Alumbwana​—Kansi mungachite tyani kuti ŵanthu ayakine akokukhulupililani?

1. Kansi tinganene votyani vokhuza alumbwana?

ABALE achilumbwana, pali vinthu vinyinji vamungachite mumpingo. Anyinji a mwewo nimwe otang’a komasoti muli na thanzi iweme. (Miy. 20:29) Mwewo nimwe wofunika ngako mumpigo mwanu. Payakine mwewo muganizilakolini nthawe yamungazankhala ntumiki wothandiza. Tetyo, mwewo mungalimvwe kuti abale a mumpingo mwanu okuwonani kuti mukali mwana ntontho olo payakine mungowona kuti mukaliye konzeka kuti mungalondele maudindo ofunika ngako. Koma olo kuti mukali mwatontho, pali vinthu vamungachite lomba teti kuti ŵanthu a mumpingo mwanu akokulemekezani komasoti kukudalilani.

2. Kansi muli ino nkhani tikambilane chinji?

² Muli ino nkhani, tikambilane ngako za Mfumu Davide. Komasoti tikambilane mwachidule za vichitikila mafumu aŵili aku Yuda​—mfumu Asa na mfumu Yehosafati. Tikambilane za mavuto ŵechikumana nawo ŵanthu atatu amene aŵa, vechichita pechikumana na mavuto, komasoti tikambilane vangaphunzilepo alumbwana pa visanzo vawo.

VAMUNGAPHUNZILEPO KUFUMILA KWA MFUMU DAVIDE

3. Kansi alumbwana angachite chinji kuti ayavye achikulile mumpingo?

³ Penze akali mulumbwana, Davide enze na maluso amene ŵanthu ayakine enzepindula nawo. Yove enzechita wonekelatu kuti enze mulumbwana wauzimu. Enzechitasoti khama kuti ankhale woimba waluso, ndipo enzekatishila ntchito maluso amene awo kuti ayavye Sauli, mfumu yosankhiwa na Mulungu. (1 Sam. 16:16, 23) Lomba mwewo alumbwana, kansi muli na luso yamene mungaikatishile ntchito kuti muyavye ayakine mumpingo? Mwachisanzo, payakine mwewo muwona munthu muyakine wachikulile mumpingo mwanu wamene ovutika kukatishila ntchito thabuleti olo foni, pa phunzilo ya payeka olo pa misonkhano. Kansi muwona tyani kukatishila ntchito luso yamuli nayo kuti mumuyavye? Kulaŵila chendi yove angatembeje ngako.

4. Molingana na Davide, kansi ni minkhalidwe yotyani yakufunika kukulisha alumbwana? (Onani chithunzi chapachikuto.)

⁴ Pa moyo wake wa nsiku na nsiku, Davide enzewonesha kuti enze woyenelela komasoti wadalilika. Mwachisanzo, penze akali kalumbwana katontho, yove esamalila mbelele za atata ŵake molipeleka, ndipo ziŵani kuti ntchito yamene iyi yenze yangozi. Onani vechizanena Davide pasogolo pake kuuja Mfumu Sauli, yove enena kuti: “Newo ntumiki wanu ninkhala chiŵeta wa mbelele za atata. Lomba kwichizawela mphondolo komasoti chimbalangondo ndipo chilichonse mwa vinyama vamene ivi chikatapo mbelele pa gulu. Ndipo newo nichikonkhelela chinyama chamene icho nochipaya, ndipo nipulumusha mbelele nkamwa mwachine.” (1 Sam. 17:34, 35) Davide enzeziŵa kuti ni udindo wake kusamalila mbelele, ndipo motang’a ntima elimbana na vinyama kuti aziteteze. Mwewo alumbwana, mungakonkheje chisanzo cha Davide posamalila luweme ntchito iliyonse yamungapasiwe.

5. Mokatijana na lemba ya Salimo 25:14, kansi ni chinthu chofunika ngako chotyani chakufunikila kuchita alumbwana?

⁵ Akali mulumwana, Davide etang’isha ushamwali wake na Yehova. Ndipo yove enzewona ushamwali wake na Yehova kunkhala chinthu chofunika ngako kupambana kutang’a ntima kwake olo luso yake yoimba. Kwa Davide, Yehova enzelini tyala Mulungu koma enzesoti nshamwali wake​—nshamwali wake wapa ntima. (Ŵelengani Salimo 25:14.) Alumbwana, chinthu chikulu ngako chamufunikila kuchita ni kutang’isha ushamwali wanu na Atata ŵanu ŵakululu. Mukachita tetyo mungapasiwe maudindo anyinji ngako mumpingo.

6. Kansi ŵanthu ayakine enzemuwona tyani Davide?

⁶ Vuto imozi yechikumana nayo Davide yenze yakuti ŵanthu ayakine enzeganiza kuti yove akali mwana ngako olo wosayenelela. Mwachisanzo, Davide pechilipeleka kuti aniyatane na Goliyati, Mfumu Sauli eyeja kumulesha pomuuja kuti: “Niwe mwana.” (1 Sam. 17:31-33) Ndipo Sauli akaliye muuja aŵa mawu, nkulu wake ngaye-ngaye wa Davide emuchitisha kulimvwa kuti ni wosayenelela. (1 Sam. 17:26-30) Koma Yehova enzewonalini kuti Davide enze mwana ngako komasoti wosayenelela yayi. Yove enzemuziŵa luweme Davide. Ndipo modalila mphamvu za Nshamwali wake Yehova, Davide ekwanisha kugonjesa Goliyati.​—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Kansi mwewo mungaphunzilepo chinji pa nkhani ya Davide?

⁷ Kansi mwewo mungaphunzilepo chinji pa vichitikila Davide? Tuphunzilapo kuti tufunika kunkhala oleza ntima. Ŵala amene okuziŵani mwewo kuyambila mukali kamwana, angachelwe kukuwonani kuti mwakula. Koma mungankhale wosimikija kuti Yehova owonalini tyala kawonekedwe. Yove okuziŵani kuti mwewo nimwe ŵani komasoti oziŵa vinthu vamungakwanishe kuchita. (1 Sam. 16:7) Tang’ishani ushamwali wanu na Mulungu. Davide echita vamene ivi pochita chidwi na vinthu vechilenga Yehova. Yove eganizila ngako vinthu vechiphunzila kufumila ku chilengedwe. (Sal. 8:3, 4; 139:14; Aro. 1:20) Chinthu chiyakine chamungachite mwewo ni kudalilaYehova kuti akupaseni mphamvu zamufunikila. Mwachisanzo, kansi ayanu aku sikulu okunyozani mwewo chifukwa chakuti nimwe mmozi wa Mboni za Yehova? Keno n’tetyo, pemphelani kwa Yehova kuti akuyavyeni kusilijana na vuto yamene iyo. Ndipo konkhejani malangizo othandiza ŵamungafwane m’Mawu ŵake komasoti m’mabuku na m’mavidiyo ŵasu ofotokoza Baibolo. Nthawe iliyonse pamuwona kuti Yehova okuyavyani kusilijana na vuto iyakine, chidalilo chanu muli yove chuyangijilika ngako. Kuyangijila pali vamene ivi, ayakine akawona kuti mwewo mudalila Yehova, nawo angayambe kukukhulupililani mwewo.

8-9. Kansi ni chinji chiyavya Davide kuyembekezela moleza ntima mpaka pechizenkhala mfumu, ndipo abale achilumbwana angaphunzile chinji kufumila pa chisanzo cha Davide?

⁸ Onani vuto iyakine yechikumana nayo Davide. Pechizozewa kuti ankhale mfumu, Davide enzefunikila kuyembekezela kwa vyaka vinyinji akaliye ikiwa pampando wachifumu monga mfumu ya Yuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Pa nthawe yamene iyo, kansi ni chinji chimuyavya yove kuyembekezela moleza ntima? M’malo motaya ntima, Davide eganizila ngako pa vinthu vangakwanishe kuchita. Mwachisanzo, penzenkhala na moyo woutuka-utuka mu dela ya Afilisiti, Davide epezelapo mwayi pa mpata wamene uyu kuti alimbane na adani a Isiraeli. Pochita vamene ivi, yove ekwanisha kuteteza malile a dela ya Yuda.​—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Kansi abale achilumbwana angaphunzile chinji kufumila pa chisanzo cha Davide? Katishilani ntchito mpata wamuli nawo kuti mutumikile abale ŵanu. Ganizilani vechitikila m’bale muyakine zina yake Ricardo.b Kufumila penze mwana, yove enze na loto yotumikila monga mpainiya wonkhazikika. Koma akulu emuuja kuti ni wosakonzeka. M’malo motaya ntima olo kukalipa, Ricardo eyeja-yeja kuti ayangijile utumiki wake. Yove enena kuti: “Nikalolesha kuvuli kwanachoka, ningawone kuti nichita bwino ngako kuchinja vinthu viyakine vofunikila kuti nipite pasogolo. Newo neikila nzelu pa kuyachita ulwendo woweleja kuli ŵala amene awonesha chidwi, komasoti kulikonzekelesha luweme pa ulwendo uliwonse. Mpaka newo nifwana phunzilo yangu ya Baibolo yoyamba. Newo penenzelalikila ngako, nenzenkhala wodalilika ngako.” Patunena pano, Ricardo lomba ni mpainiya wonkhazikika komasoti ni ntumiki wothandiza.

10. Kansi nthawe iyakine Davide echita chinji akaliye panga chosankha chofunika?

¹⁰ Onani nkhani iyakine yechitika pa moyo wa Davide. Pa nthawe yenzenkhala na moyo woutuka-utuka, yove na masodja ŵake esiya mabanja ŵawo noluta kunkhondo. Ove pechifumapo, gulu ya adani iloŵa m’mang’anda mwawo notakula mabanja ŵawo. Pakuti Davide enze nsodja wanzelu ngako pankhondo, payakine yove sembe ekwanisha kupanga njila yakuti apulumushe ŵanthu ŵala amene enze etolewa kuluta ku ukapolo. M’malo mwake, yove aliyechite vamene ivo koma esenga Yehova kuti amuyavye. Moyavyiwa na wansembe zina yake Abiyatara, Davide ekonsha Yehova kuti: “Kansi nipitikishe gulu ya achifwamba yamene iyi?” Yehova enena kuti eye, ndipo emusimikijila kuti vinthu vimuyendele luweme. (1 Sam. 30:7-10) Kansi mwewo mungaphunzilepo chinji pa chochitika chamene ichi?

11. Kansi mwewo mufunika kuchita chinji mukaliye panga vosankha?

¹¹ Sengankoni malangizo mukaliye panga vosankha. Sengani thandizo kuli makolo ŵanu. Komasoti, mukosenga thandizo kwa akulu amene oziŵa vinthu vinyinji. Yehova odalila analume amene aŵa amene esankhiwa, ndipo mwewo namwe mungaŵadalile. Yehova oŵawona kuti ni “mphaso” pa mpingo. (Aef. 4:8) Mwewo muzapindule ngako mukakonkheja chikhulupililo chawo komasoti kumvwila malangizo anzelu ŵakupeleka ove. Lomba, tiyeni tikambilaneko patontho vatingaphunzile kwa Mfumu Asa.

VAMUNGAPHUNZILEPO KUFUMILA KWA MFUMU ASA

12. Kansi ni minkhalidwe yotyani yechiwonesha Mfumu Asa pechinkhala mfumu?

¹² Penze mulumbwana, Mfumu Asa enze wolichefya komasoti wotang’a ntima. Mwachisanzo, pechifwa atata ŵake, Abiya, Asa enkhala mfumu, ndipo yove eyambisha ntchito kuti asilije kulambila mafano. Yove naye, “euja Ayuda kuti asakile-sakile Yehova Mulungu wa makolo ŵawo komasoti kukonkheja chilamulo.” (2 Akor 14:1-7) Ndipo Zera Mwitiyopiya, pechizaloŵa mu Yuda na masodja ŵake okwana 1.000.000, Asa echita mwanzelu posenga thandizo kwa Yehova, yove enena kuti: “Mwewo Yehova mukafuna kuyavya, viliye kanthu kuti ŵanthu amene awo ni anyinji olo aliye mphamvu. Tiyavyeni, mwewo Yehova Mulungu wasu, ndaŵa tudalila mwewo.” Mawu aweme amene aŵa ŵa Asa, owonesha kuti enzedalila kuti Yehova angamupulumuse yove komasoti ŵanthu ŵake. Asa edalila Atata ŵake ŵakululu, ndipo “Yehova eŵagonjesa Aitiyopiya.”​—2 Mbiri 14:8-12.

13. Kansi n’chinji chichitikila Asa pavuli pake, ndipo ndaŵa yanji?

¹³ Mosakaikila, mwewo muvomekeja kuti kulimbana na gulu yankhondo ya masodja 1.000.000 yenze vuto ikulu ngako, koma Asa echiyakumana nawo bwino-bwino. Koma chomvwisha chisoni ni chakuti pavuli pake, yove pechikumana na vuto yosiyana na yamene iyi, aliye senge thandizo kwa Yehova. Pechiyofyewa na Basa Mfumu ya Isiraeli, Asa echiyasenga thandizo kwa mfumu ya Siriya. Chosankha chamene ichi chileta vokonkhapo viipa ngako! Kupitila muli mneneli Haneni, Yehova euja Asa kuti: “Chifukwa chakuti mwidalila mfumu ya Siriya ndipo muliye dalile Yehova Mulungu wanu, gulu yankhondo ya mfumu ya Siriya yautuka mmanja mwanu.” Ndipo kulaŵila chendi, kuyambila nthawe yamene iyo, Asa eyamba kuchita nkhondo na Basa. (2 Mbiri 16:7, 9; 1 Maf. 15:32) Lomba tuphunzilapo chinji?

14. Kansi mungawoneshe tyani kuti mudalila mwa Yehova, ndipo mokatijana na lemba ya 1 Timoteyo 4:12, kansi mwewo mungankhale chinji mukochita vamene ivi?

¹⁴ Osaleka kunkhala wolichefya ndipo pitilijani kudalila Yehova. Mwewo pemwibatizika, mwiwonesha kuti mwenze na chikhulupililo chikulu komasoti chidalilo mwa Yehova. Ndipo Yehova ekondwela namwe ngako pokupasani mwayi wakuti munkhale m’banja yake. Apa lomba, chisinsi ni kupitilija kudalila mwa Yehova. Vingawoneke ngati ni vosavuta kudalila mwa Yehova keno mwewo mufuna kupanga vosankha vamene vingachinje moyo wanu, lomba tyani keno mufuna kupanga vosankha pa nkhani zitontho-zitontho? Kudalila Yehova n’kofunika ngako popanga vosankha, olo vinkhale vitontho-vitontho, monga kusankha vosangulusha, olo vikulu-vikulu, monga kusankha ntchito komasoti volinga vamufuna kukwanilisha! Osadalila nzelu zanu. M’malo mwake, sakilani mfundo za m’Baibolo zamene zukatijana na nkhani yamene iyo. Pavuli pake, katishilani ntchito mfundo zamungapeze. (Miy. 3:5, 6) Mukachita tetyo, Yehova akondwele namwe ngako ndipo abale a mumpingo mwanu akokulemekezani.​—Ŵelengani 1 Timoteyo 4:12.

VAMUNGAPHUNZILEPO KUFUMILA KWA MFUMU YEHOSAFATI

15. Mokatijana na lemba ya 2 Mbiri 18:1-3; 19:2, kansi ni vinthu votyani vechiphoniyesha Mfumu Yehosafati?

¹⁵ N’chendi kuti molingana na ŵanthu onse, namwe nimwe wochimwa, ndipo mukophoniyesha vinthu nthawe ziyakine. Koma vamene ivi vufunikalini kukukangishani kuchita vinyinji potumikila Yehova. Onani chisanzo cha Mfumu Yehosafati. Yove enze na minkhalidwe inyinji iweme. Penze akali mulumbwana, “yove esakila-sakila Mulungu wa atata ŵake ndipo eyenda mokonkheja chilamulo chake.” Kuyangijila pamene apo, yove elamula akalonga kuti ayende-yende m’matauni a Yuda kuti aphunzise ŵanthu za Yehova. (2 Mbiri 17:4, 7) Olo kuti enze munthu muweme, Yehosafati nthawe ziyakine aliyepange vosankha viweme. Ndipo chifukwa cha chimozi mwa vosankha vake viipa, Yehosafati elangiziwa na m’mozi mwa amithenga a Yehova. (Ŵelengani 2 Mbiri 18:1-3; 19:2.) Kansi tingaphunzilepo chinji pa nkhani yamene iyi?

16. Kansi mungaphunzilepo chinji pa vinthu vichitikila Rajeev?

¹⁶ Mukovomela malangizo ŵamupasiwa komasoti mukoŵakatishila ntchito. Payakine, molingana na alumbwana anyinji, mwewo mungawone kuti n’kovuta kusankha vinthu vofunika ngako pa moyo wanu. Koma osataya ntima. Onani vichitikila m’bale oitiwa kuti Rajeev. Polaŵila za ulumbwana wake yove enena kuti: “Nthawe ziyakine newo nenzeziŵalini venenzefuna kuchita nawo moyo wangu. Molingana na alumbwana onse, newo nenzeikila ngako nzelu pa masoŵela outuka komasoti pa vosangulusha, kupambana kuluta kumisonkhano olo kulalikila.” Lomba n’chinji chiyavya Rajeev? Ni malangizo ŵechimupasa nkulu muyakine wachifundo. Rajeev enena kuti: “Yove eniyavya kuti niganizile za malangizo ali pa 1 Timoteyo 4:8.” Rajeev elichefya ndipo emvwila malangizo, ndipo eganizila za vinthu venzefunika kunkhala pa malo oyamba pa moyo wake. Yove enena kuti: “Newo nisankha kuika volinga vauzimu pa malo oyamba.” Lomba vokonkhapo vake venze votyani? Rajeev enena kuti: “Papita vyaka vitontho pavuli pakuti napasiwa malangizo amene awo, newo ninkhala ntumiki wothandiza.”

CHITISHANI ATATA ŴANU ŴAKULULU KUKUMEKELANI

17. Kansi abale achikulile oŵawona tyani alumbwana?

¹⁷ Abale achikulile, okulemekezani ngako mwewo alumbwana amene mutumikila Yehova “mokatijana” naye! (Zef. 3:9) Ove okondwela kukuwonani kuti mukwanilisha utumiki wemwipasiwa molipeleka, mwamphamvu komasoti mwakhama. Kulaŵila chendi, ove okukondani ngako mwewo.​—1 Yoh. 2:14.

18. Mokatijana na lemba ya Miyambo 27:11, kansi Yehova oŵawona tyani alumbwana amene omutumikila?

¹⁸ Alumbwana, osaluŵa kuti Yehova okukondani komasoti okudalilani. Yove enena kale kuti m’masiku osilijila, kuzankhale gulu ya alumbwana amene azalipeleke kuli yove mofunishisha. (Sal. 110:1-3) Yove ochiziŵa chikondi chanu pali yove, ndipo oziŵa kuti mwewo mufuna kumutumikila na ntima wonse. Tetyo, nkhalani woleza ntima na ŵanthu ayakine komasoti mukolilezela ntima mwewo mweka. Keno mwaphoniyesha vinthu, vomelani thandizo komasoti malangizo ŵamungapasiwe. Ndipo mukowona vamene ivi monga thandizo yofumila kwa Yehova. (Ahe. 12:6) Kwanilishani utumiki wanu molipeleka. Ndipo chofunika ngako, pa vinthu vonse vamungachite, chitishani Atata ŵanu ŵakululu kukumekelani.​—Ŵelengani Miyambo 27:11.