EKIBUUZO 9
Nyine Kwikiriza ngu Ebintu Bikabaho Bubaho?
NOIJA KUKORA KI?
Teekateeka ahari eki: Alex tarikumanya ky’okukora. Atwire naikiririza omuri Ruhanga n’okuhangwa. Kwonka hati omwegyesa we wa biology naagamba ahamize ngu ebintu buzima bikabaho bubaho, kandi ngu eki nikyegamira aha kucondooza kwa sayansi okuhikire. Alex tarikwenda kureebeka nk’omushema. Naayebuuza ati: ‘Abanyasayansi ku baraabe baatungire obuhame ngu ebintu bikabaho bubaho, niinye oha orikubaasa kuhakanisa?’
Ku ogire ngu niiwe Alex, okaikiriize enyegyesa erikugira ngu ebintu bikabaho bubaho ahabw’okugira ngu ebitabo nibyoreka ngu ehikire?
TEEKATEEKA AHARI EKI!
Abarikwikiriza ngu ebintu bikahangwa n’abarikugira ngu bikabaho bubaho nibarahuka kugamba eki barikwikiriza batarikumanya ahabw’enki buzima nibaikiriza batyo.
Abamwe nibaikiriza ngu ebintu bikahangwa ahabw’okugira ngu nikyo barikwegyesibwa omu kanisa.
Abamwe nibaikiriza ngu ebintu bikabaho bubaho ahabw’okuba ekyo nikyo barikwegyesibwa aha ishomero.
EBIBUUZO MUKAAGA BY’OKUTEEKATEEKAHO
Baibuli neegira eti: “Enju yoona eyombekwa omuntu nanka, kwonka Omwombeki w’ebintu byona ni Ruhanga.” (Abaheburaayo 3:4) Mbwenu shi n’eky’oburyo kukiikiriza?
Okugira ngu ebiine amagara tihaine waabihangire n’eky’obusaasi nk’okugira ngu enju egi tihaine waagyombekire
NIBAGIRA NGU: Ebintu byona ebiri omu nsi n’omu iguru bikabaho ahabw’okubaruka kw’amaani.
1. Niki nari n’oha owaaretsireho okubaruka okwo?
2. Niki ekirikukora amakuru, ngu ebintu bikaruga ahari busha nari ngu haine ou birikukomookaho?
NIBAGIRA NGU: Abantu bakaruga omu nyamaishwa.
3. Abantu ku baraabe baarugire omu nyamaishwa nk’empundu, ahabw’enki obwengye bw’abantu nibukirira kimwe obw’empundu?
4. Ahabw’enki nangwa n’ebihangirwe ebitari by’amaani bigumire munonga kwetegyereza?
NIBAGIRA NGU: Hariho obuhame oburikworeka ngu ebintu bikaruga omu bindi.
5. Mbwenu shi orikwikiriza eki naabaasa kutunga obuhame?
6. N’abantu bangahi abarikwiriza ngu ebintu bikaruga omu bindi ahabw’okugira ngu bagambiirwe ngu abantu abanyabwengye nibakiikiriza?
“Waaba noogyenda omu kibira reero okashangayo enju nungi, noobaasa kugira oti: ‘Eki ka nikishemeza! Kwonka shi noobaasa kuteekateeka ngu emiti ekagwa omu muringo ogutebeekanisiibwe gye reero yaarugamu enju egyo?’ Ngaaha buzima! Ekyo ti ky’oburyo. Mbwenu shi ahabw’enki twine kuteekateeka ngu ebintu byona bikabaho bubaho?”—Julia.
“Teekateeka omuntu yaakugira ngu eiteerero ry’ebitabo ribarukire bwino yoona yaatataana aha bisiika n’edaari reero yaakora ekitabo ky’akashoboorozi. Ekyo okaakiikiriza?”—Gwen.
AHABW’ENKI NYINE KWIKIRIRIZA NGU HARIHO RUHANGA?
Baibuli neetuhiga ‘kugyeza byona.’ (Abatesalonika 5:21) Eki nikimanyisa ngu toshemereire kwikiririza omuri Ruhanga ahabwa
ENYEHURIRA (Ninteekateeka ngu hashemereire kuba hariho amaani ag’ahaiguru)
EKI ABANDI BARIKUKORA (Nintuura omu kicweka ky’abanyadiini)
OKUGYEMESEREZIBWA (Abazaire bangye bakankuza ndikwikiriza ngu hariho Ruhanga tinyine ky’okukora)
Omu mwanya gw’ekyo, oshemereire kuba oine enshonga zihikire ezirikukureetera kwikiriza.
“Ku ndikuba ndi omu kibiina mpurikiize omushomesa naashoboorora oku omubiri gwaitu gurikukora, nimba ntaine kubanganisa kwona omu biteekateeko byangye ngu hariho Ruhanga. Buri kicweka ky’omubiri kiine omugasho gwakyo, nangwa n’akakye munonga, kandi n’emirimo emwe neekorwa tutarikumanya. Waateekateeka aha bi omubiri gurikubaasa kukora, ebiteekateeko nibiruha!”—Teresa.
“Ku ndikureeba ekyombeko kiraingwa, emeeri, nari emotoka, ninyebuuza nti: ‘N’oha owaagikozire?’ Nikyetengyesa abantu abaine obwengye kukora emotoka, ahakuba ebyoma byayo bingi nibiba biine kukora gye emotoka yoona kubaasa kugyenda. Ku haraabe hariho abarikukora emotoka, hashemereire kuba hariho owaahangire abantu.”—Richard.
“Ku naagumire niinyega sayansi, eky’okugira ngu ebintu bikabaho bubaho kikaguma nikihwa amaani. . . . Nyowe nindeeba ngu nikyetengyesa okwikiriza kwingi kugira ngu ebintu bikabaho bubaho okukira okwikiriza ngu hariho omuhangi.”—Anthony.
EKY’OKUTEEKATEEKAHO
N’obu abanyasayansi baraabe bamazire emyaka mingi nibacondooza, tibakatungire nshoboorora ei barikwikirizanaho erikukwata aha ky’okugira ngu ebintu bikabaho bubaho. Abanyasayansi ku baraabe batarikubaasa kwikirizana kandi obwo bari abahangu, mbwenu shi nooba ogwire kubanganisa aha nyegyesa yaabo egyo?