Tusokeghe Mungisi Tukindilileghe Ukuya Ndumuli

1-2. (a) Ngimba Pauli ali mundamyo yiliku pakabalilo aka abalembelagha Abaefesi kalata uyu kangi nongwa yafiki abalembile? (b) Ngimba malalusyo ghaliku agha tukuya pakuyobesania?

PAKABALILO aka ali mujele ya pakaya ku Roma, untumiwa Pauli alondagha ukubakasya Abakristu abinake. Panongwa yakuti ali mujele, akabaghile ukubendela bosa yonongwa yake abalembile abakalata. Yumo mwabakalata bake alembile mma 60 pamo 61 C.E. ku Baefesi.—Ef. 1:1; 4:1.

² Kwa fyinja 10, Pauli amalile akabalilo akatali ku Efesi pakufumusya nukubabula abandu amasyu amanunu. (Imbo. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Umwene abaghanile fiyo abakamu bake ba mwambepo kangi alondagha ukubatula ukuti bakindilile ukuya basubiliwa kwa Yehova. Loli nongwa yafiki Pauli abalembile Abakristu abapakiwa isya ngisi nisya lumuli? Kangi ngimba Abakristu bosa babaghile ukumanyilako isyafiki ku isi alembile? Isagha tuyobesanie amaansala gha malalusyo agha.

UKUSOKA MUNGISI UKWISA NDUMULI

3. Ngimba masyu ghaliku agha Pauli abombile mwakalata wake ku Baefesi?

³ Pauli abalembile Abakristu ba ku Efesi ukuti: “Iyolo po mwali mungisi, loli lilino muli ndumuli.” (Ef. 5:8) Pivesi ili, Pauli abombile ilisyu ilyakuti “ingisi” nilyakuti “lumuli” ukuti anangisye muno Abaefesi bachenjile fiyo utuyilo twabo pakufwanikisya namuno bayilile pakwanda. Isagha tuyobesanie inongwa iyi Pauli abayobile Abaefesi ukuti bali “mungisi.”

4. Ngimba mo munjila siliku isi Abaefesi bali mungisi yafimanyisyo fya matchalichi ghabutungulu?

⁴ Bali mungisi papo bali nkipanga kyabutungulu. Bo bakali ukumanyila ubwanaloli nukuya Bakristu, Abaefesi aba Pauli abalembile kalata uyu, bali batumwa ba fimanyisyo fya matchalichi ghabutungulu kangi babombagha ifya bulaghusi. Nkaya ka Efesi, lyalimo itempile lya kyala wa Bagriki uyu akoleliwagha ukuti Artemi. Abandu bingi pakabalilo kala baliketagha itempile ili ukuya limo mwa matempile 7 agha ghayengiwe mwakuswighisya fiyo. Abandu babukagha ku tempile ili ukuti biputeghe kufifwani. Aba bapangagha ififwani, bakabagha indalama nyingi panongwa yakulisya ififwani fya bakyala. (Imbo. 19:​23-27) Abandu bingi ku Efesi babombagha isyabulaghusi.—Imbo. 19:19.

5. Ngimba mo munjila siliku isi Abaefesi bali mungisi yatuyilo utubibi?

⁵ Bali mungisi panongwa yakuti babombagha utuyilo utubibi. Abandu ba ku Efesi babombagha utuyilo utubibi kangi bakali nisoni ukubomba utuyilo utubibi. Inkhani isyakutukana syapilikiwagha paliposa bo ku malo gha nyangalo kangi utubalilo tosa babombagha ifyabulowe. (Ef. 5:3) Abaefesi bingi balitaghile “itolo kubulufu bwa bulowe,” isi sikunangisya ukuti “balekile ukupilika ifyakubaba.” (Ef. 4:​17-19) Bo bakali ukumanyila ifundo isya Yehova pankhani ya nunu nimbibi, amabyebye ghabo ghakabatamyagha linga babombile ikindu kimo ikibibi. Mwakongelelapo, bakinong’onelagha muno Yehova ikwipilikila pa isi bikubomba. Pafifukwa ifi, Pauli abayobile ukuti “inyinong’ono syabo siliningisi, aba bipelile bahesya kubumi bwa Kyala.”

6. Nongwa yafiki Pauli ababulile Abaefesi ukuti lino “po muli ndumuli”?

⁶ Loli bamo mwa Baefesi aba basokilemo mungisi iyi. Pauli alembile ukuti “lilino muli ndumuli.” (Ef. 5:8) Balyandile ukupilikila Amasyu gha Yehova, agha ghafwanagha lumuli ulu lwabafighililagha. (Sal. 119:105) Abaefesi aba basilekile inyiho sya matchalichi ghabo aghabutungulu nutuyilo utubibi. Balyandile “ukunkonga Kyala” kangi balyandile ukwiyipa ukuti bamwiputeghe Yehova nukunhobosya.—Ef. 5:1.

7. Ngimba mo munjila yiliku iyi indamyo yitu yifwene niya Bakristu bingi aba ku Efesi?

⁷ Mwakufwana itolo, bo nanuswe tukali ukumanyila ubwanaloli, twali mmatchalichi aghangi kangi twali nutuyilo twa mungisi. Bamo ba uswe twasekelagha amaholide gha matchalichi ghabutungulu kangi abangi babombagha utuyilo utubibi. Loli bo tumanyile ifundo sya Yehova pankhani ya nunu nimbibi twachenjile. Twalyandile ukubomba ifindu ifi ikulonda ukuti tubombeghe. Ifyakukongapo fyake, tusayiwe fiyo. (Yes. 48:17) Loli utubalilo tosa kukaya kupepe ukusokamo mungisi iyi twayilekile kunyuma kangi nukukindilila ukwenda “bo abana ba ndumuli.” Ngimba tubaghile ukubomba bulebule?

Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0

TUSOKEGHE MUNGISI

8. Ukufwana na Baefesi 5:​3-5, ngimba Abaefesi balondiwagha ukufileka ifindu fiki?

⁸ Belenga Baefesi 5:​3-5. Ukuti bangandisyagha kangi ukubomba utuyilo twa mungisi, Abakristu ba ku Efesi balondiwagha ukukindilila ukutuleka utuyilo utu tutikunhobosya Yehova. Isi syongelelangapo ukuleka ifyabulowe nukutuka amahelu. Pauli abakumbwisye Abaefesi ukuti balondiwagha ukuchenja ukuti basingile Mbunyafyale “bwa Kristu nubwa Kyala.”

9. Nongwa yafiki tukulondiwa ukuya maso fiyo nukuleka ukubomba kilikyosa iki kibaghile ukutupangisya ukubomba ifyabulowe?

⁹ Nanuswe tukulondiwa ukwiyula fiyo ukuti tungabombagha kangi imbombo “sya mungisi isitaseke nasimo.” (Ef. 5:11) Bwanaloli ukuti linga umundu ikuketa, ikupilikisya pamo ikuyoba ifindu ifinyali pamo ifyabulowe, kukuya kupepe ukuti abombe ikindu ikibibi. (Bwa. 3:6; Yak. 1:​14, 15) Nkisu kimo abakamu bingi bangalagha pa gulupu lya pa WhatsApp mwakutumilana amameseji. Pabwandilo bingi bayobagha isya Yehova nu bwanaloli. Loli panandinapanandi balyandile ukuyobesania ifindu ifi fitikunhobosya Yehova. Balyandile ukuyobesania isya kughonana. Bingi mwabakamu aba, panyuma bayobile ukuti ifindu ifibibi ifi bayobesaniagha fyabapangisye ukuti babombe ubulowe.

10. Ngimba Setano ikulonda ukuti twinong’oneghe isyafiki? (Baefesi 5:6)

¹⁰ Ikisu kya Setano kikulonda ukutusyoba ukuti tusubileghe ukuti ifindu ifi Yehova ikuti fyabulowe nubunyali bosa finunu itolo. (2 Pet. 2:19) Isi sikaya syakuswighisya. Utubalilo tosa Umohesi ikubombela injila iyi ukuti abasyobe abandu ukuti bangamanyagha inunu ni mbibi. (Yes. 5:20; 2 Kor. 4:4) Yonongwa yake amafilimu mingi, amapulogilamu gha pa TV na mawebusayiti ghikumanyisya ifi fitikukolelana nifundo syabugholofu isya Yehova. Setano ikulonda ukuti twinong’oneghe ukuti inyiho imbibi nutuyilo utwabulowe utu tuli paliposa nkisu amasiku agha, tuli kanunu itolo kangi fyakuhobosya itolo.—Belenga Baefesi 5:6.

11. Ngimba isi Angela alyaghene nasyo, sikunangisya bulebule ukuti kwakulondiwa ukukonga ubulongosi ubu bukwaghiwa pa Baefesi 5:7? (Keta kangi ikithuzi.)

¹¹ Setano ikulonda ukuti twangaleghe nabandu aba bikupangisya ukuti kuyeghe kukafu ukukonga ifundo sya Yehova. Yonongwa yake Pauli abalembile Abaefesi ukuti: “Mungayagha balilanisi nabo,” aba bikubomba imbibi pamaso pa Kyala. (Ef. 5:7) Mmalo mwake, tukulondiwa ukuya maso fiyo ukukinda Abaefesi panongwa yakuti amasiku agha tubaghile ukwanda ukwangala fiyo nabandu bo aba maso namaso kangi na pa intaneti. Angela,a uwa ku Asia, abwaghenie ububibi bwa malo aghakwangalapo agha pa intaneti. Umwene atile: “Panandinapanandi aminong’ono ghangu ghalyandile ukuchenja. Bo akabalilo kakindilepo, nalyandile ukuketa ukuti kukaya kubibi ukuya nabamanyani aba batikukonga ifundo sya mu Baibolo. Kangi nalyandile ukuketa ukuti ukubomba ifindu ifi fikunkalalisya Yehova kununu itolo.” Loli abakulumba bamo nkipanga balintulile mwalughano Angela ukuti achenje. Angela atile: “Lino ngubika aminong’ono ghangu pa findu ifi fikunhobosya Yehova kangi ngwendela aminong’ono ghake mmalo mwa isi sikwaghiwa pamalo ghakwangalapo agha pa intaneti.”

12. Ngimba findu fiki fibaghile ukututula ukuti tusyumilileghe ifundo sya Yehova pankhani ya nunu nimbibi?

¹² Tukulondiwa ukwiyula fiyo ukuti tughaleke aminong’ono gha nkisu iki aghakuti utuyilo utwabulowe tununu itolo. Tusimenye ukuti ukubomba isi kubibi fiyo. (Ef. 4:​19, 20) Mwakongelelapo, tukulondiwa ukwilalusya ukuti: ‘Ngimba nguya maso nukubaleka abamanyani ababibi ku mbombo, kusukulu nabangi aba batikukonga ifundo isyabugholofu isya Yehova? Ngimba ngumpilikila Yehova mbukifu pa isi ikuti nunu pamo mbibi nalinga ukuti bamo babaghile ukuketa ukuti ngwendela ifundo sya iyolo?’ Bo muno pikuyobela pa 2 Timoti 2:​20-22, tukulondiwa kangi ukuya maso linga tukusala abamanyani nkipanga. Tukukumbuka ukuti bamo bakabaghila ukututula ukuti tukindilile ukuya basubiliwa bo tukumbombela Yehova.

TWENDEGHE “BO ABANA BA NDUMULI”

13. Ngimba ukwenda “bo abana ba lumuli” kukusanusya isyafiki? (Baefesi 5:​7-9)

¹³ Pauli abakasisye Abakristu ba ku Efesi ukuti bakindilileghe ukusokamo mungisi kangi ababulile ukuti “amwendeghe bo abana ba lumuli.” (Belenga Baefesi 5:​7-9.) Ngimba sikusanusya isyafiki? Isi sikusanusya ukubomba ifindu bo Abakristu banaloli akabalilo kosa. Injila yimo iyakubombela isi, ko kuya nimbatiko inunu iyakubelenga nukumanyila Ibaibolo pampene namabuku ghitu. Kwakulondiwa fiyo ukupilikisya kanunu ikifwanikisyo nifimanyisyo fya Yesu Kristu, uyu yo “lumuli lwa kisu.”—Yoh. 8:12; Mbu. 6:23.

14. Ngimba mbepo wa Kyala ghubaghile ukututula bulebule?

¹⁴ Tukulondiwa kangi ukunsuma Kyala ukuti atupepo mbepo wake mwikemo ukuti ghututule ukukindilila ukuya “bo abana ba lumuli.” Nongwa yafiki? Panongwa yakuti kukaya kupepe ukukindilila ukuya belu nkisu ikibibi iki. (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8) Mbepo mwikemo ghubaghile ukututula ukuti tuleke ukuya naminong’ono gha bandu ba nkisu iki aba batikufiketa ifindu bo muno Yehova ikubombela. Mbepo mwikemo ghubaghile kangi ukututula ukuti tunangisyeghe “ubununu bosa, nubugholofu.”—Ef. 5:9.

15. Ngimba mo munjila siliku isi tubaghile ukwambilila mbepo mwikemo? (Baefesi 5:​19, 20)

¹⁵ Ulwiputo yo njila yimo iyi yibaghile ukututula ukuti tuye na mbepo mwikemo. Yesu ayobile ukuti Yehova “ikubapa mbepo mwikemo aba bikunsuma.” (Luka 11:13) Kangi linga twesa pampene tukumpala Yehova pangomano syitu, tukwambilila mbepo mwikemo. (Belenga Baefesi 5:​19, 20.) Utuyilo utununu utu mbepo mwikemo ghukutupa, tubaghile ukututula ukuti tubombeghe ifindu ifi fikunhobosya Kyala.

16. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti tusaleghe mwamahala ifyakubomba? (Baefesi 5:​10, 17)

¹⁶ Linga tukusala ifindu ifinywamu, tukulondiwa ukufufuza tasi ukuti tumanye muno “buyilile ubwighane bwa Yehova.” Ukufuma apo, po tubombeghe ukufwana nubwighane bwa Kyala. (Belenga Baefesi 5:​10, 17.) Linga tupilikisye kanunu ifundo isya mu Baibolo isi sikukolelana nindamyo yitu, tukumanya aminong’ono gha Kyala pankhani iyo. Ukufuma apo, tukusala kanunu ifyakubomba.

17. Ngimba ukukabombela mwamahala akabalilo kitu kukongelelapo isyafiki? (Baefesi 5:​15, 16) (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁷ Pauli abapele kangi ubulongosi Abakristu ba ku Efesi aba ubwakuti babombeleghe mwamahala akabalilo kabo. (Belenga Baefesi 5:​15, 16.) Undughu witu Setano uyu ikuyobiwa ukuti “mbibi,” ikulonda ukuti twikolanieghe fiyo ukubomba ifindu fya nkisu nukutoliwa ukuya nakabalilo kakumbombela Kyala witu. (1 Yoh. 5:19) Unkristu abaghile ukwanda ukwiyipa fiyo ukukilonda ikyuma, ifimanyilo fya pamwanya pamo imbombo mmalo mwakumbombela Yehova. Linga Unkristu andile ukubomba isi, ko kuti ikunangisya ukuti andile ukwinong’ona ukufwana na bandu aba batikumbombela Yehova. Ukubomba ifindu ifi pakwene kununu itolo, loli tutikulondiwa ukufibika pamalo aghakwanda. Ukuti twendeghe “bo abana ba lumuli,” kwakulondiwa ukuti “akabalilo [kitu] kosa itolo kayeghe ka mbombo,” isi sikusanusya ukuti twinong’oneleghe ifindu ifyakulondiwa fiyo.

18. Ngimba Donald abombile isyafiki ukuti abombeleghe kanunu fiyo akabalilo kake?

¹⁸ Twinong’oneleghe injila isi sibaghile ukututula ukuti tumbombeleghe fiyo Yehova. Syo isi abombile Donald, uyu ikwikala ku South Africa. Umwene atile: “Nalinong’onile pamuno ifindu fiyilile pabumi bwangu kangi nalinsumile Yehova ukuti andule ukubomba nyingi mububombeli bwake. Ndwiputo lwangu, nalinsumile ukuti andule ukuyagha imbombo iyi mbaghile ukubomba nukumalila akabalilo akanywamu mubufumusi. Nubutuli bwa Yehova, nayaghile imbombo iyi. Isi syatulile ukuti une nunkasi wangu, twande ububombeli bwa kabalilo kosa.”

19. Ngimba tubaghile ukukindilila bulebule ukwenda “bo abana ba lumuli”?

¹⁹ Kalata uyu Pauli abalembile Abaefesi, abaghile ukuti abatulile fiyo Abakristu aba ukuti bambombeleghe Yehova mbusubiliwa. Kangi ubulongosi ubu bubaghile ukututula nanuswe. Bo muno tuketile, bubaghile ukututula ukuti tusaleghe mwamahala ifyakusangalusya nabamanyani. Bubaghile ukututula kangi ukuti tumanyileghe Ibaibolo akabalilo kosa ukuti ulumuli lwa bwanaloli lutufighilileghe pafyosa ifi tukubomba. Kangi kalata uyu alingenie ukuti tukulondiwa ukuya na mbepo mwikemo, ughu ghubaghile ukututula ukuya nutuyilo utununu. Ukukonga isi Pauli alembile kubaghile ukututula ukuti tusaleghe kanunu ifyakubomba mwakukolelana namuno Yehova ikufiketela ifindu. Ukubomba ifindu bo ifi, kubaghile ukututula ukuti tuyilekeghe ingisi ya nkisu iki nukukindilila ukuya ndumuli.