NKHANI YAKUPFUNZA 39
Phindu Lakukhala Munthu Wakuderekha
“Kapolo wa Mbuya an’funika lini kunesana na wanthu, koma an’funika kudekera mtima wanthu wentse.” — 2 TIMOTIO 2:24.
NYIMBO 120 Titewezere Kubzicepswa kwa Jezu
BZOMWE TIN’PFUNZAa
1. Kodi ifepano tingabvunzidwe ciyani ku xikola ayai ku basa?
KODI mumbabva tani mwanzanu wa ku basa ayai wa ku xikola akakubvunzani bzomwe mumbakhulupira? Kodi imwepo mumbabva mantha? Azinji wa ifepano timbabva tenepoyo. Tsono, mbvunzo umweyo ungakucitiseni kudziwa bzomwe munthuyo akukumbuka ayai bzomwe ambakhulupira ndipo bzimwebzi bzingakupaseni mpata kuti mukwanise kupalizira. Tsono nthawe zinango, munthuyo angacite mibvunzo inango mu njira yomwe ingatikalipise. Bzimwebzi bzikacitika ifepano tin’funika lini kudabwa. Thangwe ranyi? Thangwe wanthu azinji ambanamizidwa pa nkhani ya bzomwe Mboni za Yahova zimbakhulupira. (Mabasa 28:22) Ndipo cinango n’cakuti tikukhala mu “ntsiku zakumalizira,” mu nthawe yomwe wanthu azinji ni “wakusaya kufuna kubverana na anzawo” na “waukali.” — 2 Timotio 3:1, 3.
2. Thangwe ranyi tin’funika kulatiza kuderekha?
2 Imwepo mungabzibvunze kuti: ‘Kodi ningacite ciyani munthu akalatiza kuti akundikalipira thangwe ra bzomwe nimbakhulupira?’ Kodi n’ciyani comwe cingakuthandizeni? Kuderekha ndiko kungakuthandizeni. Munthu wakuderekha ambakalipa lini mwakamfulumize, koma iye ambakwanisa kubziphata munthu akamulewa bzinthu bzakuipa ayai penu iye akudziwa lini bzomwe angatawire. (Mimwani 16:32) Tsono, mpsakupusa lini kukhala wakuderekha nthawe zentse. Kodi imwepo mungakulise tani khalidwe lakuderekha? Kodi mungatawire tani mwakuderekha munthu akalewa kuipa bzomwe mumbakhulupira? Ndipo penu ndimwe m’bereki, kodi mungathandize tani mwana wanu kuti akhotcerere cikhulupiro cace mwakuderekha? Mbatiwoneni bzomwe mungacite.
KODI MUNGAKULISE TANI KHALIDWE LAKUDEREKHA?
3. Thangwe ranyi tingalewe kuti munthu wakuderekha ngwamphanvu sikuti wakusaya mphanvu? (2 Timotio 2:24, 25)
3 Munthu wakuderekha ngwamphanvu sikuti wakusaya mphanvu. Thangwe ranyi tikulewa tenepo? Thangwe bzimbafunika kukhala na mphanvu kuti tikwanise kukhala wakuderekha tikanyosedwa. Kuderekha ni khalidwe libodzi lomwe “mzimu wakucena umbabala.” (Agalatiya 5:22, 23) Fala la Cigerego lomwe lidasanduliziridwa kuti “kuderekha” nthawe zinango likhaphatisidwa basa pa kufotokoza bza cirombo ca m’thengo comwe cazereweresedwa kuti cikhale na wanthu. Yezezerani kuti mukuwona cirombo cimweci pomwe cakhala cakuderekha. Napo kuti ico n’cakuderekha, koma n’camphanvu basi. Mwakundendemerana na cirombo cimweci, kodi wanthufe tingakulise tani khalidwe la kuderekha, koma nthawe ibodzi-bodziyo ticipitiriza kukhala wamphanvu? Tingakwanise lini kucita bzimwebzi na mphanvu zathu. Comwe cingatithandize ni mzimu wa Mulungu, ndipo tin’funika kukumbira Mulunguyo kuti atithandize kukulisa khalidwe limweri. Pana wanthu azinji omwe adapfunza kukhala wakuderekha. Mwa ciratizo, abale na mpfumakazi zathu zizinji adalatiza kuderekha pomwe wanthu akhawanyosa, ndipo bzimwebzi bzidathandiza wanthuwo kuti awone kuti Mboni za Yahova ni wanthu wabwino. (Werengani 2 Timotio 2:24, 25.) Kodi ni phindu liponi lomwe mun’dzakhala nalo mukakhala wakuderekha?
4. Kodi Izaki adalatiza tani kuti akhali wakuderekha, ndipo tikupfunza ciyani na bzimwebzi?
4 M’Bibliya muna nkhani zizinji zomwe zimbalatiza phindu lakukhala wakuderekha. Kumbukirani ciratizo ca Izaki. Pomwe iye akhakhala mu dziko la Afilisteu ku cigawo ca Gerari, wanthu wanjiru wa m’dzikolo adafucira micera ya madzi yomwe atumiki wa pai wace adacera. Izaki alibe kunesana nawo, koma iye adafuluka aciyenda kukakhala kunango ndipo adacera micera inango kumweko. (Genesesi 26:12-18) Tsono Afilisteu adalewa pomwe kuti madzi ya micera yomwe Izaki akhadacerayo yakhali yawo basi. Napo kuti Izaki adagumana na mabvuto yentseneya, iye adapitiriza kucita bzinthu mwa mtendere. (Genesesi 26:19-25) Kodi n’ciyani comwe cidamuthandiza kuti apitirize kukhala wakuderekha napo kuti wanthu akhamunyosa? Bzikuwoneka kuti iye adatewezera abereki wace. Iye adapfunza momwe Abalahamu akhacitira bzinthu mwa mtendere na momwe Sara adalatizira “mzimu wakuderekha na wakugwa mpfuwa.” — 1 Pedru 3:4-6; Genesesi 21:22-34.
5. Kodi n’ciyani cikulatiza kuti abereki angakwanise kupfunzisa wana wawo kukhala wakuderekha?
5 Abereki, imwepo mungakwanisembo kuthandiza wana wanu kukhala wakuderekha. Onani ciratizo ca Maxence, omwe ana magole 17. Anzace wa ku xikola na wanthu omwe akhapalizira akhali waukali. Abereki wace adacita bzinthu mwakupirira pomwe akhamuthandiza kukhala wakuderekha. Iwo adalewa kuti: “Maxence adafika pakuzindikira kuti akanyosedwa bzimbafunika mphanvu kuti acite bzinthu mwakuderekha na kusaya kubwezera cakuipa na cakuipa.” Cakukondwesa n’cakuti Maxence adapfunza kukhala munthu wakuderekha.
6. Kodi mpembo ungatithandize tani tikagumana na munthu omwe akulewa kuipa Mulungu ayai Bibliya?
6 Kodi ifepano tingacite tani tikagumana na munthu omwe akulewa kuipa dzina la Mulungu ayai Bibliya? Tin’funika kupemba kwa Yahova kuti atipase mzimu wace kuti utithandize kukhala na nzeru na kudziwa bzomwe tingacite kuti tikhale wakuderekha. Tsono tani penu tazindikira kuti tiribe kukwanisa kukhala wakuderekha? Tingaipempherere pomwe nkhaniyo ticikumbukira bzomwe tingadzacite bzinthu ninga bzimwebzi bzikadzaticitikira pomwe. Tikacita bzimwebzi, Yahova an’dzatipasa mzimu wace wakucena omwe un’dzatithandiza kucita bzinthu mwakuderekha.
7. N’ciyani cinango comwe cingatithandize kuti timbalewelewe mwakugwa mpfuwa pa nthawe yomwe tayezedwa? (Mimwani 15:1, 18)
7 Pana mavesi mazinji ya m’Bibliya yomwe yangatithandize penu bzimbatinesa kulalewa mwakuderekha ayai mwakugwa mpfuwa. Mzimu wa Mulungu ungatikumbuse mavesi yamweya. (Juwau 14:26) Mwa ciratizo, nfundo zomwe zimbagumanika m’bukhu la Mimwani zingatithandize kukhala wakuderekha. (Werengani Mimwani 15:1, 18.) Bukhu la m’Bibliya limweri limbalatizambo phindu lomwe timbakhala nalo tikakhala wanthu wakugwa mpfuwa. — Mimwani 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.
KODI NZERU ZINGATITHANDIZE TANI KUKHALA WAKUDEREKHA?
8. N’ciyani comwe tin’funika kuzindikira munthu akaticita mbvunzo?
8 Nzeru zingatithandizembo. (Mimwani 19:11) Munthu wanzeru ambakwanisa kubziphata wanthu akakhala akulewa kuipa bzomwe iye ambakhulupira. Kazinji-kazinji wanthu akakhala akuticita mibvunzo, iwo ambalewa lini thangwe lomwe lawacitisa kucita mibvunzoyo. Ndipopa pomwe tikanati kutawira tin’funika kuzindikira kuti tikudziwa lini bzomwe bzacitisa kuti munthuyo acite mbvunzoyo. — Mimwani 16:23.
9. Kodi Gidiyoni adalatiza makhalidwe yaponi pomwe akhatawira amuna wa ku Efraimu?
9 Kumbukirani momwe Gidiyoni adatawirira amuna wa ku Efraimu. Iwo adamubvunza mwakukalipa kuti thangwe ranyi iye alibe kuwacemera pomwe Ajirayeri adayenda kukamenyana na anyamadulanthaka wawo. Tsono, n’ciyani maka-maka comwe cidacitisa kuti iwo akalipe? Pinango iwo akhali wakubzikuza. Tsono Gidiyoni adalatiza kuti akhali wanzeru na wakuderekha pomwe adawatawira. Bibliya limbalewa kuti bzimwebzi bzidacitisa kuti iwo ‘agwese nfuwa.’ — Atongi 8:1-3.
10. N’ciyani comwe cin’dzatithandiza kudziwa momwe tingatawirire wanthu omwe akuticita mibvunzo pa nkhani ya bzomwe timbakhulupira? (1 Pedru 3:15)
10 Pinango mwanzanu wa ku basa ayai wa ku xikola angakubvunzeni kuti thangwe ranyi Akristau ambateweza mitemo inango ya m’Bibliya. Bzingakhale bwino kwene-kwene kukhotcerera bzomwe mumbakhulupira mwa kumutawira mwakugwa mpfuwa na kulemekezambo bzomwe iye ambakhulupira. (Werengani 1 Pedru 3:15.) Ndipopa m’mbuto mwakukumbuka kuti mbvunzo omwe munthuyo wapereka ukulatiza kuti akukunyozani, imwepo mun’funika kukumbukira momwe mbvunzo waceyo ungakuthandizireni kudziwa bzomwe iye akukumbuka. M’mbuto mwakukumbukira mathangwe yomwe yacitisa munthu kuti acite mbvunzo, tin’funika kucita bzinthu mwakuderekha. Pinango mtawiro wathu ungacitise munthuyo kucinja makumbukidwe yace. Napo penu iye akulatiza kuti ngwa ukali kwene-kwene, cakulinga cathu cin’funika kukhala ca kumutawira mwakuderekha. — Aroma 12:17.
Ifepano tingatawire mwakuderekha tikadziwa cakulinga comwe cacitisa kuti munthu aticemere ku festa yakusekerera ntsiku yakubadwa (Onani ndime 11-12)
11-12. (a) N’ciyani comwe tin’funika kubzibvunza pomwe tikanati kutawira mbvunzo wakunesa? (Onani cithunzi-thunzi.) (b) Fotokozani momwe mbvunzo ungacitisire kuti muyambe kuceza na munthu.
11 Mwa ciratizo, mwanzanu wa ku basa akakubvunzani kuti thangwe ranyi imwepo mumbasekerera lini ntsiku yakubadwa, bzingakhale bwino kubzibvunza kuti: ‘Kodi iye akukumbuka kuti ifepano timbabvumizidwa lini kucita festa iri-yentse? Ayai kodi iye akukumbuka kuti cakusankhula canguco cin’citisa kuti anyabasa pa emprezapo aleke kukhala wakubverana?’ Ifepano tingathandize mwanzathu wa ku basa kuti aleke kukhala na thupo mwa kutenda mwanzathu wa ku basayo thangwe ra thupo lomwe iye analo na kulatizambo kuti ifepano timbafuna kuti anzathu wa ku basa akhale wakubverana. Bzimwebzi bzingacitise kuti mukwanise kukhala na maceza yabwino na kumuthandiza kudziwa bzomwe Bibliya limbalewa pa nkhani yakusekerera ntsiku yakubadwa.
12 Ifepano tingaphatisembo basa njira ibodzi-bodziyi ikakhala kuti ni nkhani inango yomwe yanyoseka. Mwanzathu wa ku xikola angalewe kuti Mboni za Yahova zin’funika kucinja momwe zimbawonera amuna ayai akazi omwe ambalowolana okha-okha. Kodi bzimwebzi bzikulatiza kuti iye ambadziwa lini bwino-bwino bzomwe Mboni za Yahova zimbakhulupira pa nkhani imweyi? Ayai iye akulewa bzimwebzi thangwe rakuti ana wadzinza ayai xamwali omwe ambacita bzimwebzi? Kodi iye akufuna kulewa kuti ifepano timbafuna lini wanthu omwe ambacita bzimwebzi? Ifepano tin’funika kumutsimikizira kuti timbafuna wanthu wentse ndipo timbazindikira kuti munthu ali-wentse ana ugo bwakucita cakusankhula comwe iye angafune.b (1 Pedru 2:17) Tikacita bzimwebzi, tingakwanise kumulatiza nfundo za m’Bibliya zomwe zimbafotokoza bza nkhani imweyi.
13. Kodi mungathandize tani munthu omwe ambanyoza wale omwe ambakhulupira Mulungu?
13 Tikagumana na munthu omwe akulatiza kuti ambakhulupira lini Mboni za Yahova, tin’funika lini kukumbuka kuti tikudziwiratu bzomwe iye ambakhulupira. (Tito 3:2) Mwa ciratizo, tani penu mwanzanu wa ku xikola walewa kuti n’kusaya nzeru kukhulupira Mulungu? Kodi imwepo mun’funika kukumbukiratu kuti iye ambakhulupira kuti bzinthu bzidacita kusanduka ndipo ambadziwa bzizinji pa nkhani imweyo? Iye angandokhale akulewa bzinthu bzomwe adabva. M’mbuto mwakuyamba kuceza naye nkhani ya siyensiya, imwepo munganyang’ane njira yakuti muuze mwanzanu wa ku xikolayo cinthu cakuti iye akumbukire. Pinango imwepo mungamuuze kuti iye awerenge nkhani zakulewa bza cirengedwe zomwe zimbagumanika mu jw.org. Iye angakhale wakukonzeka kuceza namwe bza nkhani ayai vidiyo yomwe iye aiwona mu webisaitemo. Inde, kutawira mwakugwa mpfuwa kungamuthandize kuti iye acinje makumbukidwe yace.
14. Kodi Niall adaphatisa tani basa webisaite yathu kuti athandize mwanzace wa ku xikola omwe akhakumbukira kuipa Mboni za Yahova?
14 M’bale munango wacitswaka wakucemeredwa Niall adaphatisa basa webisaite yathu kuti athandize wanthu kucinja nzeru zawo pa nkhani ya momwe akhaziwonera Mboni za Yahova. Iye adalewa kuti: “Ndikhauzidwa kawiri-kawiri na mwanzangu wa ku xikola kuti nimbakhulupira lini siyensiya thangwe rakuti nimbathemba kwene-kwene ‘mabukhu ya kukonzedwa na wanthu’ m’mbuto mwakuthemba umboni.” Pomwe mwanzace wa Niall adalamba kuti Niallyo amufotokozere bzomwe ambakhulupira, iye adauza mwanzace wa ku xikolayo kuti akawerenge nkhani zakulewa bza cirengedwe pa webisaite yathu ya jw.org pa mbali yakuti “Siyensiya na Bibliya.” Pomwe padapita nthawe, Niall adadziwa kuti mwanzace wa ku xikolayo akhadawerenga nkhanizo ndipo akhali wakukonzeka kuti acezerane bza nkhani ya momwe moyo udayambira. Bzinthu bzingakufambirenimbo bwino ninga momwe bzidacitikira na m’baleyu.
MBAKONZEKERANI PABODZI NINGA BANJA
15. Kodi abereki angathandize tani wana wawo kuti ambatawire mwakuderekha anzawo wa ku xikola akawabvunza bza bzomwe ambakhulupira?
15 Abereki angakwanise kupfunzisa wana wawo kuti ambakhale wakuderekha akakhala kuti akunyosedwa thangwe ra bzomwe ambakhulupira. (Tiyago 3:13) Abereki winango ambakonzekereratu na wana wawo pa kunamata kwawo kwa pa banja bzomwe wanawo angadzacite akadzabvunzidwa mbvunzo wakunesa ku xikola. Iwo ambafotokozera wana wawowo na kuwapfunzisa momwe angatawirire mwakuderekha. — Onani kwadru yakuti “Kukonzekereratu Mitawiro ya Mibvunzo Kungathandize Banja Lanu.”
16-17. Kodi kukonzekera nfundo za kudzalewa kungathandize tani maswaka?
16 Mbakonzekerani mbali zomwe zingathandize maswaka kukhulupira bzomwe ambakhulupira na kukwanisa kufotokozera anzawo. Pa mbali yakuti: “Zimene Achinyamata Amafunsa” yomwe iri pa jw.org pana mbali inango yakuti: Zoti Achinyamata Achite. Mbali zimwezi zidakonzedwera maswaka kuti yalimbise cikhulupiro cawo pa bzomwe yambakhulupira na kuwakonzekeresa kuti adzafotokozere anzawo bzomwe ambakhulupira mwa mafala yawo-yawo. Tikambapfunza nkhani zimwezi na banja lathu, ifepano tin’dzadziwa momwe tingakhotcererere cikhulupiro cathu na kutawira mwakugwa mpfuwa wanthu omwe angatibvunze.
17 Mulumbwana m’bodzi wakucemeredwa Matthew adafotokoza momwe kukonzekera bwino mbali zimwezi kudamuthandizira. Pa nthawe ya kunamata kwawo kwa pa banja, Matthew pabodzi na abereki wace akhafufudza nkhani zomwe zimbafotokozedwa kawiri-kawiri ku xikola. Iye adati: “Ifepano tikhakumbukira mibvunzo yakusiyana-siyana yomwe ingabwere ndipo tikhakonzekera momwe tingaitawirire mwakuphatisa basa nfundo zomwe tagumana pa kufufudza. Pomwe ndidadziwa bwino-bwino thangwe lomwe ndikhakhulupira bzinthu bzinango, ndidakhala wakukhwimika ndipo bzidakhala bzakupusa kwa inepano kutawira anzangu mwakuderekha.”
18. Kodi Akolose 4:6 ambalatiza phindu la ciyani?
18 Napo kuti nthawe zinango tingafotokoze mwakubveka bwino bzomwe timbakhulupira, mbanthu lini wentse omwe an’dzabvesesa ayai kubvuma bzomwe timbakhulupirabzo. Tsono kufotokoza bzomwe timbakhulupira mwakuderekha kungatithandize. (Werengani Akolose 4:6.) Kufotokozera anzathu bzomwe timbakhulupira kuli ninga kuthusa bola. Tingathuse bolalo pang’ono-pang’ono ayai kulithusa na mphanvu. Tikalithusa bwino bolalo, mwanzathu omwe tikumuthusirayo angakwanise kuliyakha ticipitiriza kulijogari. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano. Tikafotokozera anzathu bzomwe timbakhulupira mwakuderekha na mwakugwa mpfuwa iwo an’dzakhala wakukonzeka kutitetekera ndipo tin’dzapitiriza kuceza nawo. Tsono munthu omwe tikuceza nayeyo akakhala na cakulinga cakufuna kupopotezana nafe, ifepano tin’funika lini kupitiriza kuceza naye. (Mimwani 26:4) Koma wanthu azinji ambakhala lini na cakulinga cimweci, ndipo iwo ambakhala wakukonzeka kutitetekera.
19. Thangwe ranyi tin’funika kukhala wakuderekha pomwe tikukhotcerera bzomwe timbakhulupira?
19 Kulewa cadidi, ifepano tin’dzagumana phindu kwene-kwene tikacita nyongo ya kukhala wakuderekha. Pembani kwa Yahova kuti akupaseni mphanvu kuti mupitirize kukhala wakuderekha pomwe mukubvunzidwa mibvunzo ayai wanthu akukunyozani. Kumbukirani kuti mukakhala munthu wakuderekha mungacitise kuti kusiyana makumbukidwe kuleke kubweresa bvuto. Ndipo kuderekha kwanu na mitawiro yanu yakugwa mpfuwa bzin’dzacitisa kuti wanthu omwe akukutetekeraniwo acinje momwe iwo akhakuwonerani na momwe ambawonera cadidi ca m’Bibliya. “Nthawe zentse khalani wakukonzeka kuti mutawire munthu ali-wentse omwe an’kubvunzani” bza cikhulupiro canu, “ndipo citani bzimwebzo mwakubzicepesa na ulemu bukulu.” (1 Pedru 3:15) Ndipopa citani ciri-centse kuti mukhale wakuderekha!
NYIMBO 88 Tidziwiseni Njira Zanu
a Nkhani ino in’tithandiza kudziwa bzomwe tingacite kuti tikhotcerere bzomwe timbakhulupira mwakuderekha tikanyosedwa na anzathu.
b Kuti mudziwe bzomwe mungacite, onani nkhani yakuti: “Kodi Baibulo Limalola kuti Akazi Kapena Amuna Okhaokha Azigonana?” mu Mukani! N.° 4 2016 (Chichewa).
c Mungawone nfundo zakuthandiza mu webisaite ya jw.org pa nkhani zakuti “Bzomwe Maswaka Yambabvunza” na “Mibvunzo Yakubvunzidwa Kawiri-kawiri Yakulewa bza Mboni za Yahova.”