Ebijuriziibwe omu Katabo k’Obuheereza Bwaitu N’oku Turikutwaza
SEPUTEMBA 5-11
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 9-10
“Himbisa Yehova Ahabw’Obwengye Bwe”
w99-E 7/1 30 kacw. 6
Okutaayaaya Okwarugiremu Ebirungi Bingi
Omugabekazi ku yaahikire ahari Sulemaani akatandika kumubuuza “ebibuuzo bigumire” arikumugyeza. (1 Abagabe 10:1) Ekigambo ky’Oruheburaayo ekyakoresiibwa aha nikibaasa kuvunuurwa ‘nk’ekishaakuzo.’ Kwonka ekyo tikirikumanyisa ngu omugabekazi akaha Sulemaani ebishaakuzo byorobi. Ekirikushemeza, omuri Zaaburi 49:4, ekigambo nikyo kimwe ky’Oruheburaayo nikikoresibwa kushoboorora ebibuuzo by’amaani ebirikukwata aha kibi, okufa n’okucungurwa. N’ahabw’ekyo nikireebeka ngu, omugabekazi wa Sheeba akaba naabuuza Sulemaani ebintu bigumire agyendereire kugyeza obwengye bwe. Baibuli neegira ngu ‘akamugambira kyona ekyabaire kimuri aha mutima.’ Kandi na Sulemaani, ‘akagarukamu ebi yaamubuurize byona; tihariho kigambo na kimwe ekyayeshobire omugabe, eki ataramushobororeire.’—1 Abagabe 10:2b, 3.
w99-E 11/1 20 kacw. 6
Obufura Bwaba Bwingi
Ahabw’ebi omugabekazi yaahuriire n’ebi yaareebire, akatangaara yaagira ati: ‘Abaheereza baawe aba bahiiriirwe, abeemerera obutoosha omu maisho gaawe, bakahurira obwengye bwawe!’ (1 Abagabe 10:4-8) Taragizire ngu abaheereza ba Sulemaani bakaba bahiiriirwe ahabw’okugira ngu bakaba nibatuura omu mbeera nungi. Kureka, abaheereza ba Sulemaani bakaba bahiiriirwe ahabw’okuba butoosha bakaba bahurira ebigambo by’obwengye bwa Sulemaani obu Ruhanga yaamuhaire. Omugabekazi wa Sheeba ka n’eky’okureeberaho kirungi aha baheereza ba Yehova obunaku obu, abarikugasirwa omu bwengye bw’Omuhangi n’Omwana we Yesu Kristo!
w99-E 7/1 30-31
Okutaayaaya Okwarugiremu Ebirungi Bingi
Omugabekazi wa Sheeba akatangaarira obwengye bwa Sulemaani n’obutungi bw’obugabe bwe “omutima gwamuhwa omunda.” (1 Abagabe 10:4, 5) Abamwe nibagira ngu ebigambo ebyo nibimanyisa ngu omugabekazi ‘akabura omwitsyo.’ Kandi omuhandiiki omwe akagira ngu omugabekazi akagwa kihuumura! Kyona oku kiri, omugabekazi akatangaara ahabw’ebi yaareebire n’ebi yaahuriire. Akagira ngu abaheereza ba Sulemaani bakaba bahiiriirwe ahabw’okuhurira obwengye bwe, kandi akahimbisa Yehova ahabw’okuhindura Sulemaani omugabe. Bwanyima akaha omugabe ebiconco by’omuhendo, ezaabu yonka ekaba neingana doora 40,000,000, omu sente eza hati. Sulemaani nawe akaha omugabekazi ebiconco “ebi yaabaire naayenda byona, n’ebi yaashabire byona.”—1 Abagabe 10:6-13.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w08-E 11/1 22 kacw. 4-6
Eki Waaba Nookimanya?
Omugabe Sulemaani akaba aine ezaabu erikwingana ki?
Ebyahandiikirwe nibyoreka ngu Hiraamu, omugabe wa Tuuro, akaha omugabe Sulemaani taani ina z’ezaabu, omugabekazi wa Sheeba akamuha omuhendo gw’ezaabu nk’egyo, kandi emeeri ya Sulemaani ekareeta taani 15 z’ezaabu kuruga Ofira. Ebiri omu Baibuli nibyoreka ngu, “ezaabu eyaabaire ereetwa owa Sulemaani buri mwaka ekaba eba etalanta magana mukaaga na makumi mukaaga na mukaaga,” nari ekaba neerenga omuri taani 25. (1 Abagabe 9:14, 28; 10:10, 14) Ekyo kikaba nikibaasika? Omwanya gw’okubiikamu ezaabu y’obugabe gukaba nigwingana ki?
Ekihandiiko kya ira, eki abacondooza barikugira ngu kihikire, nikyoreka ngu Faraho Thutmose III owa Misri owaategyekire emyaka nka 3,500 enyima, akahayo taani z’ezaabu 13.5 omu hekalu ya Amun-Ra omuri Karnak. Omu kyasha kya munaana Y.A., Omugabe wa Asiria Tiglath-pileser III akatunga taani 4 z’ezaabu nk’omushoro kuruga Tuuro, na Sargon II akahayo omuhendo nk’ogwo gw’ezaabu nk’ekiconco ahari baaruhanga ba Babulooni. Nikigambwa ngu Omugabe Philip II owa Makedonia (359-336 Y.A.) akaba atunga taani 28 z’ezaabu buri mwaka kuruga omu biroombe bya Pangaeum omuri Thrace.
Obu mutabani wa Philip, Alexander Omukuru (336-323 Y.A.) yaataahirira Suusa orurembo rwa Buperisi, nikigambwa ngu akatwara taani 1,180 z’ezaabu kuruga omu rurembo orwo na taani nka 7,000 z’ezaabu kuruga omuri Buperisi yoona. N’ahabw’ekyo, twagyeragyeranisa ripoota ezo, omuhendo gw’ezaabu y’Omugabe Sulemaani ogurikushoboororwaho omu Baibuli gukaba gutari mwingi ekirenga.
SEPUTEMBA 12-18
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 11-12
“Toorana n’Obwegyendesereza Ou Oraatahe Nawe omu Bushwere”
N’oha Ori aha Rubaju rwa Yehova?
7 Obu Sulemaani yaabaire ari muto, akaba aine omukago murungi na Yehova. Ruhanga akabaasisa Sulemaani kugira obwengye bwingi, kandi yaamuha n’obujunaanizibwa bw’okwombeka hekalu omuri Yerusaalemu. Kwonka Sulemaani akafeerwa omukago gwe na Yehova. (1 Abagabe 3:12; 11:1, 2) Ekiragiro kya Ruhanga kikaba nikyoreka ngu omugabe taine “kushwera abakazi baingi” kugira ngu omutima gwe gutahinduka gukaruga ahari Yehova. (Eky’Ebiragiro 17:17) Sulemaani akagomera ekiragiro eki, yaagira abakazi 700 n’ebinyanshunju 300. (1 Abagabe 11:3) Baingi aha bakazi aba bakaba bari abanyamahanga, abaabaire nibaramya baaruhanga b’ebishuba. Kandi Sulemaani akagomera ekiragiro kya Ruhanga eky’okutashwera abakazi b’enduga-mahanga.—Eky’Ebiragiro 7:3, 4.
Noobaasa Kurinda Ota Omutima Gwawe?
6 Sitaane naayenda ngu tube abagomi nkawe, twehuzye emitindo ya Yehova, kandi tugire n’okweyendeza. Sitaane tarikubaasa kutugyema kugira emiteekateekyere nk’eye n’okutwaza nkawe. Naateeraho kuhikiiriza ekigyendererwa kye omu miringo endiijo. Nk’eky’okureeberaho, twetooroirwe abantu abu yaatairemu emiteekateekyere ye mibi. (1 Yoh. 5:19) Aine amatsiko ngu nitwija kucwamu kumara obwire nabo, n’obu turaabe nitumanya ngu abanywani babi ‘nibashiisha’ emiteekateekyere yaitu n’entwaza yaitu. (1 Kor. 15:33) Akakoryo aka kakakwatsa Omugabe Sulemaani. Akashwera abakazi baingi abanyamahanga, bwanyima baamugyemesereza, kandi “baahindura omutima gwe” kuruga ahari Yehova.—1 Bag. 11:3.
N’oha Ori aha Rubaju rwa Yehova?
9 Kwonka Yehova tarikubaasa kwehuzya ekibi. Baibuli neegira ngu Yehova akagirira “Sulemaani ekiniga, ahabw’okuba omutima gwe gukaba gurugire ahari” Yehova. Ruhanga akateeraho kuhwera Sulemaani. Emirundi ebiri ‘akamwehanangiriza aha kintu eki, kutakuratira baaruhanga abandi; kwonka tiyaakora nk’oku’ Yehova yaamuragiire. Ekyarugiremu Ruhanga akaba atakimushagika kandi atakimusiima. Yehova taraikiriize baijukuru ba Sulemaani kutegyeka eihanga ryona ery’Abaisraeli, kandi bakaguma baine n’oburemeezi bw’amaani kumara emyaka mingi.—1 Abagabe 11:9-13.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
Akaba Naabaasa Kusiimwa Ruhanga
Rehoboamu akarundaana eihe rye kurwanisa abagomi. Kwonka Yehova akoohereza nabi Shemaaya kubagambira ati: “Mutahurura, n’obu kwakuba okurwanisa beene waanyu Abaisraeli. Buri muntu agarukye omu ka ye, ahakuba ekintu eki niinye kirugireho.”—1 Abagabe 12:21-24.
Mbwenu shi kikaba kyorobi Rehoboamu okworobera Yehova? Abantu bakaba nibaija kuteekateeka ki aha mugabe waabo omusya? Akaba yaabagambiire ngu naija ‘kubateeza enkoba,’ kwonka hati tihaine eki yaabaire naija kukora abagomi abo. (Gyeragyeranisa na 2 Obusingye 13:7.) Oyihireho eki abantu baabaire nibaija kumuteekateekaho we n’eihe rye, ‘baakahurira ekigambo kya Mukama, baagaruka omuka,’ nk’oku Yehova yaabaire abagambiire.
Eki nikitwegyesa ki? N’eky’obwengye kworobera Ruhanga n’obu abantu baakutujuma. Ruhanga naija kutuha emigisha twamworobera.—Eky’Ebiragiro 28:2.
Rehoboamu akatunga migisha ki ahabw’okworobera Ruhanga? Akaguma ari omugabe w’enganda za Yuda na Benyamiini, kandi akombeka n’endembo ezindi ensya omu bicweka ebyo. Akoongyera kuhamya n’endembo ezindi “yaazihindura ez’amaani.” (2 Obusingye 11:5-12) Ekirikukirayo obukuru, akoorobera ebiragiro bya Yehova kumara akaire. Ahabw’okugira ngu enganda ezindi ikumi zikatandika kuramya ebishushani, baingi bakaba baija omuri Yerusaalemu kushagika Rehoboamu n’okuramya okw’amazima. (2 Obusingye 11:16, 17) Ahabw’okworobera Yehova, obugabe bwe bukongyera kuhama.
SEPUTEMBA 19-25
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 13-14
“Ahabw’enki Twine Kuba Abarikumarwa Kandi Abarikwetwara?”
w08-LU 8/15 7 kacw. 4
Kuuma Obwesigwa ng’Olina Omutima Oguli Awamu
4 Kati Yerobowaamu agamba omusajja wa Katonda ow’amazima nti: “Tuddeyo nange eka oweereweere, nange n[n]aakuwa [ekirabo].” (1 Bassek. 13:7) Nnabbi ono akole atya? Akkirize okukyala ewa kabaka oluvannyuma lw’okumutuusaako obubaka bw’omusango? (Zab. 119:113) Oba agaane wadde nga kabaka alabika ng’eyeekubye mu kifuba? Tewali kubuusabuusa nti Yerobowaamu asobola bulungi okuwa mikwano gye ebirabo eby’omuwendo. Nnabbi wa Katonda ono bw’aba alimu omutima gw’okwagala ebintu, ekisuubizo kya kabaka kino kikemo kya maanyi. Kyokka, Yakuwa yalagidde nnabbi nti: “Tolya mmere so tonywa mazzi so toddayo mu kkubo ly’ofulumyemu.” Bw’atyo nnabbi amuddamu n’obuvumu nti: “Newakubadde ng’onompa ekitundu ky’ennyumba yo, si[i]yingire wamu naawe so siiriire mmere so sinywere mazzi mu kifo kino.” Era nnabbi akwata ekkubo eddala ng’ava e Beseri. (1 Bassek. 13:8-10) Nnabbi ono ky’asazeewo okukola kituyigiriza ki ku kuba abeesigwa n’omutima gwonna?—Bar. 15:4.
w08-LU 8/15 11 kacw. 15
Kuuma Obwesigwa ng’Olina Omutima Oguli Awamu
15 Kiki ekirala kye tuyigira ku nsobi nnabbi eyava mu Yuda gye yakola? Engero 3:5 wagamba nti: “Weesigenga Mukama n’omutima gwo gwonna. So teweesigamanga ku kutegeera kwo ggwe.” Mu kifo ky’okwongera okwesiga Yakuwa, ku mulundi guno nnabbi oyo yasalawo ku lulwe. Kino kyamuviiramu okufiirwa obulamu bwe n’erinnya eddungi lye yalina mu maaso ga Katonda. Nga kino kiraga bulungi obukulu bw’okuba abeetoowaze era abeesigwa nga tuweereza Yakuwa!
w08-LU 8/15 7 kacw. 10
Kuuma Obwesigwa ng’Olina Omutima Oguli Awamu
10 Nnabbi eyava mu Yuda teyandisanze buzibu kukiraba nti nnabbi omukadde yali alimba. Yali asobola okwebuuza, ‘Lwaki Yakuwa yandintumidde malayika okumpa ebiragiro eby’enjawulo ng’ayitira mu muntu omulala?’ Nnabbi oyo yali asobola okusaba Yakuwa atangaaze ku nsonga eyo, naye mu Byawandiikibwa temuli kiraga nti yakikola. Mu kifo ky’ekyo, ‘yaddayo ne nnabbi omukadde n’alya emmere n’anywa n’amazzi mu nnyumba ye.’ Kino tekyasanyusa Yakuwa. Nnabbi ono eyalimbibwa bwe yali addayo ewaabwe mu Yuda, yasanga empologoma n’emutta. Ng’obuweereza bwe bwakoma mu ngeri embi ennyo!—1 Bassek. 13:19-25.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w10-E 7/1 29 kacw. 5
Naareeba Ebirungi
Ekikuru munonga, ebigambo ebiri omu 1 Abagabe 14:13 nibitwegyesa ekintu kirungi ahari Yehova n’eki arikureeba omuriitwe. Ijuka ngu akareeba “ekirungi” omuri Abiya. Yehova akasherura omu mutima gwa Abiya okuhitsya obu yaatungiremu ekirungi. Waagyeragyeranisa Abiya n’ab’omu ka ye, nk’oku omuhandiiki omwe yaagizire, akaba ari nk’eruuru emwe “omu mabaare maingi marungi.” Yehova akareeba oburungi bw’omu mutima gwe, yaaba niwe yaagirira embabazi omu ka yoona eyaabaire erimu abantu babi.
SEPUTEMBA 26–OKITOBA 2
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 15-16
“Asa Akooreka Obumanzi—Iwe Noobworeka?”
w12-LU 8/15 8 kacw. 4
“Omulimu Gwammwe Guliweebwa Empeera”
Asa yafuuka kabaka wa Yuda mu mwaka gwa 977 E.E.T. Waali wayise emyaka 20 bukya obwakabaka bwa Isiraeri bugabanyizibwamu ebitundu bibiri. Mu kiseera ekyo obwakabaka bwa Yuda bwali bwonooneddwa nnyo okusinza okw’obulimba. N’abakungu abaali mu lubiri lwa kabaka baali basinza bakatonda b’Abakanani. Naye Bayibuli egamba nti Asa “[y]akola ebyo ebyali mu maaso ga Mukama Katonda we ebirungi era eby’ensonga.” Asa “yaggyawo ebyoto ebya bannaggwanga n’ebifo ebigulumivu n’amenya empagi n’atemaatema ba Asera [“ebikondo ebisinzibwa,” NW].” (2 Byom. 14:2, 3) Asa era yaggyawo abasajja “abaalyanga ebisiyaga,” ng’ekyo baakikolanga ng’ekitundu ky’okusinza kwabwe okw’obulimba. Naye okuggyawo okusinza okw’obulimba si kye kintu kyokka Asa kye yakola. Yakubiriza n’abantu “okunoonya Mukama Katonda wa bajjajjaabwe n’okukwata amateeka n’ekiragiro” kya Katonda.—1 Bassek. 15:12, 13; 2 Byom. 14:4.
Heereza Yehova n’Omutima Gwawe Gwona!
7 Nitumanya tuta yaaba twehaireyo ahari Yehova n’omutima gwaitu gwona? Nitubaasa kwebuuza tuti: ‘Niinyija kworobera Yehova n’obu kyakuba kigumire kukikora? Buzima mmaririire kurinda ekibiina kye kuguma kiri ekirikwera?’ Teekateeka aha bumanzi obu Asa yaabaire aine kugira, kubaasa kwiha nyinenkuru omu mwanya gwe! Obumwe, nikibaasa kukwetengyesa kugira obumanzi nka Asa. Nk’eky’okureeberaho, ow’omu ka yaanyu nari shi munywani waawe ku yaakukora ekibi, kandi akanga kweteisa, reero akaba ow’okubingwa omu kibiina? Noobaasa kumariirira kutakwatanisa n’omuntu ogwo? Omutima gwawe nigwija kukuhiga kukora ki?
it-1-E 184-185
Asa
N’obu obumwe Asa araabe atarayorekire obwengye n’okwetegyereza omu by’omwoyo, emitwarize ye mirungi n’okutehagura aha mazima bikaba nibikirira kimwe enshobe ezi yaakozire, kandi naamanywa nk’omwe aha bagabe abeesigwa ab’omu ruganda rwa Yuda. (2Bus 15:17) Emyaka 41 ei Asa yaamazire naategyeka ekaba neingana n’emyaka yoona ei abagabe munaana ba Israeli baamazire barikutegyeka: Yeroboamu, Nadabu, Baasha, Ela, Zimuri, Omuri, Tibuni (abaategyekire omuri Israeli barikuhakanisa Omuri), na Ahabu. (1Bag 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Asa ku yaafiire, omutabani Yehoshafaati akaba omugabe.—1Bag 15:24.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w98-E 9/15 21-22
Ruhanga n’Owaabuzima Ahariiwe?
Nk’eky’okureeberaho, shoma obunabi oburikukwata aha kyabaire nikiija kuba ahari abo abaabaire nibaza kugaruka kwombeka Yeriko kandi oyetegyereze oku bwahikiriziibwe. Yoshua 6:26 nihagira hati: “Obwo Yoshua yaabeehanangiriza naarahira ati: Omuntu weena oriimuka, akagaruka kwombeka orurembo oru Yeriko, akyeenwe omu maisho ga [Yehova.] Omu bunaku obu ariba naayombekyeramu omusingi, omwana we w’omujigaijo aryafa; kandi ku ariba naabyara ebiti by’amarembo garwo, omwana we wa bucuranda aryafa.” Obunabi obu bukahikirizibwa bwanyima y’emyaka 500, nk’oku kiri omu 1 Abagabe 16:34: “Omu busingye [bw’Omugabe Ahabu] Hieli owa Beseeli akombeka Yeriko; ku yaayombekire ati omusingi gwarwo, omwana we w’omujigaijo Abiramu yaafa; kandi ku yaatairemu ati ebiti by’eirembo ryarwo, omwana we wa bucuranda Seguba nawe yaafa, nk’ekigambo kya [Yehova] eki yaarabize omuri Yoshua mwene Nuuni, oku kyabaire kiri.” Ruhanga owaabuzima niwe wenka orikubaasa kugamba obunabi nk’obwo kandi bukahikiirira.
OKITOBA 3-9
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 17-18
“Nimwija Kuhitsya hi n’Okugira Emitima Ebiri?”
Gira Okwikiriza Ocwemu Gye!
6 Abaisraeli obu baabaire nibatuura omu Nsi Eyaaraganisiibwe, bakaba baine kucwamu kuramya Yehova nari kuheereza ba ruhanga abandi. (Shoma Yoshua 24:15.) Ekyo kikaba nikireebeka nk’ekyorobi kucwamu. Kwonka, okucwamu kwabo kukaba nikwija kurugamu okugira amagara marungi nari okufa. Omu bwire bw’Abaramuzi, Abaisraeli bakaguma nibacwamu kubi. Bakarekyera aho kuramya Yehova, kandi bakatandika kuramya baaruhanga b’ebishuba. (Abaramuzi 2:3, 11-23) Bwanyima, omu bwire bwa nabi Eliya, abantu ba Ruhanga bakaba baine kucwamu kuheereza Yehova nari ruhanga w’ebishuba Baali. (1 Abagabe 18:21) Eki nikibaasa kureebeka nk’ekyabaire kyorobi kucwamu ahabw’okugira ngu okuheereza Yehova butoosha nikyo kirikukirayo oburungi. Omuntu oine obwengye naaba atarikwenda kuheereza ruhanga otaine magara. Kwonka abantu bakaba batarikubaasa kucwamu. Baibuli neegira ngu Abaisraeli ‘bakagira emitima ebiri.’ Omu muringo gw’obwengye, Eliya akahiga abantu kucwamu kuramya Ruhanga ow’amazima, Yehova.
ia-LU 88 kacw. 15
Yalwanirira Okusinza okw’Amazima
15 Bakabona ba Bbaali baatandika ‘okwogerera waggulu ne beesala n’obwambe n’amafumu ng’enkola yaabwe bwe yali, okutuusa omusaayi lwe gwakulukuta.’ Naye ebyo byonna tebyabayamba! Bayibuli egamba nti, ‘Tewaali ddoboozi newakubadde addamu n’omu newakubadde assaayo omwoyo.’ (1 Bassek. 18:28, 29) Mazima ddala, katonda ayitibwa Bbaali teyaliiyo. Sitaani ye yali aleetedde abantu okuloowoza nti eriyo katonda ayitibwa Bbaali, bw’atyo abaggye ku Yakuwa. Nga bwe kyali mu kiseera ekyo, ne leero omuntu bw’aweereza katonda omulala yenna mu kifo ky’okuweereza Yakuwa ebivaamu tebiba birungi n’akamu.—Soma Zabbuli 25:3; 115:4-8.
ia-LU 90 kacw. 18
Yalwanirira Okusinza okw’Amazima
18 Nga Eriya tannasaba, abantu bayinza okuba nga baali beebuuza obanga Yakuwa naye yali katonda wa bulimba nga Bbaali. Kyokka Eriya bwe yamala okusaba, baategeera ekituufu. Bayibuli egamba nti: “Awo omuliro gwa Mukama ne gugwa ne gwokya ekiweebwayo ekyokebwa n’enku n’amayinja n’enfuufu, ne gukombera ddala amazzi agaali mu lusalosalo.” (1 Bassek. 18:38) Yakuwa yaddamu okusaba kwa Eriya mu ngeri eyeewuunyisa! Naye abantu bo baakola ki?
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w08-LU 7/1 11, akabokusi
Yatunula era Yalindirira
Ekyeya ky’Omu Kiseera kya Eriya Kyamala Bbanga Ki?
Nnabi wa Yakuwa Eriya yategeeza Kabaka Akabu nti ekyeya ekyali kimaze ebbanga eddene kyali kinaatera okukoma. Ekyo kyaliwo “mu mwaka ogw’okusatu”—okuva ku lunaku Eriya lwe yasooka okulangirira ekyeya ekyo. (1 Bassekabaka 18:1) Yakuwa yatonnyesa enkuba nga Eriya yaakamala okugamba nti yali egenda kutonnya. Abamu bayinza okulowooza nti ekyeya kyakoma mu mwaka ogwo gwe nnyini ogwali ogw’okusatu, era nti tekyaweza myaka essatu. Kyokka, Yesu ne Yakobo batugamba nti ekyeya kyamala ‘emyaka esatu n’emyezi mukaaga.’ (Lukka 4:25; Yakobo 5:17) Kino kiraga nti Baibuli ekontana ku nsonga eno?
N’akatono. Ekiseera eky’omusana mu Isiraeri ey’edda kyalinga kiwanvu, ng’oluusi kiweza n’emyezi omukaaga. Awatali kubuusabuusa, Eriya we yagendera eri Akabu okulangirira ekyeya, omusana gwali gwakidde ebbanga ddene okusinga ku lya bulijjo. Ekyo kitegeeza nti ekyeya kyali kyakamala emyezi nga mukaaga. N’olwekyo, Eriya bwe yagamba nti ekyeya kyali kijja kukoma “mu mwaka ogw’okusatu” okuva ku lunaku lwe yasooka okukirangirira, ekyeya kyali kimaze emyaka esatu n’ekitundu. Ekiseera abantu bonna we baakuŋŋaanira ku Lusozi Kalumeeri, ‘ng’emyaka esatu n’emyezi omukaaga’ gyali giweze.
Kati lowooza ku kiseera Eriya we yasookera okugenda eri Akabu. Abantu baali bakkiriza nti Baali ye yali “atambulira ku bire,” era nti ye katonda eyandireese enkuba n’akomya ekyeya. Bwe kiba nti omusana gwali gwakidde ekiseera kiwanvu okusinga bwe kyabanga bulijjo, abantu bateekwa okuba nga baali beebuuza nti: ‘Baali ali ku ki? Anaatonnyesa ddi enkuba?’ Eriya bwe yagamba nti waali tewagenda kubaawo nkuba wadde omusulo okutuusa ng’alagidde, kiteekwa okuba nga kyayisa bubi nnyo abasinza ba Baali.—1 Bassekabaka 17:1.
TEERAHO KWEJUMBA OMU KUBUURIRA
w14-LU 2/15 14-15
Nnamwandu w’e Zalefaasi Yafuna Emikisa olw’Okwoleka Okukkiriza
Nnamwandu yagamba Eriya nti: “Nga Mukama Katonda wo bw’ali omulamu, sirina mugaati, wabula olubatu lw’obutta mu ppipa n’otufuta mu kasumbi: era, laba, nsennya enku bbiri nnyingire nneefumbire nze n’omwana wange, tubulye tufe.” (1 Bassek. 17:12) Ebigambo ebyo biraga ki?
Nnamwandu oyo yakitegeera nti Eriya yali musajja atya Katonda. Ekyo kyeyolekera mu bigambo nnamwandu oyo bye yayogera. Yagamba nti: “Nga Mukama Katonda wo bw’ali omulamu.” Wadde nga nnamwandu oyo yali alina ky’amanyi ku Katonda w’Abaisiraeri, yali tannatandika kumutwala nga Katonda we. Yali abeera mu kabuga Zalefaasi, akaali okumpi n’ekibuga Sidoni ekya Foyiniikiya. Kirabika nti abantu abaali babeera mu kabuga Zalefaasi baali basinza Bbaali. Wadde kyali kityo, Yakuwa yali alina ekintu ekirungi ky’alabye mu nnamwandu oyo.
Wadde nga nnamwandu w’e Zalefaasi yali abeera mu bantu abasinza ebifaananyi, yayoleka okukkiriza okw’amaanyi. Yakuwa okutuma Eriya eri nnamwandu oyo, kyandiganyudde nnamwandu oyo era ne kiganyula ne Eriya. Ekyo kituyigiriza ki?
Abantu bonna abaali babeera mu Zalefaasi tebaali babi. Yakuwa okusindika Eriya eri nnamwandu oyo kituyigiriza nti Yakuwa afaayo ku bantu ab’emitima emirungi abatannatandika kumuweereza. Mu butuufu, “mu buli ggwanga omuntu [atya Katonda] n’akola eby’obutuukirivu amukkiriza.”—Bik. 10:35.
Mu kitundu mw’obuulira mulimu abantu abalinga nnamwandu w’e Zalefaasi? Wadde ng’abantu abo bali mu madiini ag’obulimba, bayinza okuba nga baagala okuyiga amazima. Bayinza okuba nga bamanyi kitono ku Yakuwa oba nga tebalina kye bamumanyiiko ne kiba nti beetaaga okuyambibwa basobole okwegatta ku kusinza okw’amazima. Ofuba okunoonya abantu ng’abo era n’obayamba?
‘SOOKA ONFUMBIRE AKAGAATI’
Lowooza ku ekyo Eriya kye yagamba nnamwandu okukola. Nnamwandu yali yaakagamba Eriya nti yali agenda kufumba akamere akatono akaali kasigaddewo, ye ne mutabani we bakalye oluvannyuma baffe. Naye Eriya yamugamba nti: “Totya; genda okole nga bw’oyogedde: naye sooka [onfumbire] akagaati, okaleete gye ndi, oluvannyuma weefumbire wekka n’omwana wo. Kubanga bw’atyo bw’ayogera Mukama Katonda wa Isiraeri nti Eppipa ey’obutta terikendeera so n’akasumbi k’amafuta tekaliggwaawo, okutuusa ku lunaku Mukama lw’alitonnyesa enkuba ku nsi.”—1 Bassek. 17:11-14.
Singa ggwe wali mu mbeera eyo, wandikoze ki? Wandiwadde Eriya ku kamere ko akatono k’osigazzaawo? Kiki nnamwandu oyo kye yakola? Wadde nga yali tamanyi nnyo Yakuwa, yakola ekyo Eriya kye yamugamba okukola. Nnamwandu oyo yayoleka okukkiriza okw’amaanyi era n’asalawo mu ngeri ey’amagezi.
Katonda teyayabulira nnamwandu oyo eyali omwavu. Nga Eriya bwe yagamba, Yakuwa yalabirira Eriya, nnamwandu, ne mutabani we okutuusa ekyeya lwe kyaggwaako. Bayibuli egamba nti: “Eppipa ey’obutta teyakendeera so n’akasumbi k’amafuta tekaggwaawo ng’ekigambo kya Mukama bwe kyali kye yayogerera mu Eriya.” (1 Bassek. 17:16; 18:1) Singa nnamwandu oyo teyakola ekyo Eriya kye yamugamba okukola akamere ke ako kandiweddewo. Naye yayoleka okukkiriza, ne yeesiga Yakuwa, era n’asooka awa Eriya emmere.
Kye tuyigira ku kyokulabirako kya nnamwandu oyo kiri nti Katonda awa emikisa abo abooleka okukkiriza. Bw’onooyoleka okukkiriza ng’oli mu mbeera enzibu, Yakuwa ajja kukuyamba. Ajja kukulabirira, ajja kukukuuma, era nga Mukwano gwo, ajja kukuyamba okugumira ebizibu.—Kuv. 3:13-15.
Mu 1898, magazini ya Zion’s Watch Tower yagamba nti: “Mukama waffe okusobola okuwa nnamwandu emikisa ng’ayitira mu nnabbi Eriya nnamwandu oyo yali alina okwoleka okukkiriza, naye bw’atandyolese kukkiriza, oboolyawo Mukama waffe yandironzeeyo nnamwandu omulala. Bwe kityo bwe kiri ne ku ffe. Ebiseera ebimu, Mukama waffe aleka okukkiriza kwaffe ne kugezesebwa. Bwe twoleka okukkiriza nga tugezesebwa, atuwa emikisa mingi, naye bwe tutayoleka kukkiriza, emikisa egyo tetugifuna.”
Bwe twolekagana n’okugezesebwa, tusaanidde okunoonya obulagirizi okuva mu Byawandiikibwa ne mu bitabo ebikubibwa omuddu omwesigwa. Bwe tufuna obulagirizi obwo, tusaanidde okubukolerako wadde ng’oluusi ekyo kiyinza obutaba kyangu. Katonda ajja kutuwa emikisa singa tukolera ku bigambo bino: “Weesigenga Mukama n’omutima gwo gwonna. So teweesigamanga ku kutegeera kwo ggwe: mwatulenga mu makubo go gonna, kale anaaluŋŋamyanga olugendo lwo.”—Nge. 3:5, 6.
‘WAJJA GYE NDI OKUTTA OMWANA WANGE?’
Waliwo ekintu ekirala ekyali kigenda okugezesa okukkiriza kwa nnamwandu. Bayibuli egamba nti: “Oluvannyuma lw’ebyo omwana w’omukazi oyo nnyini nnyumba n’alwala; n’endwadde ye n’enyiikira bw’eti n’atabaamu nate na mukka.” Nga yeebuuza ekyali kiviiriddeko mutabani we oyo okufa, nnamwandu yagamba Eriya nti: “Nfaayo ki eri ggwe, ggwe omusajja wa Katonda? Wajja gye ndi okunjijukiza ekibi kyange n’okutta omwana wange!” (1 Bassek. 17:17, 18) Lwaki nnamwandu oyo yayogera ebigambo ebyo?
Kyandiba nti nnamwandu oyo alina ekibi kye yali yakola ekyali kiviirako omuntu we ow’omunda okumulumiriza? Oba kyandiba nti yali alowooza nti okufa kwa mutabani we kyali kibonerezo okuva eri Katonda, era nti Katonda yali akozesezza Eriya okutta omwana we? Ekyo Bayibuli tekyogerako, naye kye tumanyi kiri nti: Nnamwandu oyo teyanenya Katonda olw’ekyo ekyamutuukako.
Eriya ateekwa okuba nga yawulira bubi nnyo okulaba nga mutabani wa nnamwandu oyo afudde era n’okuba nti nnamwandu yali alowooza nti okufa kwa mutabani we kwali kuvudde ku ye. Oluvannyuma lw’okutwala omulambo gw’omulenzi mu kisenge ekya waggulu gye yasulanga, Eriya yakaabira Yakuwa ng’agamba nti: “Ai Mukama Katonda wange, oleese ekibi ne ku nnamwandu ansuza ng’otta omwana we?” Eriya teyayagala kufa kwa mutabani wa nnamwandu oyo kuleete kivume ku linnya lya Katonda. Bwe kityo, yeegayirira Yakuwa ng’agamba nti: “Ai Mukama Katonda wange, nkwegayiridde, obulamu bw’omwana ono bumuddemu nate.”—1 Bassek. 17:20, 21.
“LABA, OMWANA WO MULAMU”
Yakuwa yawulira okusaba kwa Eriya. Nnamwandu oyo yali alabiridde nnabbi we era yali ayolese okukkiriza okw’amaanyi. Kiyinzika okuba nti Katonda yaleka obulwadde okutta mutabani wa nnamwandu oyo ng’akimanyi nti yali agenda kumuzuukiza. Okwo kwe kuzuukira okwasooka okwogerwako mu Byawandiikibwa, era kwandiyambye abantu bangi okufuna essuubi. Eriya bwe yasaba Yakuwa okuzuukiza omwana oyo, Yakuwa yawulira essaala ye era n’amuzuukiza. Lowooza ku ssanyu nnamwandu oyo lye yawulira Eriya bwe yamugamba nti: “Laba, omwana wo mulamu”! Nnamwandu yagamba Eriya nti: “Kaakano mmanyi ng’oli musajja wa Katonda, era ng’ekigambo kya [Yakuwa] mu kamwa ko ge mazima.”—1 Bassek. 17:22-24.
Essuula 17 ey’ekitabo kya Bassekabaka Ekisooka tetubuulira bisingawo bikwata ku nnamwandu w’e Zalefaasi. Kyokka, okuva bwe kiri nti Yesu yamwogerako bulungi, kirabika we yafiira yali muweereza wa Yakuwa omwesigwa. (Luk. 4:25, 26) Ebyo ebikwata ku nnamwandu oyo biraga nti Katonda awa emikisa abo abakolera abaweereza be ebintu ebirungi. (Mat. 25:34-40) Era biraga nti Katonda alabirira abaweereza be abeesigwa, ne bwe baba mu mbeera enzibu ennyo. (Mat. 6:25-34) Ate era biraga nti Yakuwa asobola okuzuukiza abo abaafa. (Bik. 24:15) Mu butuufu, ebintu ebyo bituleetera okujjukira nnamwandu w’e Zalefaasi.
OKITOBA 10-16
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 19-20
“Yesigye Yehova Kukuhuumuriza”
Yesigye Yehova Waaba Oine Amaganya
5 Shoma 1 Abagabe 19:1-4. Kwonka Eliya akatiina, obu omugabekazi Yezebeeli yaatiinatiinisa kumwita. N’ahabw’ekyo akahunga yaaza omu mwanya ogurikwetwa Beeri-sheba. Akatamwa embeera “yaashaba Ruhanga ngu afe.” Niki ekyamureeteire kwehurira atyo? Eliya akaba ari otahikiriire, “akaba ari omuntu nkaitwe.” (Yak. 5:17) Obundi akarengwa amaganya n’oburuhe bw’omubiri. Nikireebeka Eliya akateekateeka ngu okuteeraho kwe kwenegyeza okuramya okw’amazima kufiire busha, ngu tihaine ekihindukire omuri Israeli, kandi ngu niwe wenka okirikuheereza Yehova. (1 Bag. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Nikibaasa kututangaaza kureeba ngu nabi akeehurira atyo. Kwonka Yehova akeetegyereza enyehurira za Eliya.
ia-LU 103 kacw. 13
Katonda We Yamugumya
13 Olowooza Yakuwa yawulira atya bwe yayima mu ggulu n’alaba nnabbi we oyo omwesigwa ng’agalamidde wansi w’akati mu ddungu ng’asaba afe? Tekitwetaagisa na kuteebereza. Otulo nga tumaze okutwala Eriya, Yakuwa yamusindikira malayika. Malayika yakwata ku Eriya n’amugamba nti: “Golokoka olye.” Eriya yagolokoka n’alya. Malayika yali amuleetedde omugaati n’amazzi. Eriya yeebaza malayika oyo? Bayibuli tetubuulira; egamba bugambi nti Eriya yalya n’anywa n’addawo ne yeebaka. Yandiba nga yali talina googera? Ekituufu tetukimanyi, naye malayika yamuzuukusa omulundi ogw’okubiri, oboolyawo ng’obudde bukya, n’amugamba nti, “Golokoka olye; kubanga olugendo lukuyinze obunene.”—1 Bassek. 19:5-7.
ia-LU 106 kacw. 21
Katonda We Yamugumya
21 Bayibuli etugamba nti Yakuwa teyali mu mbuyaga, teyali mu musisi, era teyali mu muliro. Eriya yali akimanyi nti Yakuwa si Katonda eyeeyolekera mu maanyi g’obutonde, nga Bbaali bwe yatwalibwanga okuba. Abantu abaali basinza Bbaali bamutwalanga okuba nti ye yali “atambuza ebire,” era nti ye yaleetanga enkuba. Yakuwa ye nsibuko y’amaanyi gonna agali mu butonde, naye asingira wala nnyo ebintu bye yakola. Ggwe ate oba n’eggulu taligyamu! (1 Bassek. 8:27) Kati olwo ebyo byonna byayamba bitya Eriya? Kijjukire nti yalimu okutya. Naye ebintu ebyo byonna byakyoleka nti Yakuwa Katonda eyali ku ludda lwe wa maanyi nnyo, n’olwekyo yali tasaanidde kutya Akabu ne Yezeberi!—Soma Zabbuli 118:6.
ia-LU 106 kacw. 22
Katonda We Yamugumya
22 Ng’omuliro gumaze okuggwawo, waaliwo akasiriikiriro, era Eriya yawulira ‘eddoboozi ettono ery’eggonjebwa.’ Eddoboozi eryo lyamubuuza ekibuuzo, era n’ayanukula. Ne ku mulundi guno Eriya yayogera ekyamuli ku mutima, era oboolyawo ekyo kyamuleetera okweyongera okuwulira obuweerero. Ebyo ‘eddoboozi ettono ery’eggonjebwa’ bye lyamugamba birina okuba nga byamubudaabuda nnyo. Yakuwa yamukakasa nti yali amutwala nga wa muwendo nnyo. Yamugamba ki? Yamubuulira bye yali agenda okukola okumalawo okusinza kwa Bbaali mu Isiraeri. Ekyo kyalaga nti Eriya bye yali akoze byali tebibadde bya bwereere, kubanga Katonda yali akyagenda mu maaso n’okulwanyisa okusinza kwa Bbaali. Ate era Yakuwa yakiraga nti yali akyakozesa omuweereza we oyo, kubanga alina ebirala bye yamutuma okukola okusobola okutuukiriza ekigendererwa kye eky’okumalawo okusinza kwa Bbaali mu Isiraeri.—1 Bassek. 19:12-17.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w97-E 11/1 31 kacw. 2
Eky’okureeberaho ky’Okwefeerereza n’Obwesigwa
Obunaku obu abaheereza ba Ruhanga nibooreka omutwarize nigwo gumwe gw’okwefeerereza. Abamwe batsigireho ‘ebibanja’ byabo, n’ebintu byabo, kugira ngu babaase kubuurira amakuru marungi omu bicweka bya hare nari kuheereza aha Beseeli. Abandi baagire omu mahanga agandi kuza kwombeka ebyombeko by’Obukama. Baingi baikiriize kukora emirimo erikureebeka nk’ey’ahansi. Kwonka, tihariho n’omwe orikuheereza Yehova orikukora omurimo gutaine mugasho. Yehova naasiima boona abarikumuheereza beekundiire, kandi naabaha omugisha ahabw’okugira omutima gw’okwefeerereza.—Mako 10:29, 30.
OKITOBA 17-23
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 1 ABAGABE 21-22
“Tooreza oku Yehova Arikukoresa Obushoboorozi Bwe”
it-2-E 21
Yehova ow’Amahe
Yoshua ku yaareebire maraika owaamutaayaayire haihi na Yeriko kandi akamubuuza ku araabe yaabaire ari aha rubaju rw’Abaisraeli nari orw’abazigu baabo, akamugarukamu ati: “Ngaaha! kureka naija kuba omukuru w’eihe rya [Yehova.]” (Yos 5:13-15) Obu nabi Mikaya yaagambira Omugabe Ahabu na Yehoshafaati ati: “Naareeba [Yehova] ashutami aha kitebe kye, n’eihe ryona ery’omu iguru ryemereire aha rubaju rwe rwa buryo n’orwa bumosho,” akaba naagamba aha baana ba Yehova ab’omwoyo. (1Bag 22:19-21) Okukoresa ebigambo “[Yehova] ow’amahe” kihikire, ahakuba eihe rya baamaraika ririmu ebicweka ebi; baakerubi, baaserafi, na baamaraika (Isa 6:2, 3; Kut 3:24; Kush 5:11) kandi ririmu na guruupu ezitebeekaniise gye, niyo nshonga ahabw’enki Yesu Kristo yaagizire ngu akaba naabaasa kutunga “baamaraika abarikukira legioni ikumi na ibiri.” (Mat 26:53) Obu Hezekia yaabaire naashaba Yehova obuhwezi akamweta “[Yehova] ow’amahe, Ruhanga wa Israeli, otuura aha kitebe ky’obukama ahagati ya baakerubi” arikugamba aha shanduukye y’endagaano n’ebishushani bya baakerubi ebyabaire biri aha kifundikizo kyayo, eyaabaire neejwekyera ekitebe kya Yehova eky’omu iguru. (Isa 37:16; gyeragyeranisa 1Sam 4:4; 2Sam 6:2.) Omuheereza wa Elisa owaabaire atiinire ahabw’okureeba abazigu beehinguririrze orurembo ahu Elisa yaabaire naatuura, akahuumurizibwa ku yaayorekirwe omugongo “gwijwire embaraasi n’ebigaari by’omuriro,” bamwe ahari baamaraika ba Yehova.—2Bag 6:15-17.
‘Omutwe gwa Buri Mushaija ni Kristo’
9 Obucureezi. Yehova niwe arikukirayo kuba omunyabwengye, kwonka nabwo naahurikiza ebitenso by’abandi. (Kut. 18:23, 24, 32) Naikiriza abari ahansi y’obushoboorozi bwe kuhayo ebitenso byabo. (1 Bag. 22:19-22) Yehova ahikiriire, kwonka naamanya ngu itwe tituhikiriire. Kandi, naahwera abantu abatahikiriire abarikumuheereza kuba abasinguzi. (Zab. 113:6, 7) Nangwa, Baibuli neegira ngu Yehova ‘n’omuhwezi.’ (Zab. 27:9; Heb. 13:6) Omugabe Daudi akeetegyereza ngu naabaasa kukora emirimo y’amaani ei yaabaire ahairwe ahabw’okugira ngu Yehova naatwaza gye nari n’omucureezi.—2 Sam. 22:36.
it-2-E 245
Ekishuba
Yehova Ruhanga naareka abo abarikukunda kuhabisibwa ebishuba kubiikiriza, omu mwanya gw’okwikiriza amakuru marungi agarikukwata ahari Yesu Kristo. (2Tes 2:9-12) Eki nitukireebera aha byabaireho emyaka mingi enyima aha Mugabe Ahabu owa Israeli. Baanabi b’ebishuba bakahamiza Ahabu ngu akaba naaza kusingura Ramosi-gileadi, n’obu nabi wa Yehova Mikaaya araabe yaagambire akabi akaabaire nikaza kurugamu. Nk’oku Mikaaya yaayorekirwe, Yehova akaikiriza ekihangirwe kye ky’omwoyo kuhinduka “omwoyo gw’ebishuba” ahari baanabi ba Ahabu. Ekirikumanyisa ngu, ekihangirwe ekyo ky’omwoyo kikabareetera kugamba ebishuba ebi baabaire nibenda kugamba kandi ebi Ahabu yaabaire naayenda kuhurira. N’obu Ahabu araabe yaatungire okuraburwa, akaikiriza ebishuba kandi ekyarugiremu akafeerwa amagara ge.—1Bag 22:1-38; 2Bus 18.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
Okweteisiza Kimwe Nikimanyisa Ki?
4 Empereruka, okugumisiriza kwa Yehova kukagira obugarukiro. Akoohereza nabi Eliya kugambira Ahabu na Yezebeeli orubanja oru yaabaire abacwereire. Eka yaabo yoona ekaba neija kucwekyerezibwa. Ebigambo bya Eliya bikareetera Ahabu kwehurira kubi! Ekirikutangaaza, omushaija w’amaryo ogwo ‘akeecureeza.’—1 Bag. 21:19-29.
5 N’obu Ahabu araabe yaayecureerize aha izooba eryo, oku yaatwarize bwanyima kukooreka ngu akaba ateeteisize. Tarateireho kwihaho okuramya Baali omu bugabe bwe. Kandi tarahigire abandi kuramya Yehova. Akooreka ngu tayeteisize n’omu miringo endiijo.
6 Bwanyima, Ahabu ku yaayetsire Yehoshafaati omugabe murungi ngu baze omu rutaro kurwanisa Abasiria, Yehoshafaati akagira ngu babanze baayebuuza ahari nabi wa Yehova. Ahabu akabanza yaayanga ekitenso ekyo arikugira ati: “Hakiriho omushaija omwe ou turikubaasa kwehanuuzaho ebya [Yehova], niwe Mikaaya mwene Imula, kwonka nimmwanga, ahabw’okuba tandagurira birungi kureka ebibi.” Kwonka nabwo, bakeebuuza ahari nabi Mikaaya. Kandi nikwo kyabaire, nabi wa Ruhanga akagambira Ahabu enkuru mbi! Ahabu omu mwanya gw’okweteisa akashaba Yehova okusaasirwa, akakwata nabi yaamuta omu kihome. (1 Bag. 22:7-9, 23, 27) N’obu Ahabu araabe yaakomire nabi wa Yehova, akaba atarikubaasa kuzibira obunabi kuhikiirira. Omu rutaro orwakuratsireho, Ahabu akaitwa.—1 Bag. 22:34-38.
TEERAHO KWEJUMBA OMU KUBUURIRA
Ogu Nigwo Muringo Ogu “Waasiimire”
10 Kumara emyaka, Yehova atwire naahwera ‘omwambari omwesigwa kandi ow’obwengye’ kwongyera kuba ow’obwengye. Hati omwambari naayoreka ngu ebiri omu Baibuli nibiba nibijwekyera ekintu kikuru haaba hariho enshonga ezirikuhamya ekyo kuruga omu Byahandiikirwe. Kandi, kyetegyereziibwe ngu enshoboorora enkuru ezirikukwata aha bintu ebiine eki birikujwekyera nizigumira baingi kuzeetegyereza. Enyetegyereza ezimwe zigumire kwetegyereza, kwijuka n’okuzihikaanisa n’embeera yaitu. Kandi ekikuru munonga, omutima ku gurikuteebwa aha ki ebiri omu Baibuli birikujwekyera, enshonga nkuru ei turikubyegaho neebura. N’ahabw’ekyo, ebitabo byaitu hati nibigamba munonga aha mitwarize y’abarikugambwaho omu Baibuli nk’okwikiriza, okugumisiriza, okworobera Ruhanga, n’endiijo mitwarize mikuru ei turikubaasa kutooreza.
11 Mbwenu shi nitwetegyereza tuta ebirikukwata ahari Nabosi? Hati nitubyetegyereza omu muringo gworobi kandi ogurikwetegyerezibwa gye. Omushaija murungi ogwo tikugira ngu akafa ahabw’okujwekyera Yesu nari abashukirweho amajuta, beitu n’ahabw’okugira ngu akarinda obwesigwa bwe. Akahamira aha Biragiro bya Yehova n’obu araabe yaabaire naahinganisibwa abeebembezi abaabaire nibakoresa kubi obushoboorozi bwabo. (Kub. 36:7; 1 Bag. 21:3) Nitumwegyeraho, ahakuba buri omwe ahariitwe naabaasa kuhiiganisibwa ahabw’enshonga nizo zimwe. (Shoma 2 Timoseo 3:12.) Abantu b’emiringo yoona nibabaasa kwetegyereza, baijukye, kandi beegyere aha ky’okureeberaho kye ekirikuhamya okwikiriza.
12 Mbwenu shi tugire ngu ebiri omu Baibuli nitubyegaho bwegaho kwonka tibiine gandi makuru? Ngaaha. Na hati ebitabo byaitu obumwe nibyoreka oku ekintu ekimwe ekirikugambwaho omu Baibuli kiine akakwate n’ekindi. Tibirikukira kworeka ngu bingi ebiri omu Baibuli nibijwekyera ebirikwija kubaho omu biro by’omumaisho. Nk’eky’okureeberaho, nitubaasa kugamba butunu ngu obwesigwa bwa Nabosi arikuhiiganisibwa n’okufa kwe nibitwijutsya obwesigwa bwa Kristo n’abashukirweho amajuta. Kwonka, ebirikukwata ahari Nabosi nibibaasa n’okutwijutsya obwesigwa ‘bw’ab’entaama ezindi.’ Nitubaasa kwetegyereza gye oku Yehova arikutwegyesa omu muringo gworobi.
OKITOBA 24-30
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 2 ABAGABE 1-2
“Eky’okureeberaho Kirungi omu Kutendeka”
Oku Abareeberezi Barikutendeka Abandi
15 Ebirikukwata aha Elisa owaahunguriire Eliya, nibyoreka oku ab’eishe-emwe barikubaasa kuha ekitiinisa abareeberezi. Bwanyima ya Eliya na Elisa kutaayaayira baanabi omuri Yeriko, bombi bakaza aha Mugyera Yorudani. Ku baahikireyo, “Eliya yaajuura omunagiro gwe, yaagukubamu, yaateera amaizi; ahonaaho amaizi gaayecwamu habiri.” Bwanyima y’okwambukira ahoomire, bakagumizamu ‘baagyenda nibagaaniira.’ Hatariho kubanganisa, Elisa tarateekateekire ngu hati naamanya byona. Kuhitsya obu Eliya yaatwarwa, Elisa akaguma naata omutima aha buri kigambo eki omwegyesa we yaabaire agamba. Eliya akatwarwa omuyaga gw’akasooroora. Bwanyima, Elisa akaza aha mugyera Yorudani, yaateera omunagiro gwa Eliya aha maizi arikweta ngu, Yehova “Ruhanga wa Eliya arahi?” Amaizi gakagaruka gaayebaganisamu habiri.—2Bag. 2:8-14.
Oku Abareeberezi Barikutendeka Abandi
16 Waayetegyereza ngu eky’okutangaaza kya Elisa eky’okubanza, kikaba kiri nk’eki Eliya yaahereerukireyo kukora? Eki nikitwegyesa ki? Elisa tarateekateekire ngu hati obu niwe arikwebembera, aine kutandika kukora ebintu omu muringo gwe ogurikutaana aha gwa Eliya. Omu mwanya gw’ekyo, Elisa ku yaagumiizemu arikukora nk’oku Eliya yaabaire naakora omu buheereza bwe, akooreka ngu naaha omwegyesa we ekitiinisa, ekyareeteire baanabi abandi kumutamu obwesigye. (2 Bag. 2:15) Kwonka omu myaka 60 ei nabi Elisa yaamazire omu buheereza, Yehova akamuhwera kukora eby’okutangaaza bingi kukira ebi Eliya yaakozire. Ku oraabe nootendekwa niki eki orikwega?
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
w05-LU 10/1/05 19 kacw. 1
Okunokolayo Ebimu ku Biri mu Kitabo kya Bassekabaka eky’Okubiri
2:11—‘Embuyaga bwe yasitula Eriya,’ yamutwala mu “ggulu” ki? Eggulu eryogerwako wano si bwe bwengula oba ekifo Katonda ne bamalayika gye babeera. (Ekyamateeka 4:19; Zabbuli 11:4; Matayo 6:9; 18:10) ‘Eggulu,’ embuyaga gye zaatwala Eriya lyali bbanga. (Zabbuli 78:26; Matayo 6:26) Eggaali ery’omuliro lyayisa Eriya mu bbanga, ne limutwala mu kifo ekirala eky’oku nsi, gye yabeera okumala akaseera. Nga wayiseewo emyaka, Eriya yawandiikira Yekolaamu kabaka wa Yuda ebbaluwa.—2 Ebyomumirembe 21:1, 12-15.
OKITOBA 31–NOVEMBA 6
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | 2 ABAGABE 3-4
“Ihaho Omwana Waawe”
‘Nimmanya ngu Naija Kuzooka’
7 Okuzooka okwa kabiri okurikugambwaho omu Baibuli n’obu nabi Elisa yaazoora omwojo. Omu rurembo Shuneemu, hakaba hariho Omwisraelikazi owaabaire ataine baana. Ahabw’okworeka Elisa obufura, we na iba omugurusi Yehova akabaha omugisha baazaara omwojo. Bwanyima y’emyaka mikye, omwojo ogu yaafa. Teekateeka aha busaasi obu nyina yaagizire. Akagira obusaasi bwingi kandi yaacwamu kugyenda mahiro 19 kubugana Elisa aha rushozi Karumeeli. Elisa akoohereza omuheereza we Gehazi kuza Shuneemu ababandizeyo azoore omwojo ogwo. Kwonka Gehazi tarabaasize kumuzoora. Bwanyima Elisa na nyina w’omwojo bakahikayo.—2 Abagabe 4:8-31.
‘Nimmanya ngu Naija Kuzooka’
8 Elisa akataaha omu nju ahu omwojo ofiire yaabaire ari, reero yaashaba. Yehova akagarukamu okushaba kwa Elisa, kandi omu muringo gw’eky’okutangaaza yaazoora omwojo. Nyina w’omwojo akashemererwa munonga kureeba omutabani ahuriire! (Shoma 2 Abagabe 4:32-37.) Naabaasa kuba yaijukire ebigambo ebi Hanna yaakoreise omu kushaba. Hanna akaba ataine mwana okuhitsya obu Yehova yaamuhaire omugisha gw’okuzaara omwojo, Samueli. Hanna akahimbisa Yehova ahakuba niwe ‘ashuumya okuzimu, kandi akaihayo.’ (1 Samueli 2:6) Ruhanga ahabw’okuzoora omwojo omuri Shuneemu, akooreka ngu aine obushoboorozi bw’okuzoora abafu.
Eby’omuhendo eby’Omwoyo
it-2-E 697 kacw. 2
Nabi
“Abaana ba baanabi.” Nk’oku ekitabo Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford, 1952, rup. 418) kirikushoboorora, ekigambo ky’Oruheburaayo ben (mutabani wa) nari benehʹ (batabani ba) nikibaasa kumanyisa “okuba noomanywa omu kicweka (nari omu ruganda, nari omu guruupu).” (Gyeragyeranisa Neh 3:8, aharikugira ngu, “omwe aha baabaire nibajwanzya emigaju” akaba ari “mutabani w’owaabaire naajwanzya emigaju.”) “Abaana ba baanabi” nibabaasa kuba baabaire bari abo abaabaire baza omu ishomero rya baanabi nari omu guruupu za baanabi. Guruupu za baanabi nizigambwa kuba zaabaire ziri aha Beseeli, Yeriko, na Gilugaali. (2Bag 2:3, 5; 4:38; gyeragyeranisa 1Sam 10:5, 10.) Samueli akaba naayebembera guruupu eyaabaire eri Raama (1Sam 19:19, 20), kandi Elisa naabaasa kuba yaabaire naakora nikyo kimwe omu bwire bwe. (2Bag 4:38; 6:1-3; gyeragyeranisa 1Bag 18:13.) Baibuli neeyoreka oku baayombekyire emyanya yaabo y’okutuuramu, n’oku baakoreise ekikoreso eky’entizano, ekirikworeka ngu bakaba nibatuura omu mbeera eyorobi. N’obu baraabe baabaire nibakira kutuura hamwe kandi bakarya hamwe, buri omwe akaba naabaasa kutunga obujunaanizibwa obwe nka nabi.—1Bag 20:35-42; 2Bag 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.
TEERAHO KWEJUMBA OMU KUBUURIRA
w13-LU 8/15 28-29
Erisa Yalaba Amagaali ag’Omuliro—Naawe Ogalaba?
Kabaka wa Busuuli yali anoonya nnabbi wa Katonda Erisa ng’ayagala okumukwata. Yakitegeerako nti Erisa yali mu Dosani, ekibuga ekyali waggulu ku lusozi era nga kiriko bbugwe. Ekiro, kabaka wa Busuuli yasindika endogoyi, amagaali, n’abasajja abalwanyi e Dosani. Obudde we bwakeerera, eggye lye lyali lyetoolodde ekibuga.—2 Bassek. 6:13, 14.
Omuddu wa Erisa bwe yafuluma ebweru, yalaba eggye ly’abalabe. Yatya nnyo era n’agamba nti: “Zitusanze, mukama wange! Tunaakola tutya?” Erisa yamuddamu nti: “Totya: kubanga abali naffe bangi okusinga abali nabo.” Oluvannyuma Erisa yasaba Yakuwa ng’agamba nti: ‘Yakuwa, nkwegayiridde, muzibule amaaso ge alabe.’ Bayibuli egamba nti: “Awo Mukama n’azibula amaaso g’omulenzi; n’alaba: awo, laba, olusozi nga lujjudde embalaasi n’amagaali ag’omuliro ageetoolodde Erisa.” (2 Bassek. 6:15-17) Kiki kye tuyigira ku ebyo ebyaliwo ku olwo awamu n’ebintu ebirala ebyaliwo mu bulamu bwa Erisa?
Wadde nga Erisa yali yeetooloddwa eggye lya Busuuli, yasigala nga mukkakkamu olw’okuba yali yeesiga Yakuwa era yali mukakafu nti yali amukuuma. Tetusuubira nti Yakuwa ajja kutukuuma mu ngeri ey’ekyamagero leero, naye tuli bakakafu nti Yakuwa akuuma abantu be ng’ekibiina. Naffe tulinga abeetooloddwa embalaasi n’amagaali ag’omuliro. Bwe ‘tulaba’ ebintu ebyo n’amaaso gaffe ag’okukkiriza era nga twesiga Katonda, tujja kuba “mu mirembe” era Yakuwa ajja kutuwa emikisa. (Zab. 4:8) Kati ka tulabe bye tuyigira ku bintu ebirala ebyaliwo mu bulamu bwa Erisa.
ERISA ATANDIKA OKUWEEREZA ERIYA
Lumu, Erisa bwe yali ng’alima, nnabbi Eriya yajja gy’ali n’amusuulako ekyambalo kye. Erisa yategeera ekyo Eriya kye yali ategeeza. Bwe kityo, Erisa yateekateeka embaga, n’asiibula kitaawe ne nnyina, n’ava awaka waabwe n’agenda okuweereza Eriya. (1 Bassek. 19:16, 19-21) Olw’okuba Erisa yali mwetegefu okuweereza Katonda mu bujjuvu, Yakuwa yamukozesa okukola ebintu bingi era oluvannyuma yamulonda okuba nnabbi eyadda mu bigere bya Eriya.
Erisa yaweereza Eriya, oboolyawo okumala emyaka mukaaga. Mu kiseera ekyo, ye ‘yafukiriranga amazzi mu ngalo za Eriya.’ (2 Bassek. 3:11) Mu biseera by’edda, abantu baaliisanga ngalo. Oluvannyuma lw’okulya emmere, omuweereza yafukiriranga mukama we amazzi mu ngalo. Ekyo kiraga nti emirimu egimu Erisa gye yakolanga gyali gya wansi. Kyokka, Erisa yagitwala nga nkizo okuweereza Eriya.
Okufaananako Eriya, Abakristaayo bangi leero, beetegefu okuyingira obuweereza obw’ekiseera kyonna obutali bumu. Ekyo bakikola olw’okuba beesiga Yakuwa era baagala okumuwa ekyo ekisingayo obulungi. Ng’ekyokulabirako, abamu bava ewaabwe okusobola okuweereza mu maka ga Beseri n’okuyamba mu kuzimba Ebizimbe by’Obwakabaka, emirimu bangi gye batwala okuba egya wansi. Kyokka tewali Mukristaayo n’omu asaanidde kutwala mirimu ng’egyo okuba egya wansi kubanga Yakuwa agitwala nga gya muwendo.—Beb. 6:10.
ERISA YANYWERERA KU BUWEEREZA BWE
Katonda bwe yali ‘tannalinnyisa Eriya mu ggulu,’ yagamba nnabbi oyo okuva e Girugaali agenda e Beseri. Eriya bwe yagamba Erisa okusigala, Erisa yamuddamu nti: “Sijja kukuleka.” Bwe baali bagenda, emirundi ebiri, Eriya yagamba Erisa obutamugoberera naye Erisa n’agaana. (2 Bassek. 2:1-6) Nga Luusi bwe yanywerera ku Nawomi, ne Erisa yanywerera ku Eriya. (Luus. 1:8, 16, 17) Erisa yagitwala nga nkizo ya maanyi okuweereza Eriya, kubanga yali amaanyi nti Katonda ye yali amuwadde omulimu ogwo.
Erisa yatuteerawo ekyokulabirako ekirungi. Bwe tufuna enkizo yonna mu kibiina kya Katonda, tujja kugitwala nga ya muwendo singa tukijjukira nti tuweereza Yakuwa. Tewali nkizo esinga eyo ey’okuweereza Yakuwa.—Zab. 65:4; 84:10.
“SABA KYE NNAAKUKOLERA”
Bwe baali batambula, Eriya yagamba Erisa nti: “Saba kye nnaakukolera nga sinnaba kukuggibwako.” Okufaananako Sulemaani, Erisa yasaba ekintu ekyandimuyambye okuweereza obulungi Yakuwa. Yasaba ‘emigabo ebiri egy’omwoyo gwa Eriya gibeere ku ye.’ (1 Bassek. 3:5, 9; 2 Bassek. 2:9) Mu Isiraeri, omwana ow’obulenzi omubereberye yaweebwanga emigabo ebiri egy’obusika. (Ma. 21:15-17) Bwe kityo, Erisa yali asaba okufuuka omusika wa Eriya oba okudda mu kifo kye nga nnabbi. Ate era, Erisa yali ayagala okuba omuvumu era omunyiikivu nga Eriya.—1 Bassek. 19:13, 14.
Eriya yaddamu atya omuweereza we oyo? Yamugamba nti: ‘Ekintu ky’osabye kizibu nnyo. Naye bw’onondaba nga nkuggibwako kinaaba bwe kityo; naye bw’otondabe tekiibe bwe kityo.’ (2 Bassek. 2:10) Ebyo Eriya bye yamuddamu biyinza okuba nga byalina amakulu ga mirundi ebiri. Biyinza okuba nga byali bitegeeza nti Katonda yekka ye yali alina okusalawo obanga Erisa aweebwa ekyo kye yali asabye. Oba biyinza okuba nga byali bitegeeza nti Erisa okusobola okufuna ekyo kye yali asabye, yalina okunywerera ku Eriya mu mbeera zonna.
ERISA KYE YALABA
Yakuwa yawa Erisa ekyo kye yali asabye? Bayibuli egamba nti: “Awo olwatuuka nga bakyatambula nga balojja, laba, ne walabika eggaali ery’omuliro n’embalaasi ez’omuliro ne zibaawula bombi; Eriya n’alinnya mu ggulu n’embuyaga. . . . Era Erisa n’akiraba.” Bw’atyo Yakuwa bwe yaddamu okusaba kwa Erisa. Erisa yalaba Eriya ng’atwalibwa, yaweebwa emigabo ebiri egy’omwoyo gwa Eriya, era yadda mu kifo kya Eriya nga nnabbi.—2 Bassek. 2:11-14.
Erisa yalonda ekyambalo kya Eriya ekyali kimuvuddeko ne kigwa wansi, n’akyambala. Abantu bwe baalaba Erisa ng’ayambadde ekyambalo ekyo, baakitegeera nti yali afuuse nnabbi wa Katonda. Ekirala ekyalaga nti yali alondeddwa okuba nnabbi kwe kuba nti yakuba ku mazzi g’Omugga Yoludaani ne geeyawulamu.
Ebyo Erisa bye yalaba nga Eriya atwalibwa embuyaga, biteekwa okuba nga byamukwatako nnyo. Ekyo kiri kityo, kubanga si kya bulijjo okulaba eggaali ery’olutalo ery’omuliro n’embalaasi ez’omuliro! Yakiraba nti Yakuwa yali azzeemu okusaba kwe. Katonda bw’addamu essaala zaffe, tetulaba ggaali lya lutalo ery’omuliro n’embalaasi ez’omuliro. Naye tulaba obukakafu obw’enkukunala obulaga nti Yakuwa akozesa amaanyi ge amangi okutuyamba n’okukakasa nti ebyo by’ayagala bikolebwa. Ate era bwe tulaba engeri Yakuwa gy’awaamu omukisa ekitundu eky’oku nsi eky’ekibiina kye, tuba ‘ng’abalaba’ eggaali lye nga litambula.—Ez. 10:9-13.