Ebijuriziibwe omu Katabo k’Obuheereza Bwaitu N’oku Turikutwaza
NOVEMBA 1-7
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | YOSHUA 18-19
“Oku Yehova Yaabaganisemu Ensi omu Muringo gw’Obwengye”
it-1-E 359 kacw. 1
Ensharo
Nikireebeka ngu okubaganisiza enganda eitaka kukaba nikurugiirira aha bintu bibiri: ebyabaire biruga omu kuteera enteenyu, n’obuhango bw’oruganda. Nibabaasa kuba baabaire bateera enteenyu kumanya ahu buri ruganda rwabaire rwine kuza, yaaba omu bukiizi-bwa-buryo nari obwa-bumosho, burugwa-izooba nari burengyerwa-izooba, omu mpita nari omu nshozi. Ebyabaire biruga omu kuteera enteenyu bikaba nibyoreka eki Yehova yaabaire acwamu, n’ahabw’ekyo kikaba kibahwera kutagira eihari nari entongane omu nganda. (Enf 16:33) Kandi Ruhanga akakoresa omuringo ogu kubaasa kuhamya ngu buri ruganda rwatunga obuhunguzi oburi kuhikaana n’obunabi obu Yakobo yaagambire ari haihi kufa oburi omu Okutandika 49:1-33.
it-1-E 1200 kacw. 1
Obuhunguzi
Amataka g’obuhunguzi. Obuhunguzi obu Abaisraeli baabaire batunga bakaba babuheebwa Yehova, owaahaire Musa ensharo y’ensi yaabo. (Kub 34:1-12; Yos 1:4) Musa akaha batabani ba Gaadi, batabani ba Reubeeni, n’ekicweka ky’oruganda rwa Manaase ekicweka kyabo. (Kub 32:33; Yos 14:3) Ab’enganda ezindi bakatunga obuhunguzi bwabo bwanyima y’okuteera enteenyu barikwebemberwa Yoshua na Eleazaari. (Yos 14:1, 2) Okuhikaana n’obunabi bwa Yakobo oburi omu Okutandika 49:5, 7, Simeoni na Leevi tibaratungire ekicweka ekyabo ahabwabo kuba obuhunguzi. Simeoni akaheebwa eitaka (otwariiremu n’endembo) omu kicweka kya Yuda (Yos 19:1-9), kandi Leevi ekatunga endembo 48 omu bicweka by’enganda zitari zimwe. Ahabw’okugira ngu Abaleevi bakaba bahairwe obujunaanizibwa bw’omutaano omu ihema, Yehova niwe yaabaire ari obuhunguzi bwabo. Bakaba batunga kimwe kya ikumi nk’obuhunguzi bwabo ahabw’emirimo ei baabaire nibakora omu buheereza bwabo. (Kub 18:20, 21; 35:6, 7) Amaka gakaba gatunga obujunaanizibwa omu kicweka ky’oruganda rwabo. Amaka ku gaabaire gongyera kugira abaana baingi b’aboojo kandi bakaheebwa obuhunguzi, nikwo baabaire baguma nibabaganisa eitaka omu bucweka bukye.
it-1-E 359 kacw. 2
Ensharo
Bwanyima y’okuteera enteenyu buri ruganda rukamanya ekicweka eki rwine kutwara, bakaba bacwamu ensharo y’omwanya kurugiirira aha kintu kya kabiri: obuhango bw’oruganda. “Ensi egyo muryagihungura nimugiteerera enteenyu, nk’emiryango yaanyu oku eri; abaingi muryabaha obuhunguzi bwingi, n’abakye mubahe bukye; ahu enteenyu erikwatira omuntu, niho hariba ahakwe.” (Kub 33:54) Bakaba baine kukoresa enteenyu kumanya omwanya ogu buri ruganda rwabaire rwine kutunga, kwonka bakaba nibabaasa kukoramu empindahinduka omu buhango bw’ekicweka kurugiirira aha buhango bw’oruganda. N’ahabw’ekyo, ku baashangire ekicweka kya Yuda kiri kihango, bimwe aha bicweka byabo bakabiha oruganda rwa Simeoni.—Yos 19:9.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
it-1-E 359 kacw. 5
Ensharo
Ebirikukwata aha kubaganisa ebicweka by’oburengyerwa-izooba bwa Yorudani nibyoreka ngu bakabanza kuteera enteenyu kumanya ahu ab’oruganda rwa Yuda (Yos 15:1-63), Yosefu (Efuraimu) (Yos 16:1-10), na kimwe kya kabiri ky’oruganda rwa Manaase baabaire baine kutuura, (Yos 17:1-13) kandi bakacwamu ensharo zaabo n’endembo zaabo. Kwonka bwanyima, nikireebeka okubaganisa eitaka kukeemerezibwamu, kuruga obu Abaisraeli baaruga Gilugali bakaza Shiilo. (Yos 14:6; 18:1) Obwire obu baamazire beemereize okubaganisa eitaka kwonka Yoshua akagambira enganda mushanju ezaabaire zitsigaire kurekyera aho kweziringa kuza kutuura omu bicweka ebyabaire bibahairwe. (Yos 18:2, 3) Hariho enshonga nyingi ezihairwe ezirikubaasa kuba zaareeteire enganda mushanju kweziringa, abamwe bakagira ngu ahabw’okugira ngu ab’enganda mushanju bakatunga eminyango mingi obu basingura amahanga agandi kandi bakaba baine obusingye batakitiinatiinisibwa Abanyakanaani, nikibaasa kuba kyabareeteire kutarahuka kutwara obuhunguzi obu baabaire bahairwe. Abaisraeli okutiina abazigu baabo abaabaire baine maani nikibaasa kuba kyabareetaire kweziringa kutwara obuhunguzi bwabo. (Yos 13:1-7) Kandi, bakaba batarikumanya gye ekicweka eki waakigyeragyeranisa ebi baabaire baahaire enganda ezimwe.
NOVEMBA 8-14
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | YOSHUA 20-22
“Ebi Turikwegyera aha Kutaikirizana Okwabaireho”
w06-LU 5/1 5 kacw. 3
Ebinaakuyamba Okuba n’Empuliziganya Ennungi ne Munno mu Bufumbo
Omuntu bw’ayogera ekimuli ku mutima, omulala tasobola kumutegeera bubi. Ng’ekyokulabirako, okusinziira ku byafaayo by’Abaisiraeri, ab’ekika kya Lewubeeni, Gaadi, n’ekitundu ky’ekika kya Manase abaali babeera ebuvanjuba wa Yoludaani bwe baazimba “ekyoto ekinene” okumpi n’omugga Yoludaani, ebika ebirala byabategeera bubi. Nga balowooza nti baganda baabwe abali ebuvanjuba wa Yoludaani bakoze ekikolwa eky’obwewagguzi, ebika ebyali ebugwanjuba byateekateeka okulumba baganda baabwe abo be baalowooza okuba ‘bakyewaggula.’ Nga tebannabalumba, baasooka kubatumira babaka. Ng’ekyo kyali kya magezi nnyo! Baakizuula nti ekyoto ebika ebyali ebuvanjuba wa Yoludaani kye byali bizimbye tekyali kya kuweererezaako ssaddaaka ezaali zitakkirizibwa mu Mateeka. Baakitegeera nti baakizimba lwa kuba baali beeraliikirira nti mu maaso eyo bazukkulu b’ebika ebiri ebugwanjuba wa Yoludaani bandigambye abaana baabwe nti ‘tebaalina nkolagana na Katonda wa Isiraeri.’ Ekyoto ekyo baali bakikoze bube obujulirwa obulaga nti nabo baali baweereza ba Yakuwa. (Yoswa 22:10-29) N’olw’ensonga eyo, baakiyita Mujulirwa kubanga kyali kikola ng’obujulirwa obulaga nti nabo baali bakimanyi nti Yakuwa ye Katonda w’amazima.—Yoswa 22:34.
w08-LU 11/15 18 kacw. 5
‘Luubirira Ebintu Ebireeta Emirembe’
Abaisiraeri abamu bayinza okuba nga baali balaba nti ekyoto ekyo bwali bujulizi bwa nkukunala obulaga nti amateeka gaali gamenyeddwa, era nti okubazinduukiriza kyali kijja kubayamba obutafiirwa balwanyi bangi. Naye mu kifo ky’okupapa, ab’ebika ebyali ebugwanjuba wa Yoludaani baasalawo okutuma ababaka bagende eri baganda baabwe boogere nabo ku nsonga eyo. Baababuuza nti: “Kyonoono ki kino kye mwayonoona eri Katonda wa Isiraeri, okukyama leero obutagoberera Mukama?” Ekituufu kyali nti ab’ebika ebyazimba ekyoto baali tebalina kikyamu kyonna kye bakoze. Naye bandyeyisiza batya nga banenyezeddwa mu bukyamu? Bandiyombesezza abo ababanenya oba bandigaanye okwogera nabo? Baddamu na bukkakkamu ne babannyonnyola nti ekyoto baali bakizimbye lwa kwagala kuweereza Yakuwa. Okuddamu bwe batyo kyabayamba okukuuma enkolagana yaabwe ne Katonda era beewala okuyiwa omusaayi. Ate era, okwogera n’obukkakkamu kyayamba okumalawo obutakkaanya obwo n’okuzzaawo emirembe.—Yos. 22:13-34.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
it-1-E 402 kacw. 3
Kanaani
N’obu Abanyakanaani abaingi baraabe batarasingwirwe kandi baayangire kutegyekwa Abaisraeli, Baibuli neeyoreka ngu Yehova akaha “Abaisraeli ensi yoona ei yaarahiire kuha baishenkurubo,” kandi “yaabaha okuhuumura embaju zoona,” kandi “omu bigambo byona ebirungi ebi [Yehova] yaagambiire ab’enju y’Abaisraeli, tihariho na kimwe ekyabuzire; byona bikaba kwo.” (Yos 21:43-45) Abazigu b’Abaisraeli boona bakaba nibabatiina kandi batakibeerariikiriza. Ruhanga akaba yaagizire ngu akaba naaza kubinga Abanyakanaani “mporampora” kugira ngu enyamaishwa z’omu ihamba zitakaakanya ensi ekaba ekifurukwa. (Kur 23:29, 30; Bir 7:22) N’obu Abanyakanaani baraabe baabaire baine eby’okurwanisa by’amaani, otwariiremu n’ebigaari by’okurwanisa eby’ebyoma, Abaisraeli bakaba batarikubaasa kwekwatsa Yehova ngu akaremwa kubahwera kusingura ebicweka ebimwe. (Yos 17:16-18; Bar 4:13) Kureka, Baibuli neeyoreka ngu Abaisraeli bakaba baremwa kusingura ahabw’okutaguma bari abeesigwa ahari Yehova.—Kub 14:44, 45; Yos 7:1-12.
NOVEMBA 15-21
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | YOSHUA 23-24
“Obuhabuzi bwa Yoshua Obw’aha Muheru obu Yaahaire Eihanga rya Israeli”
it-1-E 75
Okukwatanisa
Abaisraeli ku baahikire omuri Kanaani, Ensi Eyaraganisiibwe bakahikwaho embeera y’omutaano. Ruhanga ow’Obushoboorozi Bwona akaba araganiise Abaisraeli kutwara ensi egyo kubaasa kuhikiiriza eki yaaraganiise b’ishenkurubo. N’ahabw’ekyo, tibarataahiremu nk’abashuhuuki, kandi Yehova akabazibira kukwatanisa n’amahanga agaabaire nigaramya baaruhanga b’ebishuba. (Kur 23:31-33; 34:11-16) Bakaba baine kuguma niboorobera Ebiragiro bya Ruhanga, bitari by’amahanga agandi agaabaire nigaza kucwekyerezibwa. (Lev 18:3, 4; 20:22-24) Kandi akabarabura kutaza omu bushwere n’amahanga agandi. Okutaaha omu bushwere n’abakazi kuruga omu mahanga agandi kikaba nikiza kubareetera kugira abanyabuzaare abatarikuramya Yehova kandi abarikwejumba omu kuramya kw’ebishuba n’emigyezo yaakwo, ekyabaire nikibaasa kubarugiramu kwejumba omu kuramya okwebishuba.—Bir 7:2-4; Kur 34:16; Yos 23:12, 13.
w07-LU 11/1/07 26 kacw. 19-20
Ekigambo kya Yakuwa Tekiremererwa
19 Mazima ddala okusinziira ku bye tulabye n’amaaso gaffe, tuyinza okugamba nti: “Tewali kigambo kimu ekitatuuse mu birungi byonna Mukama Katonda wammwe bye yaboogerako; byonna bibatuukidde, tewali na kimu mu ebyo kitatuuse.” (Yoswa 23:14) Yakuwa anunula, akuuma, era alabirira abaweereza be. Oyinza okunokolayo ekisuubizo kye kyonna ekyalema okutuukirira mu kiseera kye ekigereke? Tosobola n’akatono. Kya magezi okwesiga Ekigambo kya Katonda.
20 Kiri kitya ku biseera eby’omu maaso? Yakuwa atusuubiza nti abasinga obungi ku ffe tujja kubeera mu nsi efuuliddwa olusuku lwa Katonda olusanyusa. Abamu ku ffe balina essuubi ery’okufugira awamu ne Kristo mu ggulu. Naye ka tube nga tulina ssuubi ki, tulina ensonga entuufu okukuuma okukkiriza kwaffe nga kunywevu nga Yoswa. Olunaku lujja kutuuka essuubi lyaffe lituukirire. Olwo nno tulijjukira ebisuubizo bya Yakuwa byonna, ne tugamba nti: ‘Byonna bituukiridde.’
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-LU 4/1/05 32 kacw. 2
Okunokolayo Ebimu ku Biri mu Kitabo kya Yoswa
24:2—Kitaawe wa Ibulayimu, Teera, yali musinza wa bifaananyi? Okusooka, Teera teyali musinza wa Yakuwa Katonda. Kirabika yasinzanga katonda ow’omwezi ayitibwa Sini—eyali asinzibwa ennyo mu Uli. Okusinziira ku Bayudaaya, Teera ayinza n’okuba nga yali mukozi wa bifaananyi. Kyokka, Ibulayimu bwe yava mu Uli nga Katonda bwe yali amulagidde, Teera yagenda naye e Kalani.—Okutandika 11:31.
NOVEMBA 22-28
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 1-3
“Ekyabaireho Ekirikworeka Obumanzi”
w04-E 3/15 31 kacw. 3
Ehudi Okucwekyereza Abazigu b’Abaisraeli
Ehudi tarasingwire abazigu baabo ahabw’okugira ngu akaba ari omunyabwengye, nari ahabw’okugira ngu abazigu baabo bakaba bataine maani. Yehova tarikwesiga amaani g’abantu kubaasa kuhikiiriza ekigyendererwa kye. Enshonga enkuru eyaareeteire Ehudi kusingura n’ahabw’okugira ngu akakora ebirikuhikaana n’ekigyendererwa kya Ruhanga eky’okujuna abaheereza be kandi Ruhanga akamuhwera. Ruhanga akaba atooraine Ehudi, kandi ‘ku yaabaire ateeraho [abaheereza be] abaramuzi, akaba aguma n’abaramuzi.’—Abaramuzi 2:18; 3:15.
w04-E 3/15 30 kacw. 1-3
Ehudi Okucwekyereza Abazigu b’Abaisraeli
Eki Ehudi yaabandize kukora ‘n’okweheesesa rurara’—ey’amoogi abiri eyaabaire eri ngufu arikubaasa kugishereka omu bijwaro bye. Naabaasa kuba yaabaire naateekateeka ngu nibaza kumufuuza. Abarikukoresa omukono gwa buryo bakaba bakira kuta rurara aha rubaju rwa bumosho, kugira ngu babaase kurahuka kugiihayo. Ahabw’okugira ngu Ehudi akaba naakoresa omukono gwa bumosho, ‘akagyezirikira aha kibero kye kya buryo omunda y’ebijwaro bye,’ ahu abarinzi b’omugabe baabaire batarikukira kufuuza. N’ahabw’ekyo ataine ekirikumuteganisa, “akareetera Egulooni omugabe wa Moabu ogwo mutoijo.”—Abaramuzi 3:16, 17.
Baibuli terikugamba ahari byona ebyabaireho Ehudi atakahaireyo omutoijo. Baibuli neegira ngu: “[Ehudi] ku yaaherize kuhayo ogwo mutoijo, yaayohereza abantu abaagureetsire.” (Abaramuzi 3:18) Ehudi akahayo omutoijo, yaashendekyereza abaagureetsire yaabahitsya hare n’enju ya Egulooni, reero yaagaruka bwanyima y’okuboohereza. Ahabw’enki? Mbwenu shi akaba agyenzire n’abashaija abo ngu bamurinde, nk’oku baabaire batwaza, nari bakaba batwire omutoijo? Nari shi akabanza kubohereza kutahikwaho akabi atakakozire eki yaabaire naayenda? Titurikumanya eki Ehudi yaabaire naateekateeka kwonka nitumanya ngu akagarukayo wenka.
‘[Ehudi] akagarukirayo aha bishushani by’amabaare Gilugaali, yaagira omugabe ati: Nyakusinga, nyine eki ndikwenda kukugambira omu mubonano.’ Ebyahandiikirwe tibirikworeka oku Ehudi yaagarukire kutaaha omu nju ya Egulooni. Mbwenu shi abarinzi tihaine kibi ekibaamuteekateekireho? Nari shi bakateekateeka ngu akaba atarikubaasa kureeta akabi aha mugabe? Mbwenu shi Ehudi okugaruka wenka kikooreka ngu akaba naayenda kureebya Abaisraeli bagyenzi be? Kyona ekyabaireho, Ehudi akashaba kugamba n’omugabe omu mubonabo, kandi bakamwikiriza.—Abaramuzi 3:19.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-LU 3/1/05 8 kacw. 7
Okunokolayo Ebimu ku Biri mu Kitabo ky’Ekyabalamuzi
2:10-12. Tulina okwesomesa Baibuli obutayosa ‘tuleme kwerabira bikolwa bya Yakuwa.’ (Zabbuli 103:2) Abazadde basaanidde okuyigiriza abaana baabwe amazima agali mu Kigambo kya Katonda.—Ekyamateeka 6:6-9.
NOVEMBA 29–DESEMBA 5
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 4-5
“Yehova Okukoresa Abakazi Babiri Kucungura Abantu Be”
w15-LU 8/1 12 kacw. 6
‘Nnayimuka nga Maama Okuyamba Isiraeri’
Abaisiraeri baali batya nnyo Sisera. Engeri Abakanani gye beeyisangamu n’engeri gye baasinzangamu yalimu ebikolwa ebibi gamba ng’okusaddaaka abaana n’obwamalaaya mu yeekaalu. Kati olwo embeera yali etya nga Sisera n’eggye lye be bafuga Abaisiraeri? Mu luyimba Debola lwe yayimba yalaga nti kyabanga kya bulabe okutambulira mu makubo era nti abantu baali tebakyabeera mu byalo. (Ekyabalamuzi 5:6, 7) Kuba akafaananyi ng’abantu beekwese mu nsiko oba mu nsozi, nga batya okubeera oba okulimira mu byalo ebitaliiko nkomera era nga batya okutambulira mu makubo olw’okuba baali bayinza okulumbibwa, abaana baabwe okuwambibwa, oba bakazi baabwe okukwatibwa.
w15-LU 8/1 12 kacw. 7
‘Nnayimuka nga Maama Okuyamba Isiraeri’
Abaisiraeri baali mu ntiisa ey’engeri eyo okumala emyaka 20, okutuusa Yakuwa lwe yalaba nti baali baboneredde, oba ng’oluyimba lwa Debola ne Balaki olwaluŋŋamizibwa bwe lugamba nti, ‘Okutuusa nze Debola lwe nnayimuka, okutuusa lwe nnayimuka nga maama okuyamba Isiraeri.’ Tetumanyi obanga Debola mukazi wa Lappidosi yazaala abaana. Ka kibe nti yazaala oba teyazaala, ekigambo “maama” kikozesebwa mu ngeri ya kabonero. Kiraga nti Yakuwa yawa Debola obuvunaanyizibwa obw’okuyamba Abaisiraeri nga maama bw’ayamba abaana be. Ng’akolera ku bulagirizi bwa Yakuwa, Debola yatumya Omulamuzi Balaki, omusajja eyalina okukkiriza okw’amaanyi, n’amugamba alwanyise Sisera.—Ekyabalamuzi 4:3, 6, 7; 5:7, NW
w15-LU 8/1 15 kacw. 1
‘Nnayimuka nga Maama Okuyamba Isiraeri’
Yayeeri yalina okuyiiya eky’okukola mu bwangu. Yalaga Sisera aw’okuwummulira. Sisera yamugamba obutabuulira muntu yenna amunoonya nti yeekwese mu weema. Bwe yeebaka, Yayeeri yamubikka bulangiti era bwe yasaba amazzi yamuwaamu mata amasunde. Mu kaseera katono Sisera yeebaka otulo otw’amaanyi. Yayeeri yakwata enkondo n’ennyondo, ebintu abakazi abaabeeranga mu weema bye baakozesanga ennyo. Yasooba n’asembera kumpi n’omutwe gwa Sisera, asobole okumutta. Singa yalwawo oba singa waabaawo ekintu kyonna ne kizuukusa Sisera, yandisse Yayeeri. Yayeeri yandiba nga yalowooza ku bantu ba Katonda n’engeri omusajja oyo gye yali abatulugunyizzaamu okumala emyaka mingi? Oba yalowooza ku nkizo ey’okulaga nti ali ku ludda lwa Yakuwa? Bayibuli teyogera ku nsonga ezo, naye eraga nti Yayeeri yatta Sisera!—Ekyabalamuzi 4:18-21; 5:24-27.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-LU 3/1/05 9 kacw. 5
Okunokolayo Ebimu ku Biri mu Kitabo ky’Ekyabalamuzi
5:20—Emmunyeenye okuva mu ggulu zaalwanirira zitya Balaki? Baibuli tetubuulira obanga kino kyali kizingiramu obuyambi bwa bamalayika, oba nti ku ggulu kwalabikako obubonero obwataputibwa abasajja ba Sisera abagezigezi nti olutalo lwali lugenda kubangedera bubi, oba abalaguza emmunyeenye okulagula eby’obulimba. Kyo kituufu nti Katonda yabayamba mu ngeri emu.
TEERAHO KWEJUMBA OMU KUBUURIRA
w06-E 3/1 28-29
Ebibuuzo Kuruga omu Bashomi
Entumwa Paulo akaba naamanyisa ki obu yaagira ngu abakazi bashemereire ‘kuhunama’ omu kibiina?
Paulo akahandiikira ab’eishe-emwe b’omu kibiina kya Korinso arikugira ati: ‘Nk’oku biri omu [bibiina byona] by’abarikwera, abakazi bahuname omu [kibiina]; ahakuba tibarikwikirizibwa kugamba.’ (1 Abakorinso 14:33, 34) Kubaasa kwetegyereza eki Paulo yaabaire naamanyisa, twine kubanza twamanya ahabw’enki yaahaire obuhabuzi obu.
Omu Abakorinso ebaruha y’okubanza eshuura 14, Paulo akagamba enshonga ezirikukwata aha nteerane z’ekibiina. Akagamba ebyine kugambwa omu nteerane n’oku enteerane zishemereire kwebemberwa. (1 Abakorinso 14:1-6, 26-34) Bwanyima, akagamba aha kigyendererwa ky’enteerane—kugira ngu ekibiina ‘kibone kwombekwa.’—1 Abakorinso 14:4, 5, 12, 26.
Obuhabuzi obu Paulo yaahaire oburikukwata aha ‘kuhunama’ nibugambwaho emirundi eshatu omu Abakorinso ebaruha y’okubanza eshuura 14. Kandi emirundi yoona ei yaahaire ebibiina bitari bimwe obuhabuzi, akaba abuha ahabw’enshonga niyo emwe—ngu “byona bikorwe gye, bitebeekanisiibwe.”—1 Abakorinso 14:40.
Ey’okubanza, Paulo akagira ati: “Ku haraabe haabaireho abarikugamba ‘endimi’, hagambe babiri, kutarenga ahari bashatu, kandi bagambe omu mbu; habeho n’ow’okubishoboorora. Kwonka ku haraabe hatariho ow’okushoboorora, orikugamba ‘orurimi’ ahuname omu [kibiina], abigambe n’omutima gwe, kandi abigambire Ruhanga.” (1 Abakorinso 14:27, 28) Ekyo kikaba kitarikumanyisa ngu omuntu nk’ogwo taine kugamba omu nteerane, kureka hariho obwire obu yaabaire aine kuhunama. Ahakuba ku yaakugambire omu ndimi ezitarikwetegyerezibwa abandi, ekigyendererwa ky’enteerane eky’okwombekana nikiba kitaahikiirizibwa.
Eya kabiri, Paulo akagira ati: “Kandi ababuurizi bagambe babiri nari bashatu, abandi babyetegyereze. Kwonka ku haraabe hariho oshutami, yaashuuruurirwa ekigambo, owaaba naagamba ahuname.” Eki kikaba kitarikumanyisa ngu nabi w’okubanza akaba ataine kugamba omu nteerane, kureka obumwe akaba aine kuhunama. Reero owaabaire ashuuruurirwa ekigambo niwe yaabaire agambira ekibiina, ekigyendererwa ky’enteerane ‘ngu boona babone . . . kwezirikisana.’—kikaba kihikiirizibwa.—1 Abakorinso 14:26, 29-31.
Eya kashatu, Paulo akagambira abakazi Abakristaayo bonka arikugira ati: ‘Nk’oku biri omu [bibiina] byona eby’abarikwera, abakazi bahuname omu [bibiina]; ahakuba tibarikwikirizibwa kugamba, kureka okworoba.’ (1 Abakorinso 14:34) Ahabw’enki Paulo yaahaire banyaanyazi-itwe ekiragiro eki? Kubaasa kurinda obuteeka omu kibiina. Akagira ati: “Kandi baaba nibenda kushoborokyerwa ekigambo, bakibuurize abashaija baabo omuka, ahabw’okuba n’eky’enshoni omukazi kugamba omu” kibiina.1 Abakorinso 4:35
Nikireebeka ngu banyaanyazi-itwe abamwe bakaba nibahakanisa ebyabaire nibigambwa omu nteerane. Obuhabuzi bwa Paulo bukabahwera kwetantara kutwaza batyo, kandi bakaba abacureezi baikiriza omwanya gwabo omu ntebeekanisa ya Yehova ey’obwebembezi na munonga barikwikiriza ba ibabo nk’emitwe yaabo. (1 Abakorinso 11:3) Kandi, banyaanyazi-itwe okuhunama bakaba nibooreka ngu tibaine kuba abeegyesa omu kibiina. Obu Paulo yaahandiikira Timoseo, akooreka ngu nikiba kitahikire omukazi kutwara obujunaanizibwa bw’okwegyesa. Akagira ati: “Ahakuba tindikwikiriza mukazi kubuurira nari kutegyeka abashaija; kureka agume ahunami.”—1 Timoseo 2:12.
Mbwenu shi eki nikimanyisa ngu abakazi Abakristaayo tibashemereire kugamba baaba bari omu nteerane z’ekibiina? Ngaaha. Omu bwire bwa Paulo, hariho obu bakazi Abakristaayo, obundi barikuhigwa omwoyo gurikwera baabaire bashaba nari bakagamba obunabi bari omu nteerane. Ekyo ku kyabaire kibaho bakaba bamanya obugarukiro bwabo beetwekyerera aha mutwe. (1 Abakorinso 11:5) Kandi nk’oku kyabaire kiri omu bunaku obwo, na hati, ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe nibahigwa kugamba aha matsiko gaabo. (Abaheburaayo 10:23-25) Oyihireho banyaanyazi-itwe kukora ekyo bari omu kubuurira, nibagamba aha matsiko gaabo kandi bahiga abandi omu nteerane barikuha eby’okugarukamu birungi kandi barikuha n’eby’okureeberaho nari embazo bari omu ishomero.
N’ahabw’ekyo abakazi Abakristaayo ‘nibahunama’ barikwetantara kutwara obujunaanizibwa obuhairwe abashaija n’okwegyesa omu kibiina. Tibarikubuuza ebibuuzo ebirikuhakanisa abahairwe obushoboorozi bw’okwegyesa. Banyaanyazi-itwe baahikiiriza gye obujunaanizibwa bwabo nibareetera ekibiina kugira obusingye ahu ‘byona [omu nteerane z’ekibiina] birikuguma nibikorwa ahabw’okwombeka abantu.’—1 Abakorinso 14:26, 33.
DESEMBA 6-12
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 6-7
“Gyenda n’Amaani agu Oine”
w02-LU 3/1 6-7
Emisingi gya Katonda Giyinza Okukuganyula
Omuntu omu eyeerowoozaako mu ngeri ennungi, ye Gidyoni, eyali omulamuzi w’Abebbulaniya ab’edda. Teyaluubirira kuba mukulembeze wa Isiraeri. Bwe yalondebwa okuba mu kifo ekyo, yagamba nti yali tasaanidde. Yagamba bw’ati: “Baganda bange be basinga okuba abaavu mu Manase, nange ndi muto mu nnyumba ya kitange.”—Ekyabalamuzi 6:12-16.
w05-E 7/15 16 kacw. 3
“Rurara ya [Yehova] N’eya Gideoni”
Abamidiani bakagira obwoba bwingi. Bakahwamu amaani ku baahuriire abashaija ba Gideoni 300 nibaata enyungu, nibateera enzamba, kandi nibateera orwari rw’amaani. Abamidiani nabo bakatandika kuteera orwari batiinire ahabw’okuhurira orwari ngu “rurara ya [Yehova] n’eya Gideoni.” Omu mbeera nk’egyo, kikaba kigumire kutaanisa bagyenzi baabo aha bazigu baabo. Abashaija 300 bakeemerera omu myanya yaabo reero Ruhanga yaareetera abazigu kwitana na rurara zaabo buri omwe arikwita mugyenzi we. Bakeehinguririza orusiisira, abantu bakaba batakibaasa kuhunga, kandi bakacwekyereza kimwe Abamidiani. N’ahabw’ekyo Abamidiani bakaba batakibaasa kugaruka kuteganisa Abaisraeli.—Abaramuzi 7:19-25; 8:10-12, 28.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-LU 3/1/05 10 kacw. 6
Okunokolayo Ebimu ku Biri mu Kitabo ky’Ekyabalamuzi
6:25-27. Gidyoni yakozesa obukalabakalaba n’atamala ganyiiza mu bugenderevu abo abaali bamuziyiza. Bwe tuba tubuulira amawulire amalungi, tulina okwegendereza obutamala googera bigambo ebiyinza okunyiiza abo be tubuulira.
DESEMBA 13-19
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 8-9
“Obucureezi Nibukira Amaryo”
w00-E 8/15 25 kacw. 3
Nooshoboorora ota Obutaikirizana?
Obu Gideoni yaayejumba omu rugamba n’Abamidiani, akeeta oruganda rwa Efuraimu kumuhwera. Kwonka, bwanyima y’orugamba kuhwa, aba Efuraimu bakeehindurira Gideoni baatandika kumutonganisa munonga ngu tarabeetsire kuza kurwana. Baibuli neeyoreka ngu ‘bakamutonganisa munonga.’ Gideoni akabagarukamu ati: “Nkozire ki ekirikwingana n’ebi mukozire? Emizaabibu y’empumbano eya Efuraimu terikuhita icwa ryona ery’emizaabibu ya Abiezeeri? Ruhanga ahaireyo abanyiginya ba Midiani Orebu na Zeebu omu mikono yaanyu. Mbwenu shi nyowe eki nkozire ekirikukira ebi mukozire niki?” (Abaramuzi 8:1-3) Ahabw’okugira ngu Gideoni akakoresa ebigambo birungi ebirikwikaikanisa, akeetantara ekyabaire nikibaasa kurugamu akabi k’amaani. Ab’oruganda rwa Efuraimu nibabaasa kuba baabaire baine amaryo kandi barikwereeba nk’abarikukira abandi. Kwonka, ekyo tikiraremeise Gideoni kureetaho obusingye. Naitwe nitubaasa kumutooreza.
Obucureezi na Hati Nibwetengyesa
15 Gideoni n’eky’okureeberaho kirungi ky’obucureezi. Yehova ku yaahaire Gideoni obujunaanizibwa bw’okurwanisa Abamidiani abaabaire nibateganisa Abaisraeli, Gideoni akagira ati: “Ab’omuryango gwaitu n’abooro okukira boona ab’omu ruganda rwa Manaase, kandi omu nju ya tata niinye muto.” (Abaramuzi 6:15) Kwonka Gideoni akeesiga Yehova yaikiriza obujunaanizibwa obwo. Bwanyima Gideoni akabanza yaahamya ngu yaayetegyereza gye ebi Yehova yaabaire naayenda ngu akore, kandi yaamushaba kumuhabura. (Abaramuzi 6:36-40) Gideoni akaba ari omushaija w’amaani kandi emanzi, kwonka nabwo akaba ari omunyabwengye kandi omwegyendesereza. (Abaramuzi 6:11, 27) Bwanyima abantu ku baayenzire ngu abeebembere, akanga. Bwanyima y’okukora ebi Yehova yaabaire amushabire kukora, akagaruka omuka.—Abaramuzi 8:22, 23, 29.
w08-LU 2/15 9 kacw. 9
Tambulira mu Makubo ga Yakuwa
9 Okusobola okubeera mikwano gya Katonda, tulina okuba “abawombeefu.” (1 Peet. 3:8; Zab. 138:6) Essuula 9 mu kitabo Ekyabalamuzi eraga obukulu bw’okubeera omuwombeefu. Yosamu mutabani wa Gidiyoni yagamba nti: “Olwatuuka emiti ne gifuluma okufuka amafuta ku kabaka anaagifuganga.” Omuzeyituuni, omutiini, n’omuzabbibu gyasembebwa. Gy’ali gikiikirira abantu abaali basaanira okufuga Baisraeri bannaabwe naye ne batakkiriza. Naye omweramannyo—omuti ogutaalina mugaso mulala okuggyako okufumbisibwa—gwali gukiikirira obufuzi bwa Abimereki ow’amalala, omutemu eyali ayagala okunyigiriza abalala. Wadde nga yeefuula ‘mukulu mu Isiraeri okumala emyaka esatu,’ yafa mu kiseera ekyali kitasuubirwa. (Balam. 9:8-15, 22, 50-54) Nga kiba kirungi nnyo okuba “abawombeefu”!
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
it-1-E 753 kacw. 1
Efodi, I
N’obu Gideoni araabe Yaakozire efodi aine ekigyendererwa kirungi ky’okwijuka obusinguzi obu Yehova yaabahaire n’okumuhimbisa, efodi ‘ekaba omutego ahari Gideoni n’ab’omu ka ye,’ ahakuba Abaisraeli bakeejumba omu bushambani bw’eby’omwoyo barikuramya efodi egyo. (Bar 8:27) Kwonka, Baibuli terikworeka ngu Gideoni akagiramya; n’ahabw’ekyo, entumwa Paulo akamugambaho nk’omwe aha ‘b’omutwe muhango’ owaabaire ari omuheereza wa Yehova omwesigwa Obukristaayo butakatandikire.—Heb 11:32; 12:1.
DESEMBA 20-26
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 10-12
“Yefusa—Akaba Naayebembeza eby’Omwoyo”
Twayoreka ngu Twine Okwikiriza Ruhanga Naatusiima
9 Eby’okureeberaho by’abantu abeesigwa nka Yosefu, owaagiriire beene ishe embabazi n’obu baraabe baabaire ‘nibaamwanga,’ nibibaasa kuba byahwereire Yefusa nawe kutwaza atyo. (Kut. 37:4; 45:4, 5) Okuteekateeka aha by’okureeberaho ebyo nikibaasa kuba kyahwereire Yefusa kutwaza omu muringo ogu Yehova arikusiima. Emitwarize ya beene ishe hatariho kubanganisa ekamukora kubi munonga, kwonka ekyo tikiraamuremeise kuheereza Yehova hamwe n’abaheereza be. (Bar. 11:9) Yefusa akaba naatwara okurinda eiziina rya Ruhanga, Yehova nka kikuru okukira okutaikirizana kwona oku yaabaire aine n’abandi. Akaba amaririire kuba omwesigwa ahari Yehova, ekyamurugiiremu ebirungi hamwe n’abandi.—Heb. 11:32, 33.
it-2-E 27 kacw. 2
Yefusa
Yefusa, akaba ari omushaija owaabaire ayeteekateekire kukora kyona ekyabaire nikyetengyesa, akaba atashiisha bwire. Akoohereza omugabe w’Abaamoni obutumwa, arikumugambira ngu Abaamoni bakanyaga ensi ya Israeli. Omugabe akamugarukamu ngu Abaisraeli bakaba baanyagire ensi egyo kuruga aha Baamoni. (Bar 11:12, 13) Yefusa akatwaza omu muringo gw’obwengye, arikworeka ngu akaba naamanya ebyafaayo, na munonga ebirikukwata aha ku Ruhanga yaabaire atwire naakoragana n’abaheereza be. Akanga kwikiriza ebi Abaamoni bamugambiire, arikworeka ngu (1) Abaisraeli tibarataahirire Abaamoni, Abamoabu, nari Edomu (Bar 11:14-18; Bir 2:9, 19, 37; 2Bus 20:10, 11); (2) Abaamoni bakaba batakatungire ekicweka ekyo omu bwire obu Abaisraeli baagitwariremu, ahabw’okuba ekaba eri ensi y’Abanyakanaani Abamoori kandi Ruhanga akaba ahaireyo omugabe waabo Sihooni n’ensi ye omu mikono y’Abaisraeli; (3) Abaisraeli bakaba batwire omu nsi egyo kumara emyaka erikurenga omuri 300 kandi Abaamoni bakaba batakabagambiraga ngu bakanyaga eitaka ryabo, mbwenu shi ahabw’enki baabaire nibeetomboita hati?—Bar 11:19-27.
it-2-E 27 kacw. 3
Yefusa
Yefusa akagamba enshonga eyaabuzima ku yaayorekire ngu enshonga ekaba neerugiirira aha kuramya. Akagira ngu Yehova Ruhanga akaba ahaire Abaisraeli eitaka eryo n’ahabw’ekyo bakaba batarikwija kuriha abarikuramya baaruhanga b’ebishuba n’obu yaakuba inci emwe. Akagira ngu Kemoshi niwe yaabaire ari ruhanga w’Abaamoni. Abamwe nibagira ngu tikwo kyabaire kiri. Kwonka, n’obu Abaamoni baabaire nibaramya ruhanga Milikomu, kandi Kemoshi ari ruhanga w’Abamoabu, amahanga aga agaabaire gaine obuzaare gakaba nigaramya baaruhanga baingi b’ebishuba. Sulemaani akareetera Abaisraeli kuramya Kemoshi ahabw’okutwara abakazi b’abanyamahanga. (Bar 11:24; 1Bag 11:1, 7, 8, 33; 2Bag 23:13) Kandi, kurugiirira aha bacondooza abamwe, eiziina “Kemoshi” niribaasa kumanyisa “Omusinguzi.”(Reeba Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, ekyavunwirwe S. Tregelles, 1901, rup. 401.) Yefusa naabaasa kuba yaagambire aha ruhanga ogwo ahabw’okugira ngu Abaamoni bakaba nibagira ngu akabahwera kusingura amahanga agandi arikubaha eitaka ryabo.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
it-2-E 26
Yefusa
Yefusa Akaba Atari Mwana Ekizaarwa. Nyina wa Yefusa akaba ari “maraaya,” kwonka ekyo tikirikumanyisa ngu Yefusa akazaarwa ari ekizaarwa. Nyina akaba ari maraaya akaba atashwire Gileadi nk’omukazi we wa kabiri, nk’oku Rahabu yaabaire ari maraaya kwonka bwanyima akashwerwa Sulemaani. (Bar 11:1; Yos 2:1; Mat 1:5) Eki barumuna ba Yefusa abaazairwe muka ishe baakozire barikumubinga ngu atatunga obuhunguzi kikaba nikyoreka ngu akaba atari mwana ekizaarwa. (Bar 11:2) Kandi, bwanyima Yefusa akaba omwebembezi w’abashaija ba Gileadi (abaabaire nibatwariramu n’abarumuna). (Bar 11:11) Kandi, akahayo ekitambo ahari Ruhanga aha itambiro. (Bar 11:30, 31) Ebi byona bikaba bitarikubaasa kukorwa omwana ekizaarwa, ahakuba Ebiragiro bikaba nibigira biti: “Ekiinyandaaro kitariza omu kuteerana kw’abantu ba [Yehova]; hatarigira ow’omu ruzaaro rwakyo owaaza omu kuteerana kw’abantu ba [Yehova] okuhitsya aha ruzaaro rwakyo rw’omwijukuru wa ikumi.”—Bir 23:2.
DESEMBA 27–JENWARI 2
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | ABARAMUZI 13-14
“Eki Abazaire Barikubaasa Kwegyera Ahari Manoa n’Omukazi We”
w13-LU 8/15 16 kacw. 1
Abazadde—Mutendeke Abaana Bammwe Okuva nga Bakyali Bawere
Lowooza ku Manowa, eyali abeera mu kibuga Zola ekya Isiraeri era eyalina omukyala omugumba. Malayika wa Yakuwa yalabikira mukyala we n’amugamba nti yali agenda kuzaala omwana ow’obulenzi. (Balam. 13:2, 3) Manowa ne mukyala we bateekwa okuba nga baasanyuka nnyo okuwulira ebigambo ebyo. Wadde kyali kityo, waliwo ekintu ekyali kibeeraliikiriza. Manowa yasaba Yakuwa nti: “Ai Mukama, nkwegayirira, omusajja wa Katonda gwe watuma ajje gye tuli olw’okubiri, atuyigirize bwe tulikola omwana agenda okuzaalibwa.” (Balam. 13:8) Manowa ne mukyala we baali baagala okumanya engeri y’okukuzaamu omwana gwe baali bagenda okuzaala. Tewali kubuusabuusa nti omwana waabwe, Samusooni, baamuyigiriza amateeka ga Yakuwa, era kirabika naye yagakolerako. Bayibuli eraga nti Samusooni bwe yali aweereza ng’omulamuzi mu Isiraeri, omwoyo gwa Yakuwa gwamusobozesa okukola ebintu eby’amaanyi bingi.—Balam. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05-E 3/15 26 kacw. 1
Samusooni Akasingura Ahabw’okuhwerwa Yehova!
Samusooni ku yaagumire naakura, Yehova akaguma “naamuha emigisha.” (Abaramuzi 13:24) Eizooba rimwe Samusooni akaza ow’eishe na nyina yaabagira ati: “Ndeebire omwishiki muhara w’Abafilistia omuri Timuna; mbwenu niinyenda ngu mumunshwererere.” (Abaramuzi 14:2) Ekyo kiine kuba kyabatangaarize. Omu mwanya gw’okujuna Abaisraeli kuruga omu mikono y’abazigu baabo, mutabani waabo akaba naayenda ngu bamwihireyo omukazi. Ebiragiro bya Ruhanga bikaba nibizibira Abaisraeli kushwera omu bantu abaabaire nibaramya baaruhanga b’ebishuba. (Okuruga 34:11-16) N’ahabw’ekyo, abazaire be bakamwangira bati: “Beitu shi omuri beene waitu nari omu ihanga ryaitu tiharimu omwishiki, iwe waaza kwenda kushwera omu Abafilistia abatashazirwe?” Kwonka Samusooni akagarukamu ati: “Nyowe munshwererere, ahakuba naanshemeza munonga.”—Abaramuzi 14:3.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-E 3/15 26 kacw. 1
Samusooni Akasingura Ahabw’okuhwerwa Yehova!
Ahabw’enki Samusooni yaagizire ngu muhara w’Abafilistia niwe yaabaire naamushemeza? Ekitabo McClintock and Strong’s Cyclopedia kikagira ngu akaba atarikumushemeza ahabw’okugira ngu akaba ari murungi nari arikureebeka gye, kureka akaba naamushemeza ahabw’okugira ngu akaba naamuhwera kuhikiiriza ekigyendererwa eki yaabaire aine. Akaba aine kigyendererwa ki? Abaramuzi 14:4 nihagira ngu Samusooni “akaba naasherura obwiho bw’okurwana n’Abafilistia.” Samusooni akaba naayenda omukazi ogwo ahabw’enshonga egyo. Samusooni ku yaagumire naakura, ‘omwoyo gwa [Yehova] gukatandika kumukoresa.’ (Abaramuzi 13:25) N’ahabw’ekyo omwoyo gwa Yehova nigwo gwabaire niguhwera Samusooni kugira ngu naayenda kushwera muhara w’Abafilistia n’okuba omuramuzi wa Israeli. Mbwenu shi Samusooni akatunga eki yaabaire naayenda? Ka tubanze tureebe oku Yehova yaamuhamiize ngu akaba naaza kumushagika.