonjesa mdani aliyense kupamikijapo imfwa. (1 Akor. 15:26) Tufwana mphamvu komasoti chitonthojo chifukwa choziŵa vamene ivi. Ganizilani vechitikila Mulongo muyakine zina yake Emma Arnold. Yove pamozi na banja yake ekumana na mayeselo akulu nkati mwa Nkhondo Yachiŵili ya Pachalo chonse. Emma etonthoja mwana wake chifukwa cha imfwa ya ŵanthu ŵenzekonda m’misasa pa nthawe ya ulamulilo wa Nazi, ndipo enena kuti: “Keno ŵanthu emwalila angankhalelini soti na moyo niyekuti imfwa yamene ni mdani wasu ingankhale ya mphamvu ngako kupambana Mulungu. Koma vamene ivi n’vachendi lini.” Kulaŵila chendi, paliye chinthu chamene chili na mphamvu kupambana Yehova! Mulungu wamphamvu yonse wamene niye elenga moyo ali na mphamvu zochitisha ŵala amene emwalila kunkhala soti na moyo.
8 Chifukwa chiyakine chatuziŵila kuti Mulungu angakwanishe kuusha akufwa n’chakuti ali na luso yodabwisa yokumbukila vinthu. Yove oita nyenyezi iliyonse poitomola zina yake. (Yes. 40:26) Komasoti, okumbukila ŵanthu amene emwalila. (Yobu 14:13; Lk. 20:37, 38) Yove angakwanishe kukumbukila mosavuta, olo vinthu vitontho-vitontho vokhuza ŵanthu ŵakuti azaushe kupamikijapo chibadwa chawo, vinthu vechikumana navo pamoyo wawo, komasoti vinthu venzeziŵa.
9. Ndaŵa yanji mukhulupilila lonjezo ya Yehova yakuti akufwa azauke kusogolo?
9 N’vowonekelatu kuti tingakhulupilile lonjezo ya Yehova yakuti akufwa azauke kusogolo, chifukwa tuziŵa kuti yove niwofunishisha komasoti ali na mphamvu zokwanilisha lonjezo yake yamene iyi. Onani chifukwa chiyakine chamene chutichitisha kukhulupilila lonjezo ya Mulungu yokhuza kuusha akufwa: Yehova echitapo kale vamene ivi. Mu nthawe za m’Baibolo, yove epasa mphamvu analume ayakine okhulupilika, kupamikijapo Yesu kuti, aushe ŵanthu akufwa. Lomba tiyeni tikambilane nkhani imozi yunena za kuusha kwechichita Yesu, yupezeka pa Yohane chapitala 11.
YESU ELUZA SHAMWALI WAKE WOKONDEWA MU IMFWA
10. Kansi n’chinji chichitika Yesu penzelalikila kusilya iyakine ya Yorodano kufumila ku Betaniya, ndipo yove echita chinji? (Yohane 11:1-3)
10 Ŵelengani Yohane 11:1-3. Ganizilani vichitika ku Betaniya kumapeto kwa chaka cha 32 C.E. Yesu enze na azishamwali ŵake okondewa m’munzi wamene uyu—Lazaro komasoti azilongosi ŵake aŵili, Mariya na Marita. (Lk. 10:38-42) Koma Lazaro elwala, mwakuti azilongosi ŵake eyamba kudela nkhaŵa. Ove etumija uthenga kwa Yesu, wamene pa nthawe yamene iyo enze kusilya kwa Yorodano, ulwendo wa masiku aŵili kufuma ku Betaniya. (Yoh. 10:40) N’vomvwisha chisoni kuti Lazaro emwalila pa nthawe yamene munthu enyamula uthenga pechifwika kwa Yesu. Olo kuti Yesu enze eziŵa kuti shamwali wake wamwalila, yove enkhala mphela kwamene uko kwa masiku ayakine aŵili, pavuli pake yove niye pechiyamba ulwendo woluta ku Betaniya. Tetyo Yesu penzefwika, nkuti papita kale masiku 4 Lazaro wamwalila kale. Yesu enzefuna kuti achite chinthu chiyakine chamene chingapindulishe azishamwali ŵake nolemekeza Mulungu.—Yoh. 11:4, 6, 11, 17.
11. Kansi ni mfundo yotyani yokhuza azishamwali yatuphunzilapo pa nkhani yamene iyi?
11 Nkhani yamene iyi yutiphunzisa mfundo iyakine yokhuza azishamwali. Ganizilani ivi: Mariya na Marita pechitumija uthenga kwa Yesu, aliyemuuje kuti alute ku Betaniya. Ove echingonena kuti shamwali wake olwala. (Yoh. 11:3) Lazaro pechimwalila, Yesu sembe ekwanisha kumuusha ali kutali. Koma olo n’tetyo, Yesu esankha kuluta ku Betaniya kuti akankhale na azishamwali ŵake Mariya na Marita. Kansi mwewo muli na nshamwali wanu wamene angakuyavyeni pakezefunikila? Keno n’tetyo muziŵa kuti mungamudalile kuti akuyavyeni “pakawoneka mavuto.” (Miy. 17:17) Molingana na Yesu, tonse tingachite bwino kunkhala azishamwali otetyo kuli ayakine! Lomba tiyeni tijokelesoti ku nkhani yala tiwone vichitika pavuli pake.
12. Kansi Yesu emulonjeza chinji Marita, ndipo ndaŵa yanji enzefunika kukhulupilila lonjezo yamene iyo? (Yohane 11:23-26)
12 Ŵelengani Yohane 11:23-26. Marita echimvwa kuti Yesu ali pafupi na Betaniya. Pechiutuka kuti akakumane naye yove enena kuti: “Ambuye kuti mwenze kuno mulongosi wangu sembe aliye ufwe.” (Yoh. 11:21) N’chendi, Yesu sembe ekwanisha kupojeka Lazaro. Koma Yesu enzefuna kuchita chinthu chiyakinesoti chapadela ngako. Yove elonjeza kuti: “Mulongosi wako auke.” Yesu epasa soti Marita chifukwa chiyakine chomuchitisha kukhulupilila lonjezo yake ponena kuti: “Newo nine kuuka na moyo.” N’chendi, Yesu ali na mphamvu zopasiwa na Mulungu pa moyo komasoti pa imfwa. Vamene ivi vikaliyechitika Yesu enze eushapo kale nsimbi ntontho pechingoti wamwalila, ndipo eushasoti mulumbwana nsiku imo na imo yechimwalila. (Lk. 7:11-15; 8:49-55) Koma kansi angaushe tyani munthu wamene wankhala ali wakufwa kwa masiku 4 ndipo ntembo wake wayamba kale kuwola?
“LAZARO, FUMA!”
Yesu emvwila chifundo ngako azishamwali ŵake amene enze na chisoni (Onani ndime 13-14)
13. Mokatijana na Yohane 11:32-35, kansi Yesu echita tyani pechiwona Mariya na ŵanthu ayakine olila? (Onanisoti chithunzi.)
13 Ŵelengani Yohane 11:32-35. Yejani kuwona m’maganizo mwanu vamene vichitika pavuli pake. Mariya mulongosi muyakine wa Lazaro eluta kuyakumana na Yesu. Yove ewelejela mawu ŵechinena nkulu wake kuti: “Ambuye kuti mwenze kuno mulongosi wangu sembe aliye ufwe.” Yove pamozi na ŵanthu ayakine ŵenze naye, enze na chisoni ngako. Pechiŵalolesha noŵamvwa olila, Yesu echimvwa chisoni ngako. Chifukwa chochitila chifundo azishamwali ŵake, yove eponesha misozi. Yesu omvwisha mwavuŵaŵila keno munthu waukonda wamwalila. Kulaŵila chendi, yove niwokonzeka kuchosa chinthu chamene chaŵachitisha kunkhala a chisoni ngako!
14. Kansi tuphunzila chinji pa vechichita Yesu pechiwona Mariya olila?
14 Vechichita Yesu powona Mariya olila, vutiphunzisa kuti Yehova ni Mulungu wachifundo. Ndaŵa yanji tinganene tetyo? Monga mwetiwonela mu nkhani yapita, Yesu otolela kaganizidwe ka Atata ŵake komasoti mwakumvwila. (Yoh. 12:45) Tetyo, tikoŵelenga kuti Yesu echitila chifundo azishamwali ŵake amene enze na chisoni chikulu mwakuti mpaka elila tinganene kuti, Yehova naye okhuziwa ngako na misozi yasu yachisoni. (Sal. 56:8) Kansi vamene ivi vukuchitishani lini kufuna kunkhala pa ushamwali na Mulungu wasu wachifundo?
Yesu ewonesha kuti ali na mphamvu ngako kupambana imfwa (Onani ndime 15-16)
15. Mokatijana na mwayunenela lemba ya Yohane 11:41-44, kansi n’chinji chichitika pa manda a Lazaro? (Onanisoti chithunzi.)
15 Ŵelengani Yohane 11:41-44. Yesu efwika pa manda a Lazaro nosenga kuti afumye chimwala chenze evalilapo. Marita okatijanalini navo, ndipo onena kuti payakine ntembo wayamba kununkha lomba. Yesu oyankha kuti: “Kansi niliyekuuje kuti ngati ukhulupilile uzawone ulemelelo wa Mulungu?” (Yoh. 11:39, 40) Pavuli pake Yesu okweja menso ŵake kululu nopemphela pamenso pa ŵanthu. Yove ofuna kupeleka ulemelelo wonse kwa Yehova pa vonse vingachitike pavuli pake. Pasogolo pake Yesu onena moŵilikija kuti: “Lazaro, fuma!” Ndipo Lazaro ofuma mmanda! Pa nthawe yamene iyi Yesu echita vinthu vamene mmaganizo mwa ŵanthu ayakine venzewoneka kunkhala vosakwanishika.
16. Kansi nkhani yupezeka pa Yohane chapitala 11 yutang’isha tyani chikhulupililo chasu pa nkhani ya chiukililo?
16 Nkhani yupezeka pa Yohane chapitala 11, yutang’isha chikhulupililo chasu pa chiyembekezo chunena za kuuka kwa akufwa. Mwa njila yotyani? Kumbukilani lonjezo yechinena Yesu kuuja Marita yakuti: “Mulongosi wako auke.” (Yoh. 11:23) Molingana na Atata ŵake, Yesu ofunishisha ndipo ali na mphamvu zokwanilisha lonjezo yamene iyi. Misozi yake iwonesha kuti ofunishisha kusilija imfwa komasoti kulila kwamene ni vokonkhapo va imfwa. Ndipo Lazaro pechifuma mmanda, Yesu ewonesha soti kuti ali na mphamvu zousha akufwa. Komasoti ganizilani vechilaŵila Yesu pokumbusha Marita kuti: “Kansi niliyekuuje kuti ngati ukhulupilile uzawone ulemelelo wa Mulungu?” (Yoh. 11:40) Tili na vifukwa vinyinji vokhulupilila kuti lonjezo ya Mulungu yunena za kuuka kwa akufwa izakwanilishiwe. Koma kansi tingachite tyani kuti chiyembekezo chamene ichi chinkhale ngacho-ngacho kuli sewo?
VATINGACHITE KUTI CHIYEMBEKEZO CHUNENA ZA KUUKA CHINKHALE NGACHO-NGACHO KULI SEWO
17. Kansi tufunika kukumbukila chinji tikoŵelenga nkhani zunena za kuuka kwa ŵanthu otomolewa m’Baibolo?
17 Mukoŵelenga noganizila nkhani zunena za kuushiwa kwa ŵanthu a mmasiku akuvuli. M’Baibolo muli nkhani 8 zunena za ŵanthu amene eushiwa mmasiku akuvuli.c Tyani kupatulako nthawe yakuti muganizile ngako za vochitika vamene ivi? Pamuchita vamene ivi mukokumbukila kuti amene aŵa enze ŵanthu ngawo-ngawo—analume, anakazi, komasoti ŵana. Onani vamungaphunzilepo. Mukoganizila mwamene chisanzo chilichonse mwachuwoneshela kuti Mulungu niwofunishisha komasoti kuti ali na mphamvu zousha ŵanthu akufwa. Ndipo mukowoneshesha kuti muganizila ngako nkhani yonena za kuuka kwa Yesu, kwamene nikofunika ngako pakuuka konse kwa ŵanthu otomolewa m’Baibolo. Kumbukilani kuti kuushiwa kwake kwisimikijiliwa na ŵanthu mahandiledi anyinji amene enze mboni zowona na menso ŵawo, ndipo kuli monga ni maziko aweme achikhulupililo chasu.—1 Akor. 15:3-6, 20-22.
18. Kansi mungachite tyani kuti mukokatishila ntchito luweme nyimbo zasu zunena za chiyembekezo pa nkhani ya chiukililo? (Onanisoti mawu am’nyansi.)
18 Mukokatishila ntchito luweme “nyimbo zauzimu” zamene zutomola za chiyembekezo cha kuuka kwa akufwa.d (Aef. 5:19) Nyimbo zamene izi zuchitisha nkhani yunena za chiukililo kunkhala ngayo-ngayo kuli sewo komasoti zutang’isha chikhulupililo chasu pa chiyembekezo chapadela chamene ichi. Mukoyeja-yeja kuti mukoimba luweme nyimbo zamene izi, ndipo mukokambilana tanthauzo ya mawu ŵake pakulambila kwanu kwapa banja. Djailani mawu ŵake noŵaganizila ngako na cholinga chakuti nyimbo zamene izi zikotang’isha chikhulupililo chanu komasoti kukufwikani pantima. Tetyo, keno mungakumane na chiyeso choika moyo wanu pangozi olo kuluza okondewa ŵanu mu imfwa mzimu wa Yehova uzakuyavyeni kukumbukila nyimbo zamene izo nokutonthojani komasoti kukupasani mphamvu.
19. Kansi ni vinthu votyani vatingaganizile pa nkhani yunena za chiukililo? (Onani bokosi yakuti “Kansi mungaŵakonshe vokhuza chinji?”)
19 Mukokatishila ntchito maganizo ŵanu. Yehova etipasa luso yamene yutiyavya kukwanisha kuliyelekezela tili m’chalo cha nyowani. Mulongo muyakine efotokoza kuti: “Nankhala nthawe ikulu nuliyelekezela kuti nili m’chalo chanyowani mwakuti vunkhala monga kuti nukumvwa kavumba ka maluŵa otumbila a m’Paladaiso.” Yelekezelani kuti mukumana na analume komasoti anakazi achikhulupililo a m’nthawe za m’Baibolo. Kansi mwewo muyembekezela kuzakumana na ŵani? Kansi muzamukonshe makonsho otyani munthu wamene uyo? Yelekezelani soti kuti mwakumanasoti na okondewa ŵanu amene emwalila. Ganizilani za vinthu va mungezechita—mawu oyamba amungazanena, mwamungaŵakumbatilile, komasoti chisangalalo chamungazankhala nacho poŵawonasoti.
20. Kansi tufunika kunkhala osimikijila za chinji?
20 Tutembeja ngako Yehova chifukwa cha lonjezo yunena za chiukililo! Tukaikilalini kuti lonjezo yamene iyi izakwanilishiwe, chifukwa Yehova ni wofunishisha komasoti ali na mphamvu zoikwanilisha. Tiyeni tinkhale osimikijila kutang’isha chikhulupililo chasu pa chiyembekezo cha ntengo wapatali chamene ichi. Tikachita tetyo, tizankhale pa ushamwali uweme ngako na Mulungu wamene olonjeza kuli aliyense wa sewo kuti, ‘Okondewa ŵanu azauke!’
NYIMBO N.° 147 Mulungu watilonjeza moyo wosasila
a Keno wachibale wanu emwalila, mosakaikila lonjezo yunena za kuuka kwa akufwa yukutonthojani ngako. Koma kansi mungafotokoze tyani kuli ŵanthu ayakine chifukwa chamukhulupilila lonjezo yamene iyi? Ndipo kansi mungachite tyani kuti chiyembekezo chakuuka kwa akufwa chinkhale ngacho-ngacho kuli mwewo? Cholinga cha nkhani ino, nikutiyavya tonse kutang’isha chikhulupililo chasu pa nkhani ya chiyembekezo cha kuuka kwa akufwa.
b Vidiyo yamene iyi ili na mutu wakuti Dziko Latsopano Lili Pafupi ndipo ifumyiwa mu broadcast ya Novembe 2016.
c Onani bokosi yakuti “Anthu 8 otchulidwa m’Baibulo amene anaukitsidwa” mu nkhani ya Nsanja ya Olonda ya 1 August, 2015 pedji 4.
d Onani nyimbo izi zokonkhapo mu buku yakuti Imbilani “Yehova mosangalala”: “Ganizila kuti uli m’chalo chanyowani” (Nyimbo N.° 139), “Loleshani pa mphaso!” (Nyimbo N.° 144), komasoti “Yove akaŵaite” (Nyimbo N.° 151). Onanisoti ziyakine mwa nyimbo zasu pa jw.org za mutu wakuti “Dziko Latsopano Lili Pafupi” komasoti nyimbo ya mutu wakuti “Muone.”