NKHANI YOPHUNZILA N.° 25
NYIMBO N.° 96 Buku ya Mulungu ni chuma
Vatingaphunzile kufumila pa mawu osilijila ŵechilaŵila Yakobo—Mbali yachiŵili
“Aliyense emupasa madaliso omuyenelela.”—GEN. 49:28.
CHOLINGA CHA NKHANI INO
Munkhani ino, tiwone vatingaphunzile kufumila pa mawu a ulosi ŵechilaŵila Yakobo kuli ŵana ŵake 8 pechisala patontho kufwa.
1. Kansi tikambilane chinji munkhani ino?
ŴANA analume a Yakobo enze esonkhana pamozi komasoti enzemvwishila mosamala atata ŵawo penzeŵadalisa yumo na yumo. Mokatijana na mweinenela nkhani yapita, vechilaŵila Yakobo kuli Lubeni, Simiyoni, Levi komasoti Yuda veŵachitisha chidwi ndipo edabwa ngako. Tetyo, payakine enzelikonsha muntima kuti ŵana ayakine 8 aujiwe chinji. Tiyeni tiwone vatingaphunzile kufumila pa mawu ŵechiuja Zebuloni, Isakala, Dani, Gadi, Aseli, Nafitali, Yosefe komasoti Benjamini.a
ZEBULONI
2. Fotokozani madaliso ŵechilonjezewa Zebuloni komasoti kukwanilishiwa kwake. (Genesis 49:13) (Onanisoti bokosi.)
2 Ŵelengani Genesis 49:13. Yakobo enena kuti ŵanthu amuchivumo cha Zebuloni azankhale mmbali mwa Nyanja kumpoto kwa Chalo Cholonjezewa. Pavuli pa vyaka vopitilila 200, ŵanthu amuchivumo cha Zebuloni elondela malo onkhala pakati pa Nyanja ziŵili, Nyanja ya Galileya komasoti ya Mediterranea. Mose enena kuti: “Sangalala wewo Zebuloni pa maulwendo ŵako.” (Deut. 33:18) Payakine yove enzetanthauza kuti ŵanthu amuchivumo cha Zebuloni sembe enzeyenda maulwendo atali-atali mosavuta pokatishila ntchito nyanja zamene izo. Keno venze tetyo olo yayi, ove enze na vifukwa viweme vonkhalila osangalala.
3. Kansi ni chinji chingatiyavye kuti tikonkhala okhutila?
3 Kansi tuphunzilapo chinji? Sewo tili na vifukwa viweme vonkhalila osangalala viliye kanthu kuti tunkhala kuni komasoti mwavilili vinthu pa moyo wasu. Kuti tipitilije kunkhala osangalala, tufunika kunkhala okhutila na vinthu vatili navo. (Masal. 16:6; 24:5) Nthawe ziyakine vunkhala vosavuta kuganizila ngako vinthu vatiliye, mmalo moganizila vinthu viweme vatili navo. Tetyo, mukoyeja-yeja kuona vinthu viweme vuchitika pa moyo wanu.—Agal. 6:4.
ISAKALA
4. Fotokozani madaliso ŵechilonjezewa Isakala komasoti kukwanilishiwa kwake. (Genesis 49:14, 15) (Onanisoti bokosi.)
4 Ŵelengani Genesis 49:14, 15. Yakobo etembeja Isakala chifukwa chokata ntchito mwakhama. Yove emulinganija na bulu wamene ali na vifupa votang’a ngako ndipo okwanisha kunyamula katundu wolema pansana. Yakobo enenasoti kuti Isakala azalondele malo aweme ngako. Ndipo mawu a Yakobo ekwanilishiwa chifukwa chakuti ŵanthu amuchivumo cha Isakala elondela malo amene enze na chonde ngako mmbali mwa mmana wa Yolodano. (Yos. 19:22) Nivowonekelatu kuti ove enzekata ntchito mwakhama polima minda yawo, koma ove enzekatasoti ntchito mwakhama kuti akoyavya ayakine. (1 Maf. 4:7, 17) Mwachisanzo, ŵanthu amuchivumo cha Isakala enze okonzeka kuniyatana na adani ŵawo, monga ni mwatuwonela mu nkhani ya Woweluza Balaki pamozi na mneneli mwanakazi Debola.—Ower. 5:15
5. Ndaŵa yanji tufunikila kuyeja-yeja kuti tikokata ntchito mwakhama?
5 Kansi tuphunzilapo chinji? Yehova otembeja khama yatuchita pomutumikila monga ni mwenzechitila na ŵanthu amuchivumo cha Isakala. (Mlal. 2:24) Mwachisanzo, ganizilani za akwasu amene okata ntchito mwakhama posamalila mpingo. (1 Tim. 3:1) Akwasu amene aŵa oniyatalini nkhondo ngayo-ngayo, koma okata ntchito mwakhama poteteza ŵanthu a Mulungu ku vinthu vamene vingaŵawononge mwauzimu. (1 Ako. 5:1, 5; Yuda 17-23) Ove okatasoti ntchito mwakhama pokonzekela nkhani zotang’isha chikhulupililo chasu komasoti zotang’isha mpingo.—1 Tim. 5:17.
DANI
6. Kansi ŵanthu amuchivumo cha Dani epasiwa ntchito yotyani? (Genesis 49:17, 18) (Onanisoti bokosi.)
6 Ŵelengani Genesis 49:17, 18. Yakobo eyelekezela Dani na njoka yamene yugonjesa vinthu vikulu-vikulu kupambana yove, monga hosi zankhondo na wokwelapo wake. Dani enze mdani muipa ngako kuli adani a ntundu wa Aisilaeli. Paulwendo wawo woluta mu Chalo Cholonjezewa, ŵanthu amuchivumo cha Dani enzenkhala kuvuli na cholinga chakuti ‘akogading’a.’ (Num. 10:25) Utumiki wamene uyo wenze wofunika ngako. Koma olo ni tetyo, ŵanthu ayakine muntundu wamene uyo enzekwanishalini kuwona ntchito yenzekata ŵanthu amuchivumo cha Dani.
7. Kansi tikouwona tyani utumiki uliwonse watingalondele mu gulu ya Yehova?
7 Kansi tuphunzilapo chinji? Kansi mwekatapo kale ntchito iyakine koma ŵanthu osaziŵa kuti nimwewo mwaikata? Nthawe ziyakine ingaŵe ntchito yotuŵisha komasoti kuwamya Ng’anda ya Ufumu, yolifunila pa nsonkhano wa dela olo wachigawo komasoti ntchito ziyakine. Keno ni tetyo, tukutembejani ngako chifukwa cha vamene ivi! Mukokumbukila nthawe zonse kuti Yehova owona komasoti otembeja chilichonse chamumuchitila. Yove otembeja ngako keno mumutumikila chifukwa chakuti mumukonda mofumila pansi pantima, osati chifukwa chofuna kuti ayakine akutamandeni.—Mat. 6:1-4.
GADI
8. Ndaŵa yanji venze vosavuta kuti adani ŵa Aisilaeli aukile ŵanthu amuchivumo cha Gadi? (Genesis 49:19) (Onanisoti bokosi.)
8 Ŵelengani Genesis 49:19. Yakobo elosela kuti gulu ya vigaŵenga izaukile Gadi. Pavuli pa vyaka 200, ŵanthu amuchivumo cha Gadi epasiwa malo pafupi na mmana wa Yolodano. Chifukwa chakuti epasiwa malo amene aŵa, venze vosavuta kuti adani ŵawo aŵaukile. Koma olo ni tetyo, ŵanthu amuchivumo cha Gadi enzefuna mphela kunkhala ku dela yamene iyo chifukwa chakuti kwenze malo aweme olyeshelako vifuwo. (Num. 32:1, 5) Nivowonekelatu kuti ŵanthu amuchivumo cha Gadi enze otang’a ntima. Kuyangijila pamene apo, ove enzekaikilalini kuti Yehova akoŵayavya kuteteza dela yamene iyo kuli gulu iliyonse ya vigaŵenga. Komasoti kwavyaka vinyinji, ove enzetumija masodja ŵawo kuti akayavye Aisilaeli ayawo kulonda mbali ziyakine za Chalo Cholonjezewa kunchingulo kwa Yolodano. (Num. 32:16-19) Ove enzekaikilalini kuti Yehova akoteteza anakazi ŵawo pamozi na ŵana ove akafumapo. Yehova eŵadalisa chifukwa cha kutang’a ntima komasoti ntima ŵawo wolitana.—Yos. 22:1-4.
9. Kansi kudalila Yehova kungatiyavye tyani tikafuna kupanga vosankha?
9 Kansi tuphunzilapo chinji? Kuti tipitilije kutumikila Yehova olo panthawe yatukumana na mavuto tufunikila kumudalila. (Sal. 37:3) Masiku ŵano, ŵanthu anyinji owonesha kuti odalila Yehova mwa kulolela kulitana vinthu viyakine kuti ayavye pa ntchito yomanga, kuyatumikila kwamene kufunikila ofalisa anyinji komasoti kuchita mautumiki ayakine. Ove okwanisha kuchita vamene ivi chifukwa okaikilalini kuti Yehova akoŵasamalila nthawe zonse.—Sal. 23:1.
ASELI
10. Kansi ŵanthu amuchivumo cha Aseli enzefunikila kuchita tyani? (Genesis 49:20) (Onanisoti bokosi.)
10 Ŵelengani Genesis 49:20. Yakobo elosela kuti ŵanthu amuchivumo cha Aseli azankhale olemela, ndipo vamene ivi vechitika chendi. Malo ŵechipasiwa ŵanthu amuchivumo cha Aseli enzepamikijapo madela achonde ngako mu Isilaeli monse. (Deut. 33:24) Dela yawo yenze pafupi na Nyanja ya Mediterranea ndipo kwenze malo otchuka ngako okwelela sitima za mmanzi. Koma olo ni tetyo, ŵanthu amuchivumo cha Aseli aliyeŵapitikishe Akanani amene enze muchalo chamene icho. (Ower. 1:31, 32) Minkhalidwe iipa ya Akanani komasoti chuma chenze nacho, veŵakangisha kuti akolimbikila vinthu vokhuzana na kulambila kutuŵa. Mwachisanzo, ŵanthu amuchivumo cha Aseli ekana Woweluza Balaki pechiŵasenga kuti aŵayavye kuniyatana na magulu ankhondo ŵa Akanani. Monga vokonkhapo vake, ove eluza mwayi wokata ntchito pamozi na Mulungu “pafupi na manzi a ku Megido.” (Ower. 5:19-21) Vuwoneka kuti ŵanthu amuchivumo cha Aseli echita nsoni pechimvwa kuti Balaki na Debola oimba nyimbo yowonesha kuti awina yamene yenze na mawu akuti: “Aseli echingonkhala phee mmbali mwa nyanja osafuma pa malo ŵenze nkhale.”—Ower. 5:17.
11. Ndaŵa yanji tufunikila kunkhala achikati-kati pankhani ya chuma?
11 Kansi tuphunzilapo chinji? Tufuna kumupasa Yehova vonse vatingakwanishe. Kuti vamene ivi vikwanishike tufunika kusamala kuti osati tinkhale monga ni ŵanthu ali muli ichi chalo amene oganiza kuti ndalama niye chinthu chofunika ngako pa moyo wawo. (Miy. 18:11) Tikowonasoti ndalama mwachikati-kati. (Mlal. 7:12; Ahe. 13:5) Sewo tulolalini kuti kusakila-sakila vinthu vosafunika ngako pamoyo wasu kutikangishe kutumikila Mulungu. Mmalo mwake tukatishila ntchito mphamvu komasoti nthawe yasu potumikila Yehova, chifukwa tuziŵa kuti yove azatipase moyo uweme ngako kusogolo.—Sal. 4:8.
NAFITALI
12. Kansi madaliso ŵechilonjezewa Nafitali ekwanilishiwa tyani? (Genesis 49:21) (Onanisoti bokosi.)
12 Ŵelengani Genesis 49:21. Yakobo pechinena kuti “Mawu okondwelesha” enzetanthauza mwenzelaŵilila Yesu pa utumiki wake. Yesu wamene enzeziŵika kuti Mphunzisi waluso, ‘enzenkhala’ mu tauni ya Kapelenawo, mu dela ya Nafitali. (Mat. 4:13; 9:1; Yoh. 7:46) Mokatijana na vechilosela Yesaya vokhuza Yesu, ŵanthu aku Zebuloni komasoti aku Nafitali ewona “kungweleŵela kukulu.” (Yes. 9:1, 2) Yesu enze “kungweleŵela ngako-ngako kwamene kusanikila ŵanthu osiyana-siyana” chifukwa cha vinthu venzephunzisa.—Yoh. 1:9.
13. Kansi tingachite tyani kuti vinthu vatulaŵila vikokondwelesha Yehova?
13 Kansi tuphunzilapo chinji? Vinthu vatulaŵila komasoti mwatulaŵilila, vumukhuza Yehova. Kansi tingachite tyani kuti tikolaŵila “mawu okondwelesha” amene Yehova angakondwele nawo? Tikolaŵila vinthu vachendi. (Sal. 15:1, 2) Tikachita tetyo, tingolaŵila mawu otang’isha ayakine monga kuŵatembeja akachita vinthu viweme. Kuyangijila pamene apo, tikopewa kulaŵila vinthu viipa vokhuza ŵanthu ayakine komasoti kudandaula. (Aife. 4:29) Tingachitesoti luweme kuyeja-yeja kukulisha luso yasu muutumiki tikafuna kuyambisha makambilano komasoti kuujako ayakine vokhuza Yehova.
YOSEFE
14. Kansi ulosi wokhuza Yosefe wekwanilishiwa tyani? (Genesis 49:22, 26) (Onanisoti bokosi.)
14 Ŵelengani Genesis 49:22, 26. Vuwoneka kuti Yakobo enzemumekela ngako Yosefe ndipo niye ‘wechisankha pakati pa enekwake.’ Yakobo emuita kuti ni “nsambo wa chimuti chutwala vitwazi.” Yakobo enze chimuti, ndipo mwana wake Yosefe enze nsambo wa chimuti chamene icho. Yosefe enze mwana woyamba wa Lakele wamene enze mwanakazi wokondewa wa Yakobo. Yakobo elosela kuti Yosefe azalondele choloŵa monga mwana woyamba kuvyalika mmalo mwa Lubeni—wamene enze mwana woyamba wa—Leya. (Gen. 48:5, 6; 1 Mbiri 5:1, 2) Ulosi wamene uyo wikwanilishiwa pa nthawe yamene ŵana aŵili a Yosefe, Efulaimu na Manase pechilondela malo monga vivumo viŵili vosiyana.—Gen. 49:25; Yos. 14:4.
15. Kansi Yosefe echita tyani pechichitiliwa vinthu viliye chilungamo?
15 Yakobo enenasoti za oponya mivi amene ‘emulasa [Yosefe] nomusungila chidani.’ (Gen. 49:23) Mawu amene aŵa enzetanthauza vinthu viipa vechimuchitila enekwake amene enzemuchitila njilu komasoti vinthu vinyinji viliye chilungamo. Koma Yosefe aliye ŵasungile chakuntima enekwake amene aŵa olo kuimba mulandu Yehova chifukwa cha vinthu vechikumana navo. Yakobo enena kuti: “Uta wake [Yosefe] wenkhala mphela pa malo ŵake ndipo manja ŵake enkhala mphela amphamvu komasoti ochenjela.” (Gen. 49:24) Yosefe enzedalila Yehova panthawe yonse yenzekumana na mavuto, ndipo ekwanisha kuŵakhululukila enekwake komasoti kuchita nawo vinthu mowama ntima. (Gen. 47:11, 12) Yosefe elola kuti mavuto ŵechikumana nawo amuyavye kunkhala munthu muweme. (Sal. 105:17-19) Chifukwa cha vamene ivi, Yehova emukatishila ntchito Yosefe pochita vinthu vodabwisa.
16. Kansi tingamukonkheje tyani Yosefe tikakumana na mayeselo?
16 Kansi tuphunzilapo chinji? Osati tilole kuti mayeselo atikangishe kukonda ngako Yehova komasoti Akhilisitu ayasu. Mukokumbukila kuti Yehova angalole kuti mukumane na mavuto oyesa chikhulupililo chanu pofuna kuti muphunzilepo minkhalidwe iyakine iweme. (Ahe. 12:7, na mawu amnyansi.) Mavuto angatiyavye kukulisha minkhalidwe iweme ya Chikhilisitu monga chifundo komasoti kukhululuka. (Ahe. 12:11) Yehova azatidalise keno tupilila mavuto monga ni mwechichitila na Yosefe.
BENJAMINI
17. Kansi madaliso ŵechilonjezewa Benjamini ekwanilishiwa tyani? (Genesis 49:27) (Onanisoti chithunzi.)
17 Ŵelengani Genesis 49:27. Yakobo elosela kuti ŵanthu amuchivumo cha Benjamini azankhale na luso yapadela poniyata nkhondo monga ni mphumphi. (Ower. 20:15, 16; 1 Mbiri 12:2) Sauli wamene enze Mfumu yoyamba ya Aisilaeli, enze wa muchivumo cha Benjamini. Ndipo Sauli enzeniyatana na Afilisiti motang’a ntima. (1 Sam. 9:15-17, 21) Pepapita vyaka vinyinji, Esitele mwanakazi wa Mfumu pamozi na Moledekai amene enze amuchivumo cha Benjamini epulumusha Aisilaeli kuti osati apaiwe.—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Kansi tingakonkheje tyani kukhulupilika kwa ŵanthu amuchivumo cha Benjamini?
18 Kansi tuphunzilapo chinji? Nivosakaikisha kuti ŵanthu amuchivumo cha Benjamini esangalala ngako pechiwona kuti Sauli wapasiwa ufumu mokatijana na ulosi. Koma olo ni tetyo, Yehova pechitola ufumu noupeleka kuli Davite wamene enze wamuchivumo cha Yuda, ŵana a Benjamini ekatijana na kuchinja kwamene uko. (2 Sam. 3:17-19) Pepapita vyaka 10 vivumo viyakine vipanduka, koma ŵana a Benjamini enkhala mphela okhulupilika kwa Yuda komasoti kuli mfumu yoikiwa na Yehova. (1 Maf. 11:31, 32; 12:19, 21) Molingana na chivumo cha Benjamini, sewo nase tingankhale mphela okhulupilika kwa Yehova keno tukhulupilila ŵanthu waŵasankha Yehova kuti akotisogolela masiku ŵano.—1 Ates. 5:12.
19. Kansi tingapindule tyani na maulosi ŵechilaŵila Yakobo pechisala patontho kufwa?
19 Maulosi ŵechilaŵila Yakobo pechisala patontho kufwa angatiyavye. Kukwanilishiwa kwa maulosi amene aŵa kutiyavya kukhulupilila kuti maulosi ayakine ali mu Baibolo azakwanilishiwe chendi. Komasoti kukambilana madaliso ŵechifwana ŵana a Yakobo kutiyavya kuziŵa luweme vatingachite kuti tikokondwelesha Yehova.
NYIMBO N.° 128 Tipilile mpaka pa mapeto
a Yakobo penzedalisa ŵana ŵake analume 4 oyambilila, eŵadalisa mokonkheja ndondomeko kuyambila nkulu mpaka ntontho. Koma penzedalisa ŵana ŵake ayakine 8, aliyekonkheje ndondomeko monga nimwechichitila na ŵana ŵake oyambilila.