Ndaŵa yanji masiku ŵano tuniyatalini nkhondo monga ni mwenzechitila Aisiraeli?
PA NTHAWE ya nkhondo yachiŵili ya pachalo chonse, nkulu muyakine wa masodja a chipani cha Nazi euja gulu iyakine ya a Mboni za Yehova mokalipa kuti, “Keno aliyense wa mwewo akane kuniyatako nkhondo yolimbana na France olo England, niye kuti monse mupaiwe!” Olo kuti masodja a chipani cha Nazi enze cdrtfgynbkjmlpamene apo na vida vankhondo voyofya, paliye olo mmozi mwa abale ŵasu amene awo wamene evomela kuniyata nkhondo yamene iyo. Chamene ichi chenze chisanzo chiweme ngako chuwonesha mwatuwonela nkhani yoniyata nkhondo sewo a Mboni za Yehova. Sewo tukana kuniyata nawo nkhondo zamene zuchitika muli chino chalo, ndipo olo keno tuyofyewa kuti tipaiwe, tukana kuloŵelela m’mikangano ya ichi chalo.
Koma olo n’tetyo, ni ŵanthulini onse owona tetyo amene onena kuti ni Akhilisitu. Anyinji okhulupilila kuti Mkhilisitu anganiyate nawo nkhondo kuti ateteze chalo chake, ndipo ofunika kuchita tetyo. Ove angonena kuti, ‘Aisiraeli enze ŵanthu a Mulungu ndipo enzeniyata nkhondo, lomba ndaŵa yanji Akhilisitu masiku ŵano ofunikalini kuchita tetyo?’ Kansi mwewo mungayankhe kuti tyani konsho yamene iyi? Mungafunike kufotokoza kuti mwevenzele kale na Aisiraeli n’vosiyana ngako na mwavilili na ŵanthu a Mulungu masiku ŵano. Tiyeni tikambilane vinthu 5 vuwonesha kusiyana kwamene uku.
1. ŴANTHU ONSE A MULUNGU ENZE M’CHALO CHIMOZI
Kale, Yehova esankha ntundu wa Isiraeli—kuti unkhale ŵanthu ŵake. Yove enzeŵawona monga ‘chuma chake chapadela pakati pa ŵanthu ayakine onse.’ (Eks. 19:5) Mulungu eŵapasasoti chalo chawo-chawo. Tetyo, Mulungu akalamula kuti Aisiraeli akaniyate nkhondo na mitundu iyakine, ove enzepayalini ayawo ŵenzelambila nawo Yehova.a
Masiku ŵano, ŵanthu amene olambila Yehova ofumila “m’chalo chilichonse, fuko iliyonse, ntundu uliwonse, na chilaŵilo chilichonse.” (Chiv. 7:9) Tetyo, keno ŵanthu a Mulungu anganiyateko nkhondo, niye kuti anganiyatane—olo kupayana—na ayawo ŵakulambila nawo Yehova.
2. YEHOVA ENZELAMULA AISIRAELI KUTI AKANIYATE NKHONDO
Kale, Yehova niye enzesankha nthawe komasoti chifukwa chake Aisiraeli enzefunika kuyaniyata nkhondo. Mwachisanzo, popeleka chiweluzo kuli Akanani, amene enzeziŵika chifukwa cha kulambila mafano, kuchita vachiwelewele vonyansa ngako komasoti kupeleka nsembe ŵana ŵawo, Mulungu elamula Aisiraeli kuti akaniyatane nawo. Yehova elamula Aisiraeli kuchita vamene ivi na cholinga chakuti Aisiraeli amene awo osati akatoleleko minkhalidwe yamene iyo iipa akayaloŵa m’chalo chechiŵalonjeza. (Lev. 18:24, 25) Pechiloŵa m’Chalo Cholonjezewa, nthawe ziyakine Mulungu enzelola Aisiraeli kuniyata nkhondo pofuna kuŵateteza kuli adani ŵawo amene enzeŵakandilila. (2 Sam. 5:17-25) Olo n’tetyo, paliye nthawe yamene Yehova yechilola Aisiraeli kuyaniyata nkhondo mongoganiza ŵeka. Ove akaluta kunkhondo paliye kulolewa na Yehova, kanyinji-kanyinji vinthu venzeŵayendelalini bwino.—Num. 14:41-45; 2 Mbiri 35:20-24.
Masiku ŵano, Yehova oujalini ŵanthu kuti akoniyata nkhondo. Vyalo vuchita nkhondo pofuna kulimbikisa vofuna va ŵanthu, osati va Mulungu. Ove anganiyate nkhondo chifukwa chofuna malo akulu, ndalama zinyinji, kusiyana pa nkhani za ndale olosoti chifukwa chosiyana mfundo zakuyendela. Lomba tyani ponena za ŵanthu amene onena kuti oniyata nkhondo mu zina ya Mulungu kuti ateteze chipembezo chawo olo kupaya adani a Mulungu? Yehova azateteze ŵanthu ŵake komasoti kuwononga adani ŵake kusogolo—pa nkhondo ya Aramagedo. (Chiv. 16:14, 16) Pa nkhondo yamene iyi Mulungu azakatishile ntchito gulu yake yankhondo yakululu, osati ŵanthu ŵake.—Chiv. 19:11-15.
3. AISIRAELI ENZEPAYALINI ŴANTHU AMENE AWONESHA CHIKHULUPILILO
Kansi pa nkhondo za masiku ŵano ŵanthu okhulupilika opulumushiwa monga mwechipulumushiliwa Rahabi na a m’banja mwake pa nkhondo ya Yehova ku Yeriko
Kale, masodja a Chiisiraeli kanyinji-kanyinji enzechitila chifundo ŵanthu amene awonesha kuti akhulupilila Mulungu, ndipo enzepaya tyala ŵanthu amene Yehova waŵaweluza kuti ofunikila kufwa. Onani visanzo viŵili ivi: Olo kuti Yehova elamula kuti tauni ya Yeriko iwonongewe, Aisiraeli aliyepaye Rahabi na banja yake chifukwa chakuti yove ewonesha chikhulupililo. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Papita nthawe, tauni yonse ya Gibeoni iliyewonongewe chifukwa chakuti Agibeoni amene awo ewonesha kuti enzeyopa Mulungu.—Yos. 9:3-9, 17-19.
Masiku ŵano, keno vyalo vuchita nkhondo vupaya ŵanthu, olo ŵala amene okhulupilila Mulungu. Ndipo nthawe ziyakine, olo ŵanthu wamba amene ni osalakwa opaiwa.
4. AISIRAELI ENZEFUNIKA KUKONKHEJA MALANGIZO A MULUNGU PONIYATA NKHONDO
Kale, Yehova enzefuna kuti masodja a Chiisiraeli akoniyata nkhondo pokonkheja malangizo ŵake. Mwachisanzo, nthawe ziyakine Mulungu enzeuja ŵanthu ŵake kuti akolengeza ku tauni yenzefuna kuniyatana nayo “mfundo za ntendele.” (Deut. 20:10) Yehova enzeyembekezelasoti kuti ove akonkhala na minkhalidwe iweme komasoti kuti misasa yawo ikonkhala yaukhondo. (Deut. 23:9-14) Ndipo masodja a mitundu iyakine amene enzeŵazenguluke kanyinji-kanyinji penzembwitila anakazi a madela ŵenzegonjesa, Yehova enzeŵalolalini Aisiraeli kuchita vamene ivi. Ndipo Mwisiraeli enzelungula mwanakazi wamene wakatiwa ku nkhondo pavuli pakuti papita mwezi kufumila pechigonjesa tauni.—Deut. 21:10-13.
Masiku ŵano, vyalo vinyinji vusainilana malamulo ŵakufunika kukonkheja poniyata nkhondo. Olo kuti malamulo amene aŵa cholinga chake chunkhala kuteteza ŵanthu wamba, n’vomvwisha chisoni kuti kanyinji-kanyinji okonkhejewalini.
5. MULUNGU ENZENIYATILA NKHONDO ŴANTHU ŴAKE
Kansi masiku ŵano Mulungu oniyatila nkhondo chalo chiyakine monga mwechichitila na Aisiraeli ku Yeriko?
Kale, Yehova enzeniyatila nkhondo Aisiraeli, ndipo kanyinji-kanyinji enzeŵayavya kupambana modabwisa. Mwachisanzo, kansi Yehova eyavya tyani Aisiraeli kugonjesa tauni ya Yeriko? Pokonkheja malangizo a Yehova, Aisiraeli “eyamba kuŵilikija na mawu ankhondo, ndipo mpanda wa tauni yamene iyo wiyamba kupona mpaka pansi,” vamene ivi vichitisha kuti augonjese mosavuta. (Yos. 6:20) Lomba kansi vichitika tyani kuti apambane pa nkhondo yolimbana na Aamori? “Yehova eŵaponeshela miyala ikulu-ikulu ya matalala kufumila kululu . . . Amene epaiwa na matalala enze anyinji kupambana ŵechipaya ŵana a Isiraeli na chibemba.”—Yos. 10:6-11.
Masiku ŵano, Yehova oniyatilalini nkhondo chalo chilichonse. Ufumu wake, wamene Yesu Khilisitu niye Mfumu yake, “ulilini mbali ya chino chalo.” (Yoh. 18:36) Mmalomwake, Satana niye ali wolamulila wa maboma onse a ŵanthu. Nkhondo zankhanza zamene zuchitika m’vyalo, zuwonesha kuti yove ni muipa ngako.—Lk. 4:5, 6; 1 Yoh. 5:19.
AKHILISITU ACHENDI OKONDA NTENDELE
Monga mwatawonela, masiku ŵano pali kusiyana kukulu pakati pa Akhilisitu na Aisiraeli. Koma olo n’tetyo, ni vifukwalini tyala vamene ivi vamene vuchitisha kuti osati tikoniyata nkhondo. Palisoti vifukwa viyakine. Mwachisanzo, Mulungu enenelatu kuti m’masiku osilijila, ŵanthu amene ophunzisiwa na yove “azaphunzilelinisoti nkhondo,” olo kuniyata nawo nkhondo zamene izo. (Yes. 2:2-4) Kuyangijila pamene apa, Khilisitu enena kuti ophunzila ŵake azankhalelini “mbali ya ichi chalo.” Tetyo, ove oloŵelelalini mu ndale olo m’mikangano yuchitika m’vyalo.—Yoh. 15:19.
Khilisitu elamulasoti ophunzila ŵake kuchita vinthu kupambana vamene ivi. Eŵalangiza kuti akopewa vinthu vingaŵachitishe kusunga vifukwa, kukalipa olo kuniyata nkhondo. (Mt. 5:21, 22) Kuyangijila pamene apa eŵalangizasoti kuti akonkhala ‘ŵanthu oleta ntendele’ ndipo akokonda adani ŵawo.—Mt. 5:9, 44.
Lomba tyani sewo paseka? N’vowonekelatu kuti tingafunikelini kuniyata nawo nkhondo. Koma kansi muntima mwasu tusungila ayakine vifukwa, vamene vingachitishe kuti mumpingo munkhale mikangano olo kuyaŵikana? Tiyeni tipitilije kuchita khama kuti tikochosa maganizo monga ni amene aŵa m’mitima mwasu.—Yak. 4:1, 11.
M’malo moloŵelela mikangano ya m’vyalo, tulimbikisa ntendele komasoti chikondi pakati pasu. (Yoh. 13:34, 35) Tiyeni tinkhale osimikija kuti tipitilije mphela kusaloŵelela mu ndale olo nkhondo patuyembekezela nsiku yati azasilije nkhondo Yehova mpaka kale-kale.—Sal. 46:9.
a Nthawe ziyakine mafuko ŵa Aisiraeli enzeniyatana ŵeka-ŵeka, olo kuti nkhondo zamene izo zenzekondweleshalini Yehova. (1 Maf. 12:24) Koma olo n’tetyo, nthawe ziyakine enzelola kuti vamene ivi vichitike chifukwa chakuti mafuko ayakine aliyemumvwile olo achita machimo akulu.—Ower. 20:3-35; 2 Mbiri 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.