NKHANI YAKUPFUNZA 50
Cikhulupiro na Mabasa Bzingaticitise Kukhala Wakulungama
“[Latizani] cikhulupiro ninga ca pai wathu Abalahamu pomwe akhanati kucitidwa mgwatidwe.” — AROMA 4:12.
NYIMBO 119 Tin’funika Kukhala na Cikhulupiro
BZOMWE TIN’PFUNZAa
1. Tikakumbukira bza Abalahamu, kodi tin’funika kubzicita mbvunzo uponi?
NAPO kuti wanthu azinji ambabva bza Abalahamu, iwo ambadziwa lini bzizinji bza iye. Koma imwepo mumbamudziwa bwino Abalahamu. Mwa ciratizo, imwepo mumbadziwa kuti Abalahamu adacemeredwa “pai wa wanthu wentse omwe angadalatiza cikhulupiro.” (Aroma 4:11) Tsono pinango mungabzibvunze kuti: ‘Kodi ningatewezerembo Abalahamu ndicikhala na cikhulupiro ninga comwe iye akhanaco?’ Inde, mungamutewezere.
2. Thangwe ranyi tin’funika kupfunza bza Abalahamu? (Tiyago 2:22, 23)
2 Cinthu cibodzi comwe mungacite kuti mukhale na cikhulupiro ninga ca Abalahamu ndico kupfunza bza iye. Pomwe Abalahamu adauzidwa na Mulungu kuti acoke komwe akhakhala kuti ayende ku dziko lakutali, iye adacita bzimwebzo. Iye adakhala m’matendi kwa magole mazinji ndipo adayezera kupereka ntsembe mwana wace Izaki. Abalahamu adacita bzentsenebzi thangwe akhana cikhulupiro cakulimba kwa Yahova. Thangwe ra cikhulupiro na bzicito bzace, iye adakondwesa Yahova ndipo adakhala xamwali wace. (Werengani Tiyago 2:22, 23.) Yahova akufuna kuti tentsenefe kuphatanidzambo imwepo tibvumidwe na iye ticikhala axamwali wace. Ndipopa, iye adacitisa kuti anembi wa mabukhu ya m’Bibliya Paulo na Tiyago anembe bza Abalahamu. Mu nkhani ino, ifepano tin’cezerana bzomwe Aroma kapitulo 4 na Tiyago kapitulo 2 ambalewa bza Abalahamu. Paulo na Tiyago adalewa cinthu cakufunika kwene-kwene pakulewa bza Abalahamu.
3. Kodi ni vesi liponi la m’Bibliya lomwe Paulo na Tiyago adalilewa?
3 Paulo na Tiyago adalewa mafala ya pa Genesesi 15:6, yomwe yambati: “[Abalahamu] adakhulupira Yahova, ndipo iye adawonedwa kuti akhali munthu wakulungama.” Yahova ambacemera munthu kuti ni wakulungama ayai wakusaya pikado akakhala akukomedwa na munthuyo. Mpsakudabwisa kwene-kwene kudziwa kuti munthu omwe ngwakusaya kulungamiratu angawonedwe kuti ngwakusaya pikado na Mulungu! Mwakusaya kupenukira, bzimwebzi ndibzo bzomwe imwepo mukufuna, ndipo mpsakukwanisika. Kuti tidziwe bzomwe tingacite kuti ticemeredwembo wakulungama, tin’pfunza bzomwe bzidacitisa Yahova kuti acemere Abalahamu kuti akhali wakulungama.
KUTI TIKHALE WAKULUNGAMA TIN’FUNIKA KUKHALA NA CIKHULUPIRO
4. N’ciyani cimbatazisa wanthu kukhala wakulungama?
4 Mu tsamba lomwe Paulo adanembera Akristau wa ku Roma, iye adalewa kuti wanthu wentse ana pikado. (Aroma 3:23) Tsono, kodi munthu angawonedwe tani kuti ngwakulungama na wakusaya pikado kuti Mulungu akomedwe naye? Paulo adaphatisa basa ciratizo ca Abalahamu kuti athandize Akristau wentse wacadidi kutawira mbvunzo umweyu.
5. Thangwe ranyi Yahova adacemera Abalahamu kuti wakulungama? (Aroma 4:2-4)
5 Yahova adalewa kuti Abalahamu akhali wakulungama pomwe Abalahamuyo akhakhala ku Kanani. Thangwe ranyi Yahova adalewa kuti Abalahamu akhali wakulungama? Kodi ni thangwe lakuti iye adateweza bwino-bwino Lamulo la Mozeji? Bzikuwonekeratu kuti ne. (Aroma 4:13) Nfundo njakuti, pomwe Yahova adacemera Abalahamu kuti wakulungama Lamulo la Mozeji kukhalibe. Lamulo limweri lidadzabwera pambuyo pa magole 400. Tsono n’thangwe ranyi Mulungu adalewa kuti Abalahamu akhali munthu wakulungama? Yahova adamulatiza Abalahamu kudeka mtima kukulu ndipo adamucemera wakulungama thangwe ra cikhulupiro cace. — Werengani Aroma 4:2-4.
6. Thangwe ranyi Yahova ambawona munthu wapikado kuti ngwakulungama?
6 Paulo adalewa kuti munthu akakhulupira Mulungu, “cikhulupiro cace cimbam’citisa kukhala wakulungama.” (Aroma 4:5) Paulo adalewa pomwe kuti: “Mwa njira ibodzi-bodziyi, Davide ambalewa bza cikondweso ca munthu omwe Mulungu ambamuwona kukhala wakulungama sikuti thangwe ra mabasa yace. Davideyo ambati: ‘An’kondwa mbale omwe acita bzinthu bzakuphonyera lamulo, tsono alekereredwa ndipo pikado zawo zapfudziwa. An’kondwa mbale omwe pikado zawo Yahova an’dzazikumbukira lini.’” (Aroma 4:6-8; Salimo 32:1, 2) Mulungu ambalekerera ayai ambapfudza pikado za wale omwe ambamukhulupira. Iye ambalekerera na mtima wentse ndipo pikado zawo ambazikumbukira lini pomwe. Iye ambawawona ninga wanthu wakusaya pikado na wakulungama thangwe ra cikhulupiro cawo.
7. Thangwe ranyi tingalewe kuti atumiki wakale-kale wa Yahova akhali wakulungama?
7 Napo kuti Abalahamu, Davide na atumiki winango wakukhulupirika wa Mulungu adawonedwa ninga wakulungama, iwo akhali wanthu wakuperewera. Tsono thangwe ra cikhulupiro cawo, Mulungu akhawawona ninga wakusaya pikado kusiyana na wale omwe akhamukhulupira lini. (Aefezo 2:12) Mu tsamba lomwe Paulo adanembera Akristau wa ku Roma, iye adalewa kuti tin’funika kukhala na cikhulupiro kuti tikhale axamwali wa Mulungu. Abalahamu na Davide akhali axamwali wa Mulungu thangwe akhamukhulupira. Ifepanombo tingakhale axamwali wa Mulungu tikambamukhulupira.
KUBVERANA KOMWE KULIPO PAKATI PA CIKHULUPIRO NA MABASA
8-9. Kodi n’ciyani comwe wanthu winango ambakumbuka pa bzomwe Paulo na Tiyago adalewa, ndipo n’thangwe ranyi?
8 Kwa magole mazinji, atsogoleri wa magereja akhala akunesana bza cinthu cakufunika kwene-kwene pakati pa cikhulupiro na mabasa. Atsogoleri winango ambapfunzisa kuti bzomwe munthu an’funikira kucita kuti adzapulumuke ndiko kukhulupira Mbuya Jezu Kristu. Pinango imwepo mudawabva kale iwo akulewa kuti: “Bvuma Jezu ndipo un’dzapulumusidwa.” Winango wa iwo ambalewa kuti Paulo adapfunzisa bzimwebzi thangwe iye adalewa kuti: “Mulungu ambamuwona [munthuyo] kukhala wakulungama sikuti thangwe ra mabasa yace.” (Aroma 4:6) Tsono winango ambalewa kuti: “Iwepo ungapulumusidwe ukambazungira mbuto zomwe zimbawonedwa kuti n’zakucena, gereja pabodzi na kumbacita bzinthu bzabwino.” Kuti abvekese nfundo yawoyo, pinango iwo angaphatise basa Tiyago 2:24, omwe ambati: “Munthu ambawonedwa kukhala wakulungama thangwe ra mabasa sikuti thangwe ra cikhulupiro.”
9 Thangwe ra kusiyana kwa makumbukidweku, wanthu winango ambakumbuka kuti Paulo na Tiyago akhagazana pa nkhani ya bzomwe munthu an’funika kucita kuti abvumidwe na Mulungu. Apfunzisi winango wa magereja ambawona ninga kuti Paulo akhakhulupira kuti munthu an’ndofunika kukhala na cikhulupiro kuti abvumidwe na Mulungu, ndipo Tiyago akhakhulupira kuti munthu an’ndofunika kucita bzinthu bzabwino. Mpfunzisi munango wa nkhani za magereja adalewa kuti: “Tiyago akhabvesesa lini kuti thangwe ranyi Paulo adatsindika nfundo yakuti munthu an’funika kukhala na cikhulupiro kuti akhale wakulungama, ndipo Tiyagoyo akhabverana lini na bzomwe Paulo adafotokoza.” Tsono comwe tikudziwa n’cakuti Yahova ndiye adacitisa kuti Paulo na Tiyago anembe bzomwe iwo adanembabzo. (2 Timotio 3:16) Na tenepo, pana njira yakusaya kunesa yomwe ingatithandize kubvesesa bzomwe iwo akhafuna kulewa. Tin’funika kuwona bzinthu bzinango bzomwe iwo adanemba m’matsamba yawoyo kuti tikwanise kubvesesa bzomwe iwo akhafuna kulewa.
Paulo adauza Akristau wacidjuda omwe akhakhala ku Roma kuti cikhulupiro ndico cikhali cakufunika sikuti kuteweza Lamulo la Mozeji (Onani ndime 10)b
10. Kodi ni “mabasa” yaponi yomwe Paulo akhalewa maka-maka? (Aroma 3:21, 28) (Onani cithunzi-thunzi.)
10 Kodi ni “mabasa” yaponi yomwe Paulo akhalewa pa Aroma 3 na 4? Iye akhalewa bza kubvera “lamulo” la Mozeji, lomwe lidaperekedwa kwa Ajirayeri pa Phiri la Sinai. (Werengani Aroma 3:21, 28.) Bzikuwoneka kuti mu ntsiku za Paulo, Akristau winango wacidjuda akhakhulupira kuti akhafunika kupitiriza kuteweza Lamulo la Mozeji. Ndipopa Paulo adaphatisa basa ciratizo ca Abalahamu kuti alatize kuti munthu an’funika lini kuteweza “lamulo” kuti akhale wakulungama. M’mbuto mwace, Paulo adafotokoza kuti tin’funika kukhala na cikhulupiro. Bzimwebzi mpsakulimbikisa thangwe bzimbatithandiza kukhala na cikhulupiro cakuti tingakwanise kukhala pa uxamwali na Mulungu. Bzimwebzi mpsabwino kwene-kwene thangwe bzimbatipfunzisa kuti tikakhala na cikhulupiro kwa Mulungu na kwa Jezu Kristu tingabvumidwe na Mulungu.
Tiyago adauza Akristau kuti ambalatize cikhulupiro cawo mwa “mabasa,” ninga kucitira wanthu bzabwino mwakusaya tsankhulo (Onani ndime 11-12)c
11. Kodi ni “mabasa” yaponi yomwe Tiyago akhalewa?
11 Tsono “mabasa” yomwe yambafotokozedwa pa Tiyago kapitulo 2 njakusiyana na kubvera “lamulo” la Mozeji lomwe lidafotokozedwa na Paulo. Tiyago akhalewa bza mabasa yomwe Akristau ambacita pa moyo wawo wa ntsiku na ntsiku. Mabasa yamweya yambalatiza penu Mkristau ambakhulupiradi Mulungu ayai ne. Mbaticezeraneni bziratizo bziwiri bzomwe Tiyago adabzilewa.
12. Kodi Tiyago adalewa kuti n’ciyani comwe munthu an’funika kucita kuti alatize cikhulupiro? Fotokozani. (Onani cithunzi-thunzi.)
12 Pa ciratizo cakuyamba, Tiyago adalewa kuti Akristau wentse an’funika kumbacitira wanthu wentse bzinthu bzabwino. Iye adafotokoza nfundo imweyi mwa kulewa bza mwamuna omwe adalatiza kudeka mtima munthu wakudala koma alibe kulatiza kudeka mtima munthu wakusauka. Tiyago adalewa kuti mwamuna umweyu angalewe kuti ana cikhulupiro koma bzicito bzace bzikulatiza kuti alibe cikhulupiro. (Tiyago 2:1-5, 9) Pa ciratizo caciwiri, Tiyago adafotokoza bza mwamuna omwe adawona ‘m’bale wace ayai mpfumakazi yace yomwe ina usiwa ndipo akhalibe cakudya’ tsono iye alibe kumuthandiza. Napo kuti mwamuna umweyu angalewe kuti ana cikhulupiro, bzakucita bzace bzikulatiza kuti alibe cikhulupiro. Ninga momwe Tiyago adanembera, “cikhulupiro cikasaya mabasa, n’cakufa.” — Tiyago 2:14-17.
13. Kodi n’ciyani comwe Tiyago adalewa kuti alatize kuti tin’funika kulatiza cikhulupiro mwa mabasa? (Tiyago 2:25, 26)
13 Tiyago adafotokoza bza Rahabi omwe adalatiza na bzicito bzace kuti akhana cikhulupiro. (Werengani Tiyago 2:25, 26.) Rahabiyo adabva bzizinji pakulewa bza Yahova ndipo akhadziwa kuti Yahovayo akhathandiza Ajirayeri. (Djoswa 2:9-11) Bzicito bzace bzidalatiza kuti iye akhana cikhulupiro. Thangwe ra cikhulupiro caceco, iye adakhotcerera azondi awiri pomwe moyo wawo ukhali pa ngozi. Rahabi adawonedwa kuti akhali wakulungama napo kuti akhali lini Mjirayeri, ninga momwe bzidakhalira kwa Abalahamu. Bzomwe iye adacitabzi bzikutipfunzisa kuti tin’funika kulatiza kuti tina cikhulupiro na bzicito bzathu.
14. Thangwe ranyi tingalewe kuti bzomwe Paulo adanemba na bzomwe Tiyago adanemba mpsakundendemerana?
14 Takwanisa kuwona kuti Paulo na Tiyago akhafotokoza bza cikhulupiro na mabasa mu njira ziwiri zakusiyana. Paulo akhauza Akristau wacidjuda kuti akhafunika lini kuteweza Lamulo la Mozeji kuti abvumidwe na Mulungu. Tsono Tiyago akhafotokoza kuti Akristau wentse an’funika kulatiza cikhulupiro mwa kumbacitira bzinthu bzabwino anzawo.
Kodi cikhulupiro canu cimbakucitisani kucita mabasa yomwe Yahova ambakomedwa nayo? (Onani ndime 15)
15. Kodi n’ciyani comwe tingacite kuti tilatize kuti tina cikhulupiro mwa mabasa yathu? (Onani bzithunzi-thunzi.)
15 Yahova akulewa lini kuti penu ifepano tikufuna kukhala wakulungama tin’funika kuteweza ndendende bzinthu bzomwe Abalahamu adacita. Pana njira zizinji zomwe tingalatizire kuti tina cikhulupiro mwa mabasa yathu. Tingathandize wale omwe mbanovu mu gwere, tingathandize abale na mpfumakazi zathu pa bzomwe akufunikira na kucitira bzabwino wanthu wa m’banja mwathu. Tikacita bzimwebzi, Yahova an’dzakomedwa nafe ndipo an’dzatisimba. (Aroma 15:7; 1 Timotio 5:4, 8; 1 Juwau 3:18) Njira inango yakufunika kwene-kwene yakulatizira kuti tina cikhulupiro ndiyo kupalizira na nyongo mafala yabwino kwa wanthu winango. (1 Timotio 4:16) Tentsenefe tingalatize m’bzicito bzathu kuti bzinthu bzentse bzomwe Yahova adalewa bzin’dzakwanisika nakuti bzentse bzomwe ambacita mpsabwino. Tikacita bzimwebzi, tingakhale na citsimikizo centse cakuti Mulungu an’dzatiwona kuti ndife wakulungama ndipo tin’dzakhala axamwali wace.
CIDIKHIRO N’CAKUFUNIKA KUTI TIKHALE NA CIKHULUPIRO
16. N’ciyani comwe Abalahamu akhadikhirira na kukhulupira?
16 Pa Aroma kapitulo 4 pambafotokoza cinthu cinango cakufunika comwe tikupfunza na Abalahamu comwe ni kufunika kwa kukhala na cikhulupiro. Yahova adapicira kuti thangwe ra Abalahamu, “mitundu mizinji” ingadadzasimbidwa. Cidikhiro comwe Abalahamu akhanacoci n’cabwino kwene-kwene! (Genesesi 12:3; 15:5; 17:4; Aroma 4:17) Tsono pomwe Abalahamu akhana magole 100 ndipo Sara akhana magole 90, iwo akhanati kukhala na mwana. Kwa wanthu, bzikuwoneka ninga kuti bzingadakwanisika lini kuti iwo akhale na mwana. Yamweya yadakhala mayezo makulu kwene-kwene kwa Abalahamu. “Tsono thangwe ra cidikhiro, iye akhana cikhulupiro cakuti angadakhala pai wa wanthu wa mitundu izinji.” (Aroma 4:18, 19) Pakumalizira pace, bzomwe Abalahamu akhadikhirira bzidakwanisika. Iye adakhala pai wa Izaki, mwana omwe akhamudikhirira kwa nthawe itali. — Aroma 4:20-22
17. Kodi tikudziwa tani kuti tingawonedwe ninga wakulungama na axamwali wa Mulungu?
17 Ifepano tingabvumidwembo na Mulungu ticiwonedwa kuti ndife wakulungama na kukhala axamwali wace ninga momwe bzidacitikira na Abalahamu. Bzimwebzi ndibzo bzomwe Paulo akhafuna kulewa. Iye adati: “Mafala yakuti ‘[Abalahamu] adawonedwa kukhala ninga,’ yalibe kunembedwera iye yekha, koma yadanembedwerambo ifepano, ndipo ifepano tin’dzawonedwambo kukhala ninga wakulungama thangwe kukhulupira Mulungu, omwe adalamusa Jezu Mbuya wathu kwa anyakufa.” (Aroma 4:23, 24) Ninga Abalahamu, tin’funika kukhala na cikhulupiro pabodzi na mabasa yace ticikhalambo na cidikhiro cakuti bzentse bzomwe Yahova adalewa bzin’dzakwanisikadi. Paulo adapitiriza kulewa bza cidikhiro cathu pa Aroma kapitulo 5, ndipo tin’dzacezerana kapitulo imweyi mu nkhani ikubwerayi.
NYIMBO 28 Kukhala Xamwali wa Yahova
a Mwakuphatisa basa bzomwe Paulo na Tiyago adanemba, nkhani ino in’fotokoza bzomwe tingacite kuti tibvumidwe na Mulungu na kuwonedwa na iye kuti ndife wakulungama. Ndipo tiniwonambo momwe cikhulupiro cathu na mabasa bzimbaticitisira kuti tibvumidwe na Yahova.
b BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Paulo adacenjeza Akristau wacidjuda kuti akhafunika kukhala na cikhulupiro sikuti kuteweza “lamulo” la Mozeji, ninga kuphatisa basa kore ibodzi pa cakubvala, kucita Paskwa na kucita miyambo ya kubzicenesa.
c BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Tiyago adatilimbikisa kuti timbalatize cikhulupiro mwa kumbacitira bzinthu bzabwino wanthu winango na kuthandiza anyakusauka.