BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI ya Watchtower
Watchtower
BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI
Cinyungwe
  • BIBLIYA
  • MABUKHU
  • MITSONKHANO
  • bt msolo 26 matsa. 204-240
  • “Palibe ne m’Bodzi wa Imwepo Omwe Anifa”

Mbuto mwasankhulayi iribe vidiyo iri-yentse.

Pepani, bzikukhala bzakunesa kuti vidiyoyi iwoneke.

  • “Palibe ne m’Bodzi wa Imwepo Omwe Anifa”
  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
  • Tumisolo twa nkhani
  • Nkhani Yakundendemerana
  • “Mphepo Ikhacokera Komwe Ifepano Tikhayenda” (Mabasa 27:1-7a)
  • “Tikhamenyedwa Kwene-kwene na Conzi Camphanvu” (Mabasa 27:7b-26)
  • “Wentse Adafika pa Ntsuwapo na Moyo” (Mabasa 27:27-44)
  • “Adatidekera Mtima Kwene-kwene” (Mabasa 28:1-10)
  • Paulo Adatumizidwa ku Roma
    Bzomwe Mungapfunze na Nkhani za m’Bibliya
  • Khalani Wakulimba—Yahova ni Nthandizi Wanu
    Nsanza Ya Mulindiri Yakudziwisa Umambo bwa Yahova (Yakupfunza)—2020
  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’
    ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
bt msolo 26 matsa. 204-240

MSOLO 26

“Palibe ne m’Bodzi wa Imwepo Omwe Anifa”

Pomwe naviyo idalubzika, Paulo adalatiza cikhulupiro na lufoyi kuna wanthu

Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 27:1–28:10

1, 2. Kodi ni ulendo buponi bomwe Paulo akhafuna kucita, ndipo pinango-pentse akhacita thupo na ciyani?

“UNIYENDA kukatongedwa na Sezayo.” Paulo akhakumbukira mafala ya Festoya nthawe zentse. Bzimwebzi mpsakubveka, thangwe mafalaya yakhalewa bza tsogolo lace. Paulo akhali m’kawoko kwa magole mawiri, ndipopa ulendo bwa mtantho utali bwakuyenda ku Roma bungadamucitisa kuti akhale na mwayi wakuwona bzinthu bzinango. (Mab. 25:12) Paulo akhadacita kale ulendo buzinji bwa m’madzi, tsono ni ulendo lini bwentse bomwe bukhali bwabwino. Nzeru yakuti ayende kukatongedwa na Seza, pinango idacitisa Paulo kukhala na thupo na bzomwe bzingadamucitikira.

2 Paulo “adagumana na ngozi mu nyanza” kazinji kentse, adapulumuka katatu kentse pomwe xitima ya m’madzi idalubzika, ndipo ntsiku ibodzi adamala usiku bwentse na masikati yentse m’nyanza. (2 Ako. 11:25, 26) Kuthumizira bzimwebzi, ulendo bumwebu bukhali bwakusiyana kwene-kwene na maulendo ya umisiyonario yomwe iye akhacita pomwe akhanati kumangidwa. Pa ulendo bumwebu, Paulo akhayenda ninga nyam’kawoko ndipo angadafamba mtantho wa makilometro yakupitirira 3000 kucokera ku Sezareya mpaka ku Roma. Kodi pa ulendobu, Paulo angadafika na moyo? Napo acifika ku Roma na moyo, kodi angadakatongedwa kuti aphedwe? Kumbukirani kuti iye angadakatongedwa na atongi wamphanvu kwene-kwene wa mu nthawe imweyire wa m’dziko la Sathaniri.

3. N’ciyani comwe Paulo akhadatsimikiza kucita, ndipo tin’pfunza ciyani mu msolo uno?

3 Pomwe mwawerenga bzentse pakulewa bza Paulo, kodi mukukumbuka kuti iye adacita thupo kwene-kwene mpaka kuluza cidikhiro pakukumbuka bzomwe bzingadamucitikira? Ne. Paulo akhadziwa kuti angadakagumana na mabvuto, tsono iye akhadziwa lini kuti ni mtundu uponi wa mabvuto yomwe angadagumana nayo. Paulo akhadziwa kuti kucita thupo kwene-kwene na bzinthu bzomwe angadakwanisa lini kubzimalisa, kungadamubweresera lini phindu ndipo angadaluza cikondweso comwe akhanaco pa basa lakupalizira. (Mat. 6:27, 34) Paulo akhadziwa kuti Yahova akhafuna kuti alokotere mpata uli-wentse kuti apalizire mafala yabwino ya Umambo napo kwa atongi. (Mab. 9:15) Paulo akhadatsimikiza kuphata basa lomwe akhadapasidwa, bziribe basa bzomwe bzingadamucitikira. Pakuti ifepano tinacombo citsimikizo cimweci, mbatiwoneni bzomwe bzidacitikira Paulo pa ulendobu na bzomwe tingapfunze na ciratizo cace.

“Mphepo Ikhacokera Komwe Ifepano Tikhayenda” (Mabasa 27:1-7a)

4. Pomwe Paulo adayamba ulendo bwace adapakira naviyo iponi ndipo mbani omwe akhamuperekeza?

4 “Paulo pabodzi na anyam’kawoko winango adaperekedwa m’manja mwa mkulu wa anyankhondo” wakucemeredwa Juliyo, omwe adakumbuka bza kupakira naviyo yomwe ikhadanyamula mitolo yomwe ikhadafika ku Sezareya. Naviyoyo ikhadacokera ku Adramitiyo, mbuto yakuimira naviyo ku gombe la kumadokero kwa Ásia Menor, kumbali kwa Mitilene pa ntsuwa ya Lesbos. Kucokera ku Sezareya, naviyoyi ingadayenda ku norte patsogolo pace ku kumadokero, icimbaima m’mbuto zinango kuti itcithise na kunyamula mitolo. Naviyo zimwezi zikhalibe kukonzedwa kuti zimbanyamule wanthu, maka-maka anyam’kawoko. (Onani kwadru yakuti “Ulendo bwa m’Madzi na Njira za Anyamalonda” pa tsamba 234) Cakukondwesa n’cakuti, Paulo akhali lini yekha ninga Mkristau pakati pa thimu la wanthu wakuipa mu naviyomo. Axamwali wace awiri akhamuperekeza omwe ni Aristako na Luka. Ndipo omwe adanemba nkhani imweyi ni Luka. Tikudziwa lini penu axamwali awiri wa Paulowa adapagali okha ulendobu ayai penu adapakira ninga atumiki wace. — Mab. 27:1, 2.

ULENDO BWA M’MADZI NA NJIRA ZA ANYAMALONDA

Kale-kale, kazinji-kazinji naviyo zikhaphatisidwa basa pakunyamula mitolo, sikuti wanthu. Munthu akafuna kucita ulendo na naviyo, akhafunika kufufudza naviyo yakunyamula mitolo yomwe ikhadasala pang’ono kuyenda komwe akufunako, ndipo akhafunika kubverana pereso na mwenekaciro naviyoyo, akamala akhadikhirira ntsiku yomwe iniyamba ulendobo.

Mu nyanza ya Mediteraniyo mukhapita naviyo zizinji zomwe zikhambanyamula bzakudya na bzinthu bzinango. Wanthu azinji omwe akhacita ulendo na naviyozi akhagona padzaulu pace, ndipo winango, usiku akhafuthula matendi ndipo kukacena akhayafunya. Iwo akhafunika kunyamula bzinthu bzentse bzakufunikira pa ulendobo ninga cakudya na bzakufunika.

Kutalimpha kwa ulendobu kukhathemba mphepo. Thangwe rakuti mphepo ikhakhala ya mphanvu mu nthawe ya kudjedjera, nthawe zizinji naviyo zikhafamba lini kuyambira pakati pa Novembro mpaka pakati pa mwezi wa Março.

Naviyo yakale-kale na mbali zace zikulu-zikulu zinai, kuyambira kumbuyo mpaka kutsogolo. 1. Ng’ombo. 2. Cinguwo cikulu. 3. Ndangula. 4. Nguwo ya kutsogolo.

5. Kodi Paulo adagumana na mbani ku Sidoni, ndipo n’ciyani comwe tikupfunza?

5 Pomwe adafamba ntsiku ibodzi mu nyanza pa mtantho wa makilometro 110 kuyenda ku norte, naviyoyo idaima ku Sidoni, gombe la ku Siriya. Bzikuwoneka kuti Juliyo akhawona lini Paulo ninga nyam’kawoko, pinango thangwe rakuti akhali nzika ya Roma ndipo akhanati kumugumana na mulandu uli-wentse. (Mab. 22:27, 28; 26:31, 32) Juliyo adabvumiza Paulo kubuluka kuti akawonane na Akristau anzace. Pinango-pentse Akristau wa kumweko adakomedwa kwene-kwene kusamalira mpostoloyu omwe akhadakhala m’kawoko kwa nthawe itali! Kodi mukukumbuka nthawe yomwe imwepo mungaphatisembo basa mipata ninga imweyi kuti mutambire alendo mucilimbikisidwa? — Mab. 27:3.

6-8. Kodi ulendo bwa Paulo bwakucoka ku Sidoni mpaka ku Kinido budafamba tani, ndipo adalokotera tani mpata umweyu kuti apalizire?

6 Pomwe idacoka ku Sidoni, naviyoyo idapitiriza kuyenda mphepete mwa nyanza ndipo idapita na mu mzinda wa Silisiya, omwe ukhali pafupi na mzinda wa Tarso, komwe Paulo adabadwira. Luka ambalewa lini penu naviyoyo idaima pomwe ku mbuto zinango, napo kuti adalewa cinthu cinango cakucitisa mantha cakuti: “Mphepo ikhacokera komwe ifepano tikhayenda.” (Mab. 27:4, 5) Napo bzikhali tenepo, tikupenukira lini kuti Paulo adaphatisa basa mpata uli-wentse kuti apalizire mafala yabwino. Iye adapalizira anyam’kawoko anzace, wanthu omwe akhaphata basa mu naviyoyo, acikunda na wanthu omwe akhagumanika pa mbuto zakuimira naviyo zomwe naviyoyo ikhaima. Kodi ifepano tingalokoterembo lini mpata uli-wentse kuti tipalizire?

7 Na kupita kwa nthawe, naviyoyo idafika ku Mira, mbuto yakuimira naviyo yomwe ikhali ku gombe lomwe likhali ku suli kwa Ásia Menor. Kumweko, Paulo na winangowo adabuluka acipakira naviyo inango kuti akafike ku Roma. (Mab. 27:6) Pa nthawe imweyire, cakudya cizinji ca wanthu wa ku Roma cikhacokera ku Edjipito, ndipo naviyo za ku Edjipito zomwe zikhanyamula tirigu zikhaima ku Mira. Juliyo adagumana ibodzi pa naviyo zakunyamula mitolozi ndipo adauza acikunda na anyam’kawoko kuti apakire mwemo. Bzikuwoneka kuti naviyo imweyi ikhali ikulu kuposa yakuyamba ire. Naviyoyo ikhadanyamula tirigu yomwe ikhali yakufunika kwene-kwene, na wanthu wakukwana 276. Pa wanthu amwewa, pakhana wanthu omwe akhaphata basa mu naviyomo, acikunda, anyam’kawoko, na wanthu winango omwe akhayenda ku Roma. Kulewa cadidi, mu naviyo imweyi mukhana wanthu azinji omwe Paulo angadawapalizira kuposa yakuyamba ire, ndipo mwakusaya kupenukira iye adalokotera mpata umweyu.

8 Pomwe adacoka ku Mira, adakaima ku Kinido ku suli kwa Ásia Menor. Kukakhala na mphepo yabwino, naviyo ikhakwanisa kufamba mtantho umweyu pa ntsiku ibodzi yokha. Tsono, Luka adanemba kuti: “Pomwe zidapita ntsiku zizinji tikufamba pang’ono-pang’ono, tidafika mwakuneseka ku Kinido.” (Mab. 27:7a) Iwo adafamba mwakubonerera thangwe mphepo ikhamenya kwene-kwene mu nyanza. (Onani kwadru yakuti “Mphepo Zakugopswa za mu Nyanza ya Mediteraniyo.”) Kumbukirani momwe wanthu omwe akhali mu naviyomo akhabvera pomwe naviyoyo ikhamenyedwa na conzi ca mphanvu pabodzi na mabimbi.

MPHEPO ZAKUGOPSWA ZA MU NYANZA YA MEDITERANIYO

Mphepo na nyengo ni bzomwe bzikhacitisa kuti naviyo zakunyamula mitolo ziyende ku nyanza ya Mediteraniyo, ayai Nyanza Ikulu. Kumabvadzuwa kwa nyanzayi, pakati pa gole, kawiri-kawiri mphepo ikhacokera kumadokero iciyenda kumabvadzuwa. Bzimwebzi bzikhacitisa kuti naviyo zireke kuneseka kuyenda kumabvadzuwa, ninga momwe Paulo adawonera pakubwerera ku ulendo bwace bwacitatu bwa umisiyonario. Iye na anzace adapakira naviyo yomwe ikhacokera ku Mileto yomwe idapita na ku Rode icikaima ku Patara. Kucokera kumweko, iribe kuima pali-pentse mpaka kufika ku Tiro, pa gombe la ku Fenisiya. Luka adanemba kuti pomwe iwo adapita na ku Xipre, ntsuwayi ikhali kumadzere kwawo, bzomwe bzikuthandauza kuti adapita na ku suli kwa Xipre. — Mab. 21: 1-3.

Tsono tani pakulewa bza naviyo zomwe zikhacokera kumabvadzuwa kuyenda kumadokero? Zikhakwanisa kupita na njira imweyi, bzikakhala kuti mphepo iri bwino. Tsono nthawe zinango bzimwebzi bzikhakwanisika lini. Bukhu linango lidati: “Nthawe yakudjedjera, mu nyanza ya Mediteraniyo mumbacitika cimphepo camphanvu kwene-kwene cakuyenda kumabvadzuwa. Ndipo nthawe zinango mumbabvumba nvula ya mphanvu ndipo nthawe zinango mumbacita pfulere.” (The International Standard Bible Encyclopedia) Nyengo ikakhala tenepayu, bzikhali bzakugopswa kucita ulendo m’nyanzamo.

Mu nyengo iri yentse, naviyo zikhakwanisa kuyenda ku norte, mwa kupita na m’mphepete mwa gombe la Palestina ndipo zikhapitiriza kuyenda kumadokero kwa Pamfiliya. Kumweko kukhalibe mphepo yakugopswa, ndipo mphepo yabwino yomwe ikhayenda kumadokero ikhathandiza naviyozo. Bzimwebzi, ni bzomwe bzidacitikira Paulo pa ulendo bwace bwakuyamba bwakuyenda ku Roma pomwe akhadamangiwa. Napo bzikhali tenepo, nthawe zinango mphepo ikhacinja iciyamba kufuliza kucokera komwe wanthu akuyenda. (Mab. 27:4) Naviyo yomwe ikhadanyamula tirigu yomwe Luka adailewa kwene-kwene mu nkhani yace, pinango idacoka ku Edjipito iciyenda ku mbali ya ku norte, ndipo idagonyola icipita na mbali yakukhotcerereka ya nyanzai yomwe ikhali pakati pa ntsuwa ya Xipre na Ásia menor. Kucokera ku Mira, kapitau wa naviyoyo akhafuna kuti apitirize kuyenda kumadokero, acikazungulira na m’mphepete mwa Gresiya ndipo acikapita na gombe lomwe liri kumadokero kwa Italiya. (Mab. 27:5, 6) Tsono mphepo na nyengo bzidacitisa kuti acinje njira.

“Tikhamenyedwa Kwene-kwene na Conzi Camphanvu” (Mabasa 27:7b-26)

9, 10. Kodi ni mabvuto yaponi yomwe adagumana nayo pafupi na ntsuwa ya Kreta?

9 Kucokera ku Kinido, kapitau wa naviyoyo akhakumbuka bza kuyenda kumadokero, tsono Luka mboni yomwe idacita kuwona na maso, adalewa kuti: “Mphepo idatitazisa kupitiriza.” (Mab. 27:7b) Pomwe naviyoyo idayamba kutalikirana na gombe, naviyoyo idasiya kumenyedwa na mphepo ya ku gombe iciyamba kumenyedwa na cimphepo camphanvu comwe cikhacokera ku norte ciciigwinyira ku suli. Tenepo, ntsuwa ya Kreta idakhotcerera naviyoyo ku cimphepo camphanvuco ninga momwe ntsuwa ya Xipre idacitira m’mbuyomo. Pomwe naviyoyo idapitirira ku Salimoni mbali ya kumabvadzuwa kwa Kreta, bzinthu bzikhali bwino pang’ono. Thangwe ranyi? Thangwe naviyoyo idafika ku mphimpha ya ku suli komwe kukhalibe cimphepo camphanvu kwene-kwene. Bzikuwonekeratu kuti mitima ya wanthu omwe akhali mu naviyoyo idakhala pa mbuto. Tsono, pomwe naviyoyo ikhapitiriza m’nyanzamo, iwo akhacita thupo thangwe akhadziwa kuti nthawe ya mphepo ikhafika.

10 Luka adalewa mwakubveka bwino kuti: “Napo kuti tikhafamba mwakuneseka m’mphepete mwa ntsuwa [ya Kreta], tidafika pa mbuto inango yakucemeredwa Magombe Yabwino.” Napo kuti akhali wakukhotcerereka ku cimphepo thangwe akhadasala pang’ono kufika pa gombe, bzikhali bzakunesa kulungamiza naviyoyo. Tsono pakumalizira pace, adagumana mbuto yabwino yakuima, pinango-pentse mbuto imweyi ikhali pafupi na gombe lomwe likhali ku mbali ya ku norte. Kodi adakhala nthawe zingasi kumweko? Luka adalewa kuti adakhala “nthawe itali,” koma nthawe imweyire ikhali lini yakuthandiza. Mwezi wa Setembro na Outubro, kucita ulendo bwa m’madzi kukhali kwakugopswa kwene-kwene. — Mab. 27:8, 9.

11. Kodi ni makumbukidwe yaponi yomwe Paulo adapereka kwa wanthu omwe akhanawo pabodzi mu naviyo, ndipo wanthuwo adasankhula ciyani?

11 Wanthu winango omwe akhali mu naviyoyo, pinango adakumbira nzeru Paulo thangwe akhadacita kale ulendo bwa m’nyanza ya Mediteraniyo. Paulo adawauza kuti naviyoyo ikhafunika lini kupitiriza na ulendobo. Angadasaya kubvera, bzingadacitisa kuti ‘aluze mitolo ndipo wanthu angadafa.’ Tsono nyakufambisa naviyoyo pabodzi na mwenekaciro, akhafuna kuti apitirize na ulendobo. Pinango-pentse, iwo akhafuna kuti agumane mbuto ya mkhomeko mwakamkulumize. Iwo adacitisa Juliyo kukhala na makumbukidwe ya kufuna kupitiriza na ulendobo, ndipo azinji wa iwo adabverana nabzo bzakuti afike ku Fenike, mbuto yakuimira naviyo yomwe ikhali pafupi na kumweko. Mbuto imweyi, pinango ikhali ikulu na yabwino kuti abakakhale nthawe ya mphepo. Tenepo, pomwe kadayamba ka mphepo kabwino komwe kakhacokera ku suli, iwo adapumpsika ndipo naviyoyo idanyamuka. — Mab. 27:10-13.

12. Kodi ni ngozi ziponi zomwe naviyo ire idagumana nazo pomwe idacoka ku Kreta, ndipo n’ciyani comwe wanthuwo adacita kuti atcenkhe ngozi?

12 Patsogolo pace, kudayambika “cimphepo camphanvu” kucokera ku norte. Pomwe padapita kanthawe, iwo adakhotcereredwa na “ntsuwa inango ing’ono yakucemeredwa Kauda” yomwe ikhali pa mtantho wa makilometro 65 kucokera ku Magombe Yabwino. Tsono naviyoyo ikhali pangozi yakukwekwetedwa iciyendesedwa ku suli ndipo ingadakatcerera na mcenga pafupi na gombe la ku Afrika. Pomwe akhadasaya muti wakuphata kuti atcenkhe ngozi, anyakufambisa naviyo adapakiza mu naviyomo mwadiya omwe akhapfuwidwa na naviyoyo. Iwo adaneseka kwene-kwene kupakiza mwadiyayo thangwe pinango-pentse ukhadadzala madzi. Patsogolo pace, iwo adamanga naviyoyo na bzingwe ayai na makorenti kuti ilimbe. Patsogolo pace, iwo adatereza bzingwe bzakumangira cinguwo ca naviyoyo ndipo adacita ciri-centse kuti abzikhotcerere ku cimphepoco. Bzikuwonekeratu kuti bzimwebzi bzikhali bzakugopswa kwene-kwene. Napo bzikhali tenepo nyongo yentseneyi idayenda papezi, thangwe naviyoyo idapitiriza kumenyedwa kwene-kwene na conzi camphanvuco. Ndipo pa ntsiku yacitatu iwo adathusa m’madzi bzingwe bza naviyoyo pinango-pentse kucitira kuti ileke kumira. — Mab. 27:14-19.

13. Kodi bzinthu bzikhali tani mu naviyo yomwe Paulo akhali pa nthawe ya cimphepo?

13 Bzikuwoneka kuti wanthu omwe akhali mu naviyomo adacita mantha kwene-kwene. Tsono Paulo na anzace, akhana cikhulupiro cakuti angadapulumuka, thangwe ra kuti Mbuya akhadatsimikizira Paulo kuti angadakacitira umboni ku Roma. (Mab. 19:21; 23:11) Patsogolo pace, anjo adatsimikizira pomwe Paulo kuti bzimwebzi bzingadacitikadi. Tsono cimphepoco cidapitiriza kumenya sumana ziwiri, usiku na masikati. Thangwe ra nvula yomwe ikhaima lini pabodzi na mitambo yomwe ikhadampsinkha dzuwa na nyenyezi, nyakufambisa naviyoyo akhakwanisa lini kudziwa komwe akhali ne komwe akhayenda. Napo kudya caiko kukhali kwakunesa. Kodi mbani angadakumbukira bza kudya na kudjedjera kwene-kwene, nvula ya mphanvu, mseru na mantha?

14, 15. (a) Pakulalewa na wanthu omwe akhali mu naviyo, thangwe ranyi Paulo adawakumbusa bza mcenjezo omwe akhadawapasa? (b) Kodi tikupfunza ciyani na mafala ya cidikhiro yomwe Paulo adauza wanthuwo?

14 Paulo adaima pakati pawo aciwakumbusa bza mcenjezo omwe adawapasa pakuyamba pale. Cakulinga ca Paulo cikhali lini ca kuwauza kuti: ‘Ndidakuuzani ine;’ koma, cikhali cakufuna kulatiza kuti iwo akhafunika kubvera mcenjezo wace. Patsogolo pace, iye adalewa kuti: “Inepano ndikukuuzani kuti khwimikani, thangwe palibe ne m’bodzi wa imwepo omwe anifa, koma xitima yokhayi ndiyo yomwe iniluzika.” (Mab. 27:21, 22) Bzikuwoneka kuti mafala yamweya yadatsangalaza wanthu wale! Ndipo Paulo adakomedwa kwene-kwene thangwe ra Yahova kumupasa mafala ya cidikhiroya kuti auzembo wanthu wale. Mpsakufunika kwene-kwene kukumbukira kuti Yahova ambawona kuti moyo wa munthu ali-wentse ngwakufunika. Wanthu wentse mbakufunika kwa iye. Mpostolo Pedru adanemba kuti: “Yahova . . . an’funa lini kuti munthu ali-wentse adzapfudzidwe, koma an’funa kuti wanthu wentse akungule.” (2 Ped. 3:9) Tin’funika kuuza wanthu azinji mwakamkulumize bza mafala yacidikhiro yakucokera kwa Yahova! Moyo wa wanthu azinji uli pangozi.

15 Mwakusaya kupenukira, Paulo adapalizira wanthu azinji mu naviyomo bza “cidikhiro pa bzomwe Mulungu adaleweratu.” (Mab. 26:6; Akol. 1:5) Tsapano, pakuti nthawe iri-yentse naviyoyo ingadamira, Paulo adathandiza wanthuwo kukhala na cidikhiro cakuti angadapulumuka. Iye adalewa kuti: “Usiku bwapitabu, anjo wa Mulungu wangu omwe inepano nimbamunamata wawonekera kwa inepano ndipo wandiuza kuti: ‘Leka kugopa Paulo, pakuti iwepo un’funika kukawonekera kwa Seza ndipo kuthumizira bzimwebzi Mulungu an’pulumusa iwepo pabodzi na wanthu wentse omwe unawo pa ulendobu.’” Paulo adawalimbikisa kuti: “Na tenepo khwimikani amunamwe, pakuti ndikukhulupira Mulungu kuti bzin’citika ndendende ninga momwe ndauzidwira. Tsono xitima yathuyi in’lubzika pafupi na ntsuwa inango” — Mab. 27:23-26.

“Wentse Adafika pa Ntsuwapo na Moyo” (Mabasa 27:27-44)

Paulo akupemba mu naviyo yomwe ikhadanyamula mitolo ndipo muna wanthu azinji. Thangwe ra kuneta winango adatsulimisa misolo yawo koma winango akunyang’anisa. Pau ziri padzaulu pa makaxa ya matabwa.

‘Iye adapemba kwa Mulungu pamaso pa wentse.’ — Mabasa 27:35

16, 17. (a) Kodi ni pa nthawe iponi yomwe Paulo adapemba, ndipo bzakutewera bzace bzidakhala bziponi? (b) Kodi bzomwe Paulo adalewa bzidakwanisika tani?

16 Bzinthu bzakugopswabzi, bzidacitika kwa sumana ziwiri. Pa nthawe imweyi, naviyoyo idakwekwetedwa na cimphepo pa mtantho wa makilometro 870. Patsogolo pace, anyakufambisa naviyoyo, adazindikira kuti naviyoyo ikhafika kunja pinango thangwe akhabva baludya la mabimbi yomwe akhamenya m’mphepete mwa gombe. Iwo adathusa ndangula ku mbuyo kwa naviyoyo, kuti ireke kugwinyidwa na mabimbi nakuti akwanise kuifambisa bwino-bwino mpaka kufika m’mphepete mwa nyanza. Pa nthawe imweyi, anyakufambisa naviyowo akhafuna kuthawa. Tsono adaletsedwa na acikunda pomwe Paulo adalewa kuti: “Amunawa akasaya kupitiriza kukhala mu xitima muno, imwepo mun’pulumuka lini.” Pomwe conzico cikhadaderekha pang’ono, Paulo adalimbikisa wanthu wentse kuti adye, ndipo adawatsimikizira pomwe kuti angadapulumuka. Tenepo Paulo adapemba “kwa Mulungu pamaso pa wentse.” (Mab. 27:31, 35) Na mpembo wakutendayu, Paulo adasiya ciratizo kwa Luka, Aristako, na Akristau wentse wa ntsiku zino. Kodi mipembo yomwe mumbacita pa thimu la wanthu, imbakhala yakulimbikisa na yakutsangalaza kwa winango?

17 Pambuyo pa mpembo wa Paulo, “wentse thupo lawo lidamala ndipo adayambambo kudya.” (Mab. 27:36) Patsogolo pace, adataya mitolo yomwe akhanayo mu naviyomo kuti naviyoyo ilulidwe nakuti ikwanise kufika ku mphepete. Pomwe kudacena, iwo adagwata bzingwe bzakumangira ndangula acizilekera m’madzi, adatsudzula bzingwe bzakumangira ng’ombo, ndipo adatsudzula nguwo yakutsogolo ya xitimayo kuti akwanise kufambisa naviyoyo mpaka pa gombe. Pomwe akhacita bzimwebzi, naviyoyo idatcerera ku tsogolo kwace; pinango thangwe ra mcenga ayai matope ndipo naviyoyo idayamba kusweka thangwe ra mphanvu ya mabimbi. Acikunda winango, akhafuna kupha anyam’kawoko kuti aleke kuthawa, koma Juliyo adawaletsa. Iye adalimbikisa wentse kuti ayantce, winango “atewere mwakuphatirira matabwa, ndipo winango aphatirirembo bzinthu bzinango bzakubaduka bza xitimayo” kuti afike pa gombe. Bzomwe Paulo adalewa bzidakwanisika. Wanthu wentse wakukwana 276 adapulumuka. Kulewa cadidi, “wentse adafika pa ntsuwapo na moyo.” Tsono iwo akhali kuponi? — Mab. 27:44.

“Adatidekera Mtima Kwene-kwene” (Mabasa 28:1-10)

18-20. Kodi wanthu wa pa ntsuwa ya Malta adalatiza tani “kudeka mtima,” ndipo ni cakudabwisa ciponi comwe Mulungu adacita mwakuphatisa basa Paulo?

18 Wanthu omwe adapulumuka wale, akhali pa ntsuwa ya Malta ku suli kwa Sisiliya. (Onani kwadru yakuti “Kodi Ntsuwa ya Malta Ikhali Kuponi?”) Wanthu wa pa ntsuwayi, napo kuti akhalalewa cirewedwe cinango, iwo ‘adawadekera mtima kwene-kwene.’ (Mab. 28:2) Iwo adaphatizira moto alendowo omwe adafika adatota ndipo akhatetemera na mphepo. Napo kuti kukhadjedjera ndipo kukhabvumba, Iwo adathuma na motoyo ndipo padacitika cinthu cakudabwisa.

19 Pakufuna kuthandizana nawo, Paulo adakalokotambo nkhuni acidzaziikha pa motopo. Pomwe akhacita bzimwebzo, padacoka nyoka ya veneno ndipo idamuluma iciphatirira pa boko lace. Wanthu wa pa ntsuwayo, akhakumbuka kuti cimweci cikhali cirango cakucokera kwa mirungu.a

20 Wanthu wa pa ntsuwayi omwe adawona kuti Paulo walumidwa na nyoka ya veneno, akhakumbuka kuti iye “angadagwera.” Bukhu linango limbafotokoza kuti fala lakuti “angadagwera,” m’cirewedwe cakuyambirira likhaphatisidwa basa na “adotolo.” Ndipopa, fala ninga limweri lidabwera m’makumbukidwe mwa ‘Luka, omwe akhali dotolo wakufunidwa.’ (Mab. 28:6; Akol. 4:14) Mwa njira iri-yentse, Paulo adakunkhumula nyoka ya venenoyo ndipo alibe kupwetekeka.

21. (a) Kodi mu nkhaniyi, ni bziratizo bziponi bzomwe bzikulatiza kuti Luka akhalewa bzacadidi? (b) Kodi ni bzakudabwisa bziponi bzomwe Paulo adacita ndipo n’ciyani comwe wanthu wa ku Malta adacita?

21 Pa ntsuwayi pakhakhala munthu munango wakudala wakucemeredwa Pubiliyo omwe akhana minda. Pinango-pentse iye akhali mkulu wa acikunda wa Aroma ku Malta. Luka adalewa kuti Pubiliyo akhali “munthu . . . omwe akhanyang’anira ntsuwayo.” Mafala yamweya njacadidi thangwe yakhagumanikambo m’mabukhu mawiri ya ku Malta. Iye adatambira Paulo na anzace kumui kwace kwa ntsiku zitatu. Tsono, pai wace wa Pubiliyo akhaduwala. Pamwepa, Luka adafotokoza mwakubveka bwino bza matendayo mwakuphatisa basa mafala ya adotolo. Iye adalewa kuti “akhaduwala ndipo akhadagona thangwe akhadafesuka ndipo akhana dizenteriya,” mwakuphatisa basa mafala ya adotolo. Paulo adapemba ndipo adaikha manja yace pa msolo wa mwamunayo, ndipo iye adapozedwa. Thangwe ra kudabwa na bzakudabwisabzi, wanthu wa pa ntsuwayi adayamba kumubweresera atenda winango kuti awapoze, ndipo iwo adabweresambo mphaso kuti zithandize Paulo na anzace. — Mab. 28:7-10.

22. (a) Kodi n’ciyani comwe mpfunzisi munango adalewa pakutenda nkhani yomwe Luka adanemba pa ulendo bwa ku Roma? (b) Kodi tin’dzapfunza ciyani mu msolo wakutewera?

22 Mbali ya ulendo bwa Paulo yomwe tacezeranayi, idanembedwa mwakubveka bwino na mwa cadidi. Mpfunzisi munango adalewa kuti: “Nkhani yomwe Luka adanemba . . . ni ibodzi mwa nkhani zomwe zimbafotokozedwa mwakubveka bwino kwene-kwene mu Bibliya lentse. Iye adafotokoza mwakubveka bwino bza ulendo bwace bwa m’nyanza mu nthawe ya Akristau wakuyambirira na bzomwe bzidacitika kumabvadzuwa kwa “nyanza ya Mediteraniyo.” Bzikuwoneka kuti nkhani zimwezi zidacokera pa bzomwe akhanemba ntsiku na ntsiku. Pinango-pentse Luka akhanemba bzinthu bzimwebzi pomwe akhacita ulendo na Paulo. Penu bzikhali tenepo, iye adanemba bzizinji mu mbali yakutewera ya ulendobo. Kodi n’ciyani cidacitikira Paulo na anzace pomwe adafika ku Roma? Mbatiwoneni.

KODI NTSUWA YA MALTA IKHALI KUPONI?

Pana ntsuwa zizinji zomwe wanthu akhakumbuka kuti ni ntsuwa ya “Malta,” komwe Paulo adalubzika. Wanthu winango akhalewa kuti ntsuwa inango yomwe ikhali pafupi na ku Korfu, komwe nkhufupi na gombe la kumadokero kwa Gresiya ni yomwe ikhali ntsuwa ya “Malta.” Winango ambakumbuka bza fala la Cigerego lakuti Me·liʹte lomwe m’bukhu la Mabasa lidasanduliziridwa kuti “Malta.” Tenepo, winango ambalewa kuti ikhali ntsuwa ya Melite Ilirika, yomwe ntsiku zino imbadziwika na dzina lakuti Mljet, yomwe iri pafupi na gombe la Croácia ku Nyanza ya Adriático.

N’cadidi kuti Cinembo ca Mabasa 27:27 cimbalewa bza “nyanza ya Adriya,” tsono mu ntsiku za Paulo “Adriya” likhali dera likulu kwene-kwene kuposa Nyanza ya Adriático ya ntsiku zino. Deralo likhaphatanidza Nyanza ya Joniko, na madzi yomwe yali kumabvadzuwa kwa Sisiliya na kumadokero kwa Kreta, kuphatanidzambo na nyanza yomwe iri pafupi na ntsuwa yomwe ntsiku zino imbacemeredwa Malta.

Naviyo yomwe Paulo akhadapakira idagwinyidwa na mphepo iciyenda ku suli, kucokera ku Kinido mpaka ku suli kwa Kreta. Tikakumbukira bza mphepo yamphanvu yomwe idacitika, timbapenukira lini kuti naviyoyo idazungunusidwa iciyenda ku norte mpaka kukafika ku Mljet ayai ntsuwa inango ya pafupi na Korfu. Bzimwebzi bzikulatiza kuti pinango-pentse ntsuwa ya “Malta” ikhali kumadokero kwa ntsuwazi. Tenepo, pinango ntsuwa ya Malta, iri ku suli kwa Sisiliya, mbuto yomwe naviyoyo idalubzikira.

a Thangwe ra wanthu kuzidziwa nyoka zire, bzikuwonesa kuti pa ntsuwapo pakhana nyoka za veneno mu nthawe imweyire. Ntsiku zino, ku Malta kulibe nyoka za veneno. Pinango ni thangwe rakuti na kupita kwa magole, bzinthu bzacinja pa ntsuwayi. Ayai, pinango thangwe ra kuwanda kwa wanthu pa ntsuwayi bzacitisa kuti nyokazi zimale.

    Mabukhu ya Cinyungwe (2008-2025)
    Bulani
    Pitani
    • Cinyungwe
    • Tumizani
    • Bzomwe mumbafuna
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mitemo Yomwe Mun'funika Kuteweza
    • Mtemo Wacintsintsi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Pitani
    Tumizani