Wanthu wa Yahova Ambafuna Cirungamo

1. Kodi ni mayezo yaponi yomwe Zuze adagumana nayo, ndipo iye adacita ciyani?

ZUZE, omwe akhali mwana wa Djakobo, adagumana na mayezo yakunesa. Mkazi wa Potifari, omwe akhali mbuya wace, adamuuza kuti: “Gona nande.” Pa bzomwe bzidacitikabzi, pinango munthu angabzibvunze kuti: ‘Thangwe ranyi Zuze adalamba?’ Potifari akhadacoka. Ndipo cinango n’cakuti Zuzeyo akhali nyabasa. Ndipopa kulamba kucita bzomwe mkazi ule akhafuna kungadacitisa kuti bzinthu bzimumalire kuipa. Koma Zuze adalamba basi, napo akhamungingimiza kazinji-kentse. Thangwe ranyi? Iye adalewa kuti: “Ningacitirenyi cinthu cakuipa kwene-kweneci, ndiciphonyera Mulungu?”  —  Ciyambo 39:7-12.

2. Kodi Zuze akhadziwa tani kuti kucita upombo ni pikado kwa Mulungu?

² Kodi Zuze akhadziwa tani kuti Mulungu ambawona kuti kucita upombo ni ‘cinthu cakuipa kwene-kwene’? Pa nthawe imweyire Lamulo la Mozeji lakuti “Leka kucita upombo” likhanati kunembedwa. Ndipo iro lidadzanembedwa pomwe padapita magole yakukwana 200. (Kufuluka 20:14) Tsono, Zuze akhamudziwa bwino Yahova ndipo akhadziwambo kuti Yahovayo ambaipidwa na munthu omwe ambacita upombo. Iye akhadziwa kuti Yahova adakonza kuti malume ya pa mphasa yambacitike kwa mwamuna na mkazi wakulowolana basi. Ndipo iye adabva momwe Yahova adakhotcererera yavu wace Sara kawiri-kentse pomwe akhadatengedwa na mwamuna munango kuti akhale mkazace. Mulungu adakhotcererambo Rebeka, omwe akhali mkazi wa Izaki. (Ciyambo 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Zuze adakumbukira nkhani zentsenezi, ndipo bzimwebzi bzidamucitisa kudziwa bzomwe Mulungu ambafuna na bzomwe ambafuna lini. Iye akhabvera mitemo yakulungama ya Yahova ndipo akhafunisisa kuiteweza thangwe akhafuna Mulungu.

3. Kodi tin’pfunza ciyani mu nkhani ino?

³ Kodi imwepo mumbafuna cirungamo? Tikudziwa kuti mumbafuna. Tsono tentsenefe ndife wakuperewera, ndipopa tikasaya kucenjera tingayambe kutewezera wanthu wa m’dzikoli ticiwona cirungamo ninga momwe iwo ambawonera. (Zaiya 5:20; Aroma 12:2) Ndipopa mu nkhani ino, tin’cezerana kuti cirungamo n’ciyani na phindu lomwe tingakhale nalo tikambacifuna. Ndipo tiniwona bzinthu bzitatu bzomwe bzingatithandize kufuna mitemo yakulungama ya Yahova.

KODI CIRUNGAMO N’CIYANI?

4. Kodi n’ciyani comwe Yahova ambakomedwa lini naco, ndipo n’thangwe ranyi?

⁴ Pomwe Jezu akhali pantsi pano, atsogoleri wa magereja akhabziwona kuti mbanthu wakulungama kuposa wanthu winango. Tsono Jezu adawatsimula thangwe iwo akhambalewa kuipa anzawo na kumbathimizira malamulo yawo pa malamulo ya Mulungu. (Mpalizi 7:16; Luka 16:15) Ntsiku zino, wanthu winango ambacitambo bzimwebzi. Iwo ambabziwona kuti mbakulungama ndipo ambadziwa bzinthu kwene-kwene kuposa anzawo. Tsono kucita bzimwebzi ni cirungamo lini ndipo Yahova ambakomedwa lini nabzo.

5. Kodi cirungamo n’ciyani? Fotokozani.

⁵ Cirungamo ni khalidwe labwino kwene-kwene. Mwa cigwatira, tingalewe kuti cirungamo ni kucita bzinthu bzomwe Yahova Mulungu ambakomedwa nabzo. M’Bibliya, fala lakuti “cirungamo” limbafuna kulewa kuteweza mitemo ya Yahova pa moyo wathu. Mu nthawe ya Ajirayeri, Yahova adalewa kuti anyakucita malonda akhafunika kuphatisa basa “mphimo yacadidi.” (Bzakutonga 25:15) Fala la Cihebereu lomwe lidasanduliziridwa kuti “yacadidi” lingasanduliziridwembo kuti “yakulungama.” Ndipopa Mkristau omwe an’funa kucita bzinthu bzakulungama kwa Yahova, iye an’funika kucita malonda yace mwa cirungamo. Munthu wakulungama ambaipidwa akawona munthu munango akucitiridwa bzinthu bzakusaya kulungama. Kulewa kunango tingalewe kuti iye ambawenga bzinthu bzakusaya cirungamo. Ndipopa munthu wakulungama ambayamba kukumbuka pomwe akanati kucita cinthu kuti awone penu bzomwe an’funa kucitabzo ‘Yahova ambakomedwa nabzo’ ayai ne.  —  Akolose 1:10.

6. Thangwe ranyi tin’funika kukhulupira mitemo ya Yahova pa nkhani ya cabwino na cakuipa? (Zaiya 55:8, 9)

⁶ Bibliya limbalewa kuti Yahova ndiye Mwenekaciro cirungamo. Ndipopa, iye ambalewedwa kuti “ni mbuto yakukhala ya cirungamo.” (Jeremiya 50:7) Pakuti Yahova ni Mulengi wathu, iye ndiye yekha omwe ana ugo bwakutiuza kuti ici n’cabwino ici n’cakuipa. Thangwe ranyi? Thangwe ifepano ndife wakuperewera, ndipopa timbakwanisa lini kusiyanisa cabwino na cakuipa. Tsono pakuti Yahova ngwakulungamiratu, iye ambadziwa bwino-bwino bzinthu bzomwe mpsabwino na bzomwe mpsakuipa. (Mimwani 14:12; werengani Zaiya 55:8, 9.) Pakuti tidalengedwa mu cifanikiso ca Mulungu, ifepano tingakwanise kuteweza mitemo yace yakulungama. (Ciyambo 1:27) Ndipo ifepano timbafuna kucita bzimwebzi. Baba wathu walufoyi ambafuna kuti timutewezere.  —  Aefezo 5:1.

7. Thangwe ranyi mitemo njakufunika kwa ifepano? Fotokozani.

⁷ Ifepano tikambateweza mitemo ya Yahova pa nkhani ya cabwino na cakuipa, bzinthu bzimbatifambira bwino. Thangwe ranyi tikulewa tenepo? Tiyezezere kuti munthu ali-wentse angadakhala na mphimo yace-yace yakupimira cimanga ayai yakupimira bzinthu bzinango yakusiyana na ya mwanzace. Kodi bzinthu bzingadakhala tani? Bzikuwonekeratu kuti bzingadakhala lini bwino. Ndipo tanimbo dotolo ali-wentse angadambaphatisa basa mankhwala yomwe akukumbuka mu msolo mwace kuti alape nayo atenda? Pinango munthu omwe akubva msolo akumupasa mankhwala ya cifuwa acilewa kuti mankhwala yamweyo yambalapa msolo. Bzikuwonekeratu kuti wanthu angadambafa kwene-kwene. Tsono bzimwebzi bzimbacitika lini, thangwe rakuti adotolo ambapereka mankhwala ya matenda yomwe munthu akuduwalayo. Mpsibodzi-bodzimbo na mitemo ya Yahova pa nkhani ya cabwino na cakuipa. Tikambaiteweza, bzinthu bzimbatifambira bwino.

8. Kodi ni mabaibai yaponi yomwe wanthu wakulungama an’dzatambira?

⁸ Yahova ambasimba wanthu omwe ambateweza mitemo yace. Iye adalewa kuti: “Anyakulungama an’dzatambira dziko la pantsi, acidzakhala m’mwemo mpaka kale-kale.” (Salimo 37:29) Wanthu omwe an’dzakhala mu dziko limweri an’dzakhala wakubverana, wakukondwa na mwa mtendere thangwe an’dzateweza mitemo ya Yahova. Yahova akufuna kuti ifepano tidzakhalembo mu dziko limweri. Tsono kuti bzimwebzi bzidzakwanisike, ifepano tin’funika kukhala wanthu wakulungama! Kodi tingacite tani kuti timbafune kwene-kwene kukhala wakulungama? Bwerani tiwone bzinthu bzitatu bzomwe tingacite.

MBAFUNANI KWENE-KWENE MITEMO YA YAHOVA

9. Kodi n’ciyani cin’dzatithandiza kufuna cirungamo?

⁹ Cinthu cakutoma: Mbafunani Munthu omwe adakhazikisa mitemoyo. Kuti ifepano tifune cirungamo, cakutoma tin’funika kufuna Munthu omwe adakhazikisa mitemo pa nkhani ya cabwino na cakuipa. Tikambafuna kwene-kwene Yahova, tin’dzafunambo kuteweza mitemo yace yakulungama. Thangwe ranyi tikulewa tenepo? Kumbukirani ibzi: Bzingadakhala kuti Adamu na Eva akhafuna Yahova, iwo angadamuphonyera lini.  —  Ciyambo 3:1-6, 16-19.

10. Kodi Abalahamu adacita ciyani kuti adziwe kakumbukidwe ka Yahova?

¹⁰ Ifepano tin’funa lini kucita bzinthu bzakuipa ninga Adamu na Eva. Kuti titcenkhe kucita bzimwebzi, tin’funika kupitiriza kupfunza bza Yahova, kudziwa makhalidwe yace na kuyezera kubvesesa momwe iye ambakumbukira. Tikambacita bzimwebzi, ifepano tin’dzamufuna kwene-kwene Yahova. Kumbukirani bzomwe Abalahamu adacita. Iye akhafuna kwene-kwene Yahova. Napo pa nthawe yomwe akhabvesesa lini bzomwe Yahova akhafuna kucita, iye alibe kusiya kumufuna. Koma adayezera kumudziwa bwino Yahova. Pa nthawe inango, pomwe iye adabva kuti Yahova akhafuna kupfudza mizinda ya Sodoma na Gomora, Abalahamu adacita thupo kuti “Muyeruzi wa dziko lentse la pantsi” angadapfudza wanthu wakuipa pabodzi na wanthu wakulungama. Kuna Abalahamu, bzimwebzi bzikhali bzinthu bzakusaya kulungama, ndipopa iye adabvunza Yahova mibvunzo mizinji pa nkhani imweyi. Yahova adatawira mibvunzo yentse ya Abalahamu. Pakumalizira, Abalahamuyo adazindikira kuti Yahova ambadziwa mitima ya wanthu ndipo angaphe lini wanthu wakuipa pabodzi na wanthu wakulungama.  —  Ciyambo 18:20-32.

11. Kodi Abalahamu adalatiza tani kuti akhafuna Yahova na kumuthemba?

¹¹ Maceza yomwe Abalahamu adacita na Yahova yakulewa bza mizinda ya Sodoma na Gomora yadacitisa kuti Abalahamuyo amudziwe bwino Yahova. Ndipo bzimwebzi bzidacitisa kuti iye afune kwene-kwene Baba wace wa kudzulu na kumulemekeza kuposa momwe akhacitira kale-kale. Pomwe padapita magole, Abalahamu adafunika kuthemba Yahova kuti acite cinthu cakunesa. Yahova adakumbira Abalahamu kuti apereke ntsembe mwana wace Izaki. Pakuti Abalahamu akhamudziwa bwino Mulungu, iye alibe kudzamubvunza pomwe cinthu. Abalahamuyo adandocita bzomwe Yahovayo adamukumbira kuti acite. Ndokumbukirani momwe iye akhabvera mu mtima mwace pomwe akhakonzekera kupereka ntsembe mwana wace! Pomwe akhanati kucita bzimwebzo, Abalahamu akhadziwa kale kuti Yahova ambakumbuka tani. Iye akhadziwa kuti Yahova angadacita lini cinthu cakusaya kulungama. Mpostolo Paulo adalewa kuti Abalahamu akhadziwa kuti Yahova angadalamusa mwana wace Izaki. (Ahebereu 11:17-19) Ndipo cinango n’cakuti, Yahova akhadalewa kale kuti Izaki angadadzakhala pai wa mtundu ukulu, koma pa nthawe imweyi Izaki akhalibe wana. Abalahamu akhafuna kwene-kwene Yahova, ndipopa iye adakhulupira kuti Baba wace angadacita bzinthu bzakulungama. Iye adabvera Yahova napo pa nthawe yakunesa thangwe rakuti akhamukhulupira.  —  Ciyambo 22:1-12.

12. Kodi tingatewezere tani Abalahamu? (Salimo 73:28)

¹² Kodi tingatewezere tani Abalahamu? Tingatewezere Abalahamu mwa kupitiriza kupfunza bza Yahova. Tikacita bzimwebzi, ifepano tin’dzamudziwa bwino Yahovayo ndipo tin’dzamufuna kwene-kwene. (Werengani Salimo 73:28.) Ndipo tin’dzapfunzisa nzeru zathu na mtima wathu kuti timbakumbuke ninga Mulungu. (Ahebereu 5:14) Munthu akatipumpsa kuti ticite bzinthu bzakuipa, ifepano tin’dzalamba. Ndipo ne tin’dzakumbukira lini kucita cinthu comwe cingaipire Baba wathu wa kudzulu ayai kudzonga uxamwali bwathu na iye. Tsono n’ciyani cinango comwe tingacite kuti tilatize kuti timbafuna cirungamo?

13. Kodi tingacite ciyani kuti timbafune kwene-kwene kukhala wakulungama? (Mimwani 15:9)

¹³ Cinthu caciwiri: Citani nyongo ntsiku iri-yentse kuti mumbafune kwene-kwene kukhala wakulungama. Ifepano tingafune kwene-kwene kumbateweza mitemo yakulungama ya Yahova ntsiku zentse pa moyo wathu. Kuti ticite bzimwebzi, tin’funika kutewezera munthu omwe ambafuna kukhala na musklo. Iye ambadzusa bzinthu bzakulemera ntsiku zentse. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano. Kuti timbafune kwene-kwene kuteweza mitemo ya Yahova pa moyo wathu, tin’funika kucita nyongo ntsiku zentse. Yahova ambatidziwa bwino, ndipopa angadikhirire lini kuti ticite cinthu comwe tingakwanise lini. (Salimo 103:14) Bibliya limbatitsimikizira kuti “iye ambafuna wanthu omwe ambacita nyongo kuti akhale wakulungama.” (Werengani Mimwani 15:9.) Ifepano tikacita nyongo kuti ticite cinthu pakutumikira Yahova, timbakwanisa kucita cinthuco. Mpsibodzi-bodzimbo na kucita nyongo kuti tikhale wakulungama. Yahova akatiwona kuti tikucita nyongo kuti tikhale wakulungama, iye an’dzatithandiza kukhala na khalidwe limweri napo kuti nthawe zinango bzingatinese.  —  Salimo 84:5, 7.

14. Kodi “cakukhotcerera pa cifuwa” n’ciyani, ndipo thangwe ranyi n’cakufunika kwa ifepano?

¹⁴ Yahova ambatifuna, ndipopa ambatikumbusa nthawe zentse kuti kucita bzinthu bzakulungama ni mtolo lini. (1 Juwau 5:3) Koma kucita bzimwebzi kumbatikhotcerera; ndipo ifepano timbafuna kukhotcereredwako ntsiku zentse. Kumbukirani bzifuzo bzentse bza nkhondo yauzimu bzomwe mpostolo Paulo adabzilewa. (Aefezo 6:14-18) Kodi ni cifuzo ciponi comwe cimbakhotcerera mtima wa Mkristau? Ni cirungamo comwe ciri ninga “cakukhotcerera pa cifuwa.” Cakukhotcerera pa cifuwa cikhakhotcerera mtima wa mcikunda. Mpsibodzi-bodzimbo na mitemo yakulungama ya Yahova. Iyo imbakhotcerera mtima wathu wakuyezezera. Ndipopa tin’funika nthawe zentse kumbawonesesa kuti tina bzifuzo bzentse bza nkhondo, kuphatanidzambo cirungamo ninga cakukhotcerera pa cifuwa!  —  Mimwani 4:23.

15. Kodi tingabvale tani cirungamo ninga cakukhotcerera pa cifuwa?

¹⁵ Kodi tingabvale tani cirungamo ninga cakukhotcerera pa cifuwa? Ifepano tingacite bzimwebzi mwa kumbakumbukira mitemo ya Mulungu pomwe tikufuna kucita cinthu ntsiku zentse. Tingacite bzimwebzi pomwe tikufuna kulewalewa, kubva nyimbo, kuwona vidiyo na pomwe tikufuna kuwerenga mabukhu yanango. Pomwe tikanati kucita bzimwebzi, tingabzibvunze kuti: ‘Kodi bzomwe nin’funa kucitabzi bzin’citisa kuti mtima wangu ukhale tani? Kodi Yahova ambakomedwa nabzo bzimwebzi? Kodi bzinthu bzimwebzi bzimbacitisa kuti munthu afune kucita bzinthu bza upombo, ndewo, kubzikuza na kubzifuna yekha?’ Yahova ambawona bzinthu bzimwebzi kuti mpsakusaya kulungama. (Afilipi 4:8) Tikambacita bzinthu bzomwe Yahova ambakomedwa nabzo, tin’dzalatiza kuti tikubvuma kuteweza mitemo yace, ndipo mitemo yaceyo in’dzakhotcerera mtima wathu.

16-17. Thangwe ranyi tingakwanise kuteweza mitemo ya Yahova pa moyo wathu? (Zaiya 48:18)

¹⁶ Kodi imwepo mumbacita thupo kuti mun’dzakwanisa lini kuteweza mitemo yakulungama ya Yahova pa moyo wanu wentse? Penu mumbakumbuka tenepo, mun’funika lini kucita thupo. Thangwe ranyi? Onani kuti Yahova adandendemezera cirungamo na ciyani pa Zaiya 48:18. (Werengani.) Pa vesiri, Yahova adalewa kuti cirungamo cathu cingakhale “ninga mabimbi ya m’nyanza.” Yezezerani kuti imwepo mudaima m’mphepete mwa nyanza ndipo mukuwona mabimbi. Kodi mungayambe kukumbuka kuti ntsiku inango mabimbiyo yan’dzamala? Ne! Imwepo mumbadziwa kale kuti n’kukhala kwayene; mabimbiyo yan’dzamala lini.

¹⁷ Cirungamo canu cingakhale ninga mabimbi ya m’nyanza; ico cingamale lini! Kodi mungacite tani kuti bzimwebzi bzikwanisike? Mukafuna kucita cinthu, mbayambani kukumbuka bzomwe Yahova akufuna kuti mucite, ndipo mukamala citani bzimwebzo. Napo mucikhala muli pa nthawe yakunesa kuti mucite bzinthu bzabwino, Baba wanu an’dzakhala namwe, an’dzakuthandizani kuti mucite bzinthu bzabwino na kuteweza mitemo yace yakulungama pa moyo wanu.  —  Zaiya 40:29-31.

18. Thangwe ranyi tin’funika lini kumbandendemezera bzomwe tikucita na bzomwe anzathu akucitambo?

¹⁸ Cinthu cacitatu: Siyani kuti Yahova ndiye alewe kuti ici n’cabwino ici n’cakuipa. Pomwe tikucita nyongo kuti titeweze mitemo yakulungama ya Yahova, tin’funika kutcenkha kumbandendemezera bzomwe ifepano tikucita na bzomwe anzathu akucitambo, ticimbakumbuka kuti ifepano tikucita bzinthu bzabwino kuposa iwo. Ifepano tiribe ugo bwakulewa kuti bzomwe anzathu akucita Yahova akukomedwa nabzo ayai ne. Tin’funika kukumbukira kuti Yahova ni “Muyeruzi wa dziko lentse la pantsi.” (Ciyambo 18:25) Yahova alibe kutipasa ugo bumwebu. Ndipopa Jezu adalewa kuti: “Lekani kutonga anzanu kuti muleke kudzatongedwambo.”  —  Mateu 7:1.b

19. Kodi Zuze adalatiza tani kuti Yahova ndiye yekha omwe ana ugo bwakutonga?

¹⁹ Bwerani tiwone pomwe bzomwe Zuze, omwe akhali munthu wakulungama, adacita. Iye alibe kupasa mulandu wanthu omwe adamucitira bzinthu bzakuipa. Abale wace caiwo adamuphata acimuthusa mu mcera wakusaya madzi, adamugulisa kuti akakhale kapolo ndipo adanamiza pai wawo kuti iye wafa. Pomwe padapita magole, Zuze adadzawonana pomwe na abale wace. Tsono pa nthawe imweyi, iye akhali mtongi waciwiri ku Edjipito. Ndipo akhana mphanvu yakutonga abale wace na kuwabwereza. Abale wacewo akhagopa kuti iye angadacita bzimwebzi napo kuti iwo akhadakungula na mtima wawo wentse. Tsono Zuze adawauza kuti: “Lekani kugopa. Kodi ine ndapita m’mbuto mwa Mulungu?” (Ciyambo 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Zuze akhali wakubzicepesa, ndipopa adazindikira kuti ni Yahova yekha omwe akhana ugo bwakutonga abale wacewo.

20-21. Kodi tin’funika kutcenkha kucita ciyani?

²⁰ Ifepano timbatewezera Zuze mwa kusiya bzentse m’manja mwa Yahova. Timbathamangira lini kukumbukira kuipa abale na mpfumakazi zathu thangwe timbadziwa lini bzomwe bziri mu mtima mwawo. “Yahova [yekha] ni omwe ambafufudza bzakulinga [bza mtima wa munthu].” (Mimwani 16:2) Iye ambafuna wanthu wakucokera m’madziko yentse na bzikhalidwe bzakusiyana-siyana. Ndipo ambatiuza kuti ‘timbafunane kwene-kwene.’ (2 Akolinto 6:13) Ifepano tin’funika kumbafuna abale na mpfumakazi zathu sikuti kumbawalewa kuipa.

²¹ Cinthu cinango comwe tin’funika lini kucita ni kumbakumbukira kuipa wanthu omwe ni Mboni lini za Yahova. (1 Timotio 2:3, 4) Ifepano tin’funika lini kumbakumbukira kuipa famidya zathu zomwe ni Mboni lini ticimbalewa kuti: “Amwewa angadzakhale lini Mboni.” Tin’funika lini kucita bzimwebzi. Thangwe kucita bzimwebzi kungakhale kubzikuza na kubziwona kuti ndife wakulungama kuposa anzathu. Tin’funika kukumbukira kuti Yahova akupereka mpata kuna “wanthu wentse” kuti akungule. (Mabasa 17:30) Ndipo tin’funikambo kukumbukira kuti kubziwona kuti ndife wakulungama kuposa anzathu ni kusaya cirungamo.

22. Thangwe ranyi mukufunisisa kupitiriza kumbacita bzinthu bzakulungama?

²² Tikambafuna mitemo yakulungama ya Yahova tin’dzakhala wakukondwa ndipo wanthu winango an’dzawona makhalidwe yathu yabwino, an’dzatifuna na kufunambo kwene-kwene Mulungu. Ndipopa bwerani tipitirize kukhala na “njala [pabodzi] na nyota ya cirungamo.” (Mateu 5:6) Dziwani kuti Yahova ambawona nyongo yanu yakufuna kucita bzinthu mwacirungamo, ndipo iye ambakomedwa kwene-kwene na nyongo yanuyo. Wanthu wa m’dzikoli an’pitiriza kucita bzinthu bzakusaya kulungama. Koma nthawe zentse mbakumbukirani kuti “Yahova ambafuna wanthu wakulungama”! Kucita bzimwebzi kun’dzakutsangalazani kwene-kwene.  —  Salimo 146:8.