NKHANI YAKUPFUNZA 21
NYIMBO 21 Pitirizani Kuikha Pakutoma Umambo
Dikhirirani Mzinda Omwe Un’dzakhala Mpaka Kale-kale
“Tikufunisisa na mtima wentse mzinda omwe ukubwerayo.” — AHEBEREU 13:14.
CAKULINGA CA NKHANIYI
Tiniwona momwe bukhu la Ahebereu kapitulo 13 lingatithandizire ntsiku zino na kutsogolo.
1. Kodi Jezu adalewa kuti n’ciyani comwe cingadacitikira mzinda wa Jeruzalemu?
POMWE zikhadasala ntsiku zing’ono-ng’ono kuti Jezu aphedwe, iye adauza ateweri wace bza profesiya yomwe idakwanisika kakuyamba pomwe Jeruzalemu na templo bzidapfudzidwa. Iye adawauza kuti ntsiku inango mzinda wa Jeruzalemu ‘ungadadzazunguliridwa na acikunda.’ (Luka 21:20) Jezu adawauzambo kuti akadzawona bzimwebzi bzikucitika angadadzafunikira kuthawa mwakamfulumize. Mafala yamweya yadakwanisika pomwe acikunda wa Roma adazungulira Jeruzalemu. — Luka 21:21, 22.
2. Kodi ni malango yaponi yomwe mpostolo Paulo adauza Akristau omwe akhakhala ku Jeruzalemu na ku Djudeya?
2 Pomwe acikunda wa Roma akhanati kuzungulira mzinda wa Jeruzalemu, mpostolo Paulo adanemba tsamba lakufunika kwene-kwene lomwe ntsiku zino limbadziwika na dzina lakuti bukhu la Ahebereu. M’bukhu limweri, iye adapereka malango kwa Akristau wa ku Jeruzalemu na wa ku Djudeya yomwe yangadawathandiza kukhala wakukonzeka pa bzomwe bzingadacitika. Kodi n’ciyani maka-maka comwe cingadacitika? Mzinda wa Jeruzalemu ungadapfudzidwa. Ndipopa penu Akristauwo angadafuna kupulumuka, iwo akhafunika kukhala wakukonzeka kusiya nyumba zawo na malonda yawo. Tenepo, pakulewa bza mzinda wa Jeruzalemu, Paulo adanemba kuti: “Tiribe mzinda wakukhazikika, koma tikufunisisa na mtima wentse mzinda omwe ukubwerayo.” — Ahebereu 13:14.
3. Kodi ni mzinda uponi omwe Paulo adalewa kuti ukubwera, ndipo thangwe ranyi timbaudikhirira?
3 Pa nthawe yomwe Akristau adasankhula kucoka ku Jeruzalemu na ku Djudeya, pinango wanthu adawanyoza na kuwaseka, tsono bzomwe iwo adasankhulabzo bzidapulumusa moyo wawo. Ntsiku zino ifepano timbanyozedwambo thangwe timbathemba lini wanthu ndipo timbawonambo lini kuti kobiri ayai kukhala na moyo wabwino ndiko komwe kungaticitise kukhala wakukhotcerereka. N’thangwe ranyi timbacita bzimwebzi? Thangwe tikudziwa kuti tsapanopapa dzikoli lin’pfudzidwa. Paulo adalewa bza “mzinda omwe ukubwerayo,” omwe ni Umambo bwa Mulungu. Ndipo ifepano timbadikhirira Umambobo thangwe “ni mzinda omwe una aliserse caiyo.”a (Ahebereu 11:10; Mateu 6:33) Mu nkhani ino, tin’cezerana: (1) momwe malango ya mpostolo Paulo yadathandizira Akristau wakuyambirira kupitiriza kudikhirira ‘mzinda omwe ukhabwera’ (2) momwe Paulo adawathandizira kukhala wakukonzeka pa bzomwe bzingadadzacitika kutsogolo na (3) momwe malangoyo yangatithandizirembo ntsiku zino.
THEMBANI YAHOVA THANGWE IYE AN’DZAKUSIYANI LINI
4. Thangwe ranyi mzinda wa Jeruzalemu ukhali wakufunika kwa Akristau?
4 Mzinda wa Jeruzalemu ukhali wakufunika kwa Akristau. Gwere lacikristau lakuyambirira lidakhazikisidwa kumweko mu gole la 33 pomwe Kristu akhadabwera kale, ndipo abale wa m’bungwe lakutonga akhakhala kumweko. Akristau azinji akhana nyumba na bzinthu bzinango bzakuthupi ku Jeruzalemuko. Napo bzikhali tenepo, Jezu adacenjeza ateweri wace kuti iwo akhafunika kucoka ku Jeruzalemu na ku Djudeya. — Mateu 24:16.
5. Kodi Paulo adakonzekeresa tani Akristau pa bzomwe bzingadacitika ku Jeruzalemu?
5 Paulo akhafuna kuti Akristau wa ku Jeruzalemu, akhale wakukonzeka pa bzomwe bzingadadzacitika. Ndipopa, iye adawathandiza kuti awone mzindayo ninga momwe Yahova akhauwonera. Paulo adawakumbusa Akristauwo kuti kwa Yahova templo na ntsembe zomwe zikhaperekedwa na antsembe bzikhali lini pomwe bzakucena. (Ahebereu 8:13) Wanthu azinji omwe akhakhala mu Jeruzalemu akhadalamba Mesiya ndipo templo ikhadasiya kukhala likulu la kunamata kwakucena. Ndipopa mzindayo pabodzi na templo bzingadapfudzidwa. — Luka 13:34, 35.
6. Thangwe ranyi Akristau akhafunikira malango yomwe Paulo adayalewa pa Ahebereu 13:5, 6?
6 Pomwe Paulo adanembera tsamba Ahebereu, mzinda wa Jeruzalemu ukhali wakubvekera kwene-kwene. Munembi munango waciroma adalewa kuti “mzinda wa Jeruzalemu ukhali wakubvekera kwene-kwene.” Adjuda wa m’mbuto zakusiyana-siyana akhambayenda kumweko gole liri-lentse kuti akacitembo maphwando manango ndipo bzimwebzi bzikhacitisa kuti mzindayo ukhale wakudala. Kulewa cadidi, Akristau winango akhagumanambo phindu na bzimwebzi. Pinango bzimwebzi ndibzo bzomwe bzidacitisa kuti Paulo alewe kuti: “Lekani kumbafuna kwene-kwene kobiri, m’mbuto mwace mbakomedwani na bzomwe munabzo.” Ndipo Pauloyo adawakumbusambo bza piciro lomwe Yahova akhadalicita lakuti: “Inepano nin’dzakusiya lini ndipo cipo ndicidzakuthawa.” (Werengani Ahebereu 13:5, 6; Deuteronomiyo 31:6; Salimo 118:6) Akristau omwe akhakhala ku Jeruzalemu na ku Djudeya akhafunika kukumbukira piciro limweri. Thangwe ranyi? Thangwe mu nthawe ing’ono-ng’ono pambuyo pakutambira tsamba limweri, iwo angadafunikira kusiya nyumba zawo, malonda yawo na bzinthu bzawo bzentse. Ndipo iwo angadayambambo moyo upsa ku mbuto yomwe akhaidziwa lini ndipo bzimwebzi bzingadakhala lini bzakupusa.
7. Thangwe ranyi tin’funika kupfunza kuthemba kwene-kwene Yahova ntsiku zino?
7 Bzomwe tikupfunza: Tsapanopali tiniwona kupfudzidwa kwa dzikoli pa “citsautso cikulu.” (Mateu 24:21) Ndipopa ninga Akristau wa ku Jeruzalemu, tin’funika kupitiriza kukhala wakupenya na wakukonzeka. (Luka 21:34-36) Pa citsautso cikulu, pinango tin’dzafunikira kusiya bzinthu bzathu bzentse ticithemba kuti Yahova an’dzatisiya lini. Ndipo pomwe citsautsoco cikanati kucitika, tina mwayi wakulatiza kuti timbathemba yani. Bzibvunzeni kuti: ‘Kodi bzakusankhula bzangu na bzomwe nimbakumbuka kuti ndidzacite kutsogolo, bzimbalatiza kuti nimbathemba lini kobiri koma nimbathemba kuti Mulungu an’dzandisamalira?’ (1 Timotio 6:17) Bzomwe Akristau wa m’mbuyomu adacita, bzingatithandize kupitiriza kukhala wakukhulupirika. Tsono bzomwe iwo adagumana nabzo tingabzindendemezere lini na bzomwe bzin’dzacitika pa “citsautso cikulu.” Kodi tin’dzadziwa tani bzomwe tin’dzafunikira kucita citsautso cikulu cikadzayamba?
MBABVERANI WALE OMWE AMBATSOGOLERA
8. Kodi n’ciyani comwe Jezu akhadauza ateweri wace?
8 Pomwe padapita magole mang’ono-ng’ono pambuyo pa Akristau wacihebereu kutambira tsamba, iwo adawona acikunda wa Roma akuzungulira Jeruzalemu. Cimweci cikhali cizindikiro cakuti athawe thangwe mzindayo ungadapfudzidwa. (Mateu 24:3; Luka 21:20, 24) Tsono iwo angadathawira kuponi? Jezu akhadandowauza kuti: “Wale omwe ali mu Djudeya adzathawire ku mapiri.” (Luka 21:21) Tsono mu mzinda umweule ukhana mapiri mazinji. Kodi n’kuponi maka-maka komwe iwo angadathawira?
9. Thangwe ranyi bzikhali lini bzakupusa kwa Akristauwo kusankhula mbuto yakuthawira? (Onanimbo mapa.)
9 Mbuto zinango zomwe Akristauwo angadathawira ni izi: Mapiri ya ku Samariya, ya ku Galileya, Phiri la ku Hermoni, mapiri ya ku Lebanoni na mapiri manango yomwe yakhali kumbali inango ya mkulo wa Jordano. (Onani mapa.) M’mapiri yamweya yakhana mizinda yomwe wanthu akhawona ninga kuti ikhali yakukhotcerereka. Pa mizinda imweyi, pakhana mzinda unango wakucemeredwa Gamala, omwe ukhali pa ntsonga ya phiri litali ndipo bzikhali bzakunesa kwene-kwene kufika pamwepo. Adjuda winango akhawona kuti mzinda umweyu ikhali mbuto yabwino yakuthawira. Tsono, mzinda wa Gamala udadzakhala mbuto yakumenyera nkhondo pakati pa Adjuda na Aroma ndipo wanthu azinji kumweko adafa.b
Pakhana mapiri mazinji yomwe Akristau angadathawira, tsono ni yentse lini yomwe yakhali yakukhotcerereka (Onani ndime 9)
10-11. (a) Kodi Yahova adatsogolera tani Akristauwo? (Ahebereu 13:7, 17) (b) Kodi ni phindu liponi lomwe Akristau adakhala nalo thangwe ra kubvera wale omwe akhatsogolera? (Onanimbo cithunzi-thunzi.)
10 Bzikuwoneka kuti Yahova adatsogolera wanthu wace mwakuphatisa basa abale omwe akhatsogolera m’gwere kuti athandize Akristauwo kudziwa komwe angadathawira. Nyakunemba nkhani munango wakucemeredwa Eusebio, adadzanemba bzomwe bzidacitika pa nthawe imweyire. Iye adalewa kuti: “Mulungu adadziwisa abale winango wa ku Jeruzalemu kuti Akristau akhafunikira kucoka ku Jeruzalemuko . . . acithawira ku Pela omwe ukhali mzinda munango wa ku Pereya.” Mzinda umweyu ikhali mbuto yabwino kwa Akristau. Mzinda wa Pela ukhali pafupi na Jeruzalemu, ndipopa bzikhali bzakupusa kufika kumweko. Kuthumizira bzimwebzi, wanthu azinji wa ku Pela akhali lini Adjuda. Ndipopa akhayezera lini kumenyana na Aroma. — Onani mapa.
11 Akristau omwe adathawira m’mapiri adateweza malango ya Paulo ‘mwakubvera wale omwe akhatsogolera’ m’gwere. (Werengani Ahebereu 13:7, 17.) Kubvera kudacitisa kuti apulumuke. Nkhaniyi imbalatiza kuti Mulungu alibe kusiya wale omwe “akhadikhirira mzinda wa aliserse caiyo” omwe ni Umambo bwa Mulungu. — Ahebereu 11:10.
Mzinda wa Pela ukhali wakukhotcerereka ndipo ukhali pafupi na Jeruzalemu (Onani ndime 10-11)
12-13. Kodi Yahova ambatsogolera tani wanthu wace pa nthawe zakunesa?
12 Bzomwe tikupfunza: Yahova ambaphatisa basa wale omwe ambatsogolera kuti apase malango wanthu wace. M’Bibliya muna bziratizo bzizinji bza momwe Yahova adaphatisira basa amuna wakukhulupirika kuti atsogolere wanthu wace pa nthawe zakunesa. (Deuteronomiyo 31:23; Salimo 77:20) Ndipo ntsiku zino timbakwanisa kuwona kuti Yahova akupitiriza kutsogolera wanthu wace mwakuphatisa basa abale omwe akutsogolera.
13 Pomwe COVID-19 idayamba, abale “omwe . . . ambatsogolera” adatipasa malango yakufunikira. Akulu adatambira malango ya momwe gwere lingadatsonkhanira na kupitiriza kunamata Yahova. Pomwe padandopita nthawe pang’ono pambuyo pakuyamba kwa COVID-19, tidakhala na mtsonkhano wa cigawo wakusaya kuyebweka mwakuphatisa basa interneti, TV na radiyo m’bzirewedwe bzakupitirira 500. Pa nthawe imweyi, tidapitiriza kutambira malango yomwe tikhafunikira yakucokera kwa Yahova. Bzimwebzi bzidacitisa kuti tipitirize kukhala wakubverana. Tina citsimikizo cakuti bziribe basa mabvuto yomwe tingadzagumane nayo kutsogolo, Yahova an’dzapitiriza kuphatisa basa abale omwe ambatsogolera kuti acite bzakusankhula bza nzeru. Tsono kuthumizira pa kuthemba Yahova na kubvera malamulo yace, ni makhalidwe yanango yaponi yomwe yangadzatithandize pa citsautso cikulu na kudzacita bzinthu mwanzeru pa nthawe yakunesayi?
LATIZANI LUFOYI LA PA UBALE NDIPO MBATAMBIRANI ALENDO
14. Mwakubverana na Ahebereu 13:1-3, ni makhalidwe yaponi yomwe Akristau akhafunika kuyalatiza pomwe mzinda wa Jeruzalemu ukhanati kupfudzidwa?
14 Citsautso cikulu cikadzayamba tin’dzafunikira kulatizana lufoyi likulu kwene-kwene. Bzomwe bzin’tithandiza ni kutewezera bzomwe Akristau omwe akhakhala ku Jeruzalemu na ku Djudeya adacita. Pomwe mzinda wa Jeruzalemu ukhanati kupfudzidwa, iwo akhalatizana kale lufoyi. (Ahebereu 10:32-34) Tsono pomwe pakhadasala magole mang’ono-ng’ono kuti mzinda wa Jeruzalemu upfudzidwe, iwo akhafunika kuthumizira ‘lufoyi lawo la pa ubale’ na “kutambira alendo.”c (Werengani Ahebereu 13:1-3.) Pa citsautso cikulu tin’dzafunikirambo kucita bzimwebzi.
15. Pambuyo pakuthawa ku Jeruzalemu, thangwe ranyi Akristau akhafunikira kulatiza lufoyi la pa ubale na kutambira bwino alendo?
15 Pomwe acikunda wa Roma akhadazungulira Jeruzalemu ndipo mwadzidzidzi adadzasiya mzindayo, Akristau adathawa koma alibe kutenga bzinthu bzizinji. (Mateu 24:17, 18) Pomwe akhathawira ku mapiri, iwo akhafunikira kuthandizana ndipo pomwe adafika ku Pela akhafunika kupitiriza kuthandizanako. Thangwe ranyi iwo akhafunika kucita bzimwebzi? Iwo akhafunika kucita bzimwebzi thangwe abale azinji akhafunikira ‘cakudya, bzakubvala na mbuto yakukhala.’ Bzimwebzi bzidapasa mpata Akristauwo kuti alatize lufoyi lacadidi la pa ubale na kutambirambo alendo mwa kuthandizana na kupasana bzomwe akhanabzo. — Tito 3:14.
16. Kodi tingalatize tani lufoyi kwa abale wathu akafunikira thandizo? (Onanimbo cithunzi-thunzi.)
16 Bzomwe tikupfunza: Lufoyi limbaticitisa kuti tithandize abale wathu winango akakhala kuti akufunikira thandizo. Tsapanopali abale na mpfumakazi azinji adafunikira kuthawa mu dziko lawo thangwe ra nkhondo na malengwa ya pantsi. Tsono abale azinji wa pa dziko lentse adabzipereka kuti athandize mwauzimu na mwakuthupi. Mpfumakazi inango ya ku Ucrânia yomwe idafunikira kuthawira m’dziko linango thangwe ra nkhondo, idalewa kuti: “Tidakwanisa kuwona kuti Yahova akhatitsogolera na kutithandiza mwakuphatisa basa abale. Iwo adatitambira bwino ndipo adatithandiza kwene-kwene ku Ucrânia, ku Hungria ndipo tsapano ku Alemanha kuno.” Wale omwe ambatambira alendo na kupasa abale bzomwe iwo akufunikira ambaphatisidwa basa na Yahova. — Mimwani 19:17; 2 Akolinto 1:3, 4.
Ntsiku zino, abale azinji omwe athawa m’dziko lawo ambafunikira thandizo lathu (Onani ndime 16)
17. Thangwe ranyi mpsakufunika kupfunziratu tsapano kulatiza lufoyi la pa ubale na kutambira bwino alendo?
17 Kulewa cadidi, thandizo lomwe timbapasa abale wathu ntsiku zino, lin’dzakhala lakufunika kwene-kwene kutsogoloku. (Habakuki 3:16-18) Ntsiku zino, Yahova akutipfunzisa kulatiza lufoyi la pa ubale na kutambira bwino alendo. Makhalidwe yamweya yan’dzakhala yakufunika kwene-kwene pa citsautso cikulu.
BZOMWE BZIN’DZACITIKA KUTSOGOLO
18. Kodi tingatewezere tani bzomwe Akristau omwe adathawa ku Jeruzalemu adacita?
18 Akristau omwe adabvera na kuthawira kumapiri adapulumuka pomwe mzinda wa Jeruzalemu udapfudzidwa. Iwo adafunikira kusiya mzindayo, koma Yahova alibe kuwasiya. Kodi tingatewezere tani bzomwe iwo adacitabzi? Ifepano timbadziwa lini bwino-bwino kuti n’ciyani comwe cin’dzacitika kutsogolo. Tsono Jezu adaticenjeza kuti tin’funika kukhala wakukonzeka kubvera. (Luka 12:40) Ndipo tin’funikambo kukumbukira bzomwe Paulo adanembera Akristau wa ku Hebereu. Malango yomwe iye adawapasa njakufunika kwene-kwene ntsiku zino ninga momwe yadakhalira yakufunika pa nthawe imweyire. Kuthumizira bzimwebzi, tin’funika kukhulupira piciro la Yahova lakuti an’dzatisiya lini. (Ahebereu 13:5, 6) Bwerani tipitirize kudikhirira Umambo bwa Mulungu bomwe ni mzinda omwe un’dzamala lini, ticidzatambira bzisimbo bzabwino na bzakusaya kumala. — Mateu 25:34.
NYIMBO 157 Yahova An’dzabweresa Mtendere!
a Mu nthawe za m’Bibliya, mizinda mizinji ikhatongedwa na mambo. Mizinda imweyi ikhali ninga umambo. — Genesesi 14:2.
b Bzimwebzi bzidacitika mu gole la 67 pomwe Kristu akhadabwera kale, pambuyo pa Akristau kuthawa ku Jeruzalemu na ku Djudeya.
c Fala lomwe lidasanduliziridwa kuti “lufoyi la pa ubale” lingathandauze lufoyi lomwe liripo pakati pa wanthu wa m’banja libodzi. Tsono Paulo adaphatisa basa fala limweri kuti alewe bza lufoyi lamphanvu lomwe tinalo kwa abale na mpfumakazi zathu za m’gwere.