Ayitsano ke Nnete Kela ke Matsaka Gore ke mo go na le Tšhomo ya Edeni?

AYITSANO wa yi tšiba taba ya Adamo, Efa le tšhomo ya Edeni? Batho ba go tlala lefaseng ka moka ba yi tšiba. Ke ntaba wene mong o sa tipalele yona? Yi ga Genesi 1:26–3:24. Ke tsowa tso di makegiyeng:

Jehova Modimoa o maka monna a berekisa lerole, o mo reya Adamo ke mokane o mmeya tšhomong yo ba reng ke Edeni. Modimo ke yene a makiyeng tšhomo yowa. Yi tšheletsiwwe fote yi na le mehlare ya go bafala ya gore yi na le diyengwa. Gare ga tšhomo yowa go na le “mohlare wa go tšiba tsa go loka le tsa go sa loka.” Modimo o re batho ba sa ji diyengwa tsa mohlare wa gare ga tšhomo, o re mo ba ka ja ba nyoko kgwa. Mo nako yi kene yi ya Jehova o makela Adamo Mosadi ye bareng ke Efa—o mo maka ka dihlokoro tsa Adamo. Modimo o ba neya mmereko wa gore ba pasope tšhomo le gore ba belege bana ba tlatse lefase.

Mo Efa a le ntoši o bolabodisa ke noga, yi mmotsa gore a je ga mohlare wa gore wo gare ga tšhomo, yi re Modimo o hlayye matsaka, mo Efa a ka ja ga mohlare wone o nyoko tshwana le Modimo. Efa o tshepa noga ke mokane o ja seyengwa. Ka nthago le Adamo o yye a sa theetsele Modimo. Jehova o yye a yahlula Adamo, Efa le noga. Mo Modimo a fetsa go raka batho tšhomong ya Edeni, o beya mangeloyi mola gheyiting.

Ku botala, batho ba go tlala ba go tshepega ne ba tshepa tso Puku ya Genesi yi di hlayang. Batho ba go tlala lekgono a ba tshepe so Bhayibele yi se hlayang. Mara king so se makang gore batho ba sa tshepe taba yo yi leng ga Genesi ya go bolabola ka Adamo le Efa le ka tšhomo ya Edeni? Tla re bolabole ka dilo ka dine tso di ba makang gore ba sa tshepe.

1. Ayitsano tšhomo ya Edeni ne go le poleke ya mannete?

Ke ntaba batho ba sa yi tshepe taba yowa? Dilo tso batho ba di tšhutisang tsa go tikhandela di ka fo ba di ba makiye gore ba nagane ka mokgonone. Go fediye mengwaga ya go tlala Baruti ba dikereke ba tiputsisa gore tšhomo ya Edeni yi felele kaye. Mara bo ba dikere ba kutšetsele ke bo ba difilosofi ba Magerika ba go tshwana le Plato le Aristotle, ba gore ba yitseri a go na selo sa go yenela ho lefaseng. Ba re dilo tsa go yenela di ku legedimong. Mara bo ba go tšhutela dilo bona ba yitseri di šupa nkare pharadeyisi yone ne yi le thina le legedimo.b Ba bangwana ba yitseri tšhomo ya Edeni ne yi le gedimo ga thaba ye kgolokgolo, kgole le lefase lowa la go sa yenela. Sowa se makiye gore taba yowa ya tšhomo ya Edeni, batho ba yi tseye go fo ba nonwane. Batho ba matšatši yawa ba go tšhutega a ba yi tseye taba ya tšhomo ya Edeni ba re a sanka ya ba gona.

Mara Bhayibele a yi hlatolle tšhomo yowa ka mokgowa. Ga Genesi 2:8-14, re tšhuta tsa go tlala ka tšhomo yowa. Ne yi le ka bohlabela bya poleke yo ba reng ke Edeni. Ne yi tšheletsa ke noka ye kgolo ya gore yi yye ya ba dinoka ka dine. Kanne ya tsona di na le mabitso fote re tšiba le tse dingwana ka tsona. Batho ba go tlala ba go tšhutega ba yye ba berekisa taba yowa, ba liketsa go kraya mo tšhomo ya Edeni ne yi le gona. Mara ba šitegiye go yi kraya. Ayitsano di rela gore dilo tso di hlayiwweng ka tšhomo ya Edeni, tsa go tshwana le dinoka ke matsaka kela dinonwane?

Nagana ka sowa ša: Dilo tsa tšhomong ya Edeni di makegiye gana hala ga 6 000 ya mengwaga ku nthago. Di yye dya ngwadiwa, di šupetsa di ngwadiye ke Moše, wa gore a ka fo ba a di botsiye ke Jehova kela a ka fo a berekisiye dilo tsa gore ke botala di le gona. Dilo tso Moše ne a di ngwala, ne di na le gana gala ga 2 500 ya mengwaga di makegiye. Edeni ne go šele go le botala yi le gona. Nje di ya kgonega gore dilo tsa go tshwana le dinoka di nyamalale ka nthago ga mengwana ya go tlala? Lefase le fo dula le tšhentšha. Di šupetsa nkare poleke ya gore Edeni ne yi le ga yona, ne go le poleke ya gore ne yi tekateka ka matla—fote poleke yone yi badiwa ga dipoleke tsa gore di ya tekateka ka matla, lefaseng ka mokana ga lona. Ga dipoleke tsa go tshwana le tsowa, dilo di fo tšhentšha. Go tokegela hone Mogogola wa Nnowa o ka fo ba wo makiye gore dilo tsa go tlala di tšhentšhe.c

Mara so re se tšibang ke sowa: Mo Genesi yi bolabola ka tšhomo ya Edeni, yi bolabola ka poleke ya mannete. Re tšiba mabitso ka mabedi ya dinoka tso go bolabodiwweng ka tsona—Yufereyiti le Tigrisi, kela Hidekele—le lekgono di sana di le gona fote di thina le thina. Fote yi bolabola le ka mabitso ya dipoleke tsa gore dinoka tsowa ne di yelela gona fote yi bolabola le ka tse dingwana tsa hlago tsa gore poleke yone yi tšibega ka tsona. Mo batho ba Israyele ya ku botala ba bala ka taba yowa, ne ba kwisisa bona ka gore ne di sa le gona ka nako ya gona.

Ayitsano ditaba tsa gore ba flo tikhandela le dinonwane di sone? Kela ba ntsha dilo tsa gore di ka gelepa motho gore a kgone go bona gore taba yowa ke nnete kela ke matsaka. Ga go tlala dinonwane ba di thoma ka mokgo: “Botala tala ga poleke ya kgole ka matla.” Mara go šupetsa gore taba yi makegiye yi tšhela le dilo tsa gore mo motho a ka nyakisisa a ka kraya gore ke nnete, go fo tshwana le ka tšhomo ya Edeni.

2. Ayitsano ke nnete gore Modimo o makiye Adamo ka lerole ke mokane Efa o mo makiye ka lehlokoro la Adamo?

Ba tsa sayense ba lekgono ba krayye gore mmele wa motho wo makiwwe ka dilo tsa mehlobohlobo tsa gore di krayega howa lefaseng tsa go tshwana le hydrogen, oxygen, le carbon. Mara go tlile byang gore dilo tsowa di gahlane di feleletse di maka selo sa go phela?

Ba go tlala ba tso tsa sayense ba re dilo di flo timakegela, ba re go flo thomisa go le dilo tsa lula ke mokane ka nthago ga dimiliyoni tsa go tlala di yye dya fo ba kawone. Mara lentsu “lula” le ka lahla motho, wa tseya nkare le rela dilo ka mokana ga tsona tsa go phela—ka taba la gore le mong dilo tse dinyana re ka sa re di lula. A go na so se šupetsang gore dilo di flo di makegela kela gore ku mahlong di sa nyoko di makegela. Mara dilo ka moka di šupetsa di makiye ke motho wa gore o hlalifiye go re phala kgole.d—Maroma 1:20.

Nagana o theetsela koša ya go natefa kela o lebelele selo sa thekinoloji sa go bafala kela sa go makatsa ke mokane ba go botsa gore a go na ye a di makiyeng. Tsone a di kgonege! Mara dilo tsa go tshwana le tsowa di fapanne kgole le ka mokgo mmele wa motho wa go makatsa wo makiwweng ka gona. Go tla byang gore re nagane gore a go na ye a wo Makiyeng? Go tokegela mone, tso di leng ga puku ya Genesi di hlatolla gore ga dilo ka mokana ga tsona tsa ho lefaseng tsa go phela, ke batho fela ba gore ba makiwwe ka sethombhe sa Modimo. (Genesi 1:26) Tsotsone dya kwagala ka gore ke batho fela bo ba kgonang go maka dilo ba kopisela ga Modimo, ba kgona go maka dilo tsa go tshwana le dikoša, tsa go penta le dilo tsa theknoloji. Nje di tshwanele di re makatse gore Modimo o kgona go maka dilo go phala rune?

O nyoko šita king go maka mosadi a berekisa lehlokoro la monna?e Modimo nke a makiye mosadi ka ditsela tse dingwana, mara ka mokgo a mo makiyeng ka gona di na le so di se yemelang. Ne a nyaka gore monna le mosadi ba šadhe fote ba mamarelane tsa nkare ke “nama ka yyoši.” (Genesi 2:24) Ayitsano ka mokgo monna le mosadi ba tshwanelanang ka gona, le ka mokgo ba kgonang go mamarelana ka gona a go šupetsi gore Modimo o hlalifiye fote o re nyaka ka matla?

Go tokegela mone, bo ba go tšhutela tsa mmele ba matšatši yawa, ba re di šupetsa batho ka mokana ga bona ba tšwa ga monna le mosadi ka wweši. Ayitsano taba yo yi leng ga Genesi go fo ba nonwane?

3. So Bhayibele yi se hlayang ka mohlare wa go tšiba dilo le mohlare wa lephelo go fo ba nonwane.

Gabutšibutši, puku ya Genesi a yi tšhutisi gore mehlare yowa ne yi fapanne le ye mengwana kela gore ne yi na le matšhika ya yona. Mara ne go fo ba mehlare ya gore yi beyye ke Jehova ya gore yi yemela se sengwana.

Anthe batho a ba make tsa go tshwana le tsowa ka dinako tse dingwana? Mo re beyisa, motho wa go yahlula a ka re pasopisa ka go sa hlompe bo ba mmušo. O ba a sa rele gore re hlompe mapharo le dilo tso di leng mo go yahludiwang gona, mara o rela gore re hlompe molawo wo ba mmušo ba wo beyyeng.

Byalo, mehlare yowa ka mmedi yi yemela ying? Go hlayiwa dilo tsa go tlala ka mehlare yowa. Phetolo ya putsiso yowa yi lula. Mohlare wa go tšiba tsa go loka le tsa go sa loka wo yemela selo sa gore se tshwanela Modimo a le ntoši—selo sone ke go tšiba gore sowa se lukiye sowa a se ya loka. (Jeremiya 10:23) Nka taba lo re reng ne ba sinya mo ba ja ga mohlare wowa! Mohlare wa lephelo wona wo yemela selo sa gore re se kraya ga Jehova a ntoši go leng lephelo la go ya go yye.—Maroma 6:23.

4. Taba ya gore noga yi yye ya bolabola ke nonwane.

Ke nnete gore taba yowa go ka fo ba yi se lula go yi kwisisa, ka matla mo o kraya gore Bhayibele a re yi tseyele hlogong ka mokana ga yona. Mara yona ka go nyana ka go nyana yi re gelepa gore re kwisise gore go makegiye ying tšhomong ya Edeni.

King kela ke mang ye a makiyeng gore noga yi bolabole? Batho ba Israyele ya ku botala ne ba tšiba dilo tse dingwana tsa gore di makegiye tsa gore ne di ba gelepa go kwisisa so se makegiyeng tšhomong ya Edeni. Mo re beyisa, ne ba di tšiba gore le mo diphoolwane di sa bolabole, motho wa moya a ka di maka gore di bolabole. Moše o ngwadiye ka tso di makegeleng Bhalamo; Modimo o romele lengheloyi gore le make bhongholo ya Bhalamo gore yi bolabole.—Dipalo 22:26-31; 2 Petro 2:15, 16.

Ayitsano go na le batho ba moya le ba gore ke manaba ya Modimo, ba gore ba kgona go maka mehlolo? Moše o bonne maprista ya matsaka ma maka mohlolo wa go tšhentšha thoka go ba noga. Matšhika ya go maka dilo tsa mošaga wowa ba ma krayye ga manaba ya Modimo go leng madimona ya gore ma ku legedimong.—Eksoda 7:8-12.

Fote Moše ke yene a ngwadiyeng puku ya Jobo. Puku yone yi re tšhutisa tsa go tlala ka ndhuna ya manaba ya Modimo go leng Sathane, wa gore ke mo a sa tshepe gore malata ya Modimo ma ka tshepega gage. (Jobo 1:6-11; 2:4, 5) Di šupetsa Maisrayele ma yye ma tshepa gore Sathane ke yene a makiyeng gore noga yi bolabole tšhomong ya Edeni.

Ayitsano ke Sathane ye a makiyeng gore noga yi bolabole? Jeso o yye a re Sathane “o na le matsaka fote ma thomisiye ke yene.” (Johane 8:44) Mo ba re “o na le matsaka fote ma thomisiye ke yene,” ayitsano tsotsone a di rele gore ke yene wa mathomo wa go bolabola matsaka? Letsaka la mathomo le hlayye ke noga yi bolabola le Efa. Yi hlayye sa go fapana le so Modimo a se hlayyeng sa gore mo ba ka ja seyengwa sone ba nyoko kgwa, mara yona ya re: “Le ka sa kgwe likgu.” (Genesi 3:4) Di fo ba lekgwaying gore Jeso ne a tšiba gore Sathane ke yene a makiyeng noga gore yi bolabole. Sowa re se bona ga so Jeso a se wunyulleleng Johane wa lepostola mo a re Sathane ke ‘noga ya botala.’—Kutullo 1:1; 12:9.

Ayitsano a di kgonege gore motho wa moya a make gore noga yi bolabole? Le batho ba gore a ba na matšhika ba kgona go tseya diphophayi ba maka nkare di ya bolabola.

Sa go Šupetsa Gore Tšhomo ya Edeni ne yi le Gona

Ditaba tsa batho ba gore a ba tshepe Edeni a di nape di kwagala gabutši? Mara go na le dilo tsa go tlala tsa go šupetsa gore taba yowa yi yye ya makega.

Mo re beyisa, Jeso Kreste o bitsiwa “hlatse ya go tshepega ya gore fote ke ya nnete.” (Kutullo 3:14) Ne a yenele mara yene a sanka a tseya nnete a yi kekemisa le ka go nyana. Go tukegela mone, o tšhutisiye le gore o biye gona ho lefaseng mo a soko bane a tla go le motho wa nama—gabutšibutši ne a na le Papage Jehova, “lefase le soko ba gona.” (Johane 17:5) Mo dilo tsa go phela di makiwa ne a kene a le gona. Byalo, Jeso o yitseri king ka taba yowa?

Jeso o bolabodiye ka Adamo le Efa go le batho ba mannete. Mo Jeso a bolabola ka mošadho, o tshwanisiye ka wa Adamo le Efa. (Matewu 19:3-6) Mo nkare a sanka ba ba gona le gore tšhomo ya Edeni a sanka ya ba gona, di ra gore Jeso ba mmutsiye matsaka kela yene mong o na le matsaka. A di kwagale gore ba ka mmotsa matsaka kela yene a bolabola matsaka! Jeso ne a le legedimong a kene a lebelele mo di makega. Nje re sa nyaka ying se sengwana?

Mo re sa tshepe so se makegiyeng ga puku ya Genesi di ra gore a re nape re ba le tumelo ga Jeso. Mo re sa tshepe gore tšhomo ya Edeni ne yi le gona, re nyoko thathafalela ke go kwisisa dilo tsa go tlala tso Bhayibele yi di tšhutisang le tso yi di tshepisang. Bona gore re ra byang.

[Tsa ku tlase]