Pomwe adacoka ku Jeruzalemu paciposi kumasikati, Jezu adabwerera ku Betanya, mzinda omwe ukhakhala kumabvadzuwa kwa phiri la Miyoliva. Mpsakupenukisa lini kuti iye adakagona kumui kwa axamwali wace Lazaro, Mariya na Marta.

Mangwana yace, pa nsiku ya Nisani 11, Jezu na anyakupfunza wace adacita pomwe ulendo bwa kuyenda ku Jeruzalemu. Imwei ikhali nthawe yakumalizira yomwe iye angadayenda ku templo ndipo ikhalimbo nsiku yakumalizira ya utumiki bwace bwapadeca. Patsogolo pace, adakhazikisa mwambo wa Paskwa wa kukumbukira infa yace, adamangidwa mulandu ndipo pakumalizira pace adadzaphedwa.

Pomwe akhali m’njira pakuyenda ku Jeruzalemu, Pedru adawona muti omwe Jezu adautemberera dzulo lace ule, ndipo adalewa kuti: ‘Rabi, onani! muti omwe mudautemberera ule wauma.’—Marko 11:21.

Tsono n’thangwe ranyi Jezu adaumisa muti ule? Bzomwe Jezu adalewa bzimbatithandiza kudziwa mtawiro wa mbvunzo umweyu. Iye adati: ‘Cadidi ndinkukuuzani kuti mucikhala na cikhulupiro ndipo mucisaya kupenukira, mun’dzakwanisa kucita bzomwe ndacitira mkuyubzi. Ndipo, napo mucidzauza phiri iri kuti: “Coka pano kabzithuse mu nyanza,” bzimwebzi bzin’dzacitikadi. Cinthu ciri-cense comwe mun’dzakumbira mu mipembo yanu mun’dzapasidwa mukakhala na cikhulupiro.’ (Mateu 21:21, 22) Pamwepa Jezu akhabwereza nfundo yomwe akhadailewa kale m’mbuyomo kuti penu munthu angakhale na cikhulupiro angakwanise kucinja phiri.—Mateu 17:20.

Mwakuumisa muti wa mkuyu ule, Jezu adapfunzisa kufunika kwa kukhulupira Mulungu. Iye adati: ‘Ndipopa ndinkukuuzani kuti: Bzinthu bzense bzomwe mungakumbire mu mpembo, khulupirani ninga kuti mwabzitambira kale, ndipo mun’dzabzitambiradi.’ (Marko 11:24) Limweri ni pfunziro lakufunika kwene-kwene kwa ateweri wense wa Jezu. Ndipo likhalimbo lakuthandiza kwene-kwene kwa apostolo omwe akhadasala pang’ono kugumana na mayezo makulu. Kuumisidwa kwa muti ule kudalatizambo kufunika kwa kukhala na cikhulupiro cakulimba.

Ninga momwe ukhaliri muti wa mkuyu ule, ni momwe ukhawonekerambo mtundu wa Ajirayeri. Iwo akhadacita mpangano na Mulungu, ndipo bzikhawoneka ninga kuti akhabvera Cakutonga. Koma mtundu umweyu ukhalibe cikhulupiro ndipo ukhabereka lini bzisapo. Mpaka iwo adafika pakulamba mwana wa Mulungu! Tenepo, mwakuumisa muti wa mkuyu ule, Jezu adalatiza bzomwe bzingadadzacitikira mtundu wa Jirayeri ule omwe ukhalibe cikhulupiro ndipo ukhabereka lini bzisapo.

Mwa kanthawe kakucepa, Jezu na anyakupfunza wace adafika ku Jeruzalemu. Ninga mwa cizolowezi cace, Jezu adayenda ku templo ndipo adayamba kupfunzisa kutemploko. Kumweko, pomwe akulu-akulu wa ansembe na atsogoleri wa cipembedzo, adakumbukira bzomwe Jezu adacita dzulo lace na anyakucinja kobiri ku temploko, iwo adamubvunza kuti: ‘Kodi ugo bwakucita bzimwebzi mudabutenga kuponi? Ayai mbani omwe adakupasani ugo bwakucita bzinthu bzimwebzi?’—Marko 11:28.

Jezu adawatawira kuti: ‘Ndinkupasani mbvunzo ubodzi. Ndipo munditawire, patsogolo pace, ndin’kuuzani omwe adandipasa ugo bwakucita bzimwebzi. Batismo ya Juwau ikhali ya kudzulu ayai ya wanthu?’ Tenepo iwo adayamba kucezerana kuti: ‘Tikalewa kuti “idacokera kudzulu,” iye anilewa kuti, “tsono thangwe ranyi imwepo mulibe kumukhulupira?” Koma kodi tingalewe kuti ikhali ya “wanthu?” Iwo akhagopa thimu la wanthu, pakuti wense akhakumbuka kuti Juwau akhalidi mpolofeta.’—Marko 11:29-32.

Anyamadulanthaka wa Jezu alibe kugumana mtawiro wakuthemera. Tenepo iwo adamutawira kuti: ‘Ifepano tin’dziwa lini’ Ndipo Jezu adawatawirambo kuti: ‘Inepano ndin’kuuzanimbo lini komwe ndidatenga ugo bwakucitira bzimwebzi.’—Marko 11:33.

Pomwe akhali ku templo, Jezu adasokoneza akulu-akulu wa ansembe na akulu-akulu wa cipembedzo omwe adakamubvunza kuti ugo bwakucitira bzinthu akhabutenga kuponi. Iwo adasaya bzakulewa na bzomwe Jezu adawatawira. Patsogolo pace, Jezu adafotokoza there lomwe lidalatiza kuti akulu-akulu wa ansembe na wa cipembedzo akhali wanthu wa mtundu wanyi.

Jezu adati: ‘Munthu munango akhana wana awiri. Iye adayenda kuna mwana wakuyamba, acikamuuza kuti: “Mwanangu, ndoko lero ukaphate basa ku munda wa mpesa.” Pakutawira, iye adati: “Ndiniyenda lini,” koma patsogolo pace, bzidamulemera ndipo adadzayenda. Adafenderera mwana waciwiri, acimuuzambo bzibodzi-bodzibzo. Ndipo iye adati: “Ndiniyenda baba,” koma alibe kudzayenda. Mbani pa wana awiriwa adacita kufuna kwa babace?’ (Mateu 21:28-31) Mwakusaya kupenukira, mwana wakuyabayu ndiye omwe adadzacita kufuna kwa baba wace.

Tenepo, Jezu adauza anyamadulanthaka wace kuti: ‘N’cadidi ndinkukuuzani kuti anyakukhomesa mtsonkho na mahule an’dzakusiyani m’mambuyo, acikapita mu Umambo bwa Mulungu.’ Anyakukhomesa mtsonkho na mahule pakuyamba akhatumikira lini Mulungu. Tsono ninga mwana wakuyamba ule, iwo adadzakungula ndipo adayamba kutumikira Mulungu. Mwakusiyana na akulu-akulu wa cipembedzo, iwo akhali ninga mwana waciwiri ule, omwe akhalewa kuti ambatumikira Mulungu koma akhacita lini bzimwebzo. Tenepo, Jezu adalewa kuti: ‘Juwau [Batista] adabwera kuna imwepo mu njira yacirungamo, koma imwepo mulibe kumukhulupira. Tsono, anyankukhomesa mitsonkho na mahule adamukhulupira, ndipo napo imwepo mudawona bzimwebzi, mulibe kukungula mwa kucinja makumbukidwe yanu, mucimukhulupira.’—Mateu 21:31, 32

Pomwe Jezu adamala kulewa there limweri, iye adafotokoza pomwe there linango. Koma pa nthawe imweyi, Jezu adalatiza kuti atsogoleri wa cipembedzo akhacita bzizinji kuposa kundopulumbudza kutumikira Mulungu. Iwo akhali wanthu wakuipa kwene-kewne. Iye adati: ‘Munthu munango adalima munda wace wa mpesa ndipo adamanga mpanda wakuzungulira mundayo. Ndipo adacera dindi lakupondera mphesazo, acimangambo nsanza. Pomwe adamala kucita bzimwebzo, adasiya mundayo m’manja mwa alimi, iye aciyenda ku dziko linango. Tsono pomwe idafika nthawe ya bzisapo, iye adatumiza kapolo wace kwa alimiwo kuti akatambire bzisapo bzinango bza m’munda wa mpesayo. Koma alimiwo adamuphata ndipo adamumenya, acimubweza cimanja-manja. Iye adatumiza pomwe kapolo munango, koma iwo adamumenya mu msolo, acimupasisa manyazi. Adatumiza pomwe munango, koma iwo adamupha. Ndipo adadzatumiza akapolo winango azinji. Tsono winango wa iwo adamenyedwa, ndipo winango adaphedwa.’—Marko 12:1-5.

Kodi wanthu omwe akhabvesera Jezu ankulewa thereli, adakwanisa kuzindikira thandauzo lace? Pinango wanthuwo adakumbukira mafala yomwe Zaiya adalewa yakuti: ‘Munda wa Yahova wa anyankhondo ni nyumba ya Jirayeri, ndipo wanthu wa ku Judeya ndiwo miti ya mpesa yomwe Iye akhaifunisisa. Iye akhadikhirira cirungamo, tsono adawona kusaya kulungama; akhadikhirira kuwona bzakulungama, tsono adandokubva kukuwa kwa kuwawidwa.’ (Zaiya 5:7) There la Jezuli, likhali lakundendemerana na bzomwe Zaiya adalewa. Mwenekaciro wa mundayo ni Yahova, munda wa mpesa ni mtundu wa Jirayeri omwe ukhakhotcereredwa na Cakutonga ca Mulungu. Yahova adatumiza apolofeta wace kuti akapase malango Ajirayeri na kuwathandiza kuti ambabereke bzisapo bzabwino.

Koma ‘alimi’ adazunza, acipha ‘akapolo’ omwe mwenekaciro mundayo adawatuma kwa iwo. Jezu adapitiriza kufotokoza kuti: ‘[Mwenekaciro wa munda wa mpesayo] akhanaye pomwe m’bodzi, omwe akhali mwana wace wakufunidwa. Pakumalizira adamutumizambo kwa iwo, acimbakumbuka kuti: “Ankamulemekeza mwana wanguyu.” Koma alimi wale adayamba kuuzana kuti: “Umweyu ndiye omwe an’dzatambira utaka. Bwerani, mbatimupheni, ndipo utakabo bun’dzakhala bwathu.” Tenepo, iwo adamuphata, acimupha, ndipo adamuthusa kunja kwa munda wa mpesayo.’—Marko 12:6-8.

Patsogolo pace, Jezu adabvunza kuti: ‘N’ciyani comwe an’dzacita mweneciro wa munda wa mpesayo?’ (Marko 12:9) Atsogoleri wa bzipembedzowo adatawira kuti: ‘Iye an’dzawapha thangwe mbakuipa, ndipo munda wa mpesayo an’dzaupereka kwa alimi winango, womwe angadzamupase bzisapo pa nthawe yace.’—Mateu 21:41.

Pakulewa bzimwebzi, atsogoleri wa bzipembedzowo adabziyeruza okha mwakusaya kuzindikira, thangwe iwo akhali m’gulu la ‘alimi’ omwe akhaphata basa ‘m’munda wa mpesa’ wa Yahova, omwe ukhaimira mtundu wa Jirayeri. Cibodzi mwa bzisapo bzomwe Yahova akhadikhirira kwa alimiwo, cikhali cakuti iwo angadakhulupira mwana wace, omwe akhalimbo Mesiya. Jezu adanyang’anisa atsogoleri wa bzipembedzowo, acilewa kuti: ‘Kodi imwepo mukanati kuwerenga cinembo comwe cimbati: “Mwala omwe amisiri wakumanga nyumba adaulamba, umweyo udadzakhala mwala wakufunika kwene-kwene wa pakhona. Mwalayo wacokera kwa Yahova ndipo ngwakudabwisa m’maso mwathu”?’ (Marko 12:10, 11) Patsogolo pace, Jezu adafotokoza bzomwe akhathandauza kuti: ‘Ndipopa ndinkukuuzani kuti Umambo bwa Mulungu bwacosedwa kwa imwepo, buciperekedwa kwa mtundu wa wanthu wakubala bzisapo bzace.’—Mateu 21:43.

Anembi na akulu-akulu wa ansembe adazindikira kuti Jezu ‘akhalewa bza iwo mu thereli.’ (Luka 20:19) Pa nthawe imweyo, wanthuwo akhafunisisa kupha Jezuyo, omwe akhali ‘nyakutambira utaka.’ Tsono iwo alibe kukwanisa kumupha thangwe akhagopa thimu la wanthu lomwe likhakumbuka kuti Jezu ni mpolofeta.

Pomwe Jezu akhadasala pang’ono kumaliza utumiki bwace, iye adapitiriza kuphatisa basa mathere pakufuna kuti wanthu adziwe bzomwe anembi na akulu-akulu wa ansembe akhacita. Na bzimwebzi, iwo akhafunisisa kumupha. (Luka 20:19) Koma Jezu adapitiriza kuwazimbula. Tenepo, iye adafotokoza pomwe there linango.

Iye adati: ‘Umambo bwakudzulu, bungandendemezedwe na mambo munango omwe adakonza madyo ya malowozi ya mwana wace. Iye adatumiza akapolo wace kuti akacemere omwe akhadapasidwa mcemo wa malowoziwo, koma anyakucemeredwawo alibe kufuna kuyenda.’ (Mateu 22:2, 3) Jezu adayamba kufotokoza thereli na mafala yakuti ‘Umambo bwakudzulu.’ Bzinkuwonekeratu kuti ‘Mambo’ wa mu thereli ni Yahova Mulungu. Tsono kodi mwana wa mambo na anyakucemeredwa ku madyo ya malowoziwo akhali yani? Pamwepa mpsakunesa lini kuzindikira kuti mwana wa mamboyo ni Mwana wa Yahova, omwe akhafotokoza thereli, ndipo anyakucemeredwawo ni wanthu omwe an’dzatonga pabodzi na Mwanayo mu Umambo bwakudzulu.

Kodi mbani omwe akhali wakuyamba kucemeredwa? Bzinkuwoneka kuti akhali Ajuda omwe Jezu na apostolo wace akhawapalizira bza Umambo. (Mateu 10:6, 7; 15:24) Mu 1513 AEC Ajuda adabvuma kucita mpangano wa Cakutonga, ndipo mwa kucita bzimwebzi, Ajudawo adakhala wakuyambirira kucita mbali ya ‘umambo bwa ansembe.’ (Kufuluka 19:5-8) Kodi ni lini pomwe adacemeredwa ku ‘madyo ya malowozi?’ Adayamba kucemeredwa mu 29 EC pomwe Jezu adayamba kupalizira bza Umambo bwa kudzulu.

Kodi Ajirayeri azinji adacita ciyani pomwe adacemeredwa? Ninga momwe Jezu adalewera, ‘wanthuwo alibe kufuna kuyenda.’ Atsogoleri wa bzipembedzo pabodzi na wanthu azinji alibe kutawiriza kuti Jezu akhali Mesiya ne kuti akhali Mambo wakusankhulidwa na Mulungu.

Tsono Jezu adalewa kuti Ajudawo an’dzapasidwa mwayi unango. Iye adati: ‘Patsogolo pace [mambo] adatuma akapolo winango kuti: “Kawauzeni anyakucemeredwawo kuti: ‘Ndakonzekera kale madyo, ndapha ng’ombe zangu pabodzi na bzifuwo bzangu bzakunenepa, ndipo bzinthu bzense bzakodzedwa kale. Bwerani ku madyo ya malowozi.’” Koma anyakucemeredwawo adapulumbudza acicoka, munango adayenda ku munda kwace, munango adayenda ku malonda yace; tsono winango omwe adasalawo, adaphata akapolowo aciwaboneresa ndipo adawapheratu.’ (Mateu 22:4-6) Bzimwebzi bzinkulatiza bzomwe bzidacitika pomwe lidandokhazikisidwa gwere lacikristau. Pa nthawe imweyi Ajuda akhana mwayi wakucita mbali ya Umambo, tsono azinji wa iwo adalamba mcemo umweyu ndipo adafika mpaka pa kuzunza ‘akapolo wa mambo.’—Mabasa 4:13-18; 7:54, 58.

Kodi mtunduyu udakhala na bzakutewera bziponi thangwe ra kucita bzimwebzi? Jezu adalewa kuti: ‘Patsogolo pace mamboyo adakalipa kwene-kwene, ndipo adatumiza acikunda wace kukapfudza anyakupha wanthuwo na kutentha mzinda wawoyo.’ (Mateu 22:7) Bzimwebzi bzidacitika mu 70 EC pomwe Aroma adakapfudza ‘mzinda’ wa Ajudawo omwe ukhali Jeruzalemu.

Pakuti Ajuda adalamba mcemo wa mambo, kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti palibe ali-wense omwe angadacemeredwa pomwe? Ne, mwakubverana na there la Jezu, iye adapitiriza kulewa kuti: ‘Patsogolo pace [mamboyo] adauza akapolo wace kuti: “Madyo ya malowozi yakonzedwa kale, tsono anyakucemeredwawo akhali wakusaya kuthemera. Tenepo, ndokoni m’miseu yomwe imbacokera mu mzinda ndipo mukacemere ali-wense omwe mukamugumaneyo kuti abwere ku madyo ya malowozi.” Tenepo akapolowo adayenda m’miseumo ndipo adakonkhanisa wense omwe adawagumana, wakuipa na wabwino, ndipo mbuto yakudyera madyo ya malowozi idadzala na wanthu omwe akhadikhirira kutambira cakudya.’—Mateu 22:8-10.

Bzimwebzi bzidayamba pomwe mpostolo Pedru adayamba kuthandiza wanthu wa mitundu inango omwe akhali lini Ajuda pabodzi na omwe akhalibe kutembenukira ku Cijuda, kuti akhalembo Akristau. Mu gole la 36 EC Korneliyo omwe akhali Mkulu wa acikunda wa Aroma pabodzi na adzinza wace adatambira mzimu wa Mulungu, bzimwebzi bzidawapasa mwayi wakucita mbali mu Umambo bwa kudzulu bomwe Jezu adabulewa.—Mabasa 10:1, 34-48.

Jezu adalatiza kuti ni wense lini omwe adayenda ku madyo ya malowozi adabvumizidwa na ‘Mambo.’ Iye adalewa kuti: ‘Pomwe mambo adapita kuti akawone anyakucemeredwawo, adawona munthu munango omwe akhalibe kubvala cakubvala ca malowozi. Tenepo, mamboyo adamubvunza kuti, “Xamwali! Wapita tani muno uko ulibe kubvala cakubvala ca malowozi?” Iye adasaya cakulewa. Patsogolo pace, mamboyo adauza atumiki wace kuti: “M’mangeni manja na minyendo ndipo mukam’thuse kunja ku mdima. Kumweko an’kalira na kukukuta mano.” Pakuti anyakucemeredwa mbaazinji, koma anyakusankhulidwa mbang’ono-ng’ono.’—Mateu 22:11-14.

Mpsakukwanisika kuti akuku-akulu wa bzipembedzo omwe adabva Jezu ankulewa bzimwebzi, alibe kubvesesa thandauzo lace. Napo bzikhali tenepo, iwo adakalipa kwene-kwene ndipo adatsimikiza kumupha thangwe akhawacitisa manyazi.

Atsogoleri wa bzipembedzo akhadakalipa kwene-kwene na Jezu thangwe Jezuyo adafotokoza mathere yomwe yadalatiza kuti atsogoleriwo akhali wakuipa kwene-kwene. Afarizeu adapangana kuti am’mange. Iwo adayeza kucitisa Jezu kuti alewe cinthu comwe cingadacitisa kuti amuphate akamupereke kwa mtongi waciroma. Tenepo, iwo adalipira winango wa ateweri wawo kuti akamuphate.—Luka 6:7.

Ateweri wa Afarizeuwo adabvunza Jezu kuti: ‘Mbuya, ifepano timbadziwa kuti mumbalewa na kupfunzisa mwakulondoza, ndipo mulibe tsankhulo, koma mumbapfunzisa njira ya Mulungu mwakubverana na cadidi: Kodi mpsakubvumizika kulipira mtsonkho kwa Sezare ayai ne?’ (Luka 20:21, 22) Jezu alibe kupumpsika na citumbizo cawoci, pakuti cikhali citumbizo cacinyengo. Jezu angadatawira kuti ‘nee, mpsakubvumizika lini kupereka mtsonkho,’ iwo angadam’manga mulandu wakumukira boma la Roma. Koma angadatawirambo kuti ‘inde, mbaperekani mtsonkho,’ wanthu omwe akhawenga utongi bwa Roma, angadakumbuka kuti Jezu ali kumbali kwa boma la Romalo ndipo angadamumukira. Tsono kodi Jezu adawatawira tani?

Iye adawatawira kuti: ‘Anyacinyengomwe! Thangwe ranyi munkudiyeza? Ndilatizeni kobiri ya mtsonkhoyo.’ Iwo adamubweresera dinario ibodzi. Ndipo iye adawabvunza kuti: ‘Kodi nkhopeyi na mafalaya nja mbani?’ Iwo adamutawira kuti: ‘Ni bza Sezare.’ Tenepo, iye adawauza kuti: ‘Tsono perekani kwa Sezare bzinthu bza Sezare, koma bza Mulungu, perekani kwa Mulungu.’—Mateu 22:18-21.

Wanthuwo adadabwa na mafala ya Jezuya. Iwo adasaya cakulewa na bzomwe Jezu adawatawira, ndipo adayenda. Koma bziribe kumalira pamwepo, Jezu adapitiriza kuyezedwa. Pambuyo pa Afarizeu kutazira kugumana mathangwe yakumumangira, aciyenda, padafika pomwe gulu la akulu-akulu wa bzipembedzo.

Asaduki omwe akhakhulupira lini bza kulamusidwa kwa anyakufa, adabvunza Jezu bza kumuka kwa anyakufa na bza malowozi yaciukunyado. Iwo adabvunza kuti: ‘Mpfunzisi, Mozeji adalewa kuti: “Penu mwamuna wafa alibe kusiya wana, m’bale wace an’funika kulowola mkazi waceyo kuti amuberekere wana m’bale wace omwe adafayo.” Tenepo, akhalipo amuna anomwe ubale bwawo. Wakutomayo adalowola, ndipo patsogolo pace adafa. Tsono pakuti akhalibe kusiya wana, mkaziyo adalowodwa na m’bale wa mwamunayo Bzimwebzo bzidacitikambo na waciwiri na wacitatu, mpaka wense anomwe. Pakumalizira pace, mkaziyo adadzafambo. Tenepo, kodi pakumuka kwa anyakufa, mkaziyo an’dzakhala wa yani pakuti wense anomwe adamulowola?’—Mateu 22:24-28.

Pakutawira Asadukiwo, Jezu adaphatisa basa mafala yomwe Mozeji adayanemba yomwe Asadukiwo akhayakhulupira yakuti: ‘Kodi kuphonya kumweku si thangwe ra kusaya kudziwa Bzinembo ayai mphanvu za Mulungu? Akadzalamusidwa kwa anyakufa, amuna an’dzalowola lini ndipo akazi an’dzalowodwa lini, koma an’dzakhala ninga wanjo wa kudzulu. Koma pa nkhani yakuti anyakufa ambalamusidwa, kodi mukanati kuwerenga m’bukhu la Mozeji, pa nkhani ya citsamba ca minga momwe Mulungu adamuuzira kuti “Ine ndine Mulungu wa Abalahamu, Mulungu wa Izaki na Mulugnu wa Djakobi”? Iye ni Mulungu wa wanthu wa moyo, sikuti wa anyakufa. Mukuphonya kwene-kwene imwepo.’ (Marko 12:24-27; Kufuluka 3:1-6) Thimu la wanthulo lidadabwa kwene-kwene na mtawiroyo.

Jezu adasaisa bzakulewa Afarizeu na Asaduki, tenepo, mathimu mawiriya yadaphatana, yacikhala thimu libodzi ndipo adayenda pomwe kuna Jezu kuti akamuyeze. Munembi m’bodzi pa thimulo adabvunza Jezu kuti: ‘Mpfunzisi, Kodi pa bzakutonga bzense, Cakutonga cikulu n’ciponi?’—Mateu 22:36.

Jezu adamutawira kuti: ‘Cakuyamba n’cakuti, “tetekerani imwe Ajirayeri, Yahova Mulungu wathu ni Yahova m’bodzi. Umbafune Yahova Mulungu wako na mtima wako wense, na moyo wako wense, na nzeru zako zense, na mphanvu zako zense.” Laciwiri ndakuti: “Umbafune mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha.” Palibe lamulo linango lomwe limposa limweri.’—Marko 12:29-31.

Pakubva mtawiroyo, munembiyo adati: ‘Mpfunzisi, imwepo mwalewa bwino, mwakubverana na cadidi: “Iye ni m’bodzi yekha, ndipo palibe munango kupambula iye,” ndipo kufuna Mulungu na mtima wense, nzeru zense, mphanvu zense, ndipo na kufuna mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha, mpsakufunika kwene-kwene kuposa nsembe zakupsereresa na cakupereka ciri-cense.’ Pakuwona kuti munembiyo watawira mwanzeru, Jezu adamuuza kuti: ‘Iwepo uli lini kutali na Umambo bwa Mulungu.’—Marko 12:32-34.

Kwa nsiku zitatu pa (Nisani 9, 10 na 11) Jezu akhapitiriza kupfunzisa ku templo. Wanthu winango ninga munembiyu, akhatetekera mwakukondwa bzomwe Jezu akhapfunzisabzo. Koma atsogoleri wa bzipembedzo alibe kukomedwa naye mwakuti palibe omwe ‘adakhwimika kumucita pomwe mbvunzo.’

Atsogoleri wa bzipembedzo adatazira kucitisa manyazi Jezu ndipo adatazirambo kumuphata kuti akamupereke kwa Aroma. (Luka 20:20) Tenepo, pa Nisani 11, pomwe Jezu akhali ku templo, anyamadulanthaka wace adabwera kuti adzamutape mkanwa, koma ulendo bumwebu bzinthu bzidacinja. Jezu ndiye adayamba kuwacita mibvunzo ndipo adalatiza padeca kuti akhali Mesiya. Iye adawabvunza kuti: ‘Munkukumbuka tani bza Kristu? Ni mwana wa yani?’ (Mateu 22:42) Wanthu akhadziwa kuti Kristu ayai Mesiya an’dzacokera mu mzere wa Davide. Tenepo, umweyu ndiwo mtawiro omwe iwo adaupereka.—Mateu 9:27; 12:23; Juwau 7:42.

Jezu adawabvunza kuti: ‘Tsono thangwe ranyi Davide mwakutsogoledwa na mzimu adamucemera Mbuya, pomwe akhalewa kuti: “Yahova wauza mbuya wangu kuti: ‘Khala ku boko langu la madidi, mpaka nditaikha anyamadulanthaka wako ninga cakupondera minyendo yako’”? Tsono penu Davide adamucemera Mbuya, angakhale tani mwana wace?’—Mateu 22:43-45.

Afarizeuwo alibe kutawira cinthu thangwe akhadikhirira kuti munthu wakucokera mu mzere wa Davide ndiye omwe angadadzawapulumusa mu utongi bwa Aroma. Tsono pakufotokoza mafala ya Davide yakugumanika pa Psalymo 110:1, 2, Jezu adalatiza kuti Mesiya akhali wapadzulu kwene-kwene kuposa mtongi ali-wense wa pansi pano. Jezu adafotokoza kuti Mesiya ni Mbuya wa Davide ndipo an’dzayamba kuphatisa basa mphanvu zace akadzakhala ku boko la madidi la Mulungu. Mtawiro wa Jezuyu, udawasaisa cakulewa.

Anyakupfunza wace na wanthu winango azinji, akhandobvesera. Tenepo, Jezu adayamba kulewalewa nawo, aciwacenjeza bza anembi na Afarizeu. Iye adawauza kuti wanthu amwewa ‘abzikhazika pa mpando wa Mozeji’ kuti apfunzise Cakutonga ca Mulungu. Jezu adauza abveseriwo kuti: ‘Mbacitani ndipo mbatewezani bzense bzomwe angakuuzeni, koma lekani kucita bzomwe iwo ambacita, thangwe iwo ambandolewa koma ambabzicita lini.’—Mateu 23:2, 3.

Patsogolo pace, Jezu adafotokoza bziratizo pakulewa bza cinyengo ca anembi na Afarizeu. Iye adati: ‘Iwo ambakulisa tumakaxa tomwe tumbakhala na bzinembo ndipo ambatuphatisa basa kuti abzikhotcerere. Ajuda winango akhaikha pa mkuma ndipo winango akhabvala ku boko tumakaxa tomwe tukhana mafala ya m’Cakutonga. Tsono Afarizeu akhabvala tumakaxa tukulu kuposa tumwetu kuti awoneke ninga wakubzipereka kwene-kwene pa kuteweza Cakutonga. Kupambula bzimwebzi, iwo ‘akhatalimphisa nthere za mphepete mwa mikanjo yawo.’ Ajirayeri akhafunika kuikha ntherezo mphepete mwa mikanjo yawo, tsono Afarizeu akhawonesesa kuti nthere zawo, n’zitali-zitali kwene-kwene. (Mirewengo 15:38-40) Iwo akhacita bzimwebzi kuti ‘wanthu awawone.’—Mateu 23:5.

Jezu akhadziwa kuti anyakupfunza wace angadayambambo kutengera mzimu wakufuna kubvekera, ndipopa iye adawapasa malango yakuti: ‘Lekani kubvuma kumbacemeredwa Rabi, thangwe rakuti mpfunzisi wanu ni m’bodzi yekha basi, ndipo mwensenemwe ndimwe abale. Ndipo lekanimbo kumbacemera munthu ali-wense wa pansi pano kuti Baba, pakuti Baba wanu ni m’bodzi yekha, Omwe ali kudzulu. Lekani kumbacemeredwa atsogoleri, pakuti Mtsogoleri wanu ni m’bodzi yekha basi, Kristu.’ Tsono anyakupfunzawo akhafunika kucita ciyani, ndipo akhafunikambo kumbabziwona tani? Jezu adawauza kuti. ‘Koma omwe ni mkulu pakati panu, akhale mtumiki wanu. Ali-wense wakubzikuza an’dzacepesedwa, koma ali-wense wakubzicepswa an’dzakuzidwa.’—Mateu 23:8-12.

Patsogolo pace, Jezu adalewa bzomwe bzin’dzacitikira anembi na Afarizeu wacinyengo. Iye adati: ‘Tsoka kwa imwe anembi na Afarizeu, wakunyenga imwe! Thangwe mukufungira wanthu umambo bwa Mulungu; thangwe imwepo mun’pita lini ndipo mukuletsa omwe akufuna kukapita kuti aleke kupita.’—Mateu 23:13.

Jezu adatsimula Afarizeu thangwe iwo akhawona lini bzinthu bzauzimu ninga momwe Yahova ambawonera, ndipo bzimwebzi bzikhawoneka pa bzakutonga bzakusaya kubveseseka bzomwe iwo akhaikha. Mwa ciratizo, iwo akhalewa kuti: ‘Penu munthu angalumbirire templo, palibe mulandu, koma munthu akalumbirira oro ya mu templo, asunge lumbiro lace.’ Iwo akhalatiza kuti akhafuna kwene-kwene cuma thangwe akhawona oro ya mu templo kukhala yakufunika kwene-kwene kuposa temployo yomwe ikhali mbuto yakunamatira Yahova. Ndipo iwo akhanyoza ‘bzinthu bzakufunika bza cirungamo, nsisi na kukhulupirika.’—Mateu 23:16, 23; Luka 11:42.

Jezu adacemera Afarizeu kuti ‘atsogoleri azimola, omwe akhasusa bzakumwa bzawo kuti acose mbudu, tsono akhakhudyula ngamira.’ (Mateu 23:24) Afarizeuwa akhasusa vinyu wawo kuti acose mbudu thangwe zikhali mu thimu la tulombo twakupswipizidwa. Koma iwo akhapulumbudza bzinthu bzakufunika kwene-kwene bza m’Cakutonga, kucita bzimwebzi bzikhali ninga kukhudyula ngamira yomwe ikhalimbo cirombo cakupswipizidwa.—Mwambo 11:4, 21-24.

Pa nthawe yakumalizira yomwe Jezu adayenda ku templo, iye adapitiriza kutsimula bzinthu bzacinyengo bzomwe anembi na Afarizeu akhacita ndipo adacita kuwalewa padeca kuti akhali wanthu wacinyengo. Pakulewa bzimwebzi, Jezu adaphatisa basa mathere. Iye adati: ‘Imwepo mumbatsuka kunja kwa kopo na mbale, koma mkati mwace mudadzala cinyengo pabodzi na kusaya kubziphata. Mfarizeu zimolawe, yamba watsuka mkati mwa kopo pabodzi na mbale, kuti kunja kwace kucenembo.’ (Mateu 23:25, 26) Napo Afarizeu akhayeza kwene-kwene kuti ambawoneke bwino pabodzi na kuteweza mwambo wakubzicenesa, koma iwo akhafuna lini kucinja mikhalidwe yawo na kukonza mitima yawo.

Afarizeu adalatiza kuti akhali wacinyengo thangwe akhayeza kumanga na kudekesa thenje la apolofeta. Koma Jezu adalewa kuti ‘iwo akhali wana wa wanthu omwe adapha apolofetawo.’ (Mateu 23:31) Ndipo bzimwebzi bzikhali bzacadidi thangwe iwo akhafunambo kupha Jezuyo.—Juwau 5:18; 7:1, 25.

Patsogolo pace, Jezu adafotokoza bzomwe atsogoleri wa bzipembedzowo akhadikhirira penu iwo angadasaya kukungula. Iye adalewa kuti: ‘Nyokamwe, mbadwo za nyoka zaululu, kodi mun’dzathawa tani ciyeruzo ca ku Gehena?’ (Mateu 23:33) Fala lakuti Gehena limbathandauza cigwa ca Hinomi. Cigwa cimweci cikhaphatisidwa basa la kutenthera lixo, ndipo bzomwe Jezu adalewabzi bzidathandiza wanthu kudziwa kuti anembi na Afarizeu an’dzapfudzidwa kwamuyaya.

Anyakupfunza wa Jezu ndiwo omwe adadzakhala anyakumuimikira ninga ‘apolofeta, wanthu wa nzeru na apfunzisi.’ Kodi anyakupfunzawa akhawonedwa tani na wanthu? Pomwe Jezu akhalewalewa na atsogoleri wa bzipembedzowo, iye adati: ‘Winango wa [anyakupfunza wangu] mun’dzawapha na kuwakhomerera pa miti, ndipo winango mun’dzawakwapula m’masinagoga mwanu ndipo mun’dzawazunza mu mzinda na mzinda, kuti mulopa wense wakulungama wakucosedwa pa dziko lapansi ubwere pa imwepo, kutomera mulopa wa Abeli nyakulungama mpaka mulopa wa Zakariya . . . omwe imwepo mudamupha.’ Iye adawacenjeza pomwe kuti: ‘Cadidi ndinkukuuzani kuti, bzinthu bzensenebzi bzin’dzabwerera mtundu umweyu.’ (Mateu 23:34-36) Bzimwebzi ndibzo bzomwe bzidacitika mu 70 EC pomwe anyakhondo wa Aroma adapfudza Jeruzalemu ndipo Ajuda azinji adaphedwa.

Jezu adasunama kwene-kwene pomwe adakumbukira bzinthu bzakupasa manthabzi. Thangwe ra nsisi, iye adalewa kuti: ‘Jeruzalemu, Jeruzalemu, nyakupha apolofetawe na nyakuthusira minyala wanthu omwe atumizidwa kwa iwepo. Mwakubwereza-bwereza ndikhafuna kutsonkhanisa wana wako pabodzi, ninga momwe nkhuku imbatsonkhanisira tutiyo m’maphapidwe mwace! Koma iwepo ulibe kufuna bzimwebzi. Tsapano bvesera! Nyumba yako in’dzasiyidwa.’ (Mateu 23:37, 38) Wanthu omwe akhabvesera Jezu, pinango akhabzibvunza kuti kodi umweyu ankulewa bza ‘nyumba’ iponi. Tsono Jezu akhalewa bza templo yakudeka kwene-kwene ya ku Jeruzalemu yomwe ikhawoneka ninga kuti ikhakhotcereredwa na Mulungu?

Patsogolo pace, Jezu adathumizira kuti: ‘Cadidi ndinkukuuzani kuti, kuyambira tsapano mun’dzandiwona lini pomwe kufikira pomwe mudzalewe kuti: “Wakusimbidwa ni ule omwe an’bwera m’dzina la Yahova!”’ (Mateu 23:39) Pakulewa mafala yamweya, Jezu akhalewa polofesiya yomwe imbagumanika pa Psalymo 118:26 yomwe imbati: ‘Wakusimbidwa ni ule omwe an’bwera m’dzina la Yahova. Ifepano tin’kukusimbani kucokera ku nyumba ya Yahova.’ Bzimwebzi bzidalatiziratu kuti temployo ikadzapfudzidwa, palibe munthu omwe angadadzayenda kuti akapembe m’dzina la Mulungu.

Tsapano Jezu adayenda ku mbali inango ya temployo komwe kukhana thungwa lakucitira bzakupereka. Thungwa limweri likhana kabuli padzaulu pace ndipo wanthu akhathusa bzakupereka bzawo m’mwemo. Jezu akhanyang’anisa Ajuda azinji pomwe akhathusa kobiri zawo, ‘ndipo anyakudala akhambaikha m’mwemo kobiri zawo zizinji’ ninga mphaso. Patsogolo pace, Jezu adawona mkazi munango mansiwa wakusauka, ankuthusa ‘tukobiri tuwiri twakucepa mphanvu.’ (Marko 12:41, 42) Mwakusaya kupenukira, Jezu adadziwa kuti Mulungu adakomedwa kwene-kwene na mphaso ya mkaziyo.

Tenepo, iye adacemera anyakupfunza wace aciwauza kuti: ‘Ndinkukuuzani kuti, mkazi mansiwa wakusaukayu waikha bzizinji kuposa wense omwe aikha bzakupereka bzawo m’thungwa la cuma.’ Thangwe ranyi adalewa tenepo? Iye adalewa kuti: ‘Pakuti wensenewa aikha bzomwe atapa pa bzizinji bzomwe anabzo, tsono mkaziyu, mwakusauka kwace, waikha zense zomwe akhanazo, zense zomwe zingadamuthandiza pa moyo wace.’ (Marko 12:43, 44) Kakumbukidwe na kacitidwe kabzinthu ka mkaziyo kakhali kakusiyana kwene-kwene na atsogoleri wa bzipembedzowo!

Pomwe nsiku ya Nisani 11 ikhamala, Jezu adacoka ku templo ndipo imweyi ikhali nsiku yakumalizira kugumanika ku temploko. Pomwe akhacoka, nyakupfunza wace m’bodzi adalewa kuti: ‘Mpfunzisi, onani momwe minyala na nyumbazi bzinkuwonekera bwino!’ (Marko 13:1) Kulewa cadidi, minyala inango yomwe adamangira temployo ikhali mikulu-mikulu kwene-kwene ndipo ikhacitisa kuti temployo ikhale yakulimba. Tenepo, bzidawoneka ninga bzakudabwisa pomwe Jezu adalewa kuti: ‘Kodi munkuwona nyumba zikulu-zikuluzi? Cipo pacidzakhala mwala padzulu pa unzace mwakusaya kugwesedwa.’—Marko 13:2.

Pomwe adamala kulewa bzimwebzi, Jezu pabodzi na anyakupfunza wace adayambuka cigwa ca Kidironi aciyenda kumbuto inango m’phiri la Mioliva. Pa nthawe imweyo Jezuyo akhana anyakupfunza wace anai, omwe akhali Pedru, Andereya, Tiyago na Juwau. Pomwe akhali pambuto imweyo iwo akhakwanisa kuwona templo yakudeka ire yomwe ikhali m’nyansi mwa phirilo.

Pacipiri masikati, pa Nisani 11, Jezu na anyakupfunza wace anai akhadakhala m’phiri la Mioliva. Madzina ya anyakupfunzawo, yakhali Pedru, Andereya, Tiyago na Juwau. Jezu akhadasala pang’ono kuti amalize utumiki bwace bwa pansi pano bomwe akhabuphata na nyongo kwene-kwene. Masikati iye akhapfunzisa wanthu ku templo ndipo usiku, iye akhakagona kunja kwa mzinda. Wanthu azinji akhabvesera mwatceru kwene-kwene bzomwe Jezu akhapfunzisa, ndipo ‘akhamuka ku macibese-bese aciyenda kuna iye ku templo kuti akamubvesere.’—Luka 21:37, 38.

Pomwe Jezu akhali payekha, anyakupfunza anaiwo adayenda pomwe pakhana iyepo. Iwo akhacita thupo thangwe Jezu akhadamala tsaponopa kuwauza bzomwe bzidzacitikire templo kuti pan’dzawoneka lini mwala padzulu pa unzace. Anyakupfunzawo akhakumbuka bzinthu bzizinji m’mitima mwawo. Pa nthawe inango m’mbuyomo, Jezu adawacenjeza kuti: ‘Khalanimbo wakukonzeka, thangwe Mwana wa Munthu an’dzafika pa nthawe yomwe imwepo munkuyidikhirira lini.’ (Luka 12:40) Iye akhadawauzambo bza ‘nsiku yomwe Mwana wa Munthu an’dzazimbulidwa.’ (Luka 17:30) Kodi bzomwe adawauzabzo, bzikhabverana na nkhani yomwe akhadawauza kale yakulewa bzomwe bzidzacitikire templo? Anyakupfunzawo akhafunisisa kudziwa bzizinji, mwakuti adabvunza Jezu kuti: ‘Tiuzeni: Kodi ni lini pomwe bzimwebzi bzin’dzacitika, ndipo cizindikiro ca kukhala kwanu pabodzi na mamaliziro ya nthawe ino cin’dzakhala ciyani?’—Mateu 24:3.

Pinango iwo akhakumbuka bza kupfudzidwa kwa templo yomwe akhaiwona na pomwe akhalipo. Ndipo iwo adabvunzambo bza kubwera kwa Mwana wa Munthu. Pinango iwo adakumbukira bza there lomwe Jezu adalifotokoza lakulewa bza ‘Munthu munango wa m’banja laciumambo’ omwe ‘adacita ulendo bwakuyenda kudziko lakutali kuti akakhale mambo, acibwerera.’ (Luka 19:11, 12) Ndipo pakumalizira pace, iwo akhafunisisa kudziwa bzomwe bzidzacitike ku phampha kwa ‘nthawe ino.’

Pakutawira, Jezu adafotokoza cizindikiro comwe cingadadzathandiza anyakupfunzawo kuzindikira mamaliziro ya mkonzedwe wacijuda na kupfudzidwa kwa templo. Koma iye adafotokoza pomwe bzizinji. Cizindikiroco, cingadadzathandizambo akristau kutsogolo kudziwa kuti ayamba kukhala mu nthawe ya ‘kukhala’ kwace na kudziwambo kuti mamaliziro ya pa dziko la pansi pano yasala pang’ono kufika.

Na kupita kwa nthawe, apostolowo adawona kukwanisika kwa polofeciya ya Jezuyi. Kulewa cadidi, bzinthu bzizinji bzomwe Jezu akhadabzileweratu, bzidayamba kucitika mu nthawe yawo. Tenepo, padandopita magole 37, mu 70 EC, Akristau omwe akhali tceru alibe kudabwa na kumala kwa mkonzedwe wacijuda na kupfudzidwa kwa templo. Koma ni bzinthu lini bzense bzomwe Jezu adalewa, bzomwe bzidacitika pakufika mu 70 EC. Tsono, kodi n’cizindikiro ciponi comwe cin’dzalatiza kukhala kwa Jezu mu Umambo? Jezu adauza anyakupfunza wace bzomwe bzin’dzacitika.

Iye adaleweratu kuti mun’dzabva ‘nkhondo na mbiri za nkhondo’ nakuti ‘mtundu un’dzamukirana na mtundu unzace, ndipo boma lin’dzamukirana na boma linzace.’ (Mateu 24:6, 7) Iye adalewambo kuti ‘kun’dzawoneka bziteke-teke bzikulu, ndipo m’mbuto zakusiyana-siyana, mun’dzawoneka bzisi na njala.’ (Luka 21:11) Jezu adacenjeza anyakupfunza wace kuti: ‘wanthu an’dzakumangani na kukuzunzani.’ (Luka 21:12) Kun’dzawoneka apolofeta wakunama ndipo an’dzasoceresa wanthu azinji. Wanthu azinji an’dzabvera lini bzakutonga ndipo lufoyi la wanthu azinji lin’dzamala mphanvu. Iye adathumizira pomwe kulewa kuti: ‘Bzipsa bzabwino bza Umambo, bzin’dzapaliziridwa pa dziko lense komwe kuna wanthu, ninga umboni kwa mitundu yense, ndipo pamwepo cimaliziro cin’dzafika.’—Mateu 24:14.

Bzomwe Jezu adalewa bzidayamba kukwanisika pomwe mzinda wa Jeruzalemu ukhadasala pang’ono kupfudzidwa, na pomwe ukhapfudzidwa na Aroma. Kodi bzimwebzi bzin’dzakwanisika pomwe ku tsogoloku kuposa momwe bzidakwanisikira m’mbuyomu? Kodi imwepo mumbawona umboni bwakuti bzomwe Jezu adalewa bzinkukwanisika mu nthawe yathu ino?

Cinthu cinango comwe Jezu adalewa ca kukhala kwace ni kuwonekera kwa ‘cinthu cakunyansa ndipo cakupfudza.’ (Mateu 24:15) Mu 66 EC, cinthu cakunyansaco cidawonekera pomwe ‘magulu ya acikunda’ ya Aroma yomwe yakhadanyamula bzizindikiro bza bzifanikiso na mabandera yawo adazungulira mzinda wa Jeruzalemu ndipo adapfudza mbali zinango za mpanda wa mzindayo. (Luka 21:20) Mwa njira imweyi, ‘cinthu cakunyansa’ cidaima pa mbuto yomwe cikhathemera lini kuima, thangwe Ajuda akhawona kuti mbutoyo ‘ikhali yakucena.’

Jezu adaleweratumbo kuti: ‘Kun’dzakhala na citsautso cikulu comwe palibe cinango cakundendemerana naco kucokera kuyamba kwa dziko mpaka tsapano, ndipo cin’dzacitika lini pomwe.’ Mu 70 EC, Aroma adapfudza Jeruzalemu. Kupfudzidwa kwa ‘mzinda wakucena’ wa Ajuda na kwa templo, kukhalidi citsautso cikulu ndipo wanthu azinji adaphedwa. (Mateu 4:5; 24:21) Kupfudziwa kumweku kukhali kwakuipa kwene-kwene kuposa bzinthu bzense bzomwe bzikhadacitikira kale mzindayo na wanthu wace, ndipo kunamata kwa Ajuda kudamaliratu pamwepo. Bzimwebzi bzinkulatiza kuti polofesiyai ikadzakwanisika pomwe kutsogoloku, pan’dzacitika bzinthu bzakugopswa kwene-kwene.

TIN’FUNIKA KUKHALA NA CIKHULUPIRO MU NSIKU ZAKUMALIZIRA ZINO

Pomwe Jezu akhacezerana na anyakupfunza wace bza cizindikiro ca kukhala kwace ninga Mambo na mamaliziro ya dziko lakuipali, iye adalewa pomwe bzinthu bzinango. Iye adawacenjeza bza anyakunamizira ‘kukhala Kristu na apolofeta wakunama.’ Iye adalewa kuti wanthu amwewa an’dzacita bzimwebzi ‘kuti penu bzin’kwanisika, adzapambuse napo wakusankhulidwawo.’ (Mateu 24:24) Koma wanthu wakusankhulidwawo, an’dzapambusidwa lini. Kukhala kwa Kristu kun’dzawonekera lini na wanthu. Koma omwe an’dzanamizira kukhala Kristu, an’dzawonekera.

Pakulewa bza citsautso cikulu comwe cin’dzacitika kuphampha kwa mkonzedwe uno wa bzinthu, Jezu adalewa kuti: ‘Mwadzidzidzi, pambuyo pa citsautso cikulu ca mu thawe imweire, dzuwa lin’dzacita mdima, mwezi un’dzawonesa lini ceza cace, nyenyezi zin’dzagwa kucokera kudzulu, ndipo mphanvu za kudzulu zin’dzatekenyeka.’ (Mateu 24:29) Anyakupfunza omwe akhabvesera Jezu ankulewa bzimwebzi, akhadziwa lini kuti bzinthu bzakugopswabzi bzin’dzakwanisika tani, koma mwakusaya kupenukira, cin’dzakhala cinthu cakugopswa kwene-kwene.

Kodi cakucitika cakugopswaci, cin’dzatokonya tani wanthu? Jezu adalewa kuti: ‘Wanthu an’dzakomoka na mantha pakudikhirira bzomwe bzicitikire dziko la pansi komwe kuna wanthu, pakuti mphanvu zakudzulu zin’dzatekenyeka.’ (Luka 21:26) Pamwepa, Jezu akhafotokoza bza cakucitika cakugopswa kwene-kwene comwe cikanati kucitika kuyambira kale-kale.

Mpsakulimbisa kuti Jezu adathandiza anyakupfunza wace kudziwa kuti si wanthu wense omwe an’dzalira akadzawona ‘Mwana wa munthu ankubwera m’dzaulu m’mitambo na mphanvu pabodzi na mbiri.’ (Mateu 24:30) Tinkulewa tenepoyo thangwe Jezu akhadalewa kale kuti Mulungu an’dzapitira ‘thangwe ra anyakusankhulidwawo.’ (Mateu 24:22) Tsono, kodi anyakupfunza wakukhulupirika an’dzacita ciyani akadzawona bzinthu bzomwe Jezu adalewabzi? Jezu adalimbisa ateweri wace kuti: ‘Bzikadzayamba kucitika bzinthu bzimwebzi, dzaimeni, mucidzadjigumisa misolo yanu, thangwe cipulumuso canu ciri pafupi.’—Luka 21:28.

Tsono kodi anyakupfunza wa Jezu omwe an’dzakhala na moyo mu nthawe imweyo an’dzadziwa tani kuti mamaliziro yali pafupi? Jezu adafotokoza there lakulewa bza muti wa mkuyu kuti: ‘Nthambi yace ipsa ikaphukira, icicita masamba, mumbadziwa kuti mainza yali pafupi. Mwakundendemerana na bzimwebzi, mukadzawona bzinthu bzimwebzi, dziwani kuti iye ali pafupi, ali pa msuwo caipo. Ndipo ndinkukuuzani cadidi, kuti mbadwo uyu un’dzamala lini wense, mpaka bzinthu bzensebzi kucitika.’—Mateu 24:32-34.

Na bzimwebzi, anyakupfunzawo akadzawona mbali zakusiyana-siyana za cizindikiroco, an’dzadziwa kuti mamaliziro yafendera. Pakufuna kucenjeza anyakupfunza wace omwe an’dzakhala na moyo pa nthawe imweyo, Jezu adati:

‘Kulewa bza nsiku imweyo na nthawe yace palibe omwe an’dziwa, ne wanjo wa kudzulu ne Mwana, koma Baba yekha. Ninga momwe bzidacitikira mu nsiku za Nowe zire, ni momwe bzin’dzakhalira pa kukhala kwa Mwana wa munthu. M’nsiku zomwe cigumula ca madzi cikhanati kucitika, wanthu akhadya, akhamwa; amuna akhalowola, akazi akhalowodwa, mpaka pa nsiku yomwe Nowe adapita m’cingalawa cire. Wanthu alibe kucita ciri-cense pa bzomwe bzikhacitika, mpaka pomwe cigumula cidafika ciciwapsairiratu wensewo, tenepombo ni momwe bzin’dzacitikira pa kukhala kwa Mwana wa munthu.’ (Mateu 24:36-39) Jezu adandendemeza bzomwe bzin’dzacitika pa nthaweyo na cigumula comwe cidacitika pa dziko lense ca mu nthawe ya Nowe.

Anyakupfunza omwe adabva Jezu ankulewa bzimwebzi pa phiri ya mioliva, mwakusaya kupenukira, iwo adadziwa kufunika kwa kukhala wakupenya. Jezu adati: ‘Samalani kuti mitima yanu ireke kulemedwa na kudya kwene-kwene, kumwa kwene-kwene pabodzi na thupo la pa moyo, kuti nsikuyo ingadzakufikireni mwakudzidzimusa ninga diwa. Pakuti in’dzafikira wanthu wense wakukhala pa dziko la pansi. Khalani wakupenya, ndipo nthawe zense mumbapembe mwa kudandaulira kuti mudzakwanise kupulumuka pa bzinthu bzense bzomwe bzin’dzacitika na kuima pa maso pa Mwana wa Munthu.’—Luka 21:34-36.

Bzomwe Jezu adalewabzi, bzidalatiza kuti polofesiya yomwe adalewayi, in’dzakwanisika pomwe kutsogolo. Iye alibe kulewa polofesiya yomwe ingadadzakwanisika kwa ka nthawe kakucepa ayai bzomwe bzingadadzacitikira mzinda wa Jeruzalemu ayai mtundu wa Ajuda. Iye akhalewa bzinthu bzomwe bzin’dzacitikira ‘wanthu wense wakukhala pa dziko la pansi.’

Iye adalewa kuti anyakupfunza wace an’funika kukhala wakupenya, kukhala tceru na kukhala wakukonzeka. Jezu adaphatisa basa there linango pakufuna kucenjeza anyakupfunza wace. Iye adati: ‘Koma dziwani ibzi: Penu mwenekaciro nyumba angadziwe nthawe yomwe mbava ingabwere, angakhale wakupenya ndipo angalekerere lini kuti mbava zitcole zicipita m’nyumba mwace. Pa thangwe limweri, imwepombo khalani wakukonzeka pakuti Mwana wa Munthu an’dzabwera pa nthawe yomwe munkuikumbukira lini.’—Mateu 24:43, 44.

Jezu adalewa pomwe bzinthu bzinango bzomwe bzidathandiza anyakupfunza wace kuti ambadikhirire bzinthu bzabwino. Iye adawauza kuti bzomwe akhalewabzo bzikadzakhala bzinkukwanisika, pan’dzakhala ‘kapolo’ omwe an’dzakhala tceru, acimbaphata basa. Ndipo Jezu adalewa bzinthu bzomwe anyakupfunzawo angadakwanisa kubzibvesesa. Iye adati: ‘Mbani maka-maka kapolo wakukhulupirika na wanzeru omwe mbuya wace adamuikha kuti ambanyang’anire wa pamui pace, na kumbawapasa cakudya pa nthawe yakuthemera? Ngwakukondwa kapolo umweyo penu mbuya wace akabwera an’dzamugumana akucita bzimwebzo! Cadidi, ndikukuuzani kuti an’dzamuikha kuti anyang’anire bzinthu bzace bzense.’ Koma penu ‘kapoloyo’ an’dzayamba kukhala na mkhalidwe wakuipa, acimbacitira ciwembo anyabasa anzace, Mbuya wace ‘an’dzamupasa cirango cikulu kwene-kwene.’—Mateu 24:45-51; yezezerani na Luka 12:45, 46.

Tenepo, Jezu akhathandauza lini kuti anyakupfunza wace an’dzayamba kukhala na mkhalidwe wakuipa. Tsono, pamwepa Jezu akhafuna kuti anyakupfunza wace abvesese nfundo iponi? Iye akhafuna kuti anyakupfunza wace akhale tceru na kuti ambaphate basa, ndipo adathandizambo anyakupfunza wacewo kubvesesa bzimwebzi mwa kuwafotokozera there linango.

Jezu adatawira mbvunzo omwe apostolo wace adamubvunza pomwe akhafuna kudziwa bza cizindikiro ca kukhala kwace pabodzi na cizindikiro cakuti mkonzedwe uno wa bzinthu wasala pang’ono kumala. Pakudziwa thupo lomwe apostolo wace akhanalo, Jezu adafotokoza there pakufuna kuwapasa malango yakuthandiza. Wanthu omwe an’dzakhala na moyo mu nthawe ya kukhala kwace, ndiwo omwe an’dzawona kukwanisika kwa thereli.

Iye adayamba kufotokoza thereli kuti: ‘Umambo bwa kudzulu bungandendemezedwe na madende khumi yomwe yadatenga mibvuniko yawo yacikacingulira namwali wacimuna. Madende maxanu yakhali yakupusa, ndipo maxanu yakhali yakucenjera.’—Mateu 25:1, 2.

Pamwepa Jezu akhathandauza lini kuti winango wa anyakupfunza wace omwe an’dzatambira Umambo bwakudzulu mbakupusa ndipo winangowo mbakucenjera. Koma iye akhathandauza kuti pa nkhani yakulewa bza Umambo, nyakupfunza wace ali-wense an’funika kusankhula kukhala wakupenya ayai kubvuma kusoceresedwa. Jezu akhapenukira lini kuti mtumiki wace ali-wense an’dzakhala wakukhulupirika ndipo an’dzatambira mabaibai ya Baba wace.

Mu thereli, madende khumi yale yadayenda kukatambira namwali wacimuna ndipo yadaphatana na thimu lomwe likhaperekeza namwaliyo. Pomwe anyakulowolanawo akhafika ku nyumba yomwe akhadakonzera namwali wacikazi, madendeya yakhafunika kugasa kandiyero zawo kuti yabvunikire njira pakulatiza ulemu. Kodi n’ciyani comwe cidacitika?

Jezu adalewa kuti: ‘Madende yakupusayo yadatenga mibvuniko yawo koma yalibe kutenga mafuta manango yapambali. Koma madende yakucenjerayo yadatenga mafuta manango yapambali m’nsupa zawo pabodzi na mibvuniko yawo. Pakuti namwaliyo akhacedwa kufika, wensewo adayamba kuwodzira ndipo adamalizira kugona.’ (Mateu 25:3-5) Namwali wacimunayo alibe kufika pa nthawe yomwe iwo akhamudikhirira ndipo madendeyo yadayamba kugona pakuwona kuti iye ankucedwa. Bzinkuwoneka kuti apostolowo adayamba kukumbukira bza there lomwe Jezu akhadawauza kale lakulewa bza munthu wa m’banja laumambo omwe adayenda ku dziko la kutali ndipo ‘adabwerera pambuyo pakukhala mambo.’—Luka 19:11-15.

Mu thereli, Jezu adafotokoza bzomwe bzidacitika pomwe namwali wacimuna adafika. Iye adalewa kuti: ‘Pakati pa usiku padabveka fala lakukuwa lomwe lidati: “Namwali ule wafika, Ndokoni mukagumane naye.”’ (Mateu 25:6) Kodi madendeyo yadagumanidwa yali tceru na yakupenya?

Jezu adapitiriza kulewa kuti: ‘Nthawe imweyo madende yenseyo yadamuka yacikonza-konza mibvuniko yawoyo. Ndipo madende yakupusa yale yadauza yakucenjera yale kuti: “Tipasenimbo mafuta yanuyo pakuti mibvuniko yathuyi inkuthima.” Ndipo yakucenjera yale yadatawira kuti: “Pinango tin’kwana lini tikakupasanimbo. Tenepo, ndokoni kwa anyakugulisa, mukagule yanu.”’—Mateu 25:7-9.

Tenepo, madende maxanu yakupusa yale yalibe kukhala tceru ndipo yalibe kukonzekera kufika kwa namwali wacimuna. Iwo akhalibe mafuta yakukwanira mu kandiyero zawo ndipo adafunika kunyang’ana mafuta manango. Jezu adalewa kuti: ‘Tsono pomwe iwo adayenda kukagula mafutayo, namwali ule adafika, ndipo madende yomwe yakhadakonzekera yale yadapita naye pabodzi m’nyumba momwe mukhana madyo ya malowozi, ndipo msuwo udafungidwa. Pambuyo pace madende manango yale yadafika ndipo yadati: “Mbuya, mbuya, tifungulireni!” Iye adawatawira kuti: “Kulewa cadidi, inepano ndinkukudziwani lini.”’ (Mateu 25:10-12) Madendeya yadakhala na bzakutewera bzakupasa nsisi kwene-kwene thangwe yakhali lini yakukonzeka ndipo yakhali lini tceru.

Apostolowo adadziwa kuti Jezu ndiye omwe akhali namwali wacimuna wa m’thereli, thangwe nthawe inango m’mbuyomo, iye akhadabzindendemezera kale na namwali wacimuna. (Luka 5:34, 35) Tsono madende yakucenjeraya yakhaimira yani? Pomwe Jezu adalewa bza ‘kathimu ka mabira’ komwe kan’dzapasidwa Umambo, iye adalewa kuti: ‘Bvalani ndipo khalani wakukonzeka, mibvuniko yanu ikhale yakugaka.’ (Luka 12:32, 35) Tenepo, mu there la madendeli apostolowo adazindikira kuti Jezu akhalewa bza iwo. Tsono Jezuyo akhathandauza ciyani pakulewa there limweri?

Nfundo ya Jezu ikhali yakudziwikiratu, thangwe iye adamaliza na mafala yakuti: ‘Tenepo pitirizani kukhala tceru thangwe mukudziwa lini nsiku ne ora yace.’—Mateu 25:13.

Apa mpsakuwonekeratu kuti Jezu adapasa malango ateweri wace wakukhulupirika kuti an’funika ‘kukhala tceru’ pa nthawe ya kukhala kwace. Iye an’dzabweradi ndipo ateweri wace an’funika kukhala wakukonzeka pabodzi na kukhalambo tceru ninga madende maxanu yakucenjera yale. Bzimwebzi bzingadawathandiza kuti apitirize kukhala na cidikhiro, acidzatambira mabaibai ya moyo.

Jezu adafotokoza pomwe there linango pomwe akhali pabodzi na anyakupfunza wace anai pa phiri la Mioliva. Kwa nsiku zing’ono-ng’ono m’mbuyomo, pomwe akhali ku Jeriko, Jezu adafotokoza there linango lakulewa bza kobiri za mina pakufuna kulatiza kuti pan’dzapita nthawe itali Umambo bukanati kubwera. There lomwe adafotokoza pa nthawe imweyi, likhali lakundendemerana na there lakulewa bza kobiri za mina. Thereli linkucitambo mbali ya mtawiro wace pa mbvunzo omwe adabvunzidwa wakulewa bza kukhala kwace na bzomwe bzin’dzacitika kuphampha kwa mkonzedwe uno wa bzinthu. Limbalatizambo kuti anyakupfunza wace an’funika kucita nyongo pa kuphatisa basa bzinthu bzomwe adasiyiridwa.

Jezu adayamba na kulewa kuti: ‘Bziri ninga munthu omwe akhafuna kucita ulendo bwa kuyenda ku dziko lakutali, adacemeresa akapolo wace, aciwasiyira cuma cace.’ (Mateu 25:14) Anyakupfunza wacewo adazindikira mwakamfulumize kuti ‘munthu’ omwe Jezu akhamufotokoza mu thereli akhali iyeletu. Tinkulewa tenepo thangwe Jezu akhadabzindendemeza kale m’mbuyomo na munthu munango wa m’banja laumambo omwe ‘adacita ulendo bwakuyenda kudziko lakutali kuti akakhale mambo.’—Luka 19:12.

Pomwe munthu wa mu thereli akhanati kucita ulendobo, iye adasiyira akapolo wace cuma cace cakupambulika kwene-kwene. Kwa magole matatu na meya ya utumiki bwace pa dziko la pansi pano, Jezu akhapalizira bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu na nyongo, ndipo adapfunzisambo anyakupfunza wace kuti ambacitembo basa limweri. Tsapano Jezu akhadasala pang’ono kucoka ndipo akhadziwa kuti anyakupfunza wace an’dzapitiriza na basa lomwe adawapfunzisalo.—Mateu 10:7; Luka 10:1, 8, 9; ndendemezani na Juwau 4:38; 14:12.

Kodi munthu wa mu thereli, adagawa tani cuma cace? Jezu adalewa kuti: ‘Wakuyamba adamupasa matalento maxanu, waciwiri adamupasa matalento mawiri, ndipo wacitatu adamupasa talento ibodzi. Ali-wense adamupasa mwakubverana na luso lace, ndipo iye adayenda ku dziko linango.’ (Mateu 25:15) Kodi akapolowa adacita tani na cuma comwe adapasidwaco? Kodi adacita bzinthu na nyongo pa kufuna kuthandiza mbuya wawoyo? Jezu adauza anyakupfunzawo kuti:

‘Nthawe imweyo, omwe adatambira matalento maxanu ule, adayenda kukacita malonda ndipo adaphindula matalento manango maxanu. Mpsibodzi-bodzimbo na omwe adatambira matalento mawiri ule, adaphindula manango mawiri. Koma omwe adatambira ibodzi yokha ule, adayenda kukacera pansi, acibisa kobiri ya mbuya waceyo.’ (Mateu 25:16-18) Kodi n’ciyani comwe cidacitika pomwe mbuya wawo adabwerera?

Jezu adapitiriza kulewa kuti: ‘Pambuyo pa kupita nthawe itali, mbuya wa akapolowo adabwerera ndipo adalewenga nawo kobirizo.’ (Mateu 25:19) Akapolo awiri wakuyambirira wale, adacita ciri-cense comwe angadakwanisa ndipo ‘ali-wense adacita mwakubverana na luso lace.’ Kapolo ali-wense adacita bzinthu na nyongo ndipo adaphindula pa kobiri zomwe adapasidwa zire. Omwe adatambira matalento maxanu ule, adaphindulambo maxanu ndipo omwe adatambira mawiri ule, adaphindula manango mawiri. (Mu nthawe imweyire, munthu akhafunika kuphata basa kwa magole 19 kuti atambire talento ibodzi.) Mbuyayo adatenda kapolo ali-wense wa iwo kuti: ‘Wacita bwino, kapolo wabwino na wakukhulupirika! Iwepo wakhulupirika pa bzinthu bzing’ono-ng’ono. Ndinkuikha kuti umbanyang’anire bzinthu bzizinji. Kondwa pabodzi na ine mbuya wako.’—Mateu 25:21.

Koma ndibzo lini bzomwe bzidacitikambo na kapolo omwe adatambira talento ibodzi ule. Iye adati: ‘Mbuya, ndikhadziwa kuti imwepo ndimwe munthu wakunesa, mumbakolola pomwe mulibe kubzala, ndipo mumbakonkha pomwe mulibe kuwaza. Ndipopa ndidacita mantha ndipo ndidayenda kukaikoya pansi talento yanuyi. Kobiri yanu iyi, tambirani.’ (Mateu 25:24, 25) Kapolo umweyu alibe na kundokumbuka bza kukakoyesa kobiriyo kwa anyakukoya kobiri kuti mbuya wace adzagumane phindu. Tenepo, bzomwe kapoloyu adacita bzikhali lini bzakuthandiza kwa mbuya waceyo.

Mpsakubveka mbuyayo kulewa kuti kapoloyu ‘ngwakuipa ndipo ni mtofu.’ Iye adamutengera talentoyo, acipasa munthu munango omwe angadaiphatisa basa na nyongo. Patsogolo pace, Mbuyayo adakhazikisa lamulo lakuti: ‘Ali-wense omwe anabzo, an’dzathumiziridwa bzizinji ndipo an’dzakhala nabzo bzizinji, koma omwe alibe, an’dzatengeredwa napo bzomwe anabzo.’—Mateu 25:26, 29.

Anyakupfunza wa Jezu akhana bzinthu bzizinji bzakuti ambabzikumbukire ndipo thereli lidawacitisa kuti akumbukire bzinthu bzinango. Iwo adadziwa kuti Jezu adawapasa mwayi ukulu kwene-kwene wakuthandiza wanthu winango kuti akhale anyakupfunza wace. Ndipo Jezu akhadikhirira kuti anyakupfunzawo an’dzaphata basali na nyongo. Koma iye akhadikhirira lini kuti anyakupfunza wace wense an’dzacita bzinthu mwakundendemera pakuphata basa lomwe adawapasa lakupalizira. Mwakundendemerana na bzomwe adalewa mu thereli, ali-wense an’funika kucita bzinthu ‘mwakubverana na luso lace.’ Tenepo, bzomwe bzidacitikira kapolo wakumalizirayu, bzinkulatiza kuti Jezu angakomedwe lini na munthu ‘mtofu’ omwe akutazira kucita bzense bzomwe angakwanise pakufuna kuphindulisa Mbuya wace.

Bzinkuwoneka kuti apostolowo adakondwa kwene-kwene pomwe adabva bzomwe Jezu adawapicira kuti: ‘Omwe anabzo an’dzathumiziridwa bzizinji’!

Pomwe Jezu akhali pa phiri la Mioliva, adafotokoza there la madende khumi na la kobiri za matalento. Pakumaliza kutawira mbvunzo wa apostolo wace wakulewa bza cizindikiro ca kukhala kwace na cizindikiro cakuti mkonzedwe uno wa bzinthu wasala pang’ono kumala, iye adafotokoza there linango lakulewa bza mabira na mbuzi.

Jezu adayamba kufotokoza bzomwe bzidacitika mu thereli kuti: ‘Mwana wa munthu akadzafika mu mbiri yace, pabodzi na wanjo wace, an’dzakhala pa mpando wace wa umambo wa mbiri.’ (Mateu 25:31) Jezu adalatiziratu kuti munthu omwe akhalewedwa mu thereli akhali Jezuyo letu. Tinkulewa tenepo, thangwe iye akhabzilewa kawiri-kawiri kuti ‘Mwana wa munthu.’—Mateu 8:20; 9:6; 20:18, 28.

Kodi ni lini pomwe there limweri lin’dzakwanisika? Lin’dzakwanisika Jezu ‘akadzafika mu mbiri yace’ na wanjo, acidzakhala pa ‘mpando wace wa umambo.’ Iye akhadalewa kale m’mbuyomo kuti ‘Mwana wa munthu ankubwera m’mitambo na mphanvu pabodzi na mbiri’ na wanjo wace. Kodi ni lini pomwe bzimwebzi bzin’dzacitika? Bzimwebzi bzin’dzacitika ‘cikadzandomala citsautso cikulu.’ (Mateu 24:29-31; Marko 13:26, 27; Luka 21:27) Tenepo, thereli lin’dzakwanisika kutsogolo Jezu akadzabwera mu mbiri yace. Kodi n’ciyani comwe iye an’dzacita pa nthawe imweyo?

Jezuyo adafotokoza kuti: ‘Mwana wa munthu akadzafika . . . , Mitundu yense ya wanthu in’dzatsonkhanisidwa patsogolo pace, ndipo an’dzalekanisa wanthu, ninga momwe makabusa ambalekanisira mabira na mbuzi. An’dzaikha mabira ku boko lace lamadidi, koma mbuzi an’dzaziyikha ku boko lace la madzere.’—Mateu 25:31-33.

Pakulewa bza mabira yomwe yan’dzakhala ku boko lace la madidi, Jezu adati: ‘Pamwepo Mambo an’dzawauza omwe ali ku djanja lace ladidi wale kuti: “Bwerani, imwe, wana wakusimbiwa wa Babangu, tambirani Umambo bomwe adakukonzerani kutomera pakuyamba kwa dziko.”’ (Mateu 25:34) N’thangwe ranyi Mamboyu ambafuna mabira?

Mamboyo adafotokoza kuti: ‘Inepano ndikhana njala, imwepo mudandipasa cakudya; ndikhana nyota, imwepo mudandipasa cakumwa. Ndikhali mulendo, ndipo imwepo mudanditambira bwino, ndikhana usiwa, imwepo mudandipasa cakubvala; ndikhaduwala, imwepo mudadzandiwona, ndikhali m’kawoko, ndipo imwepo mudabwerambo kudzandiwona.’ Tsono wanthu ‘wakulungama’ omwe ali ninga mabira, adamubvunza momwe iwo adacitira bzimwebzo. Mamboyo adawatawira kuti: ‘Kulewa cadidi, pa bzomwe mudacitira m’bodzi wa abale wangu ang’onowa, mudacitirambo inepano.’ (Mateu 25:35, 36, 40, 46) Iwo alibe kucita bzinthu bzimwebzi kudzulu, thangwe kudzulu kulibe matenda ne njala. Pinango bzimwebzi adacitira abale wace wa Kristu pa dziko la pansi pano.

Tsono n’ciyani comwe cin’dzacitikira mbuzi zomwe zin’dzaikhidwa ku boko lace lamadzere? Jezu adafotokoza kuti: ‘Patsogolo pace [Mamboyo] an’dzauza wanthu wa ku boko lace lamadzere kuti: “Cokani pamaso pangu imwe anyakutembereredwa, ndokoni kumoto wakusaya kumala omwe udakonzedwera Dyabu pabodzi na wanjo wace. Pakuti ndikhana njala, koma imwepo mulibe kundipasa cakudya; ndipo ndikhana nyota, koma imwepo mulibe kundipasa cakumwa. Ndikhali mulendo, koma imwepo mulibe kunditambira, ndikhana usiwa, koma imwepo mulibe kundipasa cakubvala; ndikhaduwala, koma imwepo mulibe kubwera kudzandiwona, ndikhali m’kawoko, koma imwepo mulibe kubwerambo kudzandiwona.”’ (Mateu 25:41-43) Ndipopa mbuzi zin’dzatambira ciyeruzo cimweci thangwe ra kusaya kulatiza nsisi kwa abale wace wa Kristu pa nthawe yomwe akhali pa dziko la pansi.

Apostolowo adazindikira kuti ciyeruzo comwe cin’dzaperekedwa kutsogolo cin’dzacinja lini mpaka kale-kale. Jezu adalewa kuti: ‘Pamwepo [Mamboyo] an’dzawatawira kuti: “Kulewa cadidi, pa bzomwe mulibe kucitira m’bodzi wa abale wangu ang’onowa, mulibembo kucitira ine.” Ndipo amwewa an’dzacoka aciyenda kukapfudzidwa kwamuyaya, koma anyakulungama ku moyo wakusaya kumala.’—Mateu 25:45, 46.

Bzomwe Jezu adalewa pakutawira mbvunzo wa apostolowo, bzimbathandiza kwene-kwene ateweri wace kukumbukira bza makhalidwe yawo na bzicito bzawo.