Eshuura Ya Kana

Nimubaasa Kureeberera Muta Eka Yaanyu?

1. Ahabw’enki tikyorobi okureeberera eka omu bunaku obu?

EBINTU bingi omu bunaku obu biriyo nibihinduka na munonga omu maka. Ekyabaire nikireebwa nk’ekihikire nari eky’obuhangwa omu myaka 40 nari 50 ehweire, omu bunaku obu obumwe tikirikwikirizibwa. N’ahabw’ekyo, okureeberera eka omu muringo murungi tikyorobi. Kwonka, waakuratira obuhabuzi bw’omu Byahandiikirwe, noobaasa kusingura.

OMARWE N’EBI OINE

2. Ni mbeera ki ey’eby’entaasya erikureetera ab’omu ka kukora eshaaha nyingi?

² Abantu baingi omu bunaku obu tibarikumarwa n’ebintu bikye ebi baine omu maka gaabo. Nk’oku ab’eby’obushuubuzi omu nsi barikushohoza ebintu bingi omu bwingi kandi bakateeraho kubeihabeiha abantu kubigura, nikwo n’abashaija baingi n’abakazi baabo barikumara eshaaha nyingi aha mirimo barikuteeraho kusherura empiiha z’okugura ebintu ebyo. Abantu nyamwingi tikirikuborobera kutunga eby’okurya bya buri izooba. Nibaba baine kukora eshaaha nyingi, obumwe nibagira emirimo ebiri ahabw’okwenda kutunga empiiha z’okushashurira ebi barikwetenga. Abandi nibashemererwa ku barikutunga emirimo ahabw’okugira ngu omu nsi yoona tikyorobi okutunga omurimo. Embeera z’amaka hati tizoorobi, kwonka emisingye ya Baibuli neebaasa kuhwera amaka kushoboorora embeera ezo.

3. Ni musingye ki ogu entumwa Paulo yaagambireho, kandi okugugyenderaho nikubaasa kuhwera kuta omuntu kureeberera gye eka ye?

³ Entumwa Paulo akatunga oburemeezi omu by’entaasya. Omu kushoboorora oburemeezi obwo, akeega ekintu kikuru, eki arikugambaho omu baruha ye ei yaahandiikire munywani we Timoseo. Paulo akahandiika ati: “Ahakuba titurareetsire kintu mu nsi, kandi titurikubaasa kwihamu kintu; ku turaabe twine eby’okurya n’eby’okujwara, ebyo bigume bitumare.” (1 Timoseo 6:7, 8) N’eky’amazima, ab’omu ka tibarikwetenga eby’okurya, n’ebijwaro byonka. Nibeetenga n’ah’okutuura. Abaana nibeetenga kutunga obwegyese. Hariho n’okuraguriza oraarware hamwe n’enshohoza ezindi. Kwonka, omusingye gw’ebigambo bya Paulo nigukora na hati. Twaba nituteeraho kutunga ebi turikwetenga omu magara byonka beitu kutari kwemarira aha kusherura eby’obutungi, okureeberera eka nikwija kworoba.

4, 5. Okutebeekanisa kare n’okukora embaririra nikuhwera kuta omu kureeberera eka?

⁴ Ogundi musingye ogurikuhwera, guri omuri kimwe aha by’okureeberaho ebi Yesu yaahaire. Akagira ati: “N’oha omuriimwe owaakuba naayenda kwombeka omunaara, atabanze kushutama akabariirira eby’emirimo yaagwo, akamanya ku araabe aine eby’okuguheza?” (Luka 14:28) Yesu aha naagamba aha kutebeekanisa bukiri kare. Tureebire omu shuura ey’enyima oku ekyo kirikubaasa kuhwera abo abarikuteekateeka kutaaha omu bushwere. Kandi na baaheza kutaaha omu bushwere, okwetebeekanisa nikubahwera kureeberera gye eka. Okutebeekanisa kare nikutwariramu okukora embaririra, okareeba oku oraakorese gye ebirikukutaahiza. Omu muringo nk’ogwo eka neebaasa kutuubya aha nshohoza yaayo, ebiike empiiha z’okushashurira ebintu ebirikwetengwa munonga buri izooba kandi eyerinde amabanja agatarikwetengyesa.

⁵ Omu mahanga agamwe, okukora embaririra nikibaasa kumanyisa okwetantara okweguza empiiha aha magoba maingi ahabw’okwenda kugura ebintu ebitarikwetengyesa munonga. (Enfumu 22:7) Nikibaasa n’okumanyisa okwetantara kugura ebintu ebi waaba otetebeekaniise kugura—otabandize kumanya yaaba byaba nibyetengwa hamwe n’ebirarugyemu. Ekindi, okugira embaririra nikuhwera kutashiishira empiiha omu kuteera zaara, omu kureetsa n’omu kunywa amaarwa ebirikushiisha eby’entaasya y’eka, kandi n’ebikorwa ebyo nibihenda emisingye ya Baibuli.—Enfumu 23:20, 21, 29-35; Abarooma 6:19; Abaefeso 5:3-5.

6. Ni mazima ki g’omu Byahandiikirwe agarikubaasa kuhwera abooro?

⁶ Kandi shi abo abari abooro ahabw’embeera eziriho? Abo nibabaasa kuhuumurizibwa baamanya ngu oburemeezi oburi omu nsi egi nibwija kuhwaho. Omu nsi ensya eri haihi kubaho, Yehova naija kumaraho obworo n’oburemeezi obundi bwona oburikuteganisa abantu. (Zaaburi 72:1, 12-16) Omu bwire obu, Abakristaayo ab’amazima, n’obu baakuba bari abooro munonga, tibarikuhwa matsiko, kureka nibeesiga ekiraganiso kya Yehova eki: “Tindikutsigaho, kandi tindikuhemukaho na kakye.” N’ahabw’ekyo Omukristaayo atarikubangaanisa, naabaasa kugamba ati: “Mukama niwe muhwezi wangye, tinditiina.” (Abaheburaayo 13:5, 6) Omu biro ebi ebigumire, omu miringo mingi Yehova ahwereire abaramya be abarikugyendera aha misingye ye kandi bakebembeza eby’Obukama bwe omu magara gaabo. (Matayo 6:33) Baingi aharibo nibahamya ebigambo by’entumwa Paulo ebi: “Omu kintu kyona n’omu miringo yoona nkeega oburyo bw’okumarwa, omu kwiguta n’omu njara, omu kugira ebishaagire kandi n’omu bworo. Nimbaasa kukora byona omuri Kristo ompa amaani.”—Abafilipi 4:12, 13.

OKUHWERAHWERANA OMU MIRIMO

7. Ni bigambo ki ebya Yesu, ebirikuhwera omu kureeberera gye eka byaba bigyendeirweho?

⁷ Yesu ari haihi kuhendera obuheereza bwe omu nsi, akagira ati: “Kunda mutaahi waawe nk’oku oyekunda.” (Matayo 22:39) Okugyendera aha buhabuzi obu nikuhwera munonga omu kureeberera eka. Mbwenu, abataahi barungi, abarikukundana munonga nibo baahi, baaba batari abo abarikutuura hamwe omu ka—omushaija n’omukazi we, abazaire n’abaana baabo? Abantu b’omu ka emwe nibabaasa kworekana bata rukundo?

8. Ab’omu ka nibabaasa kworekana bata rukundo?

⁸ Nibabaasa kugyorekana buri omwe omu ka yaahikiiriza obujunaanizibwa bwe. N’ahabw’ekyo, abaana baine kwegyesibwa kubiika ebintu baaheza kubikoresa, yaaba emyenda nari eby’okuzaanisa. Nikibaasa kwetengyesa obwire n’amaani okuboneza eka otwariiremu okwozya ebintu buri izooba. Kwonka boona omu ka baahwerahwerana nikihwera munonga omu kureeberera eka. N’eky’amazima obumwe ebintu nibibaasa kutaba mubuteeka, kwonka boona nibabaasa kukorera hamwe kurinda eka kuguma ecumire gye n’omu kuteguura baaheza kurya. Omu ka haaba harimu abaine obugara, abarikwenda kukora emirimo ei barikukunda munonga yonka, abarikukora bagyemirwe ekyo nikikwata ahari buri omwe omu ka egyo. (Enfumu 26:14-16) Kwonka, baakora beekundiire nihabaho okushemererwa omu ka yaabo. “Ruhanga akunda efura.”—2 Abakorinso 9:7.

9, 10. (a) Ni mirimo ki mingi ei abakazi barikukira kukora omu ka, kandi abandi nibabaasa kubahwera bata? (b) Ni buhabuzi ki oburikukwata aha mirimo y’eka obwaheebwa?

⁹ Haaba hariho okukundana kandi buri omwe arikufa ahari mutaahi we nihabaasa kutabaho oburemeezi bw’amaani omu maka agamwe. Baanyina abaana nibo nyomyo omu kukora emirimo y’eka. Nibareeberera abaana baabo, baboneza eka, bogyeza ab’omu ka, kandi bagura eby’okurya bagaruka babiteeka. Omu mahanga agamwe, abakazi nibahinga emisiri, baguza ebihingwa omu butare, nari bahwera omu miringo endiijo erikwongyera aha ntaasya y’eka. N’ei kyabaire kitari ky’obuhangwa abakazi abashweirwe kukora emirimo y’aheeru y’eka, hati embeera neegyemesereza baingi ahari bo kugikora. Omukazi oshweirwe kandi oine abaana orikukora emirimo nk’egyo n’obweziriki ashemereire kusiimwa. ‘Nk’omukazi w’omutima’ orikugambwaho omu Baibuli, nawe naakora n’amaani obwire bwona. “Kandi tariira koya.” (Enfumu 31:10, 27) Eki tikirikumanyisa ngu, omukazi niwe aine kukora emirimo y’omu ka wenka. Omushaija n’omukazi we bombi omu mwabazyo baaruga aha mirimo yaabo bakagaruka omu ka, omukazi niwe wenka shi oine kukora emirimo yoona y’omu ka obwo omushaija n’abandi omu ka bahuumwireho? Ngaaha buzima. (Gyeragyeranisa 2 Abakorinso 8:13, 14.) Nk’eky’okureeberaho, omukazi yaaba ateekire eby’okurya, nikibaasa kumushemeza abandi nabo baamuhwera bakatebeekanisa emeeza, abamwe bakagura ebindi ebirikwetengwa, ninga shi bakateereza omu nju. Eego, boona nibabaasa kukwatanisa omu mirimo.—Gyeragyeranisa Abagalatia 6:2.

¹⁰ Abamwe nibabaasa kugira bati: “Owaitu omushaija tarikukora emirimo nk’egyo.” Nikibaasa kuba nikwo kiri, kwonka ni kirungi kuteekateeka aha nshonga egi: Yehova Ruhanga ku yaatandikireho eka, tarataireho ekiragiro ngu emirimo emwe ekorwe abakazi bonka. Izooba rimwe, obu Abrahamu omushaija omwesigwa yaataayayirwa abagyenyi b’omutaano kuruga ahari Ruhanga, nawe akeejumba omu kutebeekanisa n’omu kugabura eby’okurya. (Okutandika 18:1-8) Baibuli neehabura eti: ‘Abashaija bashemereire kukunda abakazi baabo nk’emibiri yaabo bonka.’ (Abaefeso 5:28) Aha muheru gw’eizooba omushaija yaahurira aruhire kandi arikwenda kuhuumuraho, mbwenu omukazi we naaba ataruhire munonga n’okukira omushaija? (1 Petero 3:7) Buzima, n’eky’oburyo kandi ekikorwa kya rukundo omushaija okuhwera omu mirimo y’aha ka.—Abafilipi 2:3, 4.

11. Ni mu muringo ki ogu Yesu yaataireireho buri omwe omu ka eky’okureeberaho kirungi?

¹¹ Yesu akataho eky’okureeberaho kirungi omu kushemeza Ruhanga n’omu kureetera bagyenzi be kushemererwa. N’obu araabe atarataahire mu bushwere, Yesu n’eky’okureeberaho kirungi ky’abashaija, abakazi hamwe n’abaana. Akeegambaho ati: ‘Omwana w’omuntu taraizire kuheerezibwa, kureka okuheereza abandi.’ (Matayo 20:28) Ka nikishemeza okureeba amaka agarimu abantu abarikuteeraho kutwaza batyo!

OBWECUMI—AHABW’ENKI BURI BUKURU?

12. Niki eki Ruhanga arikwenza abo abarikumuheereza?

¹² Ogundi musingye gwa Baibuli ogurikubaasa kuhwera omu kureeberera eka nigushangwa omu 2 Abakorinso 7:1. Aharikugira hati: “Tweyozyeho oburofa bwona obw’aha mubiri n’obw’omu mwoyo.” Abo abarikworobera ebigambo ebyo nibaikirizibwa ahari Yehova, orikwenda ngu tube omu ‘diini eshemeire etaine kamogo.’ (Yakobo 1:27) Kandi n’eka y’abo abarikubyorobera neeheebwa emigisha.

13. Ahabw’enki obwecumi ni bukuru omu kureeberera eka?

¹³ Nk’eky’okureeberaho, Baibuli netuhamiza ngu obunaku nibwija kuhika obu endwara n’okurwara biriba bitakiriho. Omu bwire obwo, “tihaine mutuuzi waayo origira ati: Ndwaire.” (Isaaya 33:24; Okushuuruurwa 21:4, 5) Kwonka ekyo kitakabaireho, abantu ba buri ka nibaija kuguma nibarwara. Paulo na Timoseo nabo bakaba barwara. (Abagalatia 4:13; 1 Timoseo 5:23) Kwonka, abahangu omu by’obushaho, nibagira ngu endwara enyingi nizibaasa kwetantarwa. Amaka ag’obwengye nigerinda endwara ezirikubaasa kuzibirwa gaayerinda oburofa bw’omubiri n’obw’eby’omwoyo. Ka tureebe oku garikubaasa kukikora.—Gyeragyeranisa Enfumu 22:3.

14. Ni mu muringo ki ogu emicwe mirungi erikubaasa kurinda ab’omu ka kutakwatwa endwara?

¹⁴ Obwecumi obw’eby’omwoyo nibutwariramu okugira emicwe mirungi. Nk’oku kirikumanywa gye, Baibuli neehiga abantu kugira emicwe mirungi kandi ejumiirira okuteerana kw’abantu kwona okw’aheeru y’obushwere. “Abashambani, . . . nari abeegira abakazi, nari ebitingwa . . . tibarihungura bukama bwa Ruhanga.” (1 Abakorinso 6:9, 10) Okukuratira emisingye egi ni kikuru munonga aha Bakristaayo abatwire omu nsi egi esiisikaire. Okukora ekyo nikishemeza Ruhanga kandi nikihwera ab’omu ka kwetantara endwara z’obushambani nka Siriimu, ebihooya, n’enziku.—Enfumu 7:10-23.

15. Ha eky’okureeberaho ekirikworeka ngu okuteetantara ebirikushiisha omubiri nikureeta endwara.

¹⁵ ‘Okweyozyaho oburofa bwona obw’omubiri’ nikihwera ab’omu ka kwerinda ezindi ndwara. Endwara nyingi nizireetwa oburofa. Eky’okureeberaho n’omuze gw’okureetsa. Okureetsa nikushiisha ebihaha, ebijwaro hamwe n’omwoya ogu turikwitsya kandi nikurwaza n’abantu. Abantu baingi nibafa buri mwaka ahabw’okureetsa etaabe. Kiteekateekeho, abantu baingi buri mwaka ti bakurwaire kandi bakafa juba, kuri nibeerinda ‘ebirikushiisha omubiri.’

16, 17. (a) Ni kiragiro ki eki Yehova yaahaire Abaisraeli kubahwera omu kwerinda endwara? (b) Omusingye oguri omu Eky’Ebiragiro 23:12, 13 nigubaasa kugyenderwaho guta omu maka?

¹⁶ Ka tureebe eky’okureeberaho ekindi. Emyaka nka 3,500 ehingwire, Ruhanga akaha eihanga rya Israeli Ebiragiro bye kubarinda omu kuramya kwabo n’omu mituurire yaabo. Ebiragiro ebyo bikahwera eihanga eryo okwetantara endwara birikubooreka emitindo erikukwata aha bwecumi. Kimwe aha biragiro ebyo kikaba nikikwata aha kuziika obubi hare n’orusiisira kugira ngu omwanya ogu baabaire nibatuuramu gugume gushemeire. (Eky’Ebiragiro 23:12, 13) Ekiragiro ekyo ekya ira na hati nikikora. N’omu bunaku obu, abantu nibarwara kandi bafa ahabw’okutakuratira kiragiro ekyo.a

¹⁷ Okuhikaana n’omusingye gw’omu kiragiro ekyahairwe Abaisraeli, ekinaabiro hamwe n’ekihorooni—eby’omunju nari aheeru y’enju—biine kuguma bicumire gye. Ekihorooni kyaba kiri ekirofa, kandi kitafundikiire, enshohera nizitaahamu kandi zitwara oburofa omu myanya endiijo ey’eka—n’aha by’okurya ebi turikurya. Ekindi, abato n’abakuru baine kunaaba omu ngaro baaruga omu kihorooni. Baaba batakozire batyo, nibaija n’obukooko omu ngaro zaabo. Okurugiirira aha mushaho omwe omuri Bufaransa, okunaaba omu ngaro “na hati n’omuringo murungi ogw’okwerinda endwara z’omunda, ez’ebihaha, kandi hamwe n’ez’aha mubiri.”

18, 19. Ni buhabuzi ki obwaheebwa okubaasa kurinda obwecumi omu nju n’obu yaakuba eri omu kicweka ekirimu oburofa?

¹⁸ N’eky’amazima, okugira eka ecumire gye nikuguma waaba nootuura omu kicweka ekirimu oburofa. Omwe orikumanya gye emyanya nk’egyo nashoboorora ati: “Omu bwire bw’omushana nikiba kitoorobi okurinda ebintu kuguma bicumire gye. Omuyaga gw’amaani nigureeta omucucu omu nju yoona. . . . Abantu baaba baingi omu ndembo, n’omu byaro, nakyo nikireeta akabi aha magara. Emifuregye eyigaire, ebisasiro bingi ebijunzire, ebihorooni ebirofa ebirikukoresibwa abantu baingi, embeba ezirikujanjaza endwara, ebiyenje, hamwe n’enshohera nibiba biri omu myanya mingi.”

¹⁹ Okurinda obwecumi omu mituurire nk’egi kigumire. N’obu kiraabe kiri kityo, okuteeraho nikurugamu ebirungi. Esaabuuni, amaizi, n’okuteeraho kuba omwecumi tibirikutwara mpiiha nyingi nk’okugura emibazi nari kuza kuraguza omu irwariro. Ku oraabe nootuura omu mwanya nk’ogwo, teeraho nk’oku kirikubaasika, kurinda enju yaawe n’aheeru yaayo kuguma hacumire, hatariho masha g’amatungo. Omuhanda ogurikuza aha ka yaanyu gwaba nigukira kuzamu ebyondo omu bwire bw’enjura, noobaasa kutamu amabaare okwerinda kutaatsya ebyondo omu nju. Ab’omu ka egyo nibabaasa kujuura enkaito nari siripa batakataahire omu nju. N’ekindi, mwine kurinda omwanya ogu murikutahamu amaizi gugume gucumire. Nikitebeerezibwa ngu abantu obukaikuru nka bubiri nibafa ahabw’endwara ezirikureetwa amaizi amarofa n’emitindo y’obwecumi eri ahansi.

20. Obwecumi bw’eka niburugiirira ahari baahi?

²⁰ Obwecumi bw’eka niburugiirira ahari buri omwe—omushaija, omukazi we, abaana baabo, hamwe n’abagyenyi. Omukazi omwe ow’omuri Kenya oine abaana munaana akagira ati: “Boona beegire okukora emirimo yaabo omu ka.” Eka ecumirwe gye, neehaisa ekitiinisa abarikugituuramu. Abantu ba Spania baine enfumu erikugira eti: “Obworo tibwo burofa.” N’obu waakuba nootuura omu nju mpango, nari nkye, nari omu kafuuha, obwecumi ni kikuru munonga okubaasa kwetantara endwara omu ka.

OKUTUSIIMA NIKUTUHIGA

21. Okuhikaana n’ebiri omu Enfumu 31:28, niki ekirikubaasa kureetaho okushemererwa omu ka?

²¹ Ekitabo kya Enfumu nikigamba aha mukazi w’omutima kiti: “Abaana be baimuka, bamweta ow’omugisha; kandi na iba amusingiza.” (Enfumu 31:28) Ni ryari obu ohereeruka kusiima omwe aha b’omu ka yaanyu? Twena nitushemererwa omuntu yaatusiima aihire aha mutima. Omukazi naashemererwa yaamanya ngu iba naamusiima omu bi arikukora na rukundo ei arikumworeka. (Enfumu 15:23; 25:11) Kandi ni kirungi omukazi kwebaza iba ahabw’emirimo ye ey’aheeru y’eka n’ey’omuka. N’abaana nabo nibashemererwa abazaire baabo ku barikubasiima ahabw’emirimo ei barikukora omuka, aha ishomero, n’omu kibiina Ekikristaayo. Okusiima omuntu ka ni kikuru! Nikikwihaho ki okugira oti: “Yebare”? Tikiriho, kwonka okwebaza ab’omuka buzima nikibahiga.

22. Okugira eka ‘ehamiire kimwe’ nikyetengyesa ki, kandi nitubaasa kugitunga tuta?

²² Ahabw’enshonga nyingi, tikyorobi kureeberera eka. Kwonka nabwe, nikibaasika. Enfumu ya Baibuli neegira eti: “Ahabw’obwengye enju eyombekwa, n’ahabw’okwetegyereza ehamira kimwe.” (Enfumu 24:3) Boona ab’omu ka nibabaasa kugira obwengye n’okwetegyereza baateeraho kwega ebi Ruhanga akunda kandi bakabigyenderaho. Okuteeraho kugira eka erimu okushemererwa ka nikurugamu ebirungi!

[Obugambo obw’Ahansi]

EMISINGYE YA BAIBULI EGI NEEBAASA KUHWERA ETA . . . AB’OMU KA KUREEBERERA EKA YAABO?

N’eky’obwengye okumarwa n’ebi twine.—1 Timoseo 6: 7, 8.

Yehova tarihemuka aha bari kumuheereza.—Abaheburaayo 13:5, 6.

Okukunda abandi n’akamanyiso kakuru ak’Abakristaayo.—Matayo 22:39.

Abakristaayo nibaguma bari abeecumi omu by’omubiri n’omu by’omwoyo.—2 Abakorinso 7:1.

[Akabokisi aha rupapura 45]

AMAIZI MARUNGI, AMAGARA MARUNGI

Omu mahanga ei kigumire okutunga amaizi marungi kandi n’ei emitindo y’obwecumi ekiri ahansi munonga, Ekitongore ky’eby’Amagara eky’Ensi Yoona nikiha abantu abarikutuurayo obuhabuzi oburikukora.

“Tunga amaizi g’okunywa kandi ogabiike omu bintu ebicumire gye. Eki orikubiikamu amaizi kigume kifundikiire kandi otakaikiriza abaana n’amatungo kukinyweramu. . . . Waaba nootahamu amaizi, koresa ekintu ky’omukono muraingwa ekitebeekanisiibwe ahabw’omurimo ogwo gwonka. Eki orikubiikamu amaizi, kyozye gye omunda n’aheeru buri izooba.

“Teeka amaizi g’okutekyesa eby’okurya n’eby’okunywa by’abaana. . . . Amaizi ago tigaine kutabura munonga.”

[Ebishushani ebiri aha rupapura 42]

Okucuma eka n’omurimo gwa boona omu ka

[Ekishushani ekiri aha rupapura 47]

Okurinda ebintu bicumire gye tikirikutwara mpiiha nyingi nk’okugura emibazi