TSAMBA LAKUYAMBA LAKUYENDA KWA TIMOTIO
1 Ine Paulo, mpostolo wa Kristu Jezu mwa lamulo la Mulungu mpulumusi wathu pabodzi na Kristu Jezu cidikhiro cathu, 2 ndikunembera iwepo Timotio* mwanangu caiye m’cikhulupiro:
Kudeka mtima kukulu, ntsisi na mtendere wakucokera kwa Mulungu Baba na Kristu Jezu Mbuya wathu, bzikhale nawe.
3 Ninga momwe ndidakukumbirira kuti upitirize kukhala ku Efezo pomwe ine ndikhafuna kuyenda ku Masedoniya, tsapano ndikukumbira pomwe kuti upereke malango yamphanvu kwa wanthu winango kuti aleke kumwaza cipfunziso cakunama, 4 ne kubvesera nkhani zakunama na kufufudza madzina ya makolo yakale-kale. Bzinthu bzimwebzi bzimbathandiza lini ndipo bzimbayambisa nkhani zakusaya phindu, m’mbuto mwakupfunzisa bzinthu bzakucokera kwa Mulungu bzakubverana na cikhulupiro. 5 Kulewa cadidi, inepano ndikupereka malangoya* kuti tikhale na lufoyi lakucokera mu mtima wakucena na mtima wakusaya kutipasa mulandu pabodzi na cikhulupiro cakusaya cinyengo. 6 Wanthu winango asiya kucita bzinthu bzimwebzi, ndipo asoceresedwa aciyamba kutewera nkhani zakusaya phindu. 7 Iwo ambafuna kukhala apfunzisi wa lamulo, tsono ambabvesesa lini bzinthu bzomwe akulewa ayai bzinthu bzomwe iwo ambangingimira kwene-kwene.
8 Tin’dziwa kuti Lamulo ndabwino likaphatisidwa basa bwino.* 9 Pakuzindikira kuti lamulo limbaikhidwa lini thangwe ra wanthu wakulungama, koma limbaikhidwa thangwe ra wanthu wakusaya kubvera malamulo, apanduki, anyakusaya kufuna Mulungu, anyapikado, anyakusaya kukhulupirika na anyakulamba bzinthu bzakucena, anyakupha pai wawo na mai wawo ayai wanthu winango, 10 wanthu omwe ambacita upombo ayai uputa,* amuna omwe ambagonana na amuna anzawo, anyakuba wanthu, anyakunama, anyakulumbira mwakunama na wale omwe ambacita bzinthu bzomwe bzimbabverana lini na cipfunziso cacadidi.* 11 Cipfunziso cimweci n’cakucokera kwa Mulungu wakukondwa mwakubverana na mafala yabwino ya ulemerero, yomwe yadaperekedwa kwa ine.
12 Ndikutenda Kristu Jezu Mbuya wathu, omwe adandipasa mphanvu, thangwe adawona kuti ndine wakukhulupirika acindipasa utumiki. 13 Pakuyamba inepano ndikhanyoza Mulungu, ndikhaboneresa wanthu wace ndipo ndikhalewalewa nawo mwaukali, tsono ndidacitiridwa ntsisi thangwe ndikhacita bzinthu mwakusaya kudziwa ndipo ndikhalibe cikhulupiro. 14 Ndipo Mbuya wathu adandilatiza kudeka mtima kukulu kwene-kwene, ndipo ndidatambirambo cikhulupiro na lufoyi mwakubverana na Kristu Jezu. 15 Mafala yakuti Kristu Jezu adabwera pa dziko la pantsi kudzapulumusa anyapikado, njakukhulupirika ndipo yan’themera kubvumidwa na mtima wentse. Pa anyapikado amwewa, ine ndine nyapikado mkululetu. 16 Napo bziri tenepo, ine ndacitiridwa ntsisi kuti kucokera mwa ine ninga nyapikado mkululetu, Kristu Jezu alatize kupirira kwace kwentse, acindiphatisa basa ninga ciratizo kwa wale omwe an’funa kumukhulupira kuti adzakhale na moyo wakusaya kumala.
17 Kwa Mambo wa nthawe zentse,* wakusaya kufa, wakusaya kuwoneka, omwe ni Mulungu m’bodzi yekhayo, akhale na ulemu pabodzi na ulemerero mpaka kale-kale. Ameni.
18 Ndikupereka malangoya kwa iwepo mwanangu Timotio, mwakubverana na mafala ya apolofeta yomwe yadalewedweratu pakuyamba pakulewa bza iwepo. Mafala yamweya yan’dzakulimbikisa kuti upitirize kumenya nkhondo yabwino, 19 ucipitirizambo kukhala na cikhulupiro pabodzi na mtima wakucena wakusaya kukupasa mulandu, omwe winango adaulamba aciluza cikhulupiro cawo, ninga xitima ya m’madzi* yomwe ikumira. 20 Winango mwa iwo ni Himeneu na Alexandre, ndipo inepano ndidawapereka kwa Sathani ninga cirango kuti apfunze kuti an’funika lini kunyoza Mulungu.
2 Cakuyamba pa bzentse, ndikukulimbikisani mwentsenemwe kuti mumbapempherere wanthu wentse, mucimbakumbira na mtima wentse thandizo la Mulungu na kumbamutenda. 2 Ndipo mumbacitirembo bzimwebzi amambo na atongi wentse, kuti tipitirize kukhala wakuderekha, wamtendere, wakubzipereka kwa Mulungu na mtima wentse nakuti tikhalembo na makumbukidwe yabwino. 3 Bzimwebzi mpsabwino na bzakudekeza kwa Mpulumusi wathu, Mulungu, 4 omwe an’funa kuti wanthu wa mtundu uli-wentse apulumuke acifika pakukhala na cidziwiso caico cacadidi. 5 Pakuti pana Mulungu m’bodzi na mkhala-pakati m’bodzi pakati pa Mulungu na wanthu, ndipo munthuyo ni Kristu Jezu, 6 omwe adabzipereka yekha ninga cakulombolera kwa wanthu wentse. Umboni bwa bzimwebzi bun’dzaperekedwa pa nthawe yace. 7 Thangwe ra umboni bumwebu, ndidaikhidwa kuti ndikhale mpalizi na mpostolo, kuti ndipfunzise wanthu wa mitundu inango bza cikhulupiro na cadidi. Ndikulewa cadidi, ndikunama lini.
8 Na tenepo, ndikufuna kuti kuli-kwentse, amuna apitirize kumbapemba, acikwiza manja yawo yakucena* mwakusaya ukali ne kupokana. 9 Ndipo ndikulimbikisambo akazi kuti ambabvale mwakuthemera, ambabzidekese mwa ulemu na mwakukumbuka bwino, sikuti kubzidekesa na mtundu wa kamangidwe ka tsisi ne na oro ayai na bzakubzidekesera bza minyala yakuumira ne na bzakubvala bzakuumira kwene-kwene, 10 koma ambabzidekese mu njira yakuthemera pabodzi na mabasa yabwino, ninga momwe akazi omwe ambalemekeza Mulungu ambacitira.
11 Mkazi ambakhale adanyamala* pakupfunza ndipo ambabvere na mtima wentse. 12 Ndikubvumiza lini kuti mkazi ambapfunzise ayai ambatonge mwamuna, koma ambapitirize kukhala adanyamala.* 13 Pakuti Adamu ndiye omwe adayamba kulengedwa, patsogolo pace Eva. 14 Kuthumizira bzimwebzi, Adamu alibe kupumpsidwa koma mkazi ndiye omwe adapumpsidwa ndipo adacita pikado. 15 Tsono akazi an’dzakhala wakukhotcerereka mwa kubereka wana, akapitiriza kukhala na cikhulupiro, lufoyi, wakucena na wakukumbuka bwino.
3 Mafalaya njacadidi: Penu munthu an’funa kukhala nyakunyang’anira, akufuna basa labwino. 2 Nyakunyang’anira an’funika kukhala wakusaya mulandu, mwamuna wa mkazi m’bodzi, wakucita bzinthu mwacikatikati, wakukumbuka bwino, wakulinganizika, wakutambira bwino alendo, wakuthemera kupfunzisa, 3 aleke kukhala muledzeri ayai wandewo, koma akhale wakukonzeka kubvuma, sikuti waukali ayai wakufunisisa kobiri. 4 Akhale munthu wakutsogolera bwino banja lace, acikhala na wana wakumubvera na mtima wentse. 5 (Pakuti penu munthu akukwanisa lini kutsogolera wanthu wa m’banja mwace, kodi an’dzakwanisa tani kusamalira gwere la Mulungu?) 6 Aleke kukhala munthu omwe wakhala mkristau tsapanopa, kugopera kuti angabzikuze kwene-kwene, acidzatongedwa ninga momwe adatongedwera Dyabu. 7 Kuthumizira bzimwebzi, iye an’funikambo kucitiridwa umboni bwabwino* na wanthu wakunja, kuti aleke kunyazidwa,* acigwera pa diwa la*Dyabu.
8 Atumiki wakuthandiza an’funika kukhala wakukhwima m’makumbukidwe, wakusaya kulewa pawiri,* wakusaya kumwa kwene-kwene vinyu na wakusaya kufuna kugumana phindu mwa cinyengo. 9 Ndipo an’funikambo kuphatisisa cintsintsi cakupambulika ca cikhulupiro na mtima wakucena na wakusaya kuwapasa mulandu.
10 Cakuyamba iwo ayezedwe kuti awonedwe penu mbakuthemera; patsogolo pace atumikire ninga atumiki, pakasaya mathangwe yakuwapasira mulandu.
11 Akazi an’funikambo kukhala wakukhwima m’makumbukidwe, wakusaya magunkha, wakusaya kucita bzinthu mwakupitirira malire na wakukhulupirika pa bzinthu bzentse.
12 Mtumiki wakuthandiza akhale na mkazi m’bodzi, acimbatsogolera bwino wana wace pabodzi na banja lace. 13 Pakuti amuna omwe ambatumikira bwino, ambakhala na mbiri yabwino ndipo ambakhala na ufulu bwakulewalewa na mtima wentse bza cikhulupiro cawo mwa Kristu Jezu.
14 Inepano ndikukunembera bzinthu bzimwebzi, napo kuti ndikudikhira kubwera kumweko tsapanopapa, 15 kuti ndikacedwa udziwe bzomwe ungacite m’nyumba ya Mulungu, yomwe ni gwere la Mulungu wamoyo, lomwe limbathandizira na kukhotcerera cadidi. 16 Kulewa cadidi, cintsintsi cakupambulikaci cakulewa bza kukhala wakubzipereka kwa Mulungu, n’cikulu kwene-kwene: Iye adawonekera ninga munthu, adawonedwa kukhala wakulungama mu mzimu, adawonekera kwa anjo, mitundu ya wanthu idapaliziridwa pakulewa bza iye, adakhulupiridwa na wanthu pa dziko la pantsi ndipo adatambiridwa kudzulu na ulemerero.
4 Tsono, mafala yakufuliziridwa* yadaleweratu padeca kuti kutsogolo wanthu an’dzasiya cikhulupiro, aciyamba kutetekera mafala yakufuliziridwa yakupumpsa na bzipfunziso bza madimonyo, 2 ndipo iwo an’dzatetekera wanthu wacinyengo omwe ambalewalewa bzakunama, omwe mtima wawo uli ninga cipsazi comwe cimbabwera thangwe ra kupsa na simbi ya moto. 3 Wanthu amwewa an’dzaletsa wanthu kulowolana na kudya bzakudya bzinango, tsono Mulungu adalenga bzakudya bzimwebzi kuti wale omwe ana cikhulupiro mwa cidziwiso caico cacadidi adye acitenda. 4 Pakuti bzentse bzomwe Mulungu adalenga mpsabwino, ndipo bzin’funika lini kulambidwa bzikatambiridwa mwakutenda, 5 thangwe cakudyaco n’cakucenesedwa na fala la Mulungu na mpembo.
6 Ukapasa abale malango yamweya, iwepo un’dzakhala mtumiki wabwino wa Kristu Jezu, wakupfunzisidwa na mafala ya cikhulupiro pabodzi na cipfunziso cabwino comwe iwepo ukucitewera mwakukhulupirika. 7 Tsono ulambe nkhani zakunama ninga zomwe zimbalewedwa na akazi wacikulire, m’mbuto mwace, cita nyongo* kuti ukhale wakubzipereka kwa Mulungu. 8 Pakuti masenzeka yakulimbisa thupi njakuthandiza pang’ono, tsono kubzipereka kwa Mulungu n’kwakuthandiza pa bzinthu bzentse, thangwe kumbatithandiza pa moyo wathu ntsiku zino na moyo omwe ukubwera kutsogolo. 9 Mafala yamweya njacadidi ndipo njakuthemera kuyakhulupira na mtima wentse. 10 Ndipopa timbaphata basa mwamphanvu na mwa nyongo, thangwe timbaikha cidikhiro cathu kwa Mulungu wamoyo, omwe ni Mpulumusi wa wanthu wentse, maka-maka wa wale omwe ana cikhulupiro.
11 Pitiriza kupereka malango yamweya na kuwapfunzisa. 12 Leka kubvuma kuti munthu ali-wentse akunyozere pakuwona kuti ndiwe tswaka. M’mbuto mwace ukhale ciratizo cabwino kwa anyakukhulupirika pakulewalewa, pa khalidwe labwino, pa lufoyi na pa cikhulupiro, ucipitirizambo kukhala na makhalidwe yakucena. 13 Mpaka ine kudzabwera, pitiriza kucita nyongo pakuwerenga pamaso pa wanthu, pakucenjeza* na pakupfunzisa. 14 Leka kuluza* mphaso yomwe unayo, yomwe udapasidwa mwakuphatisa basa polofesiya pomwe bungwe la akulu lidaikha manja yawo pa iwepo. 15 Kumbukira bwino-bwino bzinthu bzimwebzi ndipo ikha makumbukidwe yako yentse pa bzimwebzi, kuti kuyenda kwako patsogolo kuwonekere padeca kwa wanthu wentse. 16 Cita bzentse bzomwe ungakwanise kuti ukhale ciratizo cabwino na mpfunzisi wabwino. Tsungira kucita bzimwebzi, ndipo ukacita tenepo, un’dzabzipulumusa wekha pabodzi na wale omwe an’kutetekera.
5 Leka kutsimula na ukali mwamuna wacikulire. M’mbuto mwace ulewelewe naye ninga pai wako ndipo alumbwana ninga abale wako, 2 akazi wacikulire ninga mai wako ndipo atsikana ninga mpfumakazi zako, ucimbacita nawo bzinthu mu njira yakuthemera.
3 Lemekeza* na kuthandiza akazi mamsiwa omwe ni amamsiwadi.* 4 Tsono penu mamsiwa munango ana wana ayai azukulu, cakuyamba iwo an’funika kupfunza kukhala wakubzipereka kwa Mulungu m’banja mwawo, acibwezera kwa abereki wawo na aziyavu wawo bzomwe mpsakufunika kwa iwo, pakuti bzimwebzi mpsakukondwesa kwa Mulungu. 5 Mkazi mamsiwa omwe ni mamsiwadi ndipo alibe wakumusamalira, iye ambakhulupira Mulungu ndipo ambapitiriza kumudandaulira acimbacita mipembo usiku na masikati. 6 Tsono mamsiwa omwe ambandofuna kuteweza bzikhumbo* bzace bzokha basi, mamsiwa umweyo ambakhala wafa kale napo akana moyo. 7 Pitiriza kuwapasa malango yamweya,* kuti aleke kukhala na mathangwe yakuwalewera kuipa. 8 Kulewa cadidi, penu munthu an’thandiza lini wanthu omwe ni udindo bwace kuwathandiza, maka-maka wale omwe ni wa m’banja mwace, iye walamba cikhulupiro ndipo ngwakuipa kwene-kwene kuposa munthu omwe alibe cikhulupiro.
9 Mkazi mamsiwa omwe an’funika kunembedwa dzina, akhale na magole yakupitirira 60 yakubadwa, acikhalambo mkazi omwe akhana mwamuna m’bodzi, 10 wakudziwika kuti akhacita mabasa yabwino, adalera bwino wana wace, akhatambira bwino alendo, akhatsuka minyendo ya anyakucena, akhathandiza wanthu omwe akhagumana na mabvuto na kucita mabasa yentse yabwino na nyongo.
11 Tsono leka kunemba akazi mamsiwa omwe akanati kukalamba, thangwe m’mbuto mwa kutumikira Kristu iwo ambabvuma kutsogoleredwa na bzikhumbo bzawo bzakufuna mwamuna ndipo ambadzafuna kulowodwa. 12 Ndipo iwo ambabzibweresera okha nyathwa thangwe asiya kuteweza cikhulupiro comwe akhanaco pakuyamba.* 13 Pa nthawe ibodzi-bodziyo iwo ambadzazolowera kukhala wakusaya bzakucita ndipo ambayenda nyumba na nyumba. Kuthumizira pa kukhala wakusaya bzakucita, iwo ambacitambo magunkha, ambapitira nkhani zawene acimbalewa bzinthu bzomwe akhafunika lini kubzilewa. 14 Ndipopa ndikufuna kuti akazi amamsiwa omwe akanati kukalamba alowodwe, abereke wana na kusamalira mabanja yawo kuti anyamadulanthaka aleke kukhala na mathangwe ya kuwalewera kuipa. 15 Kulewa cadidi, amamsiwa winango apambuka kale aciyamba kutewera Sathani. 16 Penu mkazi omwe ni mkristau ana azibale wace omwe ni amamsiwa, ambawathandize kuti aleke kupasa mtolo gwere. Na tenepo, gwerelo lin’dzakwanisa kuthandiza akazi mamsiwa omwe ni amamsiwadi.
17 Akulu omwe ambasamalira bwino gwere apasidwe ulemu bukulu kwene-kwene, maka-maka wale omwe ambaphata basa mwa nyongo pakulewalewa na pakupfunzisa. 18 Pakuti cinembo cimbati: “Leka kumanga mulomo wa ng’ombe pomwe ikupula mbeu.” Ndipo cimbalewambo kuti: “Nyabasa an’funika kutambira kobiri yace.” 19 Leka kubvuma mafala yakunamizira mkulu wa gwere, pokha-pokha pakakhala na mboni ziwiri ayai zitatu. 20 Tsimula pamaso pa wentse wanthu omwe ambacita pikado kuti likhale cenjezo kwa winango. 21 Ndikukucenjeza mwamphanvu pamaso pa Mulungu na pa Jezu Kristu pabodzi na anjo wakusankhulidwa, kuti uteweze malango yamweya mwakusaya tsankhulo ayai mwakusaya kunyang’ana nkhope.
22 Leka kufulumiza kupasa munthu ali-wentse udindo* ne kukhala na mulandu pa pikado za wanthu winango, m’mbuto mwace pitiriza kukhala na makhalidwe yakucena.
23 Leka kumbandomwa madzi* yokha, koma umbamwembo vinyu pang’ono thangwe ra bvuto lako la m’mimba na thangwe ra kuduwala-duwala kwako.
24 Pikado za wanthu winango zimbadziwika padeca acitongedwa mwakamfulumize, tsono za wanthu winango zimbadzawonekera na kupita kwa nthawe. 25 Mwa njira ibodzi-bodziyi, mabasa yabwino yambawonekera padeca ndipo napo yaleke kuwonekera, yangapitirize lini kukhala yakubisika.
6 Wale omwe ni akapolo apitirize kulemekeza kwene-kwene azimbuya wawo, kuti wanthu aleke kulewa kuipa dzina la Mulungu na cipfunziso cace. 2 Kuthumizira bzimwebzi, akapolo omwe azimbuya wawo ni akristau, an’funika lini kumbawanyoza pakuwona kuti ni abale, m’mbuto mwace ambaphate basa na nyongo, thangwe omwe akugumana phindu na mabasa yawo yabwino ni anyakukhulupira anzawo omwembo ni abale wawo wakufunidwa.
Pitiriza kuwapfunzisa na kuwapasa malango yamweya. 3 Penu munthu an’bvuma lini cipfunziso cacadidi* cakucokera kwa Mbuya wathu Jezu Kristu, comwe ni cipfunziso cakubverana na kubzipereka kwathu kwa Mulungu aciyamba kupfunzisa cipfunziso cinango, 4 munthu umweyo ngwakubzikuza kwene-kwene ndipo ambabvesesa lini cinthu. Iye ambalimbikira kucita makani na kunesana thangwe ra mafala. Bzinthu bzimwebzi bzimbayambisa njiru, kunesana, kulewana mafala yakutukwana* na kupenukirana kwakuipa.* 5 Ndipo bzimwebzi bzimbacitisa wanthu wakuipa* omwe asiya cadidi kumbanesana nthawe zentse pa nkhani zing’ono-zing’ono, acimbakumbuka kuti kukhala wakubzipereka kwa Mulungu ni njira yakugumanira phindu. 6 Kulewa cadidi, pana phindu likulu munthu akabzipereka kwa Mulungu acimbakomedwa na bzomwe anabzo. 7 Pakuti pomwe tidabadwa mu dzikoli, tiribe kubweresa cinthu ciri-centse ndipo tikafa, timbanyamulambo lini cinthu ciri-centse. 8 Na tenepo, tikakhala na cakudya* na bzakubvala,* tin’dzakomedwa na bzinthu bzimwebzi.
9 Tsono wanthu omwe ambafunisisa kudala ambagwera m’mayezo, pa diwa na m’bzikhumbo bzizinji bzakuipa na bzakudzonga, bzomwe bzimbawacitisa kugumana na mabvuto ndipo bzimbawabweresera infa. 10 Pakuti kufunisisa kobiri ni muzi wa bzinthu bzentse bzakuipa, ndipo thangwe ra kufunisisa kobiriko, wanthu winango asiya cikhulupiro ndipo abzibweresera okha mabvuto mazinji.
11 Tenepo, iwe mtumiki wa Mulungu, thawa bzinthu bzimwebzi. Ndipo tsungira cirungamo, kubzipereka kwa Mulungu, cikhulupiro, lufoyi, kupirira na kuderekha. 12 Menya nkhondo yabwino ya cikhulupiro, phatisisa moyo wakusaya kumala omwe adakucemerera, omwe udauperekera umboni bwabwino pamaso pa wanthu azinji.
13 Inepano ndikukuuza pamaso pa Mulungu, omwe ambacitisa kuti bzinthu bzentse bzikhale na moyo na pamaso pa Kristu Jezu, omwe adapereka umboni bwabwino pamaso pa Ponsiyo Pirato, 14 kuti ubvere malamulo ucipitiriza kukhala wakucena na wakusaya mathangwe yakukupasira mulandu, mpaka kuwonekera kwa Mbuya wathu Jezu Kristu, 15 komwe Mbuya Wamphanvu na wakukondwa an’dzakucita pa nthawe yace yakuthemera. Iye ni Mambo wa wale omwe ambatonga ninga amambo, na Mbuya wa wale omwe ambatonga ninga azimbuya. 16 Iye yekha omwe ambafa lini, omwe ambakhala paceza cakusaya kufikika, omwe palibe munthu omwe adamuwona kale ayai angakwanise kumuwona. Iye apasidwe ulemu ndipo mphanvu zace zikhale mpaka kale-kale. Ameni.
17 Uza* wale omwe mbakudala mu dziko lino* kuti aleke kukhala wakubzikuza* ndipo aleke kuikha cidikhiro cawo pa cuma cakusaya kuthembeka. Koma akhulupire Mulungu omwe ambatipasa na manja mawiri bzinthu bzentse bzomwe bzimbatikondwesa. 18 Auze kuti ambacite bzabwino, akhale wakudala na mabasa yabwino, wakupasa na wakukonzeka kugawana na anzawo bzomwe anabzo. 19 Akacita bzimwebzi, iwo an’dzabzigwezekera cuma comwe ni aliserse yabwino ya kutsogolo ndipo an’dzaphatisisa moyo caiwo.
20 Timotio, koya bzinthu bzomwe udatambira kucokera kwa Mulungu, ndipo tcenkha nkhani zapezi-pezi zomwe zimbaipisa bzinthu bzakucena na cidziwiso cakunama comwe cimbayambisa nkhani zomwe zimbabverana lini na cadidi. 21 Thangwe ra kutewera cidziwiso cimweci, winango asiya cikhulupiro.
Kudeka mtima kukulu kwa Mulungu kukhale nawe.
Kuthandauza “ule omwe ambalemekeza Mulungu.”
Ayai, “lamuloli.”
Mafala yace caiyo: “mwakuthemera.”
Onani Kafotokozedwe ka Mafala Manango, “Omwe ambacita upombo ayai uputa.”
Ayai, “cakupasa phindu.”
Ayai, “Mambo Wakuyenda na Kuyenda.”
Ayai, “naviyo.”
Ayai, “amuna ambapitirize kupemba, acipitiriza kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu.”
Ayai, “adaderekha.”
Ayai, “wakuderekha.”
Ayai, “kukhala na mbiri yabwino.”
Ayai, “kupasidwa manyazi.”
Ayai, “msampha wa.”
Ayai, “wakusaya kulewa cinthu cibodzi mu njira ziwiri.”
Mafala yace caiyo: “mzimu.”
Mafala yace caiyo: “bzipfunzise wekha.”
Ayai, “pakulimbikisa.”
Ayai, “kusiya.”
Ayai, “Citira thupo.”
Ayai, “amamsiwa omwe an’funikadi thandizo”; kuthandauza, amamsiwa omwe alibe munthu wakuwathandiza.
Ayai pinango, “bzikhumbo bzakugonana.”
Ayai, “mitemo imweyi.”
Ayai, “lumbiro lomwe adalicita pakuyamba.”
Ayai, “kuleka kufulumiza kuikha manja yako pa munthu.”
Mafala yace caiyo: “Leka kumwa pomwe madzi.”
Ayai, “cabwino.”
Ayai, “magunkha.”
Ayai, “kusaya kukhulupira winango.”
Ayai, “omwe ana makumbukidwe yakuipa.”
Ayai, “bzinthu bzakufunikira kuti tikhale na moyo.”
Ayai, “pakugona.” Mafala yace caiyo: “cakufunika.”
Ayai, “Tonga.”
Ayai, “mu nthawe ino.” Onani Kafotokozedwe ka Mafala Manango.
Ayai, “wakusamwa.”