NKHANI YOPHUNZILA N.° 24
NYIMBO N.° 98 Malemba ni oujiliwa na Mulungu
Vatingaphunzile kufumila pa mawu osilijila ŵechilaŵila Yakobo—Mbali yoyamba
“Sonkhannani pamozi kuti nikuujeni vinthu vikuti vizachitike kuli mwewo kusogolo.”—GEN. 49:1.
CHOLINGA CHA NKHANI INO
Munkhani ino, tiwone vatingaphunzile kufumila pa ulosi wechilaŵila Yakobo wokhuza Lubeni, Simiyoni, Levi komasoti Yuda, penze esala patontho kufwa.
1-2. Kansi Yakobo echita tyani pechisala patontho kufwa, ndipo ndaŵa yanji? (Onanisoti chithunzi .)
PENZE pepita vyaka pafupi-fupi 17 kufumila pamene munthu wokhulupilika Yakobo pechifuluka ku Kanani pamozi na banja yake kuluta ku Iguputo. (Gen. 47:28) Yakobo enze wosangalala ngako chifukwa ewonanasoti na mwana wake Yosefe wamene enzeganiza kuti echifwa. Pa nthawe yamene iyi, Yakobo eyambasoti kunkhala pamozi na ŵana ŵake onse. Koma Yakobo enze ziŵa kuti wasala patontho kufwa. Tetyo, elinganija nsonkhano wofunika ngako pamozi na banja yake.—Gen. 49:28.
2 Kale, venzelini vachilwendo kuli tata kuuja ŵana ŵake kuti asonkhane na cholinga chakuti aŵapase malangizo akaliye mwalila. (Yes. 38:1) Pansonkhano wamene uyo, yove enze sankhasoti munthu angapitilije kulolela banja yamene iyo pavuli pa imfwa yake.
Yakobo ali pafupi kufwa, olaŵila mawu a ulosi kuli ŵana ŵake 12 (Onani ndime 1-2)
3. Mokatijana na Genesis 49:1, 2, ndaŵa yanji tinganene kuti mawu ŵechilaŵila Yakobo ali na tanthauzo ikulu ngako?
3 Ŵelengani Genesis 49:1, 2. Koma nsonkhano wechichita Yakobo na banja yake, wenze wapadela, chifukwa chakuti Yakobo enze mneneli. Moujiliwa na Yehova, ntumiki wokhulupilika wamene uyu elaŵila vinthu vofunika ngako pansonkhano wamene uyu vamene vekhuza ngako mbadwa zake zakusogolo. Ni chifukwa chake, mawu a Yakobo nthawe ziyakine oitiwasoti kuti ulosi wechilaŵila pechisala patontho kufwa.
4. Kansi ni mawu otyani a ulosi ŵechilaŵila Yakobo, ndipo sewo tingaphunzilepo chinji? (Onanisoti bokosi yakuti “Banja ya Yakobo.”)
4 Mu nkhani ino, tikambilane vechilaŵila Yakobo kuli ŵana ŵake 4: Lubeni, Simiyoni, Levi na Yuda. Mu nkhani yokonkhapo, tizakambilane vechilaŵila kuli ŵana ŵake ayakine okwanila 8. Ulosi wechilaŵila Yakobo wenzekhuzalini tyala ŵana ŵake, koma wenzekhuzasoti azizukulu ŵake amene echizankhala ntundu wa Aisilaeli. Kukambilana vechitikila ntundu wamene uyu kutiyavye kuwona kuti mawu ŵechilaŵila Yakobo ekwanilishiwa. Komasoti kutiyavye kuziŵa vinthu vatufunikila kuchita kuti tikondweleshe Atata ŵasu akululu Yehova.
LUBENI
5. Kansi payakine Lubeni enzeyembekezela chinji kufumila kuli atata ŵake?
5 Poyamba Yakobo elaŵila na Lubeni, ndipo emuuja kuti: “Wewo niwe mwana wangu woyamba kuvyalika.” (Gen. 49:3) Chifukwa chakuti enze mwana woyamba kuvyalika wa Yakobo, payakine Lubeni enzeyembekezela kuti alondele vinthu vinyinji kupambana anekwake onse. Payakinesoti enzeyembekezela kuti akololela ni yove banja yamene iyo pavuli pa imfwa ya atata ŵake ndipo pakapita nthawe azaupeleke udindo wamene uyo kuli mmozi mwa ŵana ŵake.
6. Kansi ndaŵa yanji Lubeni eluza udindo wenze funikila kulondela monga mwana woyamba kuvyalika? (Genesis 49:3, 4)
6 Koma olo ni tetyo, Lubeni eluza vinthu venzefunikila kulondela monga woyamba kuvyalika. (1 Mbiri 5:1) Ndaŵa yanji? Chifukwa chakuti pavuli pa imfwa ya Lakele, Lubeni eyona na Biliha wamene enze wantchito wa Lakele. Lakele epeleka Biliha kuli Yakobo kuti ankhale mwanakazi wake. (Gen. 35:19, 22) Kansi ndaŵa yanji Lubeni eyonana na Biliha? Lubeni enze mwana wa Leya nkwake wa Lakele. Tetyo vuwoneka kuti Lubeni eyonana na Biliha na cholinga chakuti Yakobo akokonda ngako amayi ŵake osati Biliha. Payakinesoti Lubeni enzekopeka naye ngako Biliha ndipo aliye kwanishe kulilesha. Keno venze tetyo olo yayi, vinthu vechichita vekhumudwisa ngako Yehova komasoti atata ŵake.—Ŵelengani Genesis 49:3, 4.
7. Kansi ni chinji chechitikila Lubeni komasoti azizukulu ŵake? (Onanisoti bokosi yakuti “Mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo.”)
7 Yakobo euja Lubeni kuti: “Uzankhalelini wapalulu.” Mawu amene aŵa ekwanilishiwa chendi. Mu Baibolo muliye umboni uliwonse uwonesha kuti ŵanthu amuchivumo cha Lubeni echizankhalako mafumu, ansembe olo aneneli. Koma olo ni tetyo, Yakobo aliye mutailetu Lubeni, ndipo azizukulu ŵake echizankhala chivumo cholipanamila pacheka mu ntundu wa Aisilaeli. (Yos. 12:6) Lubeni enze na minkhalidwe iweme pa vochitika viyakine, ndipo paliye umboni uliwonse uwonesha kuti yove echitasoti chigololo.—Gen. 37:20-22; 42:37.
8. Kansi tingaphunzile chinji kufumila pa chisanzo cha Lubeni?
8 Kansi tuphunzilapo chinji? Tufunikila kuyeja-yeja mwakhama kupewa minkhalidwe ya chiwelewele. Tikayesewa kuti tichite chimo, tikoganizila mwavingakhuzile Yehova, banja yasu komasoti ŵanthu ayakine. Tufunikasoti kukumbukila kuti “chilichonse chawakomola munthu azawejesoti chamene icho.” (Agal. 6:7) Koma olo ni tetyo, vinthu vechitikila Lubeni vutikumbusha kuti Yehova ni Mulungu wa chifundo chikulu ngako. Olo kuti Yehova angatitetezelini kuti tipewe mavuto chifukwa cha vinthu vataphoniyesha, yove angatidalise keno tuyeja-yeja kuchita viweme.
SIMIYONI NA LEVI
9. Kansi ndaŵa yanji Yakobo aliye kondwele naye Simiyoni komasoti Levi? (Genesis 49:5-7)
9 Ŵelengani Genesis 49:5-7. Pavuli pake, Yakobo elaŵila na Simiyoni komasoti Levi, ndipo elaŵila mosafisa mawu kuti okondwelalini nawo. Vyaka vitontho kuvuli, Dina mwana mwanakazi wa Yakobo embwitiliwa na mwanalume muyakine waku Kanani zina yake Sekemu. Ni vosadabwisa kuti ŵana onse analume a Yakobo ekalipa ngako chifukwa cha vinthu vechitikila mulongosi wawo, koma Simiyoni na Levi aliye kwanishe kulamulila ukali wawo. Ove elaŵila wenye kuli Sekemu na ŵanthu ŵake poŵauja kuti akonkhala nawo mwantendele akavomela kutendewa. Analume amene awo emvwila. Ove penze akaliyepola vilonda, Simiyoni na Levi “etola vibemba vawo noloŵa mu tauni yamene iyo ŵanthu amene awo osaziŵa nopaya mwanalume aliyense.”—Gen. 34:25-29.
10. Kansi mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo kuli Simiyoni na Levi ekwanilishiwa tyani? (Onanisoti bokosi yakuti “Mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo.”)
10 Yakobo vemuŵaŵa ngako muntima mwake chifukwa cha vinthu vachiwawa vechichita ŵana ŵake aŵili. Yove elosela kuti ove azankhale momwajikana kuzenguluka chalo chonse cha Aisilaeli. Ulosi wamene uyu wikwanilishiwa pepapita vyaka 200 Aisilaeli pechiloŵa mu chalo cholonjezewa. Ŵanthu amuchivumo cha Simiyoni epasiwa choloŵa cha malo kutali na ŵanthu, mudela ya ŵanthu amuchivumo cha Yuda. (Yos. 19:1) Ŵanthu amuchivumo cha Levi epasiwa ma tauni 48 ndipo enzenkhala momwajikana mu chalo cha Isilaeli.—Yos. 21:41.
11. Kansi ni vinthu votyani viweme vechichita ŵanthu amuchivumo cha Simiyoni na Levi?
11 Ŵana a Simiyoni komasoti Levi aliye phoniyeshe vinthu monga ni mwechichitila makolo ŵawo akale. Ove ewonesha kuti enze okhulupilika ngako pa kulambila kwa chendi. Mose penze eluta pa Lupili ya Sinai kuti akalondele Chilamulo cha Yehova, Aisilaeli anyinji eyamba kulambila fano ya mwana wa ng’ombe, koma Alevi enkhala ku mbali ya Mose ndipo emuyavya penzelimbana na kuipa kwamene uko. (Eks. 32:26-29) Yehova esankha ŵanthu amuchivumo cha Levi kuti ankhale opatulika noŵapasa utumiki wapadela kuti ankhale ansembe. (Eks. 40:12-15; Num. 3:11, 12) Aisilaeli penzelonda chalo cholonjezewa kuli adani ŵawo, ŵanthu amuchivumo cha Simiyoni eniyata nkhondo motang’a ntima pamozi na Ayuda, ndipo vamene ivi venze vokatijana na cholinga cha Yehova.—Ower. 1:3, 17.
12. Kansi tingaphunzile chinji kufumila pa chisanzo cha Simiyoni na Levi?
12 Kansi tingaphunzilepo chinji? Tikopewa kuti ukali wasu utilamulile. Keno mwewo olo munthu wamukonda wachitiliwa vinthu viipa, ni kwachibadwa kukalipa. (Sal. 4:4) Koma olo ni tetyo, Yehova angakondwele lini na vinthu vatingalaŵile olo vatingachite pofuna kuwejela munthu wamene uyo. (Yako. 1:20) Akhilisitu ayasu olo ŵanthu asatumikila Mulungu akatiphoniyela, sewo tukatishila ntchito mfundo za mu Baibolo, ndipo vamene ivi vutiyavya kupewa mavuto amene owela chifukwa chokangiwa kulamulila ukali. (Alo. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Olo kuti makolo ŵanu ochita vinthu vasakondwela navo Yehova, kumbukilani kuti mufunikalini kutolela chisanzo chawo. Osati mukoganiza kuti mungakwanishelini kuchita vinthu vangakondwele navo Yehova. Yehova azakudaliseni keno muyeja-yeja kuti mukochita vinthu viweme komasoti kuti mupite pasogolo.
YUDA
13. Kansi sembe ni chinji chemudesa nkhaŵa Yuda nthawe yake peikwana?
13 Pavuli pake, Yakobo elaŵila na mwana wake zina yake Yuda. Pavuli pakumvwa mawu ŵechilaŵila Yakobo kuli akwake akulu-akulu kuli yove, payakine Yuda enze na nkhaŵa. Ndipo kulaŵila chendi, nayesoti ephoniyesha vinthu viyakine vinyinji. Simiyoni na Levi pechipaya ŵanthu aku Sekemu, Yuda pamozi na ŵana ayakine a Yakobo, eloŵa mu tauni yamene iyo kuyatola vinthu vamene venzelini vawo. (Gen. 34:27) Yove pamozi na akwake egulisa Yosefe kuti akankhale kapolo ndipo alaŵila vinthu vawenye kuli atata ŵawo. (Gen. 37:31-33) Pavuli pake eyonana na apongozi ŵake Tamala chifukwa enzeganiza monga ni hule.—Gen. 38:15-18.
14. Kansi ni vinthu votyani viweme vechichita Yuda? (Genesis 49:8, 9)
14 Koma olo ni tetyo, Mulungu eujila Yakobo kuti alaŵile vinthu viweme veka-veka vokhuza Yuda. (Ŵelengani Genesis 49:8, 9.) Yuda enzechita vinthu moŵaganizila ngako atata ŵake amene enze okalamba. Komasoti enzemumvwila chifundo ngako nsaza wake Benjamini.—Gen. 44:18, 30-34.
15. Kansi Yuda edalisiwa mu njila zotyani?
15 Yakobo elosela kuti Yuda azankhale nsogoleli pakati pa enekwake. Koma olo ni tetyo, vyaka vinyinji vepita ulosi wamene uyo ukaliyekwanilishiwa. Aisilaeli pechifuma ku Iguputo noyamba kuyenda mu chipululu kuti akalondele Chalo Cholonjezewa, ŵanthu amuchivumo cha Yuda enzeyenda pasogolo pawo pamozi na ŵanthu ayakine. (Num. 10:14) Papita vyaka vinyinji, ŵanthu amuchivumo cha Yuda niye esogololela enekwawo kuti akalonde Chalo Cholonjezewa. (Ower. 1:1, 2) Ndipo Davite enze woyamba pa mafumu anyinji ofumila muchivumo cha Yuda. Koma palisoti njila ziyakine zeukwanilishiliwa ulosi wokhuza Yuda.
16. Kansi ulosi wapa Genesis 49:10 wikwanilishiwa tyani? (Onanisoti bokosi yakuti “Mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo.”)
16 Yakobo enena kuti Wolamulila wa ŵanthu wonse azafumile mu banja ya Yuda ndipo azalamulile kosasila. (Ŵelengani Genesis 49:10 na mawu amnyansi.) Wolamulila wamene uyu ni Yesu Khilisitu wamene Yakobo emuita kuti Silo. Ponena za Yesu, mngelo enena kuti: “Yehova Mulungu azamupase mpando wa Chifumu wa Davite atata ŵake.” (Luk. 1:32, 33) Yesu oitiwasoti kuti “Mphondolo ya chivumo cha Yuda.”—Chiv. 5:5.
17. Kansi tingamukonkheje tyani Yehova powona ayakine mwanjila yoyenelela?
17 Kansi tingaphunzilepo chinji? Yehova emudalisa Yuda olo kuti yove ephoniyesha vinthu viyakine vinyinji. Koma payakine akwake a Yuda enzedabwa kuti ni minkhalidwe yotyani iweme yakuwona Yehova muli yove. Keno venze tetyo olo yayi, Yehova enzewona viweme muli Yuda ndipo emudalisa. Kansi tingamukonkheje tyani Yehova? Mkhilisitu muyasu akalondela mwayi wapadela wautumiki, poyamba tingayambe kuganizila ngako vinthu vasachita luweme. Koma osati tikokaikila kuti Yehova osangalala ngako na minkhalidwe iweme yali nayo. Yehova owona vinthu viweme muli atumiki ŵake. Tiyeni nase tikoyeja-yeja kumukonkheja.
18. Ndaŵa yanji tufunikila kunkhala oleza ntima?
18 Mfundo iyakine yatingaphunzilepo kuli Yuda, ni kunkhala oleza ntima. Yehova okwanilisha malonjezo ŵake nthawe zonse, koma nthawe ziyakine yove ochita vamene ivo panthawe komasoti mu njila yosiyana na yakuyembekezela ŵanthu. Ŵana amuchivumo cha Yuda ni ovelini eyamba kusogolela ŵanthu a Mulungu. Koma ove enzeyavya mokhulupilika ŵanthu ŵenzesankha Yehova kuti asogolele ŵanthu ŵake, kuyambila Mose wamene enze Mulevi, Yoswa wamene enze wa muchivumo cha Efulaimu komasoti mfumu Sauli wamene enze wa muchivumo cha Benjamini. Tiyeni nase tikoyavya ŵanthu waŵasankha Yehova kuti akotisogolela masiku ŵano.—Ahe. 6:12.
19. Kansi taphunzila chinji vokhuza Yehova kufumila pa mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo pechisala patontho kufwa?
19 Kansi taphunzila chinji kufumila pa mawu osilijila ŵechilaŵila Yakobo kuli ŵana ŵake 4? Tawona umboni wosashushika wakuti “mwakuwonela munthu niyelini mwakuwonela Mulungu.” (1 Sam. 16:7) Yehova ni Mulungu woleza ntima komasoti wokhululuka. Olo kuti yove olekelelalini kuti ŵanthu akochita vinthu viipa, yove oyembekezelalini kuti atumiki ŵake akochita vinthu mosaphoniyesha kalikonse. Yove angakwanishe kudalisa munthu aliyense kupamikijapo ŵanthu amene echita machimo akulu-akulu kuvuli ndipo elapa mofumila pansi pa ntima noyamba kuchita vinthu viweme. Munkhani yokonkhapo, tizakambilane vinthu vechilaŵila Yakobo kuli ŵana ŵake ayakine okwanila 8.
NYIMBO N.° 124 Tinkhale okhulupilika nthawe zonse