1. Seporofeto sa Baebele se re wunyullela ying?

GO NYOKO makega ying go se botala ka batho ba Jehova? A di nyake re fo naganela. Seporofeto sa Baebele se re gelepa gore re thogo bona dilo tse dikgolo tso di nyoko makegang ga rune ka moka ku maahlong. Seporofeto se sengwana se re gelepa gore bone tso memmušo ya lefase ya gore yi na le matšhika yi nyoko di makang. Ga taba yone, Daniyele tema 11 yi bolabola le ka tso kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa yi di makiyeng. Sekopa se segolo sa seporofeto sone se šele se makegiye, byalo a re kamake gore ga tso di šeleng le tsona di nyoko makega.

2. Tso di bolabodiwang ke Genesi 3:15 le Kutullo 11:7, 12:17 di re king tso re tshwaneleng re dule re di gopola, mo re kene re bala puku ya seporofeto sa Daniyele?

² Gore re thogo kwisisa seporofeto sa puku ya Daniyele tema 11, di nyaka re sa lebale gore se bolabola fela ka bo ba lawolang le ka memmušo ya gore ke yona yo ne yi hlupahlupana le batho ba Modimo. Malata ya Modimo ke ya manyana ka matla ho lefaseng, mara ke wona ya ma šalašadiwang nthago ka matla. Ke ntaba? Ka taba la gore selo se segolo so Sathane le lefase lage ba nyakang go se maka, ke go fetsa ka batho bo ba berekelang Jehova le Jeso. (Bala Genesi 3:15 le Kutullo 11:7; 12:17.) Go tokegela gana hone, seporofeto sa puku ya Daniyele se tshwanele se yelane le diporofeto tse dingwana tsa ka ho Baebeleng. Gabutšibutši, re ka kgona go kwisisa seporofeto sa Daniyele gabutši mo nkare re boya re bala le mangwalo ya mangwana ya Baebele.

3. Ga hlogotaba yowa le ya go latela, re nyoko bolabola ka ying?

³ Mo re kene re naganne ka dilo tsone, re nyoko bolabola ka Daniyele 11:25-39. Re ko di boneng gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke mo go le bomang go tlugisela ka 1870 go segela ka 1991 fote re ko di boneng gore ke ntaba di kwagala gore re yedise ka mokgo re kwisisang sekopa sowa sa seporofeto. Ga hlogotaba ya go latela, re nyoko bolabola ka Daniyele 11:40–12:1, fote re nyoko yedisa taba yo yi nyarelang ga sekopa sone sa go bolabola ka nako ya go tloga ga bo-1990 go segela ga ntwa ya Aremaghedoni. Mo o kene o tšhuta dihlogotaba tsowa ka dipedi, di nyoko go gelepa mo o ka sa takisi maahlo tšhate yowa ya gore “Magoši ya go Phigisana ga Dinako tsa Mafelelo.” Di nyaka re thomise ka go tšiba magoši yawa ka mabedi ya go bolabodiwang ka wona ho ga seporofeto sowa.

GO TŠIBA KGOŠI YA LEBOWA LE KGOŠI YA BORWA

4. Mo re nyaka go tšiba gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke bomang, ke dilo difeng ka ditharo tso re tshwaneleng re di lebelele?

⁴ Mathomisong, mabitso yawa ya gore “kgoši ya lebowa” le “kgoši ya borwa,” ke mo go le mabitso ya memmušo ya dipolotiki ya gore yi ku lebowa le borwa bya naga ya Israyele. Ke ntaba re reyano? Lebelela tso lengeloyi le di butsiyeng Daniyele mo le re: “Ke tlele gore ke make gore o kwisise dilo tso di nyoko makegelang batho bago ka dinako tsa mafelelo.” (Dan. 10:14) Maisrayele ke mo go le batho ba Modimo go segela ka Pentekoste ya 33 C.E. Go tlugisela ka nako yonone go segela lekgono, malata ya Jeso ya go tshepega ke wona ya Jehova a ma tseyang go le malata yage. Byalo dilo tsa go tlala tso go bolabodiwang ka tsona mo ga Daniyele tema 11 a di bolabole ka setšhaba sa Israyele ya ku botala mara di bolabola ka bo ba latelelang Kreste. (Meber. 2:1-4; Mrm. 9:6-8; Magal. 6:15, 16) Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke mo di kene di tšhentšhatšhentšha mo nako yi kene yi ya. Mara go na le dilo tse dingwana tsa gore tsona ke mo di sa tšhentšhi. Sa mathomo, magoši yawa ke mo ma na le tso ma di makang tsa gore ke mo di yama batho ba Modimo. Sa bobedi, mokgwa wo ne ba tshwara batho ba Modimo ka wona ne wo šupetsa gore ba hloyye Jehova, yene Modimo wa nnete. Sa boraro, magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma gogagogana ka bowona beng.

5. Ayitsano re ka kgona go di bona gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke bomang go tlugisela ga mengwaga ya bo-200 C.E. go segela mo mengwaga ya 1900 yi ya mafelelong? Hlatolla.

⁵ Gana hala ga bo-200 C.E., phutego ya Makreste ya mannete yi yye ya thomisa go tlala ka Makreste ya matsaka ya gore ke mo ma dumela dilo tso di tšhutisiwang tsa gore ke matsaka ma boya ma maka gore nnete yo yi leng ho Lentsung la Modimo yi sa tšibegi. Go tlugisela ka nako yonone go segela ka bo-1900, ke mo go se na mokgahlo wa malata ya Modimo ho lefaseng. Ngwere ya Makreste ya matsaka yi yye ya hlohlotela ke mokane ya phiphetsa Makreste ya mannete. (Mat. 13:36-43) Ke ntaba taba yone re tshwanele go yi tseyela gedimo? Di bonala gabutši gore tso re di balang ka kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa a di rele bo ba lawolang kela memmušo yo ne yi le gona go tlugisela gana hala ga mengwaga ya bo-200 go segela ga sekopa sa bobedi sa mengwaga ya bo-1900. Ke mo go se na so ba ka se hlaselang ka taba la gore ke mo go se na mokgahlo wa Modimo ka dinako tsotsone.b Mara ne re ka yemela gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di nyarele fote, mo mengwaga ya bo-1900 yi ya mafelelong. Ke ntaba go le ka mokgonone?

6. Batho ba Modimo ke mo ba nyoko nyarela leng fote? Hlatolla.

⁶ Go tlugisela ka 1870 go ya maahlong, batho ba Modimo ba yye ba thoma go ba mogoba wa go maka dilo ka letheto. Ka mongwaga wonone, Charles T. Russell le bo ne a bereka nabo ba yye ba thoma tlelase ya go tšhuta Baebele. Mogageru Russell le bo ne a bereka nabo ke mo ba tshwana le morumiwa ye go bolabodiwweng gore o nyoko ‘kgura tsela’ mo Mmušo wa Mesiya wo soko bane wo ba gona. (Mal. 3:1) Batho ba Modimo ba yye ba nyarela fote! Ayitsano ke mo go na le bo ba gore ba na le matšhika ya go lawola lefase ba gore ne ba nyoko šuhlašuhlana le malata ya Modimo? Lebelela tse dingwana ke tsowa.

KGOŠI YA BORWA KE MANG?

7. Kgoši ya borwa ke mo go le mang go segela mo go thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase?

⁷ Ka 1870, Brithani ke mo go le mmušo wo mogolo ka matla ho lefaseng, fote wo na le masole ya go tlala ya go tšiba ntwa. Mmušo wonone ke mo wo tshwanisela lenaka le lenyana la gore le yye la fetsa ka manaka ka mararo—go leng Fora, Spain le Netherlands. (Dan. 7:7, 8) Go tlugisela ka nako yonone, Brithani ke mo go le kgoši ya borwa go segela mo go thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase. Fote ka nako yonone, United States of America ke mo go le yona yo yi ghannyeng ka matla fote yi kene yi maka senghana se segolo le Brithani.

8. Kgoši ya borwa ke mo go kene go le mang go segela lekgono?

⁸ Mo Ntwa ya Mathomo ya Lefase yi kene yi ya maahlong, United States le Brithani ke mo di gahlanne gore di make senghane se segolo ga tso tsa dintwa. Ka dinako tsotsone, Brithani le dinaga tso ke mo yi di lawola di yye dya gahlana ke mokane ya ba Mmušo wa Lefase wa Makgowa le Maamerikha. Go fo ya ka mokgo Daniyele a bolabodiyeng ka gona, kgoši yowa ke mo yi gahlanisiye “masole ya go tlala ka matla fote ma na le matšhika ya go sa hlayisege.” (Dan. 11:25) Go tlugisela ka nako ya mo matšatši ya mafelelo ma thomme go segela lekgono, mmušo wa Makgowa le Maamerikha ke mo go kene go le wona kgoši ya borwa.c Byalo kgoši ya lebowa ke mo go le mang?

KGOŠI YA LEBOWA YA NYARELA FOTE

9. Kgoši ya lebowa yi yye ya nyarela leng fote tso di hlayang ke Daniyele 11:25 di yye dya makega ka mokgo mang?

⁹ Ka 1871, mo go šele go fitiye mongwaga ka wwoši Russell le bo ne a bereka nabo ba thomisiye go gahlana gore ba tšhute Baebele, kgoši ya lebowa yi yye ya nyarela fote. Ka mongwaga wonone Otto von Bismarck o berekisiwwe ka matla gore mmušo wa Jeremane wo yeme wo tiyye. Kgoši ya Leprussia yo ba reng ke Wilhelm wa Mathomo go yye gwa ba yene wa mathomo wa go lawola, ke mokane a hlawola Bismarck gore go be yene nduna ya mathomo.d Mo mengwaga yi kene yi ya, Jeremane yi yye ya kgona go lawola dinaga tse dingwana tsa Afrikha le Lewatle la Pacific ke mokane ya thoma go šuhlašuhlana le Brithani. (Bala Daniyele 11:25.) Mmušo wa Jeremane ke mo wo na le masole ya gore ma na le matšhika fote lefaseng ka mokana ga lona ke mo go le wona wa gore wo ga mayemo ya bobedi ka go ba le masole ya go tlala ya ku lewatle. Byalo Jeremane yi yye ya berekisa masole yane go hlasela manaba ya wona ga ntwa ya mathomo ya lefase.

10. Tso Daniyele 11:25b, 26 di di hlayyeng di yye dya makega ka mokgo mang?

¹⁰ Daniyele o yye a bolabola go sa le botala gore king so se nyoko makegelang mmušo wa Jeremane le masole ya wona. Seporofeto se bolabola gore kgoši ya lebowa “yi ka sa ro yema.” Ke ntaba mara? “Ka taba la gore ba nyoko yi sepela ka fase. Fote bo ba jang naye dikhenekhene tsage ba nyoko mo wisa.” (Dan. 11:25b, 26a) Ka dinako tsa bo-Daniyele, bo ne ba badiwa mo go jiwa “dikhenekhene tsa kgoši” ke mo go le dinduna mo go le nako ya gore ‘kgoši yi neyiwe tsa go ja.’ (Dan. 1:5) Gabutšibutši seporofeto sowa se bolabola ka mang howa? Se bolabola ka dinduna tsa mayemo ya gedimo tsa Mmušo wa Jeremane, gana mone go badiwa le ba bagolo ba masole le bo ba yeletsang masole, mmušo wonone ke wona wo feleletsiyeng wo fetsa ka mmušo wa gore go lawola ke motho ka wweši.e Seporofeto se bolabodiye ka go wa ga mmušo wone sa boya sa bolabola le ka so se nyoko makegelang kgoši ya borwa ka nthago ga ntwa. Mo se bolabola ka kgoši ya lebowa se re: “Mo go le masole yage, ma nyoko swediwa fote ma nyoko bolayiwa ka sabola.” (Dan. 11:26b) Ka mokgo go bolabodiwweng ka gona botala gore masole ya Jeremane ma nyoko “swediwa” ke mokane ya go tlala ya gona ‘ma nyoko bolayiwa’ ka sabola, di yye dya fo ba ka mokgonone ka ntwa ya mathomo ya lefase.” Ke mo go le la mathomo go ba le ntwa ya gore go bolayiwwe batho ba go tlala ka matla ka dinako tsotsone.

11. Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya maka ying?

¹¹ Daniyele 11:27, 28 mo yi hlatolla ka dinako tsa mo go šele go nyoko thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase yi bolabola gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di nyoko “dula ga tafola ka yyoši di bolabola matsaka.” Yi bolabodiye le gore kgoši ya lebowa yi nyoko hlekeletsa “dilo tsa go tseyediwa gedimo ka matla.” Fote go makegiye ka mokgonone. Jeremane le Brithani di yye dya botsana gore di nyaka go maka gore go bebe, mara tsotsone ba botsanneng tsona di šupetsiye gore ke matsaka mo go thomisa ntwa ka 1914. Mengwagangwaga ya go tlala mo go soko bane go segela 1914, Jeremane yi yye ya ba naga ya bobedi ya gore yi ghannye ka matla ho lefaseng. Byalo, so se leng ho ga Daniyele 11:29 le so se leng ga sekopa sa mathomo sa temanyana 30 se yye sa makega mo Jeremane yi lwa le kgoši ya borwa mara ya hludiwa.

MAGOŠI MA ŠUHLAŠUHLANA LE BATHO BA MODIMO

12. Ka ntwa ya mathomo ya lefase, kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya maka ying?

¹² Go tlugisela ka 1914 go ya maahlong, magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma šupetsa gore a ma kwane fote ke mo ma šuhlašuhlana le batho ba Modimo. Mo re beyisa, ka ntwa ya mathomo ya lefase mmušo wa Jeremane le mmušo wa Brithani wo yye wa hlorisa malata ya Modimo ka taba la mo ba gana go ya ntweng. Mmušo wa United States wo yye wa tshwara bo ne ba yeta maahlong mmereko wa go tšhomayela, wa ba yisa jele. Go hlorisiwa mone go makiye gore seporofeto so go bolabodiwweng ka sona ga Kutullo 11:7-10 se makege.

13. Kgoši ya lebowa yi yye ya maka ying ka bo 1930 le ka nako ya mo ntwa ya lefase yi kene yi ya maahlong?

¹³ Ka bo-1930, ka matlamatla mo ntwa ya bobedi yi kene yi ya maahlong, kgoši ya lebowa yi yye ya hlasela batho ba Modimo yi sa ba kwele go baba. Mo Manazi ma thoma go lawola Jeremane, Hitler le batho bage ba yye ba yemisa mmereko wa batho ba Modimo. Batho bone ba go phigisa batho ba Modimo ba yye ba bolaya makgolokgolo ya batho ba Jehova fote ba yisa diketekete tsa wona dikampeng tsa mahloriso. Daniyele ke mo a bolabodiye botala gore tsotsone di nyoko makega. Kgoši ya lebowa yi yye ya thilafatsa “poleke ya go hlawolega” ya boya ya maka gore “dihlabelo di sa sa makiwa” ka go thibela malata ya Modimo gore ma sa lokologe go thanakisa lebitso la Jehova go gongwana le go gongwana mo ma leng gona. (Dan. 11:30b, 31a) Moyetamaahlong wa bona ye ba reng ke Hitler o yye a šinya a ro hlaya gore o nyoko fetsa ka batho ba Modimo ku Jeremane.

KGOŠI YA NYUWANE YA LEBOWA YA NYARELA

14. Kgoši ya lebowa go yye gwa ba mang ka nthago ga ntwa ya bobedi ya lefase? Hlatolla.

¹⁴ Ka nthago ga ntwa ya bobedi ya lefase, mmušo wa gore wo lawola dilo ka mokana ga tsona tsa naga wa Soviet Union wo yye wa lawola dipoleke tso wo yyeng wa di hlula tsa ku Jeremane ke mokane gwa ba wona kgoši ya lebowa. Go fo tshwana le ka mokgo Manazi ne ma lawola ka gona, le Soviet Union ne yi maka lešidi bo ba leketsang go maka gore tso tsa go rapela Modimo wa nnete di yete maahlong, ba sa theetsele mmušo.

15. Kgoši ya lebowa yi yye ya maka ying ka nthago ga mo Ntwa ya Bobedi ya Lefase yi fediye?

¹⁵ Di so yi kgole ka nthago ga mo Ntwa ya Bobedi ya Lefase yi fediye, kgoši ya nyuwane ya lebowa, go leng Soviet Union le bo ba yemang nayo, ba yye ba thoma go hlorisa batho ba Modimo. Go fo tshwana le ka mokgo seporofeto sa Kutullo 12:15-17 se bolabodiyeng ka gona, kgoši yone yi yye ya maka gore mmereko wa rune wa go tšhomayela wo yeme ke mokane ya bošela diketekete tsa batho ba Jehova jele. Gabutšibutši go tlugisela mo go thomisiye dinako tsa mafelelo go segela lekgono, kgoši ya lebowa yi yye ya bulela “noka” ya mahloriso mara ya šitega go yemisa mmereko wa batho ba Modimo.f

16. Soviet Union yi makiye byang gore so se bolabodiwang ke Daniyele 11:37-39 se makege?

¹⁶ Bala Daniyele 11:37-39. Mo seporofeto sone se makega, kgoši ya lebowa a sanka ya šupetsa gore yi “hlompa Modimo wa bokokwane wa yona.” Ka mokgo mang? Ka taba la gore Soviet Union ke mo yi nyaka go fetsa ka dikereke byalo yi yye ya leketsa go yemisa tso mekgahlo ya dikereke ne yi tlwayele go di maka. Gore ba segelele tsotsone, mmušo wa Soviet ka 1918 ke mo wo šele wo makiye gore dikolong go tšhutisiwe gore Modimo aa šiyo. Kgoši ya lebowa yi yye ya “gadimisa modimo wa matsaka wa go tšhireletsa poleke” ka mokgo mang? Soviet Union yi berekisiye tšheleta ya go tlala ka matla go maka gore masole ya yona ma tšibe ntwa fote yi makiye gore yi be le diketekete tsa dilo tsa go lwa ka tsona tsa gore di ka sinyanya dya boya dya bolaya batho ba go tlala ka matla. Byalo, mo go-ya go-ya, kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya ba le dilo tsa gore di ka kgona go bolaya dibhiliyoni tsa batho!

GO BEREKISANA GA GO SA TLWAYELEGA

17. Selo sa go “silikisa ka matla sa gore se ya sinyanya” king?

¹⁷ Go na le so kgoši ya lebowa yi yyeng ya thega kgoši ya borwa ka sona, ba yye ba “leya selo sa go silikisa ka matla sa gore se ya sinyanya.” (Dan. 11:31) Selo sone sa go “silikisa ka matla” ke Ditšhaba tsa go Mamarelana.

18. Ke ntaba Ditšhaba tsa go Mamarelana di hlatolliwa go le “selo sa go silikisa”?

¹⁸ Mokgahlo wa Ditšhaba tsa go Mamarelana ke “selo sa go silikisa” ka taba la gore wo bolabola gore wona wo ka maka gore mo lefaseng go bebe, mara gabutši yone taba yi nyoko segelela ke Mmušo wa Modimo fela. Seporofeto sowa se re selo sa go silikisa ka matla se nyoko sinyanya ka taba la gore Ditšhaba tso tsa go Mamarelana ke tsona tso “di nyoko fetsang” ka dikereke ka mokana ga tsona tsa matsaka.—Lebelela tšhate ya gore, “Magoši ya go Phigisana ga Dinako tsa Mafelelo.”

KE NTABA RE NYAKA GO TŠIBA DILO TSOWA TSA KU BOTALA?

19-20. (a) Ke ntaba di nyaka re tšiba dilo tso tsa gore di makegiye botala? (b) Re nyoko fetola putsiso yifeng ga hlogotaba ya go latela?

¹⁹ Re nyaka go tšiba dilo tsa ku botala ka taba la gore di šupetsa gore ka bo-1870 go segela ka bo-1990, seporofeto sa Daniyele sa go bolabola ka kgoši ya lebowa le ka kgoši ya borwa se makegiye. Byalo, a re kamake le ka gonyana gore sekopa so se šeleng sa seporofeto se nyoko ro makega.

²⁰ Ka 1991, Soviet Union yi yye ya rapogana. Byalo ke mang ye go leng kgoši ya lebowa lekgono? Hlogotaba ya go latela yi ko yi fetoleng putsiso yone.

1-2. Re nyoko bolabola ka ying mo ga hlogotaba yowa?

DI TLELE dilo tso di re šupetsang gore re phela mong mafelelofelelong ya matšatši ya mafelelo ya lefase lo. Go se botala, Jehova le Jeso Kreste ba nyoko fetsa ka memmušo ka mokana ga yona yo yi phigisang Mmušo wa Modimo. Mo go soko bane go makega tsotsone, kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di nyoko fo ya maahlong di sa kwane di boya di sa kwane le batho ba Modimo.

² Ga hlogotaba yowa, re nyoko bolabola ka seporofeto so se leng ga Daniyele 11:40–12:1. Re ko di bona gabutši gore kgoši ya lebowa ya gana byalo ke mang, ke mokane ra bolabola ka gore ke ntaba re ka ba le lešiši la go lebana le dintshitshiri tso di nyoko re tlelang ku maahlong.

KGOŠI YA LEBOWA YA NYUWANE YA NYARELA

3-4. Ke mang ye a nyareleng go le kgoši ya lebowa? Hlatolla.

³ Ka nthago ga gore go fele ka Soviet Union ka 1991, batho ba Modimo ga dipoleke tsa go tlalanyana ba yye ba jabolela ‘go gelepiwa ka go nyana,’ go leng nako ya mo ba lokologiye. (Dan. 11:34) Byalo, tsotsone di feleletsiye ka gore ba thogo tšhomayela ba sa tšhabe selo fote ka go yakgoswa nombhoro ya batšhomayedi ba gore ba dula ga dinaga tsa gore mmušo wa tsona wo berekisana le dinaga tse dingwana, yi yye ya segela ga makgolokgolo ya diketekete. Mo go-ya-go-ya, Russia le bo yi berekisanang nabo ba yye ba nyarela go le kgoši ya lebowa. Ka mokgo re bolabodiyeng ka gona ga hlogotaba yo re sa tšwang ga yona, gore mmušo wo be kgoši ya lebowa kela kgoši ya borwa, di nyaka wo make dilo tsowa ka ditharo: (1) wo šuhlašuhlane le batho ba Modimo, (2) wo šupetse ka tso wo di makang gore ke lenaba la Jehova le la batho bage, fote (3) wo phadisane le kgoši yo wo sa kwaneng nayo.

⁴ Bona gore ke ntaba re ka re lekgono kgoši ya lebowa ke Russia le bo yi berekisanang nabo. (1) Ke botala ba hlupa batho ba Modimo, ba rakela mmereko wa go tšhomayela ba boya ba hlorisa makgolokgolo ya diketekete tsa magageru ya gore ma dula mo Russia yi lawolang gona. (2) Tsotsone ba di makiyeng di šupetsa gabutši gore ba mo hloyye ga Jehova fote ba hloyye le batho bage. (3) Ke mo ba kene ba phadisana le kgoši ya borwa, go leng Mmušo wa Makgowa le Maamerikha. Tla re boneneng gore ke mo go makiye byang mo Russia le bo yi berekisanang nabo go šinya go ba kgoši ya lebowa.

KGOŠI YA LEBOWA LE KGOŠI YA BORWA DI YA MAAHLONG DI TŠHOFANANA

5. Ke nako yifeng yo go bolabodiwang ka yona mo ga Daniyele 11:40-43, fote go makega ying ka nako yonone?

⁵ Bala Daniyele 11:40-43. Sekopa sa seporofeto sowa se re šupetsa nako ya mo go bakiye mafelelong. Taba yone, yi šihlela gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa a di kwane. Daniyele o bolabodiye go sa le botala gore ga dinako tsa mafelelo, kgoši ya borwa yi nyoko “tšhofatšhofana” kela yi nyoko ‘parakana ka manaka le kgoši ya lebowa.’—Dan. 11:40.

6. King so se šupetsang gore magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma tšhofatšhofana?

⁶ Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di ya maahlong di phigisana ka gore lefase le kwe ka bona. Mo re beyisa, tseya ka so se makegiyeng ka nthago ga Ntwa ya Bobedi ya Lefase mo Soviet Union le bo yi berekisanang nabo ba phomelela ga taba ya go kutšetsela ba go tlala ku Yuropo. Tso kgoši ya lebowa yi di makiyeng di yye dya tšhofa kgoši ya borwa gore yi thome so ba reng ke NATO, go leng go berekisana ggoši ga dinaga ntweng. Kgoši ya lebowa yi kene yi phadisana le kgoši ya borwa ka go reka dilo tsa go lwa ka tsona tsa go tura ka matla. Kgoši ya lebowa yi yye ya lwa le kgoši yo yi sa kwaneng nayo mo yi kgopela ba bangwana gore ba yi lwele sekala le go jikela Afrikha, Asia le Latin America. Ga mengwaga ya go sa tšwa go fela, Russia le bo yi berekisanang nabo ba yye ba hlohletsela lefase ka mokana ga lona. Fote ba yye ba berekisana le kgoši ya borwa ntweng ya go berekisa dikhomphyutha gore ba sinyanye. Ba yye ba šuhlašuhlana ka matsaka ya gore ba bangwana ba berekisa dilo tsa dikhomphyutha gore ba thogo sinyanya ikhonomi le dipolotiki tsa ba bangwana. Fote go fo ba ka mokgonola Daniyele a bolabodiyeng botala gore kgoši ya lebowa yi ya maahlong yi kene yi hlasela batho ba Modimo.—Dan. 11:41.

KGOŠI YA LEBOWA YI KENA GA “NAGA YA GO KGABISIWA”

7. “Naga ya go Kgabisiwa” king?

⁷ Daniyele 11:41 yi re kgoši ya lebowa yi nyoko kena ga “naga ya go Kgabisiwa.” Naga yone king? Ku botala, naga ya Israyele ya mannete ke mo yi tseyiwa go le “naga ya go bafala go di phala ka mokana ga tsona.” (Hezek. 20:6) Mara so ne se maka gore naga yone yi bafale ka matla, ke gore ke mo ne go rapediwa Modimo wa mannete gona. Go tlugisela ka Pentekoste ya 33 C.E., “naga” yone ke mo go sa sa le poleke ya mannete ya gore ke yona yi le ntoši ka taba la gore batho ba Jehova ke mo ba šele ba tlalaganne lefase ka mokana ga lona. Mara, lekgono “naga ya go Kgabisiwa” ke dilo ka mokana ga tsona tso di makang ke batho ba Jehova, gana hone go kena le go mo rapela mo ba le megahlanong le mo ba tšhomayela.

8. Kgoši ya lebowa yi kenne byang ga “naga ya go Kgabisiwa”?

⁸ Mo dinako tsa mafelelo di kene di ya maahlong, kgoši ya lebowa yi kenne ga “naga ya go Kgabisiwa” ga tleletlele. Mo re beyisa, mo Nazi ya Jeremane yi ba kgoši ya lebowa, ka matlamatla ka dinako tsa ntwa ya bobedi ya lefase, mo kgoši yone yi hlorisa yi boya yi bolaya batho ba Modimo, ke mo di šupetsa gore yi kenne ga “naga ya go Kgabisiwa.” Ka nthago ga Ntwa ya Bobedi ya Lefase mo Soviet Union yi ba kgoši ya lebowa, kgoši yone yi yye ya kena ga “naga ya go Kgabisiwa” mo yi hlupegisa batho ba Modimo ka go ba maka mabhantiti.

9. Ga mengwaganyana ya gana byalo, Russia le bo ba berekisanang nayo ba kenne ka mokgo mang ga “naga ya go Kgabisiwa”?

⁹ Ga mengwaganyana ya gana byalo, Russia le bo ba berekisanang nayo, le bona ba kenne ga “naga ya go Kgabisiwa.” Ka mokgo mang? Ka 2017, kgoši yowa ya gana byalo ya lebowa yi yye ya rakela mmereko wa batho ba Jehova ya boya ya maka gore magageru ya mangwana ya banna le ya basadi ma bošediwe jele. Yi yye ya rakela le dipuku tsa rune, gana hone go kena le Baebele ya New World Translation. Go tokegela gana hone, yi yye ya tseya ofisi ya rune ya lekala ya ku Russia, Diholo tsa Mmušo le Diholo tsa Megahlano ye Megolonyana. Ka nthago ga dilo tsowa, ka 2018 Mogoba wa go Lawola wo yye wa re Russia le bo ba berekisanang nayo, ke kgoši ya lebowa. Le mo batho ba Jehova ba hlupegisiwa ka matla, a ba kenakene ga ditaba tsa go wisa kela go nyaka go tšhentšha memmušo ya batho. Mara, ba latelela tso Baebele yi di bolabolang gore ba rapelele batho “ka mokana ga bona bo ba nang le ditulo tsa mayemo ya gedimo,” ka matlamatla mo batho bone ba segelela dipheto tsa gore di ka fo tla di hlupana le mmereko wa go tšhomayela.—1 Thim. 2:1, 2.

AYITSANO KGOŠI YA LEBOWA YI NYOKO HLULA KGOŠI YA BORWA?

10. Ayitsano kgoši ya lebowa yi nyoko hlula kgoši ya borwa? Hlatolla.

¹⁰ Seporofeto so se leng ho ga Daniyele 11:40-45 ka matlamatla se bolabola ka dilo tso di makang ke kgoši ya lebowa. Ayitsano sosone se rela gore yi nyoko hlula kgoši ya borwa? Awwa. Kgoši ya borwa yi nyoko ba yi kene yi sa “phela” mo Jehova le Jeso ba fetsa ka memmušo ka mokana ga yona ya batho ka ntwa ya Aremaghedoni. (Kut. 19:20) Ke ntaba re sa kamake? Lebelela so se bolabolang ke seporofeto sa Daniyele le sa Kutullo.

11. Daniyele 2:43-45 yi bolabola ka ying? (Lebelela sethombhe sa ka tawong.)

¹¹ Bala Daniyele 2:43-45. Moporofeta Daniyele o hlatolla letheto la memmušo ya batho ya gore ke mo yi kene yi hlupahlupana le batho ba Modimo. Ke yona yo go bolabodiwang ka yona gore ke sethombhe se segolo ka matla sa dikopa tsa go sa tshwane tsa tshipi. Ga sethombhe sone, mmušo wa mafelelo wa batho wo yemela ke mawoto ya sona ya tshipi ya go hlakanisiwa le letsopa. Mawoto yane ke Mmušo wa Makgowa le Maamerikha. Seporofeto sone se šupetsa gabutši gore Mmušo wa Makgowa le Maamerikha wo ko ba wo sa le gona mo Mmušo wa Modimo wo psyitlanya le go fetsa ka memmušo ya batho.

12. Hlogo ya bošupa hala ga phoolwane yela ya go tshosa ya hlaga yi yemela mang, fote ke ntaba sosone se fo re kwatla?

¹² Johane wa lepostola le yene o hlatolla letheto la memmušo ya gore ke mo yi kene yi hlupahlupana le batho ba Jehova. Mo Johane a bolabola ka memmušo yone, o re ke phoolwane ya hlaga ya go ba le kašupa ya dihlogo. Hlogo ya bošupa ya phoolwane yone yi yemela Mmušo wa Makgowa le Maamerikha. Sone se fo re kwatla, ka taba la gore a go bonale go nyarela dihlogo tse dingwana ga phoolwane yone. Hlogo ya bošupa ya phoolwane yowa ya go tshosa yi ko ba yi kene yi sa lawola mo Kreste le masole yage ya ku legedimong ba fetsa ka yona le phoolwane yone ka mokana ga yona.b—Kut. 13:1, 2; 17:13, 14.

KGOŠI YA LEBOWA YI NYOKO MAKA YING GO SE BOTALA?

13-14. “Gogo wa naga ya Magogo” ke mang, fote king so se nyoko mo tšhofang gore a hlasele batho ba Modimo?

¹³ Seporofeto so se leng ga Hezekiyele se re bula maahlo ga tso di nyoko makegelang kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa mo go kene go le dinako tsa mafelelo. Mo re pombhola diporofeto tsa Hezekiyele 38:10-23; Daniyele 2:43-45; 11:44–12:1; le Kutullo 16:13-16, 21 mo di kene di bolabola ka dinako tsa go tshwana di boya di bolabola le ka tso di makegang tsa go tshwana, di šupa di kwagala gore re ka yemela gore go makege dilo tsowa re nyoko bolabolang ka tsona gana byalo.

¹⁴ Mo motšhatšhamelo wo mogolo wo sa tšwa go thomisa, “magoši ya lefase ka mokana ga lona” ma nyoko gahlana ke mokane go ba ditšhaba tsa go timaka ngata ka yyoši. (Kut. 16:13, 14; 19:19) Ditšhaba tsone tsa go timaka ngata ka yyoši ke tsona tso Baebele yi reng ke “Gogo wa naga ya Magogo.” (Hezek. 38:2) Ditšhaba tsone tsa go timaka ngata ka yyoši di nyoko hlasela batho ba Modimo tsa nkare ke moka. King so se nyoko ba tšhofang gore ba hlasele? Mo re bolabola ka dinako tsowa, Johane wa lepostola o bonne sedingwane sa go tla le sefako se segolo sa gore a sa tlwayelega, se teya manaba ya Modimo. Sefako sone sa go tshwanisela go ka fo ba go le molayetsa wa go yahlula wa go teya go baba, wa gore wo leya ke batho ba Jehova. Di ka makega gore molayetsa wone ke wona wo wo nyoko tšhofang Gogo wa Magogo gore a hlasele batho ba Modimo a naganne go fetsa ka bona lefaseng ka mokana ga lona.—Kut. 16:21.

15-16. (a) Daniyele 11:44, 45 yi ka fo ba yi bolabola ka ying? (b) Go makega ying ka kgoši ya lebowa le ditšhaba ka mokana ga tsona tso di makang Gogo wa Magogo?

¹⁵ Molayetsa wowa wa go yahlula wa go teya go baba le go hlasediwa la mafelelo ke manaba ya Modimo, go ka fo ba go le tsona tso go bolabodiwang ka tsona mo ga Daniyele 11:44, 45. (Bala.) Gana hone, Daniyele o bolabola gore “tso di bolabodiwang di tšwa bohlabela, tse dingwana di tšwa lebowa” di silikisa kgoši ya lebowa ya šinya ya “kwata ka matla.” Kgoši ya lebowa yi tikemisele go “psyitlanya moririmane wa batho.” Di šupa nkare “moririrmane” wowa wo yemela batho ba Jehova.c Di šupa nkare howa, Daniyele o bolabolela mo batho ba Modimo ba hlasediwa mong la mafelelofelelo.

¹⁶ Mo kgoši ya lebowa yi hlasela yi na le memmušo ya lefase ka mokana ga yona, yi ko ba yi nyakisa wa Matšhika ka moka, ke mokane yene o nyoko fetsa ka bona ka ntwa ya Aremaghedoni. (Kut. 16:14, 16) Ka nako yonone, kgoši ya lebowa le ditšhaba ka mokana ga tsona tso di makang Gogo wa Magogo go ko fela ka tsona, ‘go ka sa be le wa go mo gelepa.’—Dan. 11:45.

17. “Ndhuna ye kgolo” ye ba reng ke Mayikhele yo go bolabodiwang ka yona mo ga Daniyele 12:1 ke mang fote king so a se makang?

¹⁷ Temanyana ya go latela ga tso Daniyele a di bolabolang di šupetsa ka mokgo kgoši ya lebowa le bo yi berekisanang nabo go nyoko felang ka bona le gore rune re ko phonisiwa byang. (Bala Daniayele 12:1.) Gabutšibutši temanyana yowa yi ra gore king? Mayikhele ke lebitso le lengwana la Kgoši ya rune ya gore yi kene ya lawola, Kreste Jeso. Ke mo a kene a “yemelela” batho ba Modimo go tlugisela ka 1914 mo Mmušo wage wo thomisa go lawola ku legedimong. Go se botala, o nyoko “tlogamela,” kela go maka se sengwana ka ntwa ya Aremaghedoni. Ntwa yone go ko ba go le mafelelo ya so Daniyele a bolabolang ka sona gore ke “nako ya go sasamela” ya go di phala ka mokana ga tsona tso di yyeng tsa ba gona. Seporofeto sa Johane so se leng ga Kutullo se bolabola ka nako ya mo go soko tla Aremaghedoni gore ke “motšhatšhamelo wo mogolo.”—Kut. 6:2; 7:14.

AYITSANO LEBITSO LAGO LE KO “NGWADIWENG KA PUKUNG”?

18. Ke ntaba re ka yemela tsa ku maahlong ka lešiši?

¹⁸ Re ka lebelela tsa ku maahlong ka lešiši ka taba la gore Daniyele le Johane ba šihlela taba ya gore bo ba berekelang Jehova le Jeso ba ko phona go sasamela hone ga gore go kene gwa šutela ga gore fote a sanka gwa ba gona. Daniyele o re mabitso ya bo ba nyoko phonang ma ko ba ma ‘ngwadiwwe pukung.’ (Dan. 12:1) Re ka maka byang gore mabitso ya rune ma ngwadiwe ga puku yone? Di nyaka re šupetse gore re na le tumelo ga Jeso, Senkunyana sa Modimo. (Joh. 1:29) Di nyaka re kolobetsiwe go šupetsa gore re tineyele ga Modimo. (1 Pet. 3:21) Fote di nyaka re šupetse gore re yema le Mmušo wa Modimo ka go karakara ka matla mo re kene re tšhomayelela batho, re ba tšhutisa ka Jehova.

19. Di nyaka re make ying gana byalo, fote ke ntaba?

¹⁹ Yo ke mong yona nako ya go šupetsa gore re na le tumelo ga Jehova le ga mokgahlo wage wa gore wo na le malata ya go tshepega. Yo ke mong yona nako ya go šupetsa gore re yema le Mmušo wa Modimo. Mo re maka ka mokgonone, re nyoko phona mo Mmušo wa Modimo wo fetsa ka kgoši ya lebowa le ka kgoši ya borwa.

Diporofeto tso go bolabodiwang ka tsona mo ga tšhate yowa di makega thina le thina kela magahla. Di šupetsa ka mekgwa ya go tlala gore nnete re phela ga “dinako tsa mafelelo.”—Dan. 12:4.

• 

  

  Mangwalo Kut. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Seporofeto “Phoolwane ya hlaga” ke botala ka matla yi kene yi ya tlase le kgakala ho lefaseng yi lawola batho. Ka dinako tsa mafelelo, hlogo ya yona ya bošupa baa yi kwaletsa. Ka nthago, hlogo yone ya yalafiwa ke mokane “lefase ka mokana ga lona” le yinghayingha le phoolwane ya hlaga. Sathane o berekisa phoolwane yone go “lwa le bo ba šeleng.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Ka nthago ga Mogogola, go yye gwa nyarela memmušo ya batho ya gore ke mo yi phigisana le Jehova. Ka nthago ga makgolokgolo ya mengwaga, mo Ntwa ya Mathomo ya Lefase yi kene yi ya maahlong, Mmušo wa Brithani ba yye ba wo fetsa matšhika ka matla. Wo yye ya tsogatsoga mo wo tshwarisana le United States. Sathane o berekisa bo ba dipolotiki gore ba hlorise batho ba Modimo, ka matlamatla ga dinako tso tsa mafelelo.

• 

  Mangwalo Dan. 11:25-45

  Seporofeto Go sa kwane ga kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ga dinako tsa mafelelo.

  Ka mokgo se makegang ka gona Jeremane le Mmušo wa Makgowa le Maamerikha dya phigisana. Ka 1945, Soviet Union le bo ba yemang nayo go yye gwa ga kgoši ya lebowa. Ka 1991, Soviet Union yi yye ya šaša ke mokane mo go-ya-go-ya, Russia le bo ba yemang nayo go yye gwa ba kgoši ya lebowa.

• 

  Mangwalo Jes. 61:1; Mal. 3:1; Luk. 4:18

  Seporofeto Jehova o romela “bo ba go leya molayetsa” gore ba ‘kgure tsela’ mo Mmušo wa Mesiya wo soko bane wo ba gona. Mogoba wowa wo gona gore wo thogo “tšhomayela ditaba tsa go bafala ga batho ba dipelo tsa go temeka.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Go tlugisela ka bo-1870 go ya maahlong, C. T. Russell le bo a berekang nabo ba yye ba bereka ka matšato gore ba hlatolle nnete ya Baebele fote. Ka bo-1880, ba yye ba šihlela taba ya gore malata ya Modimo ma tshwanele ma tšhomayele. Ba yye ba sabalatsa dihlogotaba tsa go tshwana le ya gore “Go Nyakega 1 000 ya Batšhomayedi” le ya gore “Go Kgetiwa Gore o Thogo Tšhomayela.”

• 

  Mangwalo Mat. 13:24-30, 36-43

  Seporofeto Lenaba le gaša ngwere ya go tlala ka matla mašemong ya korong ke mokane ngwere ya gola ya phiphetsa korong go segela ka nako ya gore go buniwe, ke mokane ngwere le korong baa di yahloganya.

  Ka mokgo se makegang ka gona Mafelelong ya bo-1800 go ya mahlong, Makreste ya mannete ke mo ma thogo bonala gabutši gore a yi wona Makreste ya matsaka. Ka dinako tsa mafelelo, Makreste ya mannete maa kgobeketsiwa ke mokane ma sa sa gahlana le Makreste ya matsaka.

• 

  Mangwalo Dan. 2:31-33, 41-43

  Seporofeto Mawoto ya tshipi le letsopa ke ya sethombhe sa gore se na le ditshipi tsa mehlobohlobo.

  Ka mokgo se makegang ka gona Letsopa le yemela dikopa tsa gore di gabutši ka matla fote batho ba kwana natso mo ba kene ba lawola ke Mmušo wa Lefase wa Makgowa le Maamerikha. Dikopa tsowa di poma matšhika ya mmušo wowa wa lefase gore ma sa sa tiya go tshwana le ya tshipi.

• 

  

  Mangwalo Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  Seporofeto “Korong” ya hlekeletsiwa gore yi beyiwe ka “diralong” ke mokane “lelata la go tshepega la gore fote le hlalefiye” le kgetiwa gore le lawole “ba ntlo.” Mmereko wa go tšhomayela “ditaba tsa go bafala tsa Mmušo” wo thomisa go sabalala “go segela ga batho ka mokana ga bona bo ba dulang lefaseng.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Ka 1919 go kgetiwa lelata la go tshepega gore le lawole batho ba Modimo. Go tlugisela ka nako yonone, Bo ba go Tšhuta Baebele ba kena fase ba maka mmereko wa bona wa go tšhomayela. Dihlatse tsa Jehova di tšhomayela ga dinaga tsa go teya ka ku ga 200 fote di hlatolla dilo tsa go bolabola ka Baebele ka mebolabolo ya go teya ka ku ga 1 000.

• 

  Mangwalo Dan. 12:11; Kut. 13:11, 14, 15

  Seporofeto Phoolwane ya hlaga ya go ba le manaka ka mabedi yi yeta mahlong mo go makiwa “sethombhe sa phoolwane ya hlaga,” fote yi “butšwelela sethombhe sone gore se thogo wona.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Mmušo wa Lefase wa Makgowa le Maamerikha wo yeta maahlong mo go makiwa Mogoba wa Ditšhaba. Mokgahlo wowa wo thega ke ditšhaba tse dingwana. Mafelelong, kgoši ya lebowa yi ba ga Mogoba wone le yona—mara go tlugisela ka 1926 go segela ka 1933 fela. Mogoba wowa wo tshwanne le Ditšhaba tsa go Mamarelana (UN) tsa gore di yye dya tla ka nthago, wo thanakiwa ka mokgo gabutšibutši go tshwaneleng go thanakiwe Mmušo wa Modimo.

• 

  

  Mangwalo Dan. 8:23, 24

  Seporofeto Kgoši ya go tshosa ka matla “yi sinyanya ka matla.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Mmušo wa Lefase wa Makgowa le Maamerikha wo sinyannye ka matla. Mo re beyisa, ka nako ya Ntwa ya Bobedi ya Lefase, United States yi yye ya sinyanya dilo ka matla nakwela yi thunyisa dibhomu ka dipedi ga lenaba la yona la gore le na le matšhika ya magolo ka matla ya go lawola lefase.

• 

  Mangwalo Dan. 11:31; Kut. 17:3, 7-11

  Seporofeto Phoolwane ya go tshosa ya hlaga ya “khala ye khubedu” ya gore yi na le lesome la manaka ya yinuga gore yi tšwe ka mokoting fote ke kgoši ya mabala (8). Puku ya Daniyele yi bolabola ka kgoši yowa gore ke “selo sa go silikisa sa gore se ya sinyanya.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Mogoba wa Ditšhaba ka nako ya Ntwa ya Bobedi ya Lefase ke mo wo se na so wo se makang. Ka nthago ga ntwa yone, Ditšhaba tsa go Mamarelana ‘dya nyarela.’ Go fo tshwana le Mogoba wa Ditšhaba wa gore ke mo wo le gona mo go soko bane go nyarela Ditšhaba tsa go Mamarelana, le wona wo yye wa thanakiwa ka matla, mara go thanakiwa ga mošaga wonone ke mo go tshwanela Mmušo wa Modimo. Ditšhaba tsa go Mamarelana di nyoko hlasela dikereke.

• 

  

  Mangwalo 1 Mathes. 5:3; Kut. 17:16

  Seporofeto Ditšhaba di tšibisa ka “go beba le go tšhireletsega,” ke mokane “lesome la manaka” le “phoolwane ya go tshosa ya hlaga” di hlasela “nghwahla” le go fetsa ka yona. Ka nthago ga mone, ditšhaba go nyoko fela ka tsona.

  Ka mokgo se makegang ka gona Ditšhaba di ka tipotsa gore di kgonne go maka gore go bebe fote go tšhireletsege. Ke mokane, ditšhaba tso di yemang le Ditšhaba tsa go Mamarelana di fetsa ka dikereke tsa matsaka. Sosone se ko ba se šupetsa gore motšhatšhamelo wo mogolo wo thomme. Motšhatšhamelo wone wo nyoko segela mafelelong mo go fela ka lefase lowa ka mokana ga lona ka nako ya Aremaghedoni.

• 

  Mangwalo Hezek. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

  Seporofeto Gogo o nyoko kena ga poleke ya batho ba Modimo. Ke mokane mangeloyi ma hlekeletsa “bo ba go hlawodiwa.”

  Ka mokgo se makegang ka gona Kgoši ya lebowa, yi berekisana le memmušo ya lefase gore yi hlasele batho ba Modimo. Ka nthago ga go hlasediwa mone, bo ba šeleng ba gore ba tlotsiwwe ba nyoko tseyiwa gore ba ye legedimong.

• 

  Mangwalo Hezek. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Kut. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Seporofeto “Ye a kalammeng” gedimo ga “pera ye tšhwewu” o feleletsa “go hlula gage” ka go fetsa ka Gogo le masole yage. “Phoolwane ya go tshosa ya hlaga” yi “bošediwa ka teng ga molete wa mollo,” ke mokane sethombhe sela se segolo gwa fela ka sona.

  Ka mokgo se makegang ka gona Jeso, yene Kgoši yo yi lawolang ga Mmušo wa Modimo, wa kenelela gore a gelepe. O fetsa ka ditšhaba tsa go timaka ngata ka yyoši le memmušo ka mokana ga yona ya dipolotiki ya Sathane, a na le 144 000 ya bo ba lawolang ba le naye le masole yage ya gore ke mangeloyi.