Abantu Abu Ruhanga Waabo Ari Yehova
“Eihanga eri Ruhanga waaryo aba Yehova rihiiriirwe!”—ZAB. 144:15.
1. Ruhanga okugira abaheereza be omu nsi, abamwe nibakiteekateekaho ki?
ABANTU baingi obunaku obu nibagira ngu ediini ezirikumanywa omu nsi tizirikuhwera bantu. Abamwe nibaikiriza ngu Ruhanga tarikuzisiima, ahakuba nizeegyesa ebishuba kandi zikora n’ebintu bibi munonga. Kwonka nibaikiriza ngu omu madiini goona harimu abantu barungi, kandi ngu Ruhanga naabareeba, abasiima nk’abaheereza be omu nsi. Nibateekateeka ngu abantu nk’abo tikirikubetengyesa kuruga omu madiini g’ebishuba reero bakaramya Ruhanga beetongoire. Kwonka shi Ruhanga nikwo arikuteekateeka atyo? Ka tutungye eky’okugarukamu turikushwijuma eki Baibuli erikugamba aha baheereza ba Yehova ab’amazima kuruga ira.
ABANTU ABU RUHANGA YAAKOZIRE NABO ENDAGAANO
2. Ni baahi abaizire kuba abantu ba Ruhanga abatebeekanisiibwe gye, kandi niki ekyabaire nikibataanisa aha bantu abandi? (Reeba ekishushani aha kutandika.)
2 Emyaka nka 4000 enyima, Yehova akatoorana abantu abatebeekanisiibwe gye kuba abaheereza be omu nsi. Abrahamu, orikwetwa “ishenkuru wa boona abaikiriza,” niwe yaabaire ari omutwe gw’eka eyaizire kurugamu abantu baingi. (Rom. 4:11; Kut. 14:14) Abategyeki omuri Kanaani bakaba nibamweta “omuntu mukuru munonga” kandi bakaba nibamuha ekitiinisa. (Kut. 21:22; 23:6) Yehova akakora endagaano na Abrahamu n’abaijukuru. (Kut. 17:1, 2, 19) Ruhanga akagira Abrahamu ati: “Egi niyo ndagaano yangye ei muriguma nimurinda, ei ndikuragaana naiwe kandi n’oruzaaro rwawe orwa bwanyima; omushaija weena omuriimwe aryasharwa. . . . Kabe akamanyiso k’endagaano yangye naimwe.” (Kut. 17:10, 11) Abrahamu hamwe n’aboojo n’abashaija boona abaabaire bari omu ka ye bakasharwa. (Kut. 17:24-27) Okusharwa kakaba kari akamanyiso akarikureebwa akaabaire nikooreka ngu baijukuru ba Abrahamu nibo bonka abu Yehova yaakozire nabo endagaano.
3. Baijukuru ba Abrahamu bakahinduka bata eihanga?
3 Mwijukuru wa Abrahamu Yakobo akaba aine abatabani 12. (Kut. 35:10, 22b-26) Aba nibo baabaire nibaija kuba emitwe y’enganda 12 eza Israeli. (Byak. 7:8) Ahabw’enjara, Yakobo n’ab’omu ka ye bakahungira Misri, kandi omu ihanga eryo omwe ahari batabani be orikwetwa Yosefu, niwe yaabaire aine obushoboorozi aha by’okurya, arikushutama n’aha rubaju rwa buryo orwa Faraho. (Kut. 41:39-41; 42:6) Baijukuru ba Yakobo bakakanya baaba “omutwe muhango gw’amahanga.”—Kut. 48:4; shoma Ebyakozirwe 7:17.
ABANTU ABU YEHOVA YAACUNGWIRE
4. Omu kubanza, Abanyamisri bakaba baine mukago ki n’abaijukuru ba Yakobo?
4 Baijukuru ba Yakobo bakaguma omuri Misri kumara ebyasha ebirengire omuri bibiri, barikutuura omuri Gosheni haihi n’Omugyera Nailo. (Kut. 45:9, 10) Kumara nka kimwe kya kabiri ky’obwire obwo, bakaba baine obusingye n’Abanyamisri barikutuura omu ndembo nkye, barikuriisa ente zaabo n’entaama. Faraho akaba naabakunda ahabw’okugira ngu akaba naamanya Yosefu kandi arikumusiima. (Kut. 47:1-6) Abanyamisri bakaba batarikukunda abariisa b’entaama. (Kut. 46:31-34) Kwonka bakaba baine kugumisiririza Abaisraeli.
5, 6. (a) Embeera y’abantu ba Ruhanga omuri Misri ekahinduka eta? (b) Musa akakira ata okwitwa, kandi Yehova bwanyima akakorera ki abantu be boona?
5 Kwonka embeera y’abantu ba Ruhanga ekaba neija kuhinduka ahonaaho. Baibuli neegira eti: “Bwanyima haayema omugabe musya omuri Misri, owaabaire atarikumanya Yosefu. Yaagira abantu be ati: Reeba, Abaisraeli ni baingi kandi n’ab’amaani okutukira.” N’ahabw’ekyo, Abanyamisri bakakoresa “Abaisraeli emirimo y’amaani; baabatamisa amagara gaabo ahabw’okubakoresa emirimo y’obuhuuku, nibabakaatisa obudongo n’okubabumbisa amatafaari, kandi baabakoresa emirimo y’emiringo yoona omu misiri; buri murimo gwona ogu baabaire babakoresa, baagubakoresa n’amaani.”—Kur. 1:8, 9, 13, 14.
6 Kandi Faraho akaragiira ngu n’abaana b’aboojo aba Abaheburaayo baitwe baaba nibazaarwa. (Kur. 1:15, 16) Obu nibwo bunaku obu Musa yaazaariirwemu. Ku yaahikize ameezi ashatu, nyina yaamushereka omu bifunjo by’Omugyera Nailo, ei muhara wa Faraho yaamutorotoire. Bwanyima akamutwara nk’omwana we. Obu Musa yaabaire akiri muto akarerwa nyina orikwetwa Yokebedi, kandi bwanyima Musa akaija yaaba omuheereza wa Yehova omwesigwa. (Kur. 2:1-10; Heb. 11:23-25) Yehova ‘akamanya’ okubonabona kw’abantu be kandi yaacwamu kubacungura arikukoresa Musa. (Kur. 2:24, 25; 3:9, 10) Bakaba nibaija kuba abantu abu Yehova acungwire.—Kur. 15:13; shoma Eky’Ebiragiro 15:15.
ABANTU ABAAHINDUKIRE EIHANGA
7, 8. Abantu ba Yehova bakaba bata eihanga eririkwera?
7 N’obu Yehova araabe yaabaire atakatebeekaniise Abaisraeli nk’eihanga, akaba naabamanya nk’abantu be. N’ahabw’ekyo, Musa na Arooni bakaragiirwa kugambira Faraho bati: “Oku nikwo MUKAMA, Ruhanga wa Israeli arikugamba naagira ati: Reka abantu bangye bagyende omu ihamba, bankorereyo obugyenyi.”—Kur. 5:1.
8 Abaisraeli kubaasa kucungurwa kuruga omu buhuuku omuri Misri, hakabaho ebiheneso ikumi kandi Faraho n’amahe ge bakacwekyerezibwa omu maizi g’Enyanja Erikutukura. (Kur. 15:1-4) Bwanyima y’ameezi nk’ashatu, Yehova akakora endagaano n’Abaisraeli aha Rushozi Sinai arikubaraganisa ati: “Ku murihurira eiraka ryangye, mwarinda endagaano yangye, muryaba abantu bangye ahabwangye abatoorainwe omu mahanga goona; . . . n’eihanga eririkwera.”—Kur. 19:5, 6.
9, 10. (a) Kurugiirira aha biri omu Eky’Ebiragiro 4:5-8, Ebiragiro bikaba nibitaanisa bita Abaisraeli aha bantu abandi? (b) Abaisraeli bakakyoreka bata ngu ‘n’abantu abeereziibwe’ Yehova?
9 Obu Abaisraeli baabaire bakiri omuri Misri batakabaire bahuuku, bakaba batebeekanisiibwe gye omu nganda, barikwebemberwa emitwe yaabo ey’amaka. Nk’abaheereza ba Yehova abaabaire bariho ira, emitwe y’amaka egi bakaba nibakora nk’abategyeki, abaramuzi, kandi abanyamurwa b’amaka gaabo. (Kut. 8:20; 18:19; Yob. 1:4, 5) Kurabira omuri Musa, Yehova akaha Abaisraeli ebiragiro ebyabaire nibiija kubataanisa aha mahanga agandi. (Shoma Eky’Ebiragiro 4:5-8; Zab. 147:19, 20.) Ebiragiro bikabaasisa abanyamurwa abandi kubaho, hamwe ‘n’abakuru,’ abaabaire baramura abantu ahabw’okugira obwengye n’okumanya. (Bir. 25:7, 8) Ebiragiro ebyo bikaba birimu obuhabuzi oburikukwata aha kuramya n’emitwarize yaabo y’obutoosha.
10 Abaisraeli batakataahire omu Nsi Eyaaraganisiibwe, Yehova akabaijutsya ebiragiro ebi Musa yaabaire yaabagambiire ati: “Eri izooba MUKAMA yaagamba naahamya ku muri eihanga rye eri yaayetooraniire, nk’oku yaabaraganiise, kandi ku muriguma nimworobera ebiragiro bye, n’oku aribatunguura okukira agandi mahanga goona agu yaahangire, mukagakiza okusiimwa n’okurangaanwa n’ekitiinisa, naimwe mube abantu abeereziibwe MUKAMA Ruhanga waanyu.”—Bir. 26:18, 19.
ABATARI BAISRAELI NABO BAKAAKIIRWA
11-13. (a) Ni baahi abaizire kuramya hamwe n’abantu ba Ruhanga abatoorainwe? (b) Otari Mwisraeli akaba aine kukora ki yaaba naayenda kuramya Yehova?
11 N’obu Yehova araabe yaabaire aine eihanga eritoorainwe omu nsi, akaba atarikuzibira abatari Baisraeli kuba hamwe n’abantu be. Akaikiriza “omutwe muhango gw’ebijwangye” abaabaire batari Baisraeli otwariiremu n’Abanyamisri, kugyenda n’abantu be obu yaabacungura kuruga Misri. (Kur. 12:38.) Aha kibonaboneso kya mushanju, bamwe “aha baheereza ba Faraho” bakahurira ekigambo kya Yehova bayegaita aha bijwangye abaarugire Misri hamwe n’Abaisraeli.—Kur. 9:20.
12 Abaisraeli bari haihi kwambuka Yorudani kuza Kanaani, Musa akabagira ngu baine ‘kukunda omunyaihanga’ otwire nabo. (Bir. 10:17-19) Abantu ba Ruhanga abatoorainwe bakaba baine kwikiriza kutuura n’omunyamahanga weena owaabaire aikiriza kukuratira ebiragiro bya Musa. (Lev. 24:22) Bamwe aha banyamahanga bakaba abaheereza ba Yehova, nka Ruusi Omumoabukazi owaagambiire Naomi Omwisraelikazi ati: “Abantu baawe nibo bariba abantu bangye, kandi Ruhanga waawe niwe ariba Ruhanga wangye.” (Rus. 1:16) Abanyamahanga aba bakahinduka kandi abashaija baabo baikiriza kusharwa. (Kur. 12:48, 49) Yehova akabaakiira nka bamwe aha bantu b’eihanga rye abatoorainwe.—Kub. 15:14, 15.
Abaisraeli bakaba nibakunda abatari Baisraeli (Reeba akacweka 11-13)
13 Obu hekalu yaaheebwayo ahari Yehova, Sulemaani omu kushaba kwe akooreka ngu Yehova naasiima abaramya be abaabaire batari Baisraeli. Akagira ati: “N’omunyamahanga otari w’omu bantu baawe Israeli, oriruga omu nsi ya hare, akaija ahabw’eiziina ryawe erikuru, n’ahabw’omukono gwawe ogw’amaani kandi ogubangire, omuntu ogwo ku araija yaashaba naareeba enju egi, ohurire nooyema omu iguru omu mwanya gwawe ogu otuuramu, omumarire ebi ariba naakushaba byona, kibone kureetera amahanga goona ag’omu nsi kumanya eiziina ryawe n’okukutiina, nk’oku eihanga ryawe Israeli ririkukutiina, kandi bamanye egi nju ei nyombekire ku erikwetererwa eiziina ryawe.” (2 Bus. 6:32, 33) Nk’oku kyabaire kiri omu bunaku bwa Yesu, abatari Baisraeli abaabaire nibenda kuramya Yehova, bakaba baine kweteeranira hamwe n’abantu be abatoorainwe.—Yoh. 12:20; Byak 8:27.
EIHANGA RY’ABAJURIZI
14-16. (a) Ni mu muringo ki ogu Abaisraeli baabaire baine kuba eihanga rya Yehova ery’abajurizi? (b) Abaheereza ba Ruhanga aba hati baine obujunaanizibwa bw’okukora ki?
14 Abaisraeli bakaba nibaramya Ruhanga waabo Yehova, kandi ab’amahanga agandi barikuramya baaruhanga baabo ab’ebishuba. Omu bunaku bwa nabi Isaaya, Yehova akagyeragyeranisa embeera ezaabaire ziri omu nsi n’okuhozesibwa omu kooti. Akagira ngu baaruhanga b’amahanga ku baraabe bari abaabuzima, baine kureeta abajurizi baabo arikugira ati: “Hariho omuribo abaakubaasa kugamba eki, bakatworeka ebyabaireho ira? Ka bareete baakareebi, basingye orubanja, babone kuhurira, bagire bati: N’eky’amazima.”—Isa. 43:9.
15 Baaruhanga b’amahanga bakaba batarikubaasa kureeta obujurizi kuhamya ngu n’abaabuzima. Bakaba bari ebishushani ebirikuramibwa kandi ebitarikugamba ebyabaire biheekwa aha mabega. (Isa. 46:5-7) Kwonka, Yehova akagambira abantu be Abaisraeli ati: “Imwe n’omuheereza wangye ou naatooraine, muri baakareebi b’okuhamya ebyangye, ngu mubone kummanya, muunyikirize, mwetegyereze ku ndi We. Ntakabaireho, tihariho ruhanga orabaireho, kandi tihariho oribaho akankurata. Nyowe nyenka, niinye MUKAMA kandi tihariho ondiijo mujuni kureka nyowe. . . . Nikyo mubeereire baakareebi bangye.”—Isa. 43:10-12.
16 Nk’abajurizi abari omu kooti abarikubuuzibwa ngu “Ruhanga ow’Obushoboorozi Bwona n’oha?,” abantu ba Yehova bakaba baine omugisha gw’okugambira ahaiguru ngu Yehova niwe Ruhanga omwe ow’amazima. Akabeeta abantu ‘abu yaayehangiire, ngu bamanyise eby’okuhimbisibwa kwe.’ (Isa. 43:21) Bakaba bari abantu abarikwetererwa eiziina rye. Ahabw’okugira ngu bakacungurwa Yehova kuruga Misri, bakaba baine obujunaanizibwa bw’okukyoreka omu bantu b’amahanga agandi ngu Yehova niwe ahikire kutegyeka byona. Bakaba baine kugira okumariirira nk’okwa nabi Miika owaagizire ati: “Amahanga goona nigagyenda, buri rimwe omu iziina rya ruhanga waaryo; kwonka itwe turyaguma nitugyendera omu iziina rya MUKAMA Ruhanga waitu okuhitsya ryari na ryari.”—Mik. 4:5.
EIHANGA ERIGOMI
17. Israeli ekaba eta nk’omuzaabibu oguyumbize nari ogushakambire omu maisho ga Yehova?
17 Eky’obusaasi, Abaisraeli tibaragumire bari abeesigwa ahari Ruhanga waabo Yehova. Bakaikiriza kubeihwabeihwa amahanga agaabaire nigaramya baaruhanga abakozirwe omu biti n’amabaare. Omu kyasha kya munaana Yesu atakazairwe, nabi Hosea akahandiika ati: ‘Israeli n’omuzaabibu guyumbize, bombekire amatambiro maingi. Omutima gwabo ti gw’amazima; n’ahabw’ekyo bashemereire kugiibwaho orubanja.’ (Hos. 10:1, 2) Bwanyima y’ekyasha nka kimwe n’ekicweka, Yeremia akahandiika ebigambo bya Yehova ebyo arikuhandiikira abantu be ati: ‘Nkaba nkugizire omuzaabibu murungi munonga; gw’embibo etoorainwe. Mbwenu kikaruga hi waaza kusiisikara, okaba omuzaabibu ogw’omu ishwa? Baaruhanga baawe abu waayeteereireho barahi? Ku baraabe nibabaasa kukujuna omu biro by’enaku zaawe. Abantu bangye banyebirwe.’—Yer. 2:21, 28, 32.
18, 19. (a) Yehova akooreka ata ngu akaba naija kutoorana eihanga risya omu nsi? (b) Nituza kushwijuma ki omu kicweka ekirikukurataho?
18 Abaisraeli omu mwanya gw’okwana ebijuma birungi barikuguma omu kuramya okw’amazima kandi bakakora nk’abajurizi ba Yehova abeesigwa, bakaana ebijuma ebijunzire barikuramya ebishushani. N’abw’ekyo, Yesu akagambira abeebembezi b’Abayudaaya endyarya ati: “Obukama bwa Ruhanga buryabaakwa, buheebwe eihanga eririkwana ebyana byabwo.” (Mat. 21:43) Abo bonka abari omu ‘ndagaano ensya,’ abu Yehova yaagambireho kurabira omuri nabi Yeremia, nibo baabaire baine kuba omu ihanga eryo, Israeli ey’omwoyo. Yehova arikugamba aha Baisraeli ab’omwoyo abaabaire nibaija kuza omu ndagaano ensya, akagira ati: “Ndyaba Ruhanga waabo, nabo babe abantu bangye.”—Yer. 31:31-33.
19 Bwanyima y’Abaisraeli kutaba beesigwa, omu kyasha ky’okubanza Yehova akatoorana Abaisraeli ab’omwoyo kuba abantu be, nk’oku twaba twareebire. Kwonka shi obunaku obu abantu be ni baahi? Abantu abacureezi nibabaasa kumanya bata abaheereza ba Ruhanga ab’amazima? Ebibuuzo ebi nibigarukwamu omu kicweka ekirikukurataho.