MBVUNZO 5

Kodi Ndingacite Ciyani Wanthu Akambandiboneresa ku Xikola?

PHINDU LA KUDZIWA

Bzomwe mungacite mukambaboneresedwa, bzingacitise kuti bzinthu bzikhale bwino ayai bziipiretu.

KODI MUNGADACITA TANI PA CAKUCITIKA NINGA ICI?

Mulumbwana munango omwe dzina lace ni Tomás, an’funa lini kuyenda pomwe ku xikola thangwe anzace amunamizira cinthu cakuipa kwene-kwene. Ndipo wanthu ayamba kumbamusinjirira thangwe ra bzinthu bzomwe adamunamizirabzo. Iwo ambamuphumisa mabukhu yace, acinamizira kuti bzandophonyekerambo. Nthawe zinango wanthu ambamugwesera pansi, ndipo iye akalamuka, ambadzadziwa lini kuti mbani wamugwesayo. Ndipo dzulo, bzinthu bzidaipiratu pomwe anzacewo adamunembera mafala yakumugopswa pa interneti . . .

Bzingadakhala kuti imwepo ndimwe Tomás, mungadacita tani?

KUMBUKIRANI IBZI

Sikuti imwepo mulibiretu mphanvu na ibodziyo! Kulewa cadidi, imwepo mungakwanise kukunda munthu omwe ambakuboneresani mwakusaya kumenyana naye. Kodi mungacite tani bzimwebzo?

LEKANI KULATIZA KUTI BZAKUTOKONYANI. Bibliya limbati: ‘Munthu wakupusa ambacosa ukali bwace bwense, koma munthu wanzeru ambakhala wakuderekha na wakubziphata.’ (Mimwani 29:11) Mukaderekha, mucilatiza kuti mulibe kutokonyedwa na bzomwe bzalewedwabzo, napo penu bzakuwawanidi, nyakukuboneresaniyo an’dzacita utofu.
LEKANI KUBWEZERA. Bibliya limbati: ‘Lekani kubwezera cakuipa na cakuipa.’ (Waroma 12:17) Kubwezera kumbandocitisa kuti bzinthu bziipiretu.
TCHENKHANI MBUTO ZOMWE WANTHU ANGAKUBONERESENI. Bibliya limbati: ‘Nyakucenjera ngule omwe akawona tsoka ambabisalika.’ (Mimwani 22:3) Citani ciri-cense kuti muleke kukhala pafupi na wanthu ayai mbuto zomwe wanthu angakubonereseni.
TAWIRANI MU NJIRA YOMWE NYAKUKUBONERESANIYO AKHAIDIKHIRA LINI. Bibliya limbati: ‘Kutawira kwa kuderekha kumbabweza ukali.’ (Mimwani 15:1) Imwepo mungatawire mwa mthabwala. Mwa ciratizo, penu munthuyo akulewani kuti mudanenepa kwene-kwene, imwepo mungatawire kuti: “N’cadidi, ndin’funikadi kuwonda pang’ono.”
COKANI PA MBUTOPO. Mtsikana munango wa magole 19 yakubadwa omwe dzina lace ni Nora, adati: “Kunyamala, kumbalatiza kuti iwepo ndiwe munthu wakukhwima, ndipo una mphanvu kuposa munthu omwe ankukuboneresayo. Ndipo kumbalatizambo kuti ndiwe munthu wakudziwa kubziphata.”—2 Timotio 2:24.
LEKANI KUMBABZIPENUKIRA. Wanthu omwe ambaboneresa anzawo ambakwanisa kuwona kuti munthuyu ungamulokotere, iye acisaya kukucita cinthu. Tsono azinji omwe ambaboneresa anzawo, ambasiya kuboneresa wanthu omwe ambabzikhulupira na omwe ambawagopa lini.
UZANI AKULU-AKULU BZOMWE BZINKUKUCITIKIRANIBZO. Munthu munango omwe adasiya kupfunzisa, adati: “Inepano ndinkulimbisa munthu ali-wense omwe ankuboneresedwa na anzace kuti auze akulu-akulu bzomwe bzinkumucitikirabzo. Imweyi ni njira yabwino yomwe ingathandize kuti wanthuwo asiye kumbamuboneresa.”

Mulumbwana ankulimba mtima, acilimbana na munthu omwe akhafuna kumuboneresa — Kubzikhulupira kun’dzacitisa kuti muwoneke ningati muna mphanvu kwene-kwene kuposa nyakukuboneresaniyo

KODI MUKHADZIWA?

Kuboneresedwa na wanthu kumbaphatanidzambo ibzi:

Kulewedwa Mafala Yakuipa. “Ndin’dzayebwa lini madzina ayai bzinthu bzomwe wanthu akhambandisinjirira. Ndikhabziwona ningati ndine munthu wapezi-pezi na wakusaya phindu na libodziro. Bzingadakhala bwino kundikwansa m’mbuto mwa kumbandilewa bzimwebzire.”—Celina, wa magole 20 yakubadwa.
Kupambulidwa. “Anzangu wa ku xikola akhambandipambula. Nthawe zinango iwo akhambafuna lini kuti ndimbadye nawo pabodzi pa nthawe za kupuma ku xikolako. Ndidamala gole lathunthu ndicimbalira thangwe ra kumbadyera pa ndekha na kumbasaya wakuceza naye.”—Helena, wa magole 18 yakubadwa.
Kudzongeredwa Mbiri na pa Interneti: “Kundonemba mafala yakucepa yokha pa interneti yakulewa kuipa bza munthu munango, kungadzonge mbiri ya munthuyo pa moyo wace wense. Winango angayese kuti ndikunyanya, koma bzimbacitikadi.”—Daniel, wa magole 14 yakubadwa.

**MIBVUNZO YA KUPENDA BZOMWE MUN’DZIWA**
N’CADIDI AYAI N’KUNAMA?	MITAWIRO
1 Msambo wakumbaboneresa wanthu winango udayambira kale-kale.	1 N’cadidi. Mwa ciratizo, Bibliya limbalewa bza Aneferi, wanthu omwe dzina lawoli limbathandauza “Anyakugwesa Anzawo.”—Ciyambo 6:4.
2 Kuboneresa munthu munango si kwakuipa, n’kundosenzeka naye basi.	2 N’kunama. Maswaka mazinji yambabzipha thangwe ra kuboneresedwa na anzawo.
3 Kuti munthu asiye kumbakuboneresani, mun’funika kumbamubwezerambo.	3 N’kunama. Kawiri-kawiri, nyakuboneresayo ambakhala munthu wa mphanvu kwene-kwene kuposa nyakuboneresedwayo. Ndipopa, kubwezerako kungathandize lini.
4 Mukawona kuti mwanzanu ankuboneresedwa, citani ningati mulibe kuwona cinthu.	4 N’kunama. Bziri lini bwino kunyamala mukawona kuti mwanzanu ankuboneresedwa. Mukanyamala, bzingakhale ningati munkubverana nabzo.
5 Omwe ambaboneresedwa na anzawo, ni wanthu omwe ambacita mantha.	5 N’cadidi. Napo wanthu omwe ambaboneresa anzawo ambafuna kuwoneka ninga wanthu wa mphanvu, dziwani kuti azinji wa iwo ni wanthu wa mantha kwene-kwene, ndipo ambanyazisa anzawo kuti awoneke ningati adacenjera.
6 Wanthu omwe ambaboneresa anzawo, angacinje.	6 N’cadidi. Munthu omwe ambaboneresa anzace, akathandizidwa, iye angacinje.