Nje o di Kwelele?

Ke dilo difeng tse dingwana tso di tokegelang ga tso Baebele yi di bolabolang tsa gore Maisrayele ke mo go le mabhantiti ku Egepita?

Baebele yi bolabola gore ka nthago ga gore Mamidiyane ma yise Josefa Egepita, mopatriyareka Jakobo le ba mutši wage ba yye ba tluga Kanana ba ya Egepita. Ba yye ba dula ga poleke ye nngwana ku Egepita yo ba reng ke Gošeni, molomong wa noka ya Nile. (Gen. 47:1, 6) Maisrayele ma yye ma “fo ya mahlong ma kene ma yeketsega fote ma ya mahlong ma tiyelela.” Byalo Maegepita ma yye ma thoma go kwa ma tšhaba Maisrayele ke mokane ma thoma go ma makisa mmereko wa mabhantiti ka tšhinghi.—Ek. 1:7-14.

Ba bangwana ga dinako tso tsa rune ba yye ba poyila taba yowa ya ka ho Baebeleng, ba re a yi šiyo taba yone. Le mo go le sone, go na le dilo tso di šupetsang gore Mašemea ke mo go le mabhantinti ku Egepita.

Mo re beyisa, bo ba go yepolla dilo tsa botala ba yye ba kraya dilo tse dingwana mo ne go dula batho ba botala ku lebowa la Egepita. Dr. John Bimson o bolabodiye gore go na le dipoleke tsa go teya ka ku ga 20 tso di šupetsang gore ne go dula batho ba Mašeme ku lebowa la Egepita. Go tokegela gana hone, morene mongwana wa go tšhuta ka dilo tsa botala tsa ku Egepita ye ba reng ke James K. Hoffmeier o re: “Go tlugisela gana hala ga bo 1800 go ya ga bo 1540 B.C., Egepita ke mo go le poleke ya go jabodisa ka matla ya batho ba go bolabola Sešeme ba gore ba dula ku bodikela bya Asia ke mo ba rurela ga yona.” O tokegela ka gore: “Nako yowa ka mokana ga yona yi sipidisana le setšo sa ‘Nako ya Mapatriyareka’ fote yi fo re kwatla ga dinako tsotsone yi boya yi yelana le dilo tso ke mo di makega tso di hlatolliwang ga puku ya Baebele ya Genesi.”

Tse dingwana tso di tiyisang taba yowa di krayiwwe ku borwa bya Egepita. Maphephe ya botala ya go makiwa ka phaphirase ya go tlugisela gana hala ga bo 2000 go segela gana hala ga bo 1600 B.C.E. ke mo ma na le mabitso ya mabhantiti ya gore ke mo ma bereka ka mitšing ya batho bo ba dulang ku borwa bya Egepita. Mabitso yane ya go teya ka ku ga 40 ke mo go le ya Sešeme. Mabhantiti yawa kela dibereki tsowa ke mo di bereka go bona bo ba yapegang, ba rokang ba boya ba bereka le mebereko ye mengwana. Morene mongwana wa ga Hoffmeier o re: “Mašeme ya go teya ka ku ga 40 ke mo ma berekela mutši ka wwoši ku Thebaid [borwa bya Egepita], byalo Egepita ka mokana ga yona ke mo go na le Mašeme ya go tlala, ka matlamatla mo noka ya Nile yi namang gona.”

Ye mongwana wa go maka mmereko wa go yepolla dilo tsa botala ye ba reng ke David Rohl o ngwadiye gore letheto “le lengwana ke mo le na le mabitso ya go yelana le ya ma leng ka ho Baebeleng.” Mo re beyisa, dipetlo tse dingwana di na le mabitso ya go tshwana le bo Isakhara, Aša le Šifara. (Ek. 1:3, 4, 15) Rohl o fetsa taba yage ka gore “Tsowa ke mong tsona tso di šupetsang gore Maisrayele ke mo go le mabhantiti ku Egepita.”

Dr. Bimson o bolabola gore: “Dilo tso di makegiyeng tso go bolabodiwang ka tsona ka ho Baebeleng tsa bobhantiti ku Egepita le tso go bolabodiwang ka tsona ga puku ya Eksoda di tiyisa ditaba tsa dilo tso di makegiyeng ku botala.”