RAIBURARE Y'AHA INTANEETI eya Watchtower
Omunaara gw'Omurinzi
RAIBURARE Y'AHA INTANEETI
Runyankore
  • BAIBULI
  • EBITABO
  • ENTEERANE
  • wp17 Na. 4 rup. 4-7
  • Eki Baibuli Erikugamba aha Magara n’Okufa

Vidiyo ei waatoorana teriho.

Haine ekyashoba omu kutaho vidiyo.

  • Eki Baibuli Erikugamba aha Magara n’Okufa
  • Omunaara gw’Omurinzi Ogurikuranga Obukama Bwa Yehova (Omunaara ogw’Okukoresa omu Kubuurira)—2017
  • Emitwe Emikye
  • Ebirikushushana
  • BAIBULI NEETEREEZA ENSHONGA
  • OKUJANJAARA KW’ENYEGYESA Y’EKIKAAFIIRE
  • ‘AMAZIMA NIGAIJA KUBAHINDURA AB’OBUSINGYE’
  • Abafu Bari Nkahi?
    Niki Eki Baibuli Buzima Erikwegyesa?
  • Omwoyo Niki?
    Ebibuuzo Ebi Baibuli Erikugarukamu
Omunaara gw’Omurinzi Ogurikuranga Obukama Bwa Yehova (Omunaara ogw’Okukoresa omu Kubuurira)—2017
wp17 Na. 4 rup. 4-7
Omutumbi omu kituuro

OMUTWE OGURI AHA MUNAARA | BAIBULI NEEGAMBA KI AHA MAGARA N’OKUFA?

Eki Baibuli Erikugamba aha Magara n’Okufa

Ku turikushoma ebirikukwata aha kuhanga ebiri omu Baibuli omu kitabo kya Okutandika, nitwega ngu Ruhanga akagambira omuntu w’okubanza, Adamu, ati: “Omuti gwona ogw’omu kibanja noikirizibwa kuryaho nk’oku orikwenda; kwonka omuti gw’okumanya oburungi n’obubi otariguryaho, ahabw’okuba eizooba eri origuryaho, buzimazima oryafa.” (Okutandika 2:16, 17) Ebigambo ebyo nibyoreka butunu ngu ku ogire Adamu akoorobera ekiragiro kya Ruhanga, akaba atarikwija kufa, beitu akaba naija kutuura omu kibanja Edeni ebiro byona.

Adamu na Haawa omu myaka ya bukuru

Eky’obusaasi, Adamu omu mwanya gw’okucwamu kworobera Ruhanga akatuuraho ebiro byona, omukazi we Haawa ku yaamuhaire ekijuma, akeehuzya ekiragiro kya Ruhanga, yarya aha muti ogwabaire gumuzibiirwe. (Okutandika 3:1-6) Ebyarugire omu kikorwa ky’obugomi ekyo bikiriho obunaku obu. Entumwa Paulo akakishoboororaho omu muringo ogu: “Nk’oku ekibi kyaizire omu nsi ahabw’okushiisha kw’omuntu omwe, kandi kikarugamu okufa, nikwo n’okufa kwabugire omu bantu boona, ahakuba boona bakashiisha.” (Abarooma 5:12) ‘Omuntu omwe’ ogwo, buzima ni Adamu. Kwonka shi kikaba kiri kibi ki, kandi ahabw’enki kyarugiremu okufa?

Eki Adamu yaakozire arikugomera Ruhanga akigyendereire nari kugomera ekiragiro kya Ruhanga n’ekibi. (1 Yohaana 3:4) Kandi ebihembo by’ekibi n’okufa, nk’oku Ruhanga yaagambiire Adamu. Kuri Adamu na baijukuru be boona baayorobeire ekiragiro kya Ruhanga, bakaba batarikwija kugira ekibi, kandi bakaba batarikwija kuroza aha kufa. Yehova tarahangire bantu ngu bafe kureka akabahanga bari ab’okutuuraho ebiro byona.

Tihariho orikubaasa kuhakanisa ebigambo ebi ngu okufa ‘kukabuga omu bantu boona,’ nk’oku Baibuli erikugira. Kwonka shi hariho ekicweka kyaitu ekirikugumaho bwanyima y’okufa? Baingi nibabaasa kugira ngu eego, ngu haine ekirikutsigaraho ekirikwetwa omwoyo ogutarikufa. Kwonka eki, nikibaasa kuba kiri nk’okugira ngu Ruhanga akabeiha Adamu. Mu muringo ki? Ku haraabe haine ekintu ekirikuruga omu muntu kikagumizamu kutuuraho bwanyima y’okufa kw’omubiri, okufa tikukaabaire ekihembo ky’ekibi, nk’oku Ruhanga yaagambire. Baibuli neegira eti: ‘Ruhanga tabaasa kubeiha.’ (Abaheburaayo 6:18) Amazima gari ngu, ni Sitaane owaabeihire obu yaagambira Haawa ati: “Okufa kwo, buzima timurifa.”​—Okutandika 3:4.

Ekyo nikireetaho ekibuuzo eki: Enyegyesa erikugira ngu omwoyo tigurikufa ku eraabe eyegami aha kishuba, mbwenu shi niki buzima ekirikubaho aha kufa?

BAIBULI NEETEREEZA ENSHONGA

Ebiri omu Okutandika ebirikukwata aha kuhanga nibigira biti: “Bwanyima Mukama Ruhanga yaahanga omuntu omu mucuucu gw’ahansi, yaamuhuuha omu nyindo omwitsyo gw’amagara, omuntu yaaba ohuriire.” Ekigambo ‘omuntu ohuriire’ nikiruga omu kigambo ky’Oruheburaayo ne’phesh,a ekirikumanyisa ‘ekihangirwe ekirikwitsya.’​—Okutandika 2:7.

N’ahabw’ekyo Baibuli neeyoreka butunu ngu abantu tibarahangirwe baine omwoyo ogutarikufa. Kureka, buri omwe naaba ari ‘omuntu ohuriire.’ Niyo nshonga ahabw’enki, n’obu waakucondooza kwingana ki, torikwija kushanga orunyiriri omu Baibuli orurimu ekigambo “omwoyo ogutarikufa.”

Obu Baibuli etarikugira ngu abantu baine eki bamwe barikweta omwoyo ogutarikufa, ahabw’enki amadiini maingi nigeegyesa ekirikutaana n’ekyo? Nitubaasa kutunga eky’okugarukamu twayetegyereza ebirikukwata ahari Misri eya ira.

OKUJANJAARA KW’ENYEGYESA Y’EKIKAAFIIRE

Omunyabyafaayo Omugriika orikweta Herodotus, owaabaire ariho omu kyasha kya kataano Y.A., akagira ngu Abanyamisri “nibo bantu baabandize kushagika enyegyesa y’omwoyo ogutarikufa.” Ab’oruganda orundi orwa ira, Abababulooni, nabo bakazaanisa enshonga y’okugira ngu hariho omwoyo ogutarikufa. Omu bwire obu Alexander Omukuru yaasingura Asia omu gwa 332 Y.A., Abagriika abanyabwengye bakaba bajanjaize enyegyesa egi, kandi juba ekajanjaara omu Butware bwa Bugriika.

Torikwija kushanga ekyahandiikirwe omu Baibuli ekirimu ekigambo “omwoyo ogutarikufa”

Omu kyasha ky’okubanza Y.A.K., ediini ibiri z’Abayudaaya, ey’Abaasene n’Abafarisaayo, bakaba nibeegyesa ngu omuntu yaafa omwoyo tigurikufa. Ekitabo The Jewish Encyclopedia nikigira kiti: “Enyikiriza ngu hariho omwoyo ogutarikufa ekabaho bwanyima y’Abayudaaya kujwangana n’Abagriika kandi okukira munonga n’okurabira omu nyegyesa ya Plato.” Nikyo kimwe, n’omunyabyafaayo Omuyudaaya orikwetwa Josephus ow’omu kyasha ky’okubanza nawe akagamba aha nyegyesa egyo ngu terikuruga omu Byahandiikirwe ebirikwera, kureka aha ‘nyikiriza y’Abagriika,’ eki yaarebire nk’ebitebyo by’abantu.

Enyegyesa y’Abagriika ku yaagumire neeyeyongyera, Abakristaayo abamwe bakaikiriza enyegyesa y’ekikaafiire egi. Kurugiirira aha munyabyafaayo orikwetwa Jona Lendering, “ebi Plato yaagambire ngu omwoyo gwaitu gukaba guri omu mwanya murungi kandi, hati nigutuura omu nsi eriyo n’ehwahwo kikareetera kyayoroba kugaita enyegyesa ya plato n’ez’Ekikristaayo.” N’ahabw’ekyo, enyegyesa y’ekikaafiire ngu hariho omwoyo ogutarikufa ekasheenshera omu makanisa agarikweyeta “Amakristaayo” kandi yaaba emwe aha nyikiriza yaabo.

‘AMAZIMA NIGAIJA KUBAHINDURA AB’OBUSINGYE’

Omu kyasha ky’okubanza, entumwa Paulo akarabura ati: “Omwoyo naagamba butunu ati: Omu biro ebya bwanyima bamwe baryareka okwikiriza ahabw’okuhurira emyoyo erikuhabya n’okwegyesa kwa baadaimoni.” (1 Timoseo 4:1) Ka n’ekyabuzima ngu ebigambo ebyo bihikiriire! Enyikiriza ngu hariho omwoyo ogutarikufa n’emwe aha ‘kwegyesa kwa baadaimoni.’ Terikugambwaho omu Baibuli, kandi ekatandiikira omu diini z’ekikaafiire n’enyegyesa z’abantu.

Ekirungi ahariitwe, Yesu akagira ati: “Muryamanya amazima, n’amazima garyabahindura ab’obusingye.” (Yohaana 8:32) Okumanya amazima g’omu Baibuli, nigatuhwera kwerinda enyegyesa ezitarikuhaisa Ruhanga ekitiinisa n’ebikorwa ebirikushagikwa amadiini maingi omu nsi. Kandi, amazima agari omu Kigambo kya Ruhanga nigatuhwera kwetantara ebikorwa by’emigyenzo n’emizizo ebiine akakwate n’okufa.​—Reeba akabokisi “Abafu Bari Nkahi?”

Omuhangi waitu akaba atagyendereire ngu abantu batuureho emyaka 70 nari 80 omu nsi, reero baze omu butuuro obundi ebiro byona. Ekigyendererwa kye ekikuru kikaba kiri eky’abantu kutuura aha omu nsi ebiro ebitahwaho nk’abaana be abarikumworobera. Ekigyendererwa eki nikyoreka rukundo ei Ruhanga ainiire abantu, kandi tihaine orikubaasa kukiremetsa. (Malaki 3:6) Kuhamya ekyo, omuhandiiki wa zaaburi akagira ati: “Abahikiriire baryahungura ensi, bagituuremu ebiro byona.”​—Zaaburi 37:29.

Okumanya ebirikukiraho aha ki Baibuli erikugamba aha bikwatiraine n’amagara n’okufa, reeba eshuura 6 ey’akatabo Niki Eki Turikwega omu Baibuli? akaateirwe Abajurizi ba Yehova. Kari n’aha www.jw.org/nyn.

a Envunuura za Baibuli ezimwe, nka King James Version n’ey’Abakaturiki eya Douay, nizivunuura ne’phesh “nk’amagara agahuriire,” kandi envunuura enyingi ez’obunaku obu nka New English Bible nizikoresa ekigambo “ekihangirwe ekihuriire,” New International Version na Jerusalem Bible nizikoresa “omuntu ohuriire,” kandi Today’s English Version neegira ngu “yaatandika kubaho.”

Abantu Nibabaasa Kutuuraho Ebiro Byona?

Emyaka mikye ehingwire, abarikucondooza bakagamba aha bimera ebi bazoire ahansi y’amaizi ebi barikwikiriza ngu nibibaasa kuba bitwireho kumara emyaka mingi, obundi okukira ekintu kyona ekine amagara omu nsi. Ebimera ebi n’eby’ekika kya Posidonia oceanica, ekika ky’ebinyaatsi ekirikutwara omwanya muhango ogw’enyanja Mediterranean ahagati ya Spain na Cyprus.

Ebimera byaba nibibaasa kutuuraho emyaka mingi, kandi shi abantu? Abanyasayansi abamwe abarikwega aha bikwatiraine n’emyaka, baine amatsiko ngu abantu nibaija kweyongyera kuhangaara. Nk’eky’okureeberaho, ekitabo ekirikugamba aha nshonga egyo nikishoboorora gye aha “ntunguuka ya sayansi” kuhikaana n’okuhangaara kw’abantu. Yaaba okutunguuka kwa sayansi kuhikire ngu abantu nibaija kuhangaara, twine kutegyereza tukareeba.

Amatsiko agaabuzima ag’okutuuraho ebiro byona, tigarikwegamira ahari sayansi. Baibuli neegamba aha Muhangi waitu, Yehova Ruhanga eti: “Ahakuba ah’ori niho enshuro y’amagara eri.” (Zaaburi 36:9) Yesu Kristo akashaba ati: “Aga nigo magara agatahwaho, okumanya Iwe Ruhanga omwe ow’amazima, n’Ogwo ou waatumire Yesu Kristo.” (Yohaana 17:3) Buzima, okuteeraho kwaitu kumanya Yehova Ruhanga n’Omwana we Yesu Kristo, n’okubashemeza, nibiija kurugamu emigisha y’ebiro byona.

Ebinyaatsi by’aha nyanja

Abacondooza nibagira ngu emiringo emwe ey’ekika ky’ebinyaatsi ebi eby’omu nyanja bitwireho enkumi z’emyaka

ABAFU BARI NKAHI?

Yesu naazoora Laazaaro

Omu bugufu, Baibuli neegira ngu abaafiire boona bari omu bituuro, bategyereize kuzooka. (Yohaana 5:28, 29) Tibarikubonabona kandi tibaine busaasi obw’omuringo gwona, ahakuba “abafiire tibagira ki bamanya.” (Omubuurizi 9:5) Omu kwegyesa kwa Yesu, okufa akakugyeragyeranisa n’okugwejegyera. (Yohaana 11:11-14) N’ahabw’ekyo, tikirikwetengyesa kutiina abo abagwejegyeire nari kuteeraho kubashemeza turikubaha ebintu. Tibarikubaasa kutuhwera nari kutukora kubi, ahabw’okuba ‘okuzimu tihabayo murimo, nari enaama, nari okumanya n’obu bwakuba obwengye.’ (Omubuurizi 9:10) Kwonka, kurabira omu kuzooka, Ruhanga naija kwihiraho kimwe okufa.​—1 Abakorinso 15:26, 55; Okushuuruurwa 21:4.

Enshonga Ahabw’enki Orikubaasa Kwesiga eki Baibuli Erikugamba

Nitubaasa kuhamiza kimwe ngu eki Baibuli erikugamba nikyesigwa. Ahabw’enki? Yetegyereze ebi:

  • Eryoya n’ecupa ya bwino

    Owaagihandiikiise ow’Omutaano: Baibuli erimu ebitabo 66 ebyahandiikirwe abashaija 40 kumara ebyasha 16, kuruga 1513 Y.A. kuhitsya nka 98 Y.A.K. Kwonka nabwo, ebirimu byona nibiikirizana kandi bitebekanisiibwe gye. Obu n’obuhame oburikworeka ngu buzima ekahandiikisibwa Ruhanga ow’obushoboorozi bwona. Obutumwa bwe akabumanyisa abashaija abaagihandiikire.

  • Enyomyo

    Ebyafaayo Ebihikire: Ebiri omu Baibuli byona nibiikirizana n’ebyafaayo ebyaabaireho. Ekitabo A Lawyer Examines the Bible nikigira kiti: “N’obu emigane, n’ebigunjano n’obujurizi butahikire birikuba nibikwatana omu kugamba aha byabaireho omu myanya ya hare n’omu bwire bwa ira, . . . Baibuli yo neetuha ebiro ebihikire obu ekintu kyabaho n’omwanya oguhikire ogu kyabairemu.”

  • Akatafaari kakye

    Ehikire omu bya Sayansi: Baibuli ti kitabo kya sayansi, kwonka omu kugamba aha nshonga za sayansi, neeba yaazigambireho kare omu muringo oguhikire. Nk’eky’okureeberaho, omu ez’ekitabo kya Abaleevi eshuura 13 na Abaleevi eshuura 14 , Abaisraeli bakaheebwa ebiragiro ebirikukwata aha bwecumi n’okushoroora abarwaire, ira munonga abantu batakamanyire ebirikukwata aha bukooko oburikurwaza n’endwara ezirikuturira. Kandi Baibuli neegamba aha nsi nk’ehanikire omu mwanya, enshonga eyaabaire etarikumanywa aba sayansi kumara ebyasha bingi.​—Yobu 26:7; Isaaya 40:22.

Ebi n’eby’okureeberaho bikye ebirikworeka ngu Baibuli ehikire ku erikugira eti: ‘Ebyahandiikirwe byona, bihandiikisiibwe omwoyo gwa Ruhanga, biine omugasho gw’okwegyesa omuntu, n’okumuhana, n’okumuhabura.’​—2 Timoseo 3:16.

    Ebitabo Ebiri omu Runyankore (1996-2025)
    Shohora
    Taahamu
    • Runyankore
    • Yoherereza ondiijjo
    • Ebi Orikukunda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ebiine Kukuratirwa
    • Okurinda Ebirikukukwataho
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Taahamu
    Yoherereza ondiijjo