Ekete ra Rionbọrhọ Uvuẹn Ọbe-Owian Uyono Akpenyerẹn Ọwan Ọrhẹ Iruo Uvie Na

Ekete ra Rionbọrhọ Uvuẹn Ọbe-Owian Uyono Akpenyerẹn Ọwan Ọrhẹ Iruo Uvie Na

OCTOBER 3-9

EFE RI NẸ ẸMRO OSOLOBRUGWẸ RHE | PROVERBS 1-6

“Hẹroso i Jehova Rhẹ Ọsoso Ọmudu Ọnọ”

(Proverbs 3:1-4) Ọmọ mẹ, wu vwa sẹrerhumuji uyono mẹ-ẹ, jenẹ ọmudu ọnọ mọrẹn ekama mẹ, ² Fọkime aye ina ha ẹdẹ buebun ọrhẹ ẹgbukpe arhọ buebun kugbe ufuoma ba wẹn. ³ Wu vwa sẹrerhumuji ẹguọlọ atamwu ọrhẹ urhomẹmro ẹta-a. Gba ye mwu owọre ọnọ; Ya aye rhẹ ọmudu ọnọ; ⁴ Omarana, ne wu na mẹrẹn arodọmẹ ọrhẹ oniso obaro Osolobrugwẹ ọrhẹ ituakpọ.

w00 1/⁠15 23-24

Vwo Omamọ Onyerẹnkugbe Rhẹ i Jehova

“ARE i ti kẹrẹ Osolobrugwẹ, ọye nẹ ono ti kẹrẹ are,” omaran odibo James ọ yare. (James 4:⁠8) Ọbo ijoro David ọrhọ so: “Ihworho ra zofẹn i Jehova ye vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ ọye.” (Psalm 25:14) Itiọrurhomẹmro, Jehova Osolobrugwẹ ọ guọlọre nẹ ọwan i vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ ọye. Ọrẹn, rhẹ ihworho ephian ra ga Osolobrugwẹ ra jeghwai nyalele irhi enẹyen yi ghini ti kẹriẹ-ẹ.

Nẹ owẹwẹ vwo? Wu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ Osolobrugwẹ? Itiọrurhomẹmro, wu guọlọ ti kẹriẹ. Marhẹ ọwan ine ru sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ Osolobrugwẹ? Me yẹ ọnana ono mevirhọ harẹn ọwan? Urhomu-ẹmro ọresa ọrẹ Ọbe i Baibol i Proverbs ọnọ yẹ ọwan ẹkpahenrhọ.

Dje Ẹguọlọ Esiri Ọrhẹ Urhomẹmro Phia

Solomon ro rhiẹ Orodje Israel ọke ahwanren ọ tuẹn urhomu-ẹmro ọresa ọbe i Proverbs rhọ rhẹ ẹmro enana: “Ọmọ mẹ, wu vwa sẹrerhumuji uyono mẹ-ẹ, jenẹ ọmudu ọnọ mọrẹn ekama mẹ, fọkime aye ina ha ẹdẹ buebun ọrhẹ ẹgbukpe arhọ buebun kugbe ufuoma ba wẹn.” (Proverbs 3:1, 2) Ra mẹriẹn taghene ẹhẹn ọfuanfon yo mwu Solomon ya ẹmro na, urhebro ọsẹ ọnana obẹ i Jehova yo ghini nurhe jeghwai ọwan yọ yariẹ vwe. A ha urhebro rẹn ọwan na nyalele okarorhọ Osolobrugwẹ, nọyẹ irhi yanghene iyono enẹyen ọrhẹ ekama enẹyen ri ha uvuẹn i Baibol na. Ọwan i rhe ru ọnana, “ana ha ẹdẹ buebun ọrhẹ ẹgbukpe arhọ buebun kugbe ufuoma ba” rẹn ọwan. Itiọrurhomẹmro ọwan ina sabu nyerẹn akpọ ufuoma vwana jeghwai kẹnoma rẹn ekwakwa imwofẹn re na sabu lẹrhẹ ọwan kiki hwu jerẹ uhwu ro kpe eruedandan. Habaye, ọwan ina sabu vwo ifiẹrorhọ re ne nyerẹn bẹmẹdẹ uvuẹn akpọ ọkpokpọ ọrẹ ufuoma.—⁠Proverbs 1:24-31; 2:21, 22.

Habaye, Solomon ọrhọ ta: “Wu vwa sẹrerhumuji ẹguọlọ atamwu ọrhẹ urhomẹmro ẹta-a. Gba ye mwu owọre ọnọ; Ya aye rhẹ ọmudu ọnọ; Omarana, ne wu na mẹrẹn arodọmẹ ọrhẹ oniso obaro Osolobrugwẹ ọrhẹ ituakpọ.”—⁠Proverbs 3:3, 4.

Ẹmro na “ẹguọlọ esiri” o mevirhọ “ẹguọlọ atamwu,” o surhobọmwu evwẹnfuọn, obesurhe ọrhẹ atamwu. Ọwan i vwo omwemẹ ra na daji kẹrẹ i Jehova otoro oborẹ ọ phiare-e? Ọwan e dje ẹguọlọ esiri phia uvuẹn onyerẹnkugbe ọwan rhẹ imizu uvuẹn ukoko na? Ọwan a damoma ne ti kẹrẹ aye? Uvuẹn irueruo ọwan rhẹ aye kẹdẹkẹdẹ, ọwan a sẹrorẹ ‘urhi ẹguọlọ esiri uvuẹn ẹrẹmo ọwan’ tobọ te erhirhiẹ egbogbanhon?—⁠Proverbs 31:⁠26.

Fọkime ọye o vwo ẹguọlọ esiri, Jehova o ‘mwuegbe rọ nọ harhomu.’ (Psalm 86:⁠5) Orhianẹ ọwan ghwẹriẹ nẹ edandan ọwan jeghwai ruẹ izede ọwan phiọn, imwẹro ọ havwiẹ taghene “ọke oma ẹrhuọnrhuọn” ono nẹ obẹ i Jehova rhe. (Acts 3:19) O fo nẹ ọwan i hẹrokele Osolobrugwẹ ọwan nyoma a ha edandan awọrọ rhomu aye?—⁠Matthew 6:14, 15.

Jehova yẹ “Osolobrugwẹ urhomẹmro na,” ọ je guọlọ “urhomẹmro” miẹ era guọlẹ onyerẹnkugbe rhẹ ọye. (Psalm 31:⁠5) O ghini mwu ọwan ẹro taghene Jehova ono rhiẹ Ugbehian ọwan ọrhianẹ e nyerẹn aruẹ akpọ eva, nọyẹ re ruẹ jerẹ omamọ ohworho uvuẹn obaro imizu ukoko na, orhoru a vwa ha kaphen izede ọrọrọ jerẹ ‘ihworho re vwa ta urhomẹmro’ re tiẹ aruẹ ohworho aye havwọ nuẹ? (Psalm 26:⁠4) Ono rhiẹ emru ẹkpa erhe ru omaran, fọkime “ekwakwa ephian i banfirhọ jeghwai rhiefirhọ harẹn ikẹro” i Jehova!—⁠Hebrews 4:⁠13.

Ẹguọlọ esiri ọrhẹ urhomẹmro ẹta o fori ne ni aye ghanghanren jerẹ itama ‘ra gba rhẹ owọre,’ fọkime aye a sa ọwan erhumu ‘mẹrẹn arodọmẹ obaro Osolobrugwẹ ọrhẹ ituakpọ.’ Orhiẹ ọrẹ ọwan ine dje iruemru ọnana ọvo-o, ọrẹn o fori na ya aye ‘rhẹ ọmudu ọwan,’ jeghwai ru aye rhiẹ usuẹn irueruo ọwan.

Vwo Omamọ Ẹruẹhaso Kpahen i Jehova

Orodje ro vwo ẹghwanren na ọrhọ ta riobaro: “Hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu ọnọ, wu na hẹroso irherhe omobọ ọnọ-ọ. Uvuẹn izede ọnọ ephian karorhọ ye, ọye nẹ ono ru izede ọnọ phiọn.”—⁠Proverbs 3:5, 6.

Jehova o ghini mwuovwan ẹruẹhaso ọwan. Ro rhiẹ Ọmemama na, ‘o vwo omẹgbanhon omamọ’ jeghwai Esiri ‘omẹgbanhon.’ (Isaiah 40:26, 29) O vwo omẹgbanhon ọnọ sabu ru ọsoso oborẹ o mwuegbe yi. Fọkime odẹ ọnẹyen o mevirhọ “Ohworho rọ Lẹrhẹ Ekwakwa Phia,” nọ ji bọn uduefigbere ọwan kpahen omẹgbanhon ọnẹyen rọ nọ ha ive enẹyen te orugba! Ra mẹriẹn taghene ‘Osolobrugwẹ ọ sabu mọrenfia-an,’ ọrana no rurie rhẹ ohworho urhomẹmro. (Hebrews 6:18) Uruemru ọnẹyen rọ mai ghanren yẹ ẹguọlọ. (1 John 4:⁠8) ‘Ọsoso izede enẹyen e phiọnren, ọ jeghwai vwo atamwu uvuẹn irueruo enẹyen ephian.’ (Psalm 145:17) Orhianẹ ọwan i sabu hẹroso Osolobrugwẹ-ẹ, nẹ ọrọmo yẹ ọwan ina hẹroso? Itiọrurhomẹmro, na hẹrosuiẹ, o fori nẹ ọwan i “mẹriẹnvwrurhe taghene i Jehova omamọ ohworho,” nyoma a ha oborẹ ọwan i yonorin nẹ i Baibol na ruiruo uvuẹn akpenyerẹn ọwan ọrhẹ nyoma re roro kpahen orhorhomu ro nẹ erhumie sa.—⁠Psalm 34:⁠8.

Marhẹ ọwan ine ru sabu ‘karorhọ i Jehova uvuẹn izede ọwan ephian’? Ọbo ijoro na ọrhọ ya: “Mi ne ghini roro kpahen ọsoso ewian enọ, jeghwai roro kpahen irueruo enọ.” (Psalm 77:12) Rẹ Osolobrugwẹ orhiẹ ohworho ra vwa mẹrẹn na, re roro kpahen ewian igbevwunu enẹyen ọrhẹ oborẹ o lele ihworho enẹyen ruẹ kugbe, orhiẹ oborẹ ọghanranren na sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ ọye.

Ẹrhomo izede ọghoghanren ọrọrọ ra karorhọ i Jehova. Orodje David ọ nẹrhomo vwe i Jehova “kọke kọke.” (Psalm 86:⁠3) Ọke ephian yẹ i David ọ nẹrhomo uvuẹn ason, jerẹ ọke rọ ha uvuẹn ato. (Psalm 63:6, 7) Ọnyikọ Paul ọrhọ ta: “Rha nẹrhomo ọke ephian uvuẹn ẹhẹn na.” (Ephesians 6:18) Ọgbemwa yẹ ọwan a nẹrhomo? Ọwan a riamerhen ẹrhomo ọwan a nẹ vwe Osolobrugwẹ? Ọke rẹ ọwan i rha dẹrughwroghwu ebẹnbẹn, ọwan nẹrhomo vwe yi nọ sa ọwan erhumu? Ọwan a nẹrhomo vwe yi nọ yẹ ọwan ọkpọvi bọmọke ọwan e ki brorhiẹn eghoghanren? Ẹrhomo ọwan ri nẹ ọmudu rhe, ọ lẹrhẹ ọwan ti kẹrẹ i Jehova. Ọwan i ji vwo imwẹro taghene ọye ono rhon ẹrhomo ọwan jeghwai ‘ru izede ọwan phiọn.’

Emru ẹkpa ra na ‘hẹroso irherhe omobọ ọwan’ yanghene ihworho ri titiri uvuẹn akpọ na ukperẹ ana hẹroso i Jehova. Solomon ọrhọ ta: “Wu vwa ghwanren uvuẹn ikẹro enọ-ọ.” Habaye, ọrhọ ji ta: “Zofẹn i Jehova, ne wu kẹnoma rẹn oborẹ obiomurun. Ono rhiẹ usimi harẹn ugboma ọnọ, jeghwai ru isuaso enọ gbanhon.” (Proverbs 3:7, 8) Ofẹn re ne je ruẹ oborẹ ono tuẹ i Jehova oma, o suẹn ọsoso irueruọ, iroro ọrhẹ ẹhẹn ọwan. Aruẹ ofẹn ọrana ono mwu ọwan kẹnoma rẹn oborẹ obiomurun, ọ jeghwai sẹrorẹ ọwan uvuẹn ogame Osolobrugwẹ.

Ha Oborẹ Ọ Mai Rhomu Rẹn i Jehova

Izede ọrọrọ ọgo yẹ ọwan ina sabu ti kẹrẹ Osolobrugwẹ? Orodje na ọrhọ ta: “Họghọ rẹn i Jehova rhẹ ekwakwa eghoghanren enọ, rhẹ emamọ ukaro re wu vwori.” (Proverbs 3:⁠9) Na họghọ rẹn i Jehova o mevirhọ taghene ene vwo ọdamẹ okokodo kpahiẹn jeghwai jirie nyoma re ghwoghwo odẹ ọnẹyen ọrẹ afiede. Ekwakwa eghoghanren ọwan ina họghọ rẹn i Jehova yẹ ọke ọwan, irherhe ọwan, omẹgbanhon ọwan ọrhẹ ekwakwa ugboma rẹ ọwan i vwori. Aye ine vi rhiẹ emamọ ukaro, nọyẹ ekwakwa re vwori ri mai rhomu. O fo nẹ oborẹ ọwan a ha ekwakwa ugboma ọwan ruiruo o djephia taghene ọwan a ‘guọlọ uvie na vwẹre ọrhẹ ọvwata Osolobrugwẹ’?—⁠Matthew 6:⁠33.

(Proverbs 3:5-8) Hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu ọnọ, wu na hẹroso irherhe omobọ ọnọ-ọ. ⁶ Uvuẹn izede ọnọ ephian karorhọ ye, ọye nẹ ono ru izede ọnọ phiọn. ⁷ Wu vwa ghwanren uvuẹn ikẹro enọ-ọ. Zofẹn i Jehova, ne wu kẹnoma rẹn oborẹ obiomurun. ⁸ Ono rhiẹ usimi harẹn ugboma ọnọ, Jeghwai ru isuaso enọ gbanhon.

w00 1/⁠15 24

Vwo Omamọ Onyerẹnkugbe Rhẹ i Jehova

Vwo Omamọ Ẹruẹhaso Kpahen i Jehova

Orodje ro vwo ẹghwanren na ọrhọ ta riobaro: “Hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu ọnọ, wu na hẹroso irherhe omobọ ọnọ-ọ. Uvuẹn izede ọnọ ephian karorhọ ye, ọye nẹ ono ru izede ọnọ phiọn.”—⁠Proverbs 3:5, 6.

Ha Oborẹ Ọ Mai Rhomu Rẹn i Jehova

Ra Guọlọ Efe erẹ Ẹhẹn

(Proverbs 1:⁠7) Ofẹnzẹ i Jehova yẹ ọtonrhọ irherhe. Evwẹkpa ọvo ye vwo utuoma kpahen ẹghwanren ọrhẹ ọghwọghwu.

w06 9/⁠15 17 ¶1

Ẹhaphia Ri Nẹ Ọbe ọrẹ Proverbs

Ẹkpahenrhọ Harẹn Enọ ri nẹ i Baibol Rhe:

1:7; 9:10—⁠Izede ọgo yẹ ofẹnzẹ i Jehova orhiẹ “ọtonrhọ irherhe” ọrhẹ “ọtonrhọ ẹghwanren”? E vwo ofẹnzẹ i Jehova-a, a sabu vwo irherhe-e, fọkime ọye yẹ Ọmemama ekwakwa ephian ọrhẹ Ọro vwo Eyaya Efuanfon na. (Romans 1:20; 2 Timothy 3:16, 17) Ọye yẹ Esiri irherhe urhomẹmro ephian. Omarana, irherhe ọ tuanrhọ rhẹ obọdẹn ofẹnzẹ ọrẹ i Jehova. Ofẹnzẹ Osolobrugwẹ jẹ ọtonrhọ ẹghwanren fọkime a sabu vwo ẹghwanren orhianẹ e vwo irherhe-e. Habaye, ohworho rọ vwọ zofẹn i Jehova, ọ vwọ samọ ha irherhe ro vwori họghọ rẹn Ọmemama na-a.

it-2 180

Irherhe

Esiri Irherhe. Itiọrurhomẹmro, Jehova yẹ Esiri irherhe. Habaye, ọye yo vwo arhọ ọwan, arhọ oborẹ ọghanranren harẹn ohworho ro vwo irherhe. (Ps 36:9; Ac 17:25, 28) Osolobrugwẹ yọ ma ekwakwa ephian, omarana irherhe ituakpọ o sekpahen ọrẹ aye ine yono kpahen ewian Osolobrugwe. (Re 4:11; Ps 19:1, 2) Ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ yẹ a ya Ẹmro ọnẹyen, uvuien yẹ onyakpọ ọnọ sabu yono kpahen ọhọre ọrhẹ egbemwuo ọnẹyen. (2Ti 3:16, 17) Omarana, esiri irherhe ephian yẹ Jehova, ohworho rọ guọliẹ o fori nọ zofẹn Osolobrugwẹ neneyo o jo rho ru oborẹ ono biomu i Jehova evwan. Aruẹ ofẹn ọrana yẹ ọtonrhọ irherhe. (Pr 1:⁠7) Ofẹnzẹ Osolobrugwẹ ọ lẹrhẹ ohworho vwo irherhe rọ gbare, ọrẹn ihworho ri vwe rhe kpahen Osolobrugwẹ e kiki vwo iroro rọ sọre nẹ ekwakwa rẹ aye a mẹrẹn.

(Proverbs 6:1-5) Ọmọ mẹ, orhianẹ wu riẹ osalobọ rẹn ọreva, orhianẹ wu ve ive harẹn ọpha, ² Orhianẹ ufi o mwuruo fọkiẹ ive wu veri, yanghene fọkiẹ oborẹ ugbunuo ọ tare, ³ Gbe ru ọnana, ọmọ mẹ, ne wu simi oma, Fọkime wu se rhẹ abọ ọreva ne: Nyarhẹn ne wu homariotọre rẹ ọreva kpakpata. ⁴ Wu vwe jenẹ ukẹro ọnọ merhẹ-ẹn, Yanghene ugbẹnuo ọnọ rhurhu-u. ⁵ Simi oma jerẹ akamaghwẹ nẹ ufi orhuẹ na, jerẹ afen nẹ abọ oro mwu afen na.

w00 9/⁠15 25-26

Sẹrorẹ Odẹ Ọnọ

ỌHWORHARE ro sin oborẹ ana bọn eghwa irhorhomu lele o mwu odẹ harẹn omayen jerẹ ọwena ro sin oghwa. Ọmase uphuphẹn rọ vrẹn ọdamuni omamọ e rhe rie rhẹ ọmọ isukuru rọ dabu rhe ọbe. Ohworho ro vwo ruẹ emru owuorowu e rhe rie rhẹ ọvwiẹlẹ. Baibol na ọ karunumwu ọghanromẹ re ne vwo odẹ ọke rọ ta: “Omamọ odẹ ọghanren vrẹn efe buebun, omamọ uruemru ọ vrẹn idọlọ efuanfon ọrhẹ oro.”—⁠Proverbs 22:1, An American Translation.

Ọ ha ọke ọrhẹ ibiẹ irueruo ekokamu bọmọke ohworho o ki vwo omamọ odẹ. Ọrẹn ibiẹ irueruo ẹkpa owu ọvo, ọnọ sabu biomu odẹ ọrana. Jerẹ udje, irueruo ọfanrhiẹn owu, ọnọ sabu biomu omamọ odẹ. Uvuẹn Proverbs urhomu-ẹmro 6, Solomon ro rhiẹ Orodje Israel ọke ahwanren ọ ha orhetio kpahen iruemru ọrhẹ irueruo ri na sabu biomu odẹ ọwan jeghwai ghwọghọ onyerẹnkugbe ọwan vwori rhẹ i Jehova Osolobrugwẹ. Usuẹn enana yẹ ive re vwe roro te, uruemru ọvwiẹlẹ, efian ẹmọrọn, ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn, nọyẹ ekwakwa i Jehova o ghini vwo utuoma kpahen. Na nyalele ọkpọvi ọnana ọnọ sa ọwan erhumu sẹrorẹ omamọ odẹ ọwan.

Tiomanu Orharhere Ive Ẹkpa

Proverbs urhomu-ẹmro 6 nọ tonrhọ rhẹ ẹmro enana: “Ọmọ mẹ, orhianẹ wu riẹ osalobọ rẹn ọreva, orhianẹ wu ve ive harẹn ọpha, orhianẹ ufi o mwuruo fọkiẹ ive wu veri, yanghene fọkiẹ oborẹ ugbunuo ọ tare, gbe ru ọnana, ọmọ mẹ, ne wu simi oma, fọkime wu se rhẹ abọ ọreva ne: Nyarhẹn ne wu homariotọre rẹ ọreva kpakpata.”—⁠Proverbs 6:1-3.

Proverbs ọnana o tiobọnu urhebro kpahen uruemru re vwobọrhẹ eyẹsuọ rhẹ awọrọ, maido epha. O fori nẹ Emọ Israel ‘ha userhumu rẹn omizu aye ro rhiẹ ovwiegbere rẹ igho o kanranren.’ (Leviticus 25:35-38) Ọrẹn Emọ Israel ezẹko ri vwo oruru rẹ aye na sueyi, ni fioma aye rhẹ eyẹsuọ jeghwai momo igho, nyoma aye a riẹriẹ awọrọ nẹ aye riẹ ‘osalobọ’ harẹn aye, ọnana nọ lẹrherẹ eri riẹ osalobọ na se rhẹ ufi osa ẹriọ. Aruẹ erhirhiẹ ọnana ọnọ ji sabu phia inyenana. Jerẹ udje, ukoko re momo igho ina sabu guọlọ ọrẹ ono mevi fiobọrhẹ ọbe bọmọke aye e ki kwe momo ohworho igho. Ono rhiẹ emru ẹkpa re ne fiobọrhẹ aruẹ irueruo ọrana harẹn awọrọ! Fọkime ọnọ sabu fi ọwan rhẹ osẹriọ, jeghwai biomu odẹ ọwan harẹn ibanki ọrhẹ ihworho re momo igho.

Orhianẹ ọwan i mẹrẹn oma ọwan uvuẹn erhirhiẹ ọwan i rorori taghene ọgbare ọke ukaro, ọrẹn ọke ra dabu nieso orho serhọ vwo? Urhebro rọ havwiẹ ọyẹ ene fi omẹkpare rhẹ okokọ “ne wu homariotọre rẹ ọreva,” nọyẹ ra rẹ ye ọke ephian. Ọwan ine vi damoma ne ru oborẹ o fori na sabu ru ekwakwa serhọ. Ọbe owu nọ tare: “Wu vwa nyaji emru owuorowu vwo bọmọke wu ne vwo ekwerhọ rhẹ ọvwreghren ọnọ jeghwai ru ekwakwa serhọ-ọ, neneyo oghalẹ o jo rho rhirhiẹ uvwre are.” O fo ne kpọke ọnana-a, fọkime orodje na ọrhọ ta: “Wu vwe jenẹ ukẹro ọnọ merhẹ-ẹn, yanghene ugbẹnuo ọnọ rhurhu-u. Simi oma jerẹ akamaghwẹ nẹ ufi orhuẹ na, jerẹ afen nẹ abọ oro mwu afen na.” (Proverbs 6:4, 5) Orhomurun omamọ re ne tiẹ oma nẹ ive ẹkpa ukperẹ ene se rhẹ ufi ọrana.

Rhiẹ Ọgbowian Jerẹ Urhirhi

Solomon no tiobọnu urhebro ọnana, “Bru urhirhi na nya, ọvwiẹlẹ na, yono kpahen izede yi ne wu vwo ẹghwanren.” Ẹghwanrẹn ọgo yẹ ọwan ina sabu yono nẹ izede urhirhi na? Orodje na ọrhọ kpahenrhọ ye: “Dedevwo o vwo olotu-u, yanghene ọrẹ o suie-en, o mwuegbe emaren ọnẹyen ọke uvo; o kokọ emaren ọnẹyen uvuẹn ọke orhọ.”—⁠Proverbs 6:6-8.

Irhirhi a wian kugbe, aye a jeghwai hobọtua omoma aye. Ọrẹ iroro, aye koko emaren hẹrhẹ obaro na. Aye vwo ‘olotu yanghene ọrẹ o sun’ aye-e. Dedevwo aye vwo orodje ọmase, ọrẹn owian yen ọrẹ ọnọ rọghọ iyẹn jeghwai rhiẹ izu rẹn ẹko irhirhi na. O vwo jurhi-i. Dedevwo aye e vwo ohworho ro sun aye yanghene ọrẹ ọkpọ owian aye viẹ-ẹ, irhirhi na a gbomarhẹ owian.

Jerẹ urhirhi na, o fo ne ọwan i rhiẹ egbowian? Sẹ e vwo oniruo yanghene e vwo-o, ra wian gbanhan jeghwai ruẹ riaro uvuẹn owian ọwan orhomurun harẹn ọwan. Sẹ obẹ isukuru, ekete ọwan a wian ọrhẹ ọke re vwobọrhẹ ogame Osolobrugwẹ, o fori nẹ ọwan i vi ru ekete omẹgbanhon ọwan oteri. Jerẹ oborẹ irhirhi a mẹrẹn erere nẹ owian ọgbogbanhon aye, omaran Osolobrugwẹ ọ ji guọlọ taghene ọwan i mẹrẹn ‘orhorhomu nẹ ọsoso ewian egbogbanhon ọwan.’ (Ecclesiastes 3:13, 22; 5:18) Ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron ọrhẹ evwẹnvuọn ọyẹ erere ra mẹrẹn nẹ owian ọgbogbanhon.—⁠Ecclesiastes 5:⁠12.

Ra ha enọ re roro ruiruo, Solomon nọ damoma rọ nọ lẹrhẹ ọvwiẹlẹ na mẹrẹn ovwiẹlẹmiẹ: “Marhẹ ono jiri te, wu na rha merhẹn, ọvwiẹlẹ na? Ọkiọgo wu na vẹnrẹn nẹ omerhẹn?” Orodje na no fioma ye rhẹ erhirhiẹ ọvwiẹlẹ na nọ tare: “Ibiẹ omerhẹn krẹn, ibiẹ ẹguọn, ibiẹ obọ ra na gbaloma ọrẹ omeromo, ogbere nẹ ono bru owẹwẹ rhe jerẹ ọrọ rẹ emaren ria, ọbẹmẹ jerẹ oro suhi.” (Proverbs 6:9-11) Ọke rẹ ọvwiẹlẹ ọ merhẹn, ogbere no bruie sa jerẹ ere surhi, ọkanromẹ jerẹ era rẹ emaren ria. Ikebi ọvwiẹlẹ no kiki vwo odin ọrhẹ ẹgon. (Proverbs 24:30, 31) Eyi ro vwori no se phẹphẹrẹ. Marhẹ ono jiri te rẹ ọro vwo iruo ọnọ ha ọke rẹn ọvwiẹlẹ? Marhẹ ọmọ isukuru ro vwo yono ẹbẹ enẹyen ono ru vrẹn ọdamuni?

Rha Ta Urhomẹmro

Rọ ta kpahen uruemru ọrọrọ rọ sabu biomu omamọ odẹ ohworho o vwori uvuẹn ekete ro rhirhiẹ ọrhẹ ọrẹ o vwori rhẹ Osolobrugwẹ, Solomon ọrhọ ta: “Orharhere ohworho na, ohworho ro ruẹ ọdandan, rọ tẹmro efian, jeghwai nya brẹro, rọ ha oghwẹ tẹmro, jeghwai ha irhianbọ tẹmro. Oborẹ obiomurun yọ ha ọmudu ọnẹyen. O roro kpahen oborẹ ono ru ruẹ ọdandan ọke ephian. Ọke ephian yo gbozighi.”—⁠Proverbs 6:12-14.

Ọnana ọ ghwai dje kpahen ohworho rọ phiẹ awọrọ rhọ. Ọ mọrefian ọ damoma ro no ti urhomẹmro na nu. Izede ọgo? Ghwai rhẹ nyoma “ẹmro efian” ọvo-o, ọrẹn nyoma rọ ha ugboma ruiruo. Ọgba irherhe owu ọrhọ ta: “Abọ ọrhẹ aghwẹ, uvwele, tobọ te oborẹ ughwaro na ọ havwọ lele, usuẹn ena ra mọrefian; e rhurhu urhomẹmro na rhẹ uvuẹn ọmudu na, ọdandan ọrhẹ ẹhẹn ọyanghan nọ yọ homaphia.” Orharhare ohworho ọrana o roro kpahen obore ono ru ruẹ ọdandan jeghwai suẹ ọyanghan ọke ephian. Marhẹ ekwakwa ine rhirhiẹ hariẹn?

OCTOBER 10-16

EFE RI NẸ ẸMRO OSOLOBRUGWẸ RHE | PROVERBS 7-11

“Wu Vwe Jenẹ Ọmudu Ọnọ Phiọ Rhọ-ọ”

(Proverbs 7:6-12) Nẹ uvuẹn ivakpo oghwa mẹ, Nyoma ophiọ rọ ha ivakpo na, ni mi ni otafe na, ⁷ Ni mi mẹrẹn eri vwe vwo ọhọ na, ni mi mẹrẹnvwrurhe usuẹn iphuphẹn na ibidama owu ro vwo vwo iroro. ⁸ Nọ nya uvuẹn udumu rọ kẹrẹ oghwa ọmase na, nọ ha kpahen izede ro riẹ oghwa ọmase na ⁹ Ọke ọ ghwai se obọ, uvuẹn owuọnwuọn, ọke ason ọrhẹ okuku ọ ghwai sa obọ. ¹⁰ Ni mi mẹrẹn ọmase rọ nya bruie, Ọ sosẹmẹ jerẹ igberadja, ọmudu ọnẹyen ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ. ¹¹ Ọ vwọ zofa-a, o ji vwo uruemru ẹkparehaso. O vwo rhirhiẹ oghwa dẹ-ẹ. ¹² Oghwẹ ye ọ ha otafe, orhoru no riẹ ekete afiede, ekete ro riẹ okokọ Yo meviẹ.

w00 11/⁠15 29-30

“Sẹrorẹ Ekama Mẹ Neneyo wu Rhe Nyerẹn”

“Gba aye [ekama mẹ] mwuẹ irhianbọ enọ” Solomon ọrhọ ji ta: “Ya aye rhẹ ọmudu ọnọ.” (Proverbs 7:⁠3) Jerẹ oborẹ irhianbọ na i ha obaro ọwan nẹ aye rhe ru oborẹ ọwan i guọlọre, omaran iyono ọwan i yonorin nẹ i Baibol na rhe, a karorhọ ọwan ọke ephian jeghwai kpọ ọwan viẹ ọrẹ i kemru kemru re ruẹ. Ọwan i ya aye rhẹ ọmudu ọwan, nẹ aye rhiẹ usuẹn akpenyerẹn ọwan.

Rọ ta kpahen ọghanromẹ ẹghwanren ọrhẹ oniso, orodje na ọrhọ ya: “Ta rẹn ẹghwanren: ‘Wẹwẹ omizu mẹ jeghwai se oniso ‘ugbehian omobọ mẹ.’” (Proverbs 7:⁠4) Ẹghwanren omẹgbanhon ra na ha irherhe Osolobrugwẹ ruiruo izede ro serhọ. Ọwan i vwo ẹguọlọ kaphen ẹghwanren jerẹ omizu ọwan. Me yẹ oniso? Ọnana omẹgbahon re ne ni ẹmro so jeghwai vwo ọhọ ye nyoma a mẹrẹn oborẹ ẹmro e kokamo i surhobọmwu ọsoso ẹmro na. Oniso ono vi ti kẹrẹ ọwan jerẹ ugbehian rọ kpẹnkpẹnren.

Mesoriẹ ọwan ina nyalele uyono i Baibol jeghwai vwo onyerẹnkugbe rhẹ ẹghwanren ọrhẹ oniso? Neneyo na sabu “kẹnoma rẹn ọmase igberadja na, jeghwai kẹnoma rẹn ọmase rọ tẹmro oriẹriẹme.” (Proverbs 7:⁠5) Itiọrurhomẹmro, re ruẹ ọnana ọnọ sẹrorẹ ọwan nẹ irueruo oriẹriẹme ọrhẹ izede ohworho ọfanrhiẹn.

Ibidama Na Ọ Mẹrẹn ‘Ọmase Rẹ Ọmudu Ọnẹyen Ọ vuọnren Rhẹ Ọphiẹrhọ’

Orodje Israel nọ ta kpahen erhirhiẹ rọ yọ mẹrẹnren na: “Nẹ uvuẹn i vakpo oghwa mẹ, Nyoma ophiọ rọ ha ivakpo na, ni mi ni otafe na, Ni mi mẹrẹn eri vwe vwo ọhọ na, ni mi mẹrẹnvwrurhe usuẹn iphuphẹn na ibidama owu ro vwo vwo iroro. Nọ nya uvuẹn udumu rọ kẹrẹ oghwa ọmase na, nọ ha kpahen izede ro riẹ oghwa ọmase na Ọke ọ ghwai se obọ, uvuẹn owuọnwuọn, ọke ason ọrhẹ okuku ọ ghwai sa obọ.”—⁠Proverbs 7:6-9.

Ivakpo rẹ Solomon o ni otafe na o vwo ophiọ, okezẹko orhan okekeri ro vwo oborẹ ajarare rhẹ uvuien. Ọke rẹ ọren na o se, okuku nọ homaphia uvuẹn udumu na. Ọye nọ mẹrẹn idama owu ro vwo vwo iroro. Je vwo oniso, yanghene je vwo iroro, ọyẹ ohworho ro vwo vwo ọhọ. Ọkezẹko, ọye o rhe aruẹ ekete rọ rua na ọrhẹ oborẹ ọnọ sabu phia riẹn. Ibidama na nọ nya riẹ “okokọ ye,” izede ro suẹn riẹ oghwa ọnẹyen. Ọye ọrọmo? Mẹ yọ guọlọ ruẹ?

Orodje na ọrhọ ji ta: “Nughe! Ni mi mẹrẹn ọmase rọ nya bruie, ọ sosẹme jerẹ igberadja, ọmudu ọnẹyen ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ. Ọ vwọ zofa-a, o ji vwo uruemru ẹkparehaso. O vwo rhirhiẹ oghwa dẹ-ẹ. Oghwẹ ye ọ ha otafe, orhoru no riẹ ekete afiede, ekete ro riẹ okokọ yo meviẹ.”—⁠Proverbs 7:10-12.

Oborẹ ọmase na ọ sosẹme lele o dje kpahen aruẹ ohworho rọ havwọ. (Genesis 38:14, 15) Ọ sosẹme jerẹ igberadja. Habaye, ọmudu ọnẹyen ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ, nọyẹ ọmudu rọ “mọrefian,” ro vwo irueruo “ọphiẹrhọ.” (An American Translation; New International Version) Ọ vwọ zofa-a, jeghwai ọludu, ọgba ẹmro ẹta, o ji vwo omwemẹ ro no ru oborẹ ọ ha ọmudu ọnẹyen, o vwo iruemru jodojodo. Ukperẹ ono siyẹ oghwa, ekete afiede yẹ ọye ọ mai nya, nọ nya okokọ udumu na guọlọ ohworho ro no se rhe ufie. Ọye ọ hẹrhẹ ohworho jerẹ ibidama na.

‘Oriẹriẹme Buebun’

Ibidama owu nọ nya mẹrẹn ọmase igberadja ro vwo ọmudu ọphiẹrhọ. Ọnana nọ lẹrhẹ Solomon dabu kpọ oma vi! Ọrhọ ta: “Nọ gbaleriẹ jeghwai fiọnfiọn ugbunie. Rhẹ ukẹro ro vwo vwo ofa nọ ta riẹn: ‘Mi ye ze izobo. Inyenana mi kwosa ive mi veri ne. Ọyẹ ọsoriẹ mia rhe mọ mẹruọn, rhe mọ guọluọ, neneyo mi sabu mẹruọn.’”—⁠Proverbs 7:13-15.

Ẹmro ọmase ọnana erẹ oriẹriẹme. Rhẹ ughwaro ro vwo vwo ofa, nọ tẹmro rhẹ uduefigbere. Kemru kemru rọ ta ọ dabu rorie nọ sabu ha ye riẹriẹ ibidama na. Nyoma rọ ta taghene ọye yo ze izobo ẹdẹ ọrana jeghwai kwosa ive ro veri, nọ ha ye ta taghene ọye ohworho ọvwata, ohworho rọ ga Osolobrugwẹ. Ekwakwa ra ha ze izobo obẹ i Jerusalem yẹ, uhwen aranmo, iflawa, ọfugbo ọrhẹ enyo. (Leviticus 19:5, 6; 22:21; Numbers 15:8-10) Ra mẹriẹn taghene ohworho ro ze izobo na ọnọ sabu kpare ezẹko rie jeghwai yẹ ekrun ọnẹyen, ọmase na nọ ha ye ta rẹn ibidama na taghene o vwo emaren buebun rọ nọ re ọrhẹ inyo rọ nọ da obẹ oghwa ye. Oborẹ ọ ha ye ta yẹ: Ibidama na ọnọ riakpọ obẹ oghwa ye. Ọmase na o nẹ oghwa rhe mọ guọlọ ukperhumu ọye. O vwo ohworho rọ nọ sabu kwerhọ aruẹ ikun ọrana-a. Ohworho owu ro yono kpahen i Baibol ọrhọ ta: “Urhomẹmro taghene ọ rhe mọ guọlọ ohworho, ọrẹn ibidama na yọ ghini guọlọ rhe? Ẹkpa ọvo jerẹ ọnana yo no kwerhọ ẹmro ọmase.”

Ọke rọ dabu ruẹ omayen rhomu nyoma osẹme ọnẹyen, ẹmro oriẹriẹme, nyoma rọ gbaliẹ ọrhẹ nyoma rọ fiọnfiọn ugbunie, ọmase na nọ ha omẹgbanhon re sọrhen ruiruo. Ọrhọ ta: “Mi ha omamọ ewun kpa ekpa mẹ, rhẹ ewẹn irhorhomu ri nẹ Egypt rhe. Mi se myrrh, ichani ọrhẹ cinnamon rhẹ ekpa mẹ.” (Proverbs 7:16, 17) Ọ dabu kpa ekpa ye rhorhomu rhẹ omamọ ewun irhorhomu ri nẹ Egypt rhe, nọ ji dabu se ichani irhorhomu rhẹ ekpa na.

Ọrhọ ji ta: “Mọ, jenẹ ọwan da ọrẹ ẹguọlọ ye te urhiọke, jenẹ ọwan bẹlẹ ẹmro ẹguọlọ rhẹ oma.” Use ọnana ghwai rhẹ ọrẹ ihworho awanva ina riẹ emaren kugbe ọvo-o. Ọnana use aye ine gbọfanrhiẹn. Harẹn ibidama na, use ọnana ọ merhenriẹn oma! Nọ ji riẹriẹ ye rhọ, rọ ji ta: “Esa mẹ ọ ha oghwa-a; o nẹ oghwa riẹ ekete oseseri. Ọ kparẹ ẹkpa igho lele oma. Ono te ubiamo owu nọ ki rhe.” (Proverbs 7:18-20) Ọmase na ọ yẹ riẹ imwẹro taghene emru owuorowu ọ phia-a, fọkime esa ye o nẹ oghwa ya sueyi ekete oseseri. O ghini vwo ona rọ riẹriẹ iphuphẹn! “Ọ phiẹ riẹ rhọ rhẹ ẹmro oriẹriẹme buebun. Nyoma ẹmro ọphiẹrho ọrẹ ugbunie yọ ha riẹriẹ ye.” (Proverbs 7:21) Ohworho ro vwo aruẹ uruemru i Joseph yọ nọ sabu tiẹn use ọnana! (Genesis 39:9, 12) Idama ọnana ọnọ sabu ru te omaran?

(Proverbs 7:13-23) Nọ gbaleriẹ jeghwai fiọnfiọn ugbunie. Rhẹ ukẹro ro vwo vwo ofa nọ ta riẹn: ¹⁴ “Mi ye ze izobo. Inyenana mi kwosa ive mi veri ne. ¹⁵ Ọyẹ ọsoriẹ mia rhe mọ mẹruọn, rhe mọ guọluọ, neneyo mi sabu mẹruọn! ¹⁶ Mi ha omamọ ewun kpa ekpa mẹ, rhẹ ewẹn irhorhomu ri nẹ Egypt rhe. ¹⁷ Mi se myrrh, ichani ọrhẹ cinnamon rhẹ ekpa mẹ. ¹⁸ Mọ, jenẹ ọwan da ọrẹ ẹguọlọ ye te urhiọke, jenẹ ọwan bẹlẹ ẹmro ẹguọlọ rhẹ oma, ¹⁹ Esa mẹ ọ ha oghwa-a; o nẹ oghwa riẹ ekete oseseri. ²⁰ Ọ kparẹ ẹkpa igho lele oma, Ono te ubiamo owu nọ ki rhe.” ²¹ Ọ phiẹ riẹ rhọ rhẹ ẹmro oriẹriẹme buebun. Nyoma ẹmro ọphiẹrho ọrẹ ugbunie yọ ha riẹriẹ ye. ²² Ogege nọ nyalelie, jerẹ erhuẹn ra guọlọ ye kpe, jerẹ ẹkpa ra guọlọ ya ha oja re, ²³ bọmọke ubigẹn o ki dumu evwan yen; jerẹ afen rọ yọ ruẹ ufi, o rhe taghene ọnọ ha arhọ ye-e.

w00 11/⁠15 30-31

“Sẹrorẹ Ekama Mẹ Neneyo wu Rhe Nyerẹn”

Orodje na ọrhọ ji ta: “Nughe! Ni mi mẹrẹn ọmase rọ nya bruie, Ọ sosẹme jerẹ igberadja, ọmudu ọnẹyen ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ. Ọ vwọ zofa-a, o ji vwo uruemru ẹkparehaso. O vwo rhirhiẹ oghwa dẹ-ẹ. Oghwẹ ye ọ ha otafe, orhoru no riẹ ekete afiede, ekete ro riẹ okokọ yo meviẹ.”—⁠Proverbs 7:10-12.

Oborẹ ọmase na ọ sosẹme lele o dje kpahen aruẹ ohworho rọ havwọ. (Genesis 38:14, 15) Ọ sosẹme jerẹ igberadja. Habaye, ọmudu ọnẹyen ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ, nọyẹ ọmudu rọ “mọrefian,” ro vwo irueruo “ọphiẹrhọ.” (An American Translation; New International Version) Ọ vwọ zofa-a, jeghwai ọludu, ọgba ẹmro ẹta, o ji vwo omwemẹ ro no ru oborẹ ọ ha ọmudu ọnẹyen, o vwo iruemru jodojodo. Ukperẹ ono siyẹ oghwa, ekete afiede yẹ ọye ọ mai nya. Nọ nya okokọ udumu na guọlọ ohworho ro no se rhe ufie. Ọye ọ hẹrhẹ ohworho jerẹ ibidama na.

‘Oriẹriẹme Buebun’

Ibidama owu nọ nya mẹrẹn ọmase igberadja ro vwo ọmudu ọphiẹrhọ. Ọnana nọ lẹrhẹ Solomon dabu kpọ oma vi! Ọrhọ ta: “Nọ gbaleriẹ jeghwai fiọnfiọn ugbunie. Rhẹ ukẹro ro vwo vwo ofa nọ ta riẹn: ‘Mi ye ze izobo. Inyenana mi kwosa ive mi veri ne. Ọyẹ ọsoriẹ mia rhe mọ mẹruọn, rhe mọ guọluọ, neneyo mi sabu mẹruọn.’”—⁠Proverbs 7:13-15.

‘Jerẹ Erhuẹn ra Guọlọ ye Kpe’

Solomon nọ tare: “Ogege nọ nyalelie, jerẹ erhuẹn ra guọlọ ye kpe, jerẹ ẹkpa ra guọlọ ya ha oja re, bọmọke ubigẹn o ki dumu evwan yen; jerẹ afen rọ yọ ruẹ ufi, o rhe taghene ọnọ ha arhọ ye-e.” —⁠Proverbs 7:22, 23.

Ibidama na ọ sabu tiẹn use na-a. Nọ nyalele ọmase na ‘jerẹ erhuẹn ra guọlọ ye kpe.’ Jerẹ oborẹ ohworho ọ vwọ sabu vabọ ojẹriọ ọnẹyen, omaran a riẹriẹ ibidama na ru ọdandan. Bọmọke “ubigẹn o ki dumu evwan yen,” ọ mẹrẹn imwofẹn rọ havwiẹ-ẹ, nọyẹ, bọmọke ọ ki mẹrẹn ẹkuọn rọ nọ sabu lele fi uhwu ọnẹyen. Uhwu na ọnọ sabu rhiẹ ọrẹ erhiẹromẹrẹn fọkime o fioma rhẹ irueruo ọfanrhiẹn rọ sabu suẹ emiamo ro no kpe yi. Ẹkuọn na ọnọ sabu ghwọghọ onyerẹnkugbe ro vwori rhẹ i Jehova, ‘rọ nọ ha arhọ ye.’ Ọnana ọ hobọte ọsoso omayen ọrhẹ arhọ ye, ọ jeghwai ru ọdandan ọghwaghwa ha suẹ Osolobrugwẹ. Omarana, nọ zẹ ruẹ uhwu jerẹ afen rọ zẹ ruẹ ufi!

“Wu Vwe Beghe Ruẹ Izede Enẹye-en”

Fọkiẹ oborẹ o yonorin nẹ oborẹ ọ mẹrẹnren, orodje ro vwo ẹghwanren na nọ tare: “Vwana, O emọ mẹ, are kerhọ mẹ jeghwai kpọ oma vi harẹn ẹmro re nẹ ugbunu mẹ sa. Are vwe jenẹ ọmudu are sun are ruẹ izede enẹye-en. Are vwe beghe ruẹ izede enẹye-en. Fọkime ọ ghwọghọ ihworho buebun ne, ihworho o kpe ne a sabu kele aye-e. Oghwa ye yẹ Usin; O suẹn riẹ ibuvun uhwu.” —⁠Proverbs 7:24-27.

Itiọrurhomẹmro, urhebro rẹ Solomon ọ haphia yẹ, ana kẹnoma rẹn irueruo izede uhwu ọrẹ ohworho ọfanrhiẹn neneyo “wu nyerẹn.” (Proverbs 7:⁠2) Marhẹ ọkpọvi ọnana o rhomu te ọke ọwan na! Itiọrurhomẹmro, o fori na kẹnoma rẹn ekete ihworho ra riẹriẹ ihworho ruẹ oborẹ obiomurun i havwọ. Mesoriẹ ọwan ine fiomarhotọre rẹn ifi aye nyoma e riẹ aruẹ ekete erana? Mesoriẹ ọwan ine rhiẹ ihworho ‘ri vwe vwo iroro’ nyoma ene beghe ruẹ izede “ọpha”?

“Ọmase igberadja” rẹ orodje na ọ mẹrẹnren, ọriẹriẹ ibidama na rhẹ use rẹ aye ena “bẹlẹ ẹmro ẹguọlọ rhẹ oma.” Iphuphen buebun maido egbọtọ, e ji se rhẹ aruẹ ufi ọnana? Ọrẹn gbe rorie: Ohworho ọ guọlọ leluo ruẹ irueruo ọfanrhiẹn, ọrana obọdẹn ẹguọlọ gbinẹ ojemẹ omobọ? Mesoriẹ ọhworhare ro vwo ẹguọlọ kaphen ọmase ono fi ọhiẹn rhẹ ọmase na oma, no ru oborẹ i Baibol na ọrhẹ oborẹ ẹhẹn obrorhiẹn ọnẹyen ọ teren? Solomon ọrhọ ta: “Wu vwe jenẹ ọmudu ọnọ phiọrhọ-ọ” ruẹ aruẹ izede erana-a.

Ẹmro ohworho oriẹriẹme ọ vuọn rhẹ ọphiẹrhọ, ọ ji dabu roro kpahiẹn. Ra ha ẹghwanren ọrhẹ oniso ruiruo ọnọ sa ọwan erhumu mẹrẹn ena aye. Rẹ ọwan a karorhọ urhi i Jehova ono ji simi ọwan. Omarana, jenẹ ọwan i rha damoma na ‘sẹrorẹ ekama Osolobrugwẹ nẹ ọwan i rhe nyerẹn,’ tobọ te bẹmẹdẹ.—⁠1 John 2:⁠17.

(Proverbs 7:4, 5) Ta rẹn ẹghwanren: “Wẹwẹ omizu mẹ” jeghwai se oniso “ugbehian omobọ mẹ,” ⁵ Ne wu sabu kẹnoma rẹn ọmase igberadja na, jeghwai kẹnoma rẹn ọmase igberadja rọ tẹmro oriẹriẹme.

(Proverbs 7:24-27) Vwana, Emọ mẹ, are kerhọ mẹ; Jeghwai kpọ oma vi harẹn ẹmro re nẹ ugbunu mẹ sa. ²⁵ Are vwe jenẹ ọmudu are sun are ruẹ izede enẹye-en. Are vwe beghe ruẹ izede enẹyen. ²⁶ Fọkime ọ ghwọghọ ihworho buebun ne, ihworho o kpe ne a sabu kele aye-e. ²⁷ Oghwa ye yẹ usin; O suẹn riẹ ibuvun uhwu.

w00 11/⁠15 29

“Sẹrorẹ Ekama Mẹ Neneyo wu Rhe Nyerẹn”

Ibidama Na Ọ Mẹrẹn ‘Ọmase Rẹ Omudu Ọnẹyen Ọ vuọnren Rhẹ Ọphiẹrhọ’

Orodje Israel nọ ta kpahen erhirhiẹ rọ yọ mẹrẹnren na: “Nẹ uvuẹn ivakpo oghwa mẹ, Nyoma ophiọ rọ ha ivakpo na, ni mi ni otafe na, Ni mi mẹrẹn eri vwe vwo ọhọ na, ni mi mẹrẹnvwrurhe usuẹn iphuphẹn na ibidama owu ro vwo vwo iroro. Nọ nya uvuẹn udumu rọ kẹrẹ oghwa ọmase na, nọ ha kpahen izede ro riẹ oghwa ọmase na Ọke ọ ghwai se obọ, uvuẹn owuọnwuọn, ọke ason ọrhẹ okuku ọ ghwai sa obọ.”—⁠Proverbs 7:6-9.

w00 11/⁠15 31

“Sẹrorẹ Ekama Mẹ Neneyo wu Rhe Nyerẹn”

‘Jerẹ Erhuẹn ra Guọlọ ye Kpe’

“Wu Vwe Beghe Ruẹ Izede Enẹye-en”

Ra Guọlọ Efe erẹ Ẹhẹn

(Proverbs 9:7-9) Ohworho rọ kpọ ọrọ ha ihworho djechẹ viẹ ọ guọlọ ophọphọme, kohworho kohworho rọ ghwọghwu ọvwọkon ọnọ mẹrẹn ẹkuọn. ⁸ Wu vwa ghwọghwu ọrọ ha ihworho djechẹ-ẹ, yanghene ono vwo utuoma kpahuọn. Ghwọghwu ohworho ro vwo ẹghwanren ọye nẹ ono vwo ẹguọlọ kpahuọn. ⁹ Ghalẹ rhẹ ọvwẹghwanren, ọye nẹ ono vwo ẹghwanren rhọ. Yono ohworho ọvwata, ọye nẹ ọnọ haba uyono yi.

w01 5/⁠15 29-30

‘Nyoma Ẹghwanren Ẹdẹ Ọwan Ine Bunrhọ’

Ilele Kristi ina vi homariotọre ha ọghwoghwu ẹghwanren. Maido ọnana o sekpahen iphuphẹn ọrhẹ ihworho ra ghwai yono kpahen i Jehova obọ. Fọkime aye a jeghwai rhe izede Osolobrugwẹ pha-an, ọmudu aye ọnọ sabu ‘phiẹ aye rhọ.’ Ghwai rhẹ ọsoso irueruo aye yo biomuru-un, ọrẹn ọ ha ọke ọrhẹ omẹdamu aye ine ru ọmudu aye lele oborẹ i Jehova Osolobrugwẹ ọ guọlọre. Na sabu ruẹ ọnana, no fori ne ruẹ iroro, oruru, ojemẹ, ọrhẹ ẹkẹ ọwan lele oborẹ Osolobrugwẹ o kwerho. Orhiẹ oborẹ ọghanranren rẹ aye ine ‘vwo oruru kpahen ẹmro na.’—⁠1 Peter 2:⁠2.

Itiọrurhomẹmro, o fo nẹ ọwan i do vrẹn “iyono erukaro na”? O ghini fo nẹ ọwan i vwo oruru kpahen “ekwakwa ikokodo erẹ Osolobrugwẹ,” jeghwai mẹrẹn evwẹnvuọn nẹ obọdẹn emaren rẹ ihworho ri te edje a ria. (Hebrews 5:12–6:1; 1 Corinthians 2:10) “Ọvrẹn ra hẹrosua ro ji vwo ẹghwanren na,” rẹ Jesu Kristi ọ hẹrote, ọ dabu yẹ ọwan ephian uyono ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ sa. (Matthew 24:45-47) Jenẹ ọwan i rha riẹ emaren uvuẹn emẹdjẹ ẹghwanren nyoma ra dabu yono Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhẹ ẹbe ukoko na, rẹ ọvrẹn ra hẹrosua na ọ haphia.

“Wu vwa Ghwọghwu Ọrọ ha ihworho Djechẹ-ẹ”

Iyono ẹghwanren o ji surhobọmwu ọkpọvi ọrhẹ ọghwọghwu. Rhẹ ihworho ephian yi vwo ọdaremẹro kpahen oghọn ẹghwanren ọnana-a. Omarana, e fuen ọghọn ọrukaro ọrẹ ọbe Proverbs orho vwo orhetio ọnana: “Ohworho rọ kpọ ọrọ ha ihworho djechẹ viẹ ọ guọlọ ophọphọme, kohworho kohworho rọ ghwọghwu ọvwọkon ọnọ mẹrẹn ẹkuọn. Wu vwa ghwọghwu ọrọ ha ihworho djechẹ-ẹ, yanghene ono vwo utuoma kpahuọn.”—⁠Proverbs 9:7, 8a.

Ohworho rọ ha awọrọ djechẹ o vwo utuoma jeghwai biomu evwan rẹn ohworho rọ guọlọ ha userhumu riẹn ruẹ izede ọnẹyen phiọn. Ọvwọkon o vwo dje ọdaremẹro phia kpahen ọghwọghwu ra yẹ riẹ-ẹ. Marhẹ orhiẹ emru ẹkpa te, ra na ha omamọ Ẹmro Urhomẹmro Osolobrugwẹ yono ohworho ro vwo utuoma kpahen urhomẹmro na yanghene ọrọ guọlọ ha ye djechẹ! Ọke rẹ ọnyikọ Paul o ghwoghwo obẹ Antioch, ọyẹ nọ mẹrẹn ẹko i Jew ezẹko ri vwe vwo ẹguọlọ kpahen urhomẹmro na. Aye na damoma aye ine ne lelie frẹfro nyoma aye mọrefian jeghwai kparahasuiẹ, ọrẹn Paul nọ tare: “Ra mẹriẹn taghene are e doron [ẹmro Osolobrugwẹ] fughwẹ, jeghwai guẹn oma are ẹzọn taghene are e mwuovwan arhọ i bẹmẹdẹ-ẹ, nughe! Ame ine ye ghwoghwo rẹn egbamwa na.”—⁠Acts 13:45, 46.

Uvuẹn omẹdamu ọwan ine ghwoghwo iyẹnrẹn esiri Uvie na rẹn ihworho ri vwo ọdaremẹro kpahiẹn, jenẹ ọwan i kẹnoma rẹn itietio ọrhẹ ẹfro rhẹ ọrọ ha ihworho djechẹ. Jesu Kristi ọrhọ ta rẹn idibo yi: “Ọke are i rha ruẹ oghwa na, mroma ihworho ri ha oghwa na; orhianẹ oghwa na o vwo oruru, jenẹ ufuoma are i rhua rhe rhirhiẹ oghwa na; ọrẹn orhianẹ o vwo oruru-u, jenẹ ufuoma are rhua rhe o bru are rhe. Orhianẹ ohworho owuorowu o dede are ha yanghene kerhọ ẹmro are-e, ọke rẹ are e nẹ oghwa yanghene amwa ọrana, phoro eyẹn na nẹ oghwẹ are.”—⁠Matthew 10:12-14.

Oborẹ ọvwẹghwanren ọ kpahanrhọ rẹn ọghwoghu lele ọ vẹnẹ ọrọ ha ihworho djechẹ. Solomon ọrhọ ta: “Ghwọghwu ohworho ro vwo ẹghwanren ọye ono vwo ẹguọlọ kpahuọn. Ghalẹ rhẹ ọvwẹghwanren, ọye nẹ ono vwo ẹghwanren rhọ.” (Proverbs 9:8b, 9a) Ọvwẹghwanren o rheri taghene o vwo ọghwọghwu rọ merhen oma ọke ukaro-o, omiamoma; ọrẹn orhoru, harẹn ihworho ra ha riẹ yono nọ mọ emamọ ufuoma, nọyẹ ọvwata.” (Hebrews 12:11) Dedevwo ọghwọghwu na ọnọ sabu miamoma, o fori na ha ye fọkimẹ ọnọ lẹrhẹ ọwan ghwanren rhọ.

Orodje na ọrhọ ji ta: “Yono ohworho ọvwata, ọye nẹ ọnọ haba uyono yi.” (Proverbs 9:9b) O vwo ọro vwo ẹghwnaren yanghene ho phan ro no yono-o. Emru omamerhomẹ ra mẹrẹn eri ho ne re ji dede urhomẹmro na jeghwai homakpahontọre rẹn i Jehova! Omarana, jenẹ ọwan i rha damoma vwo omwemẹ re ne yono jeghwai rhie ọmudu ọwan firhọ ọke ephian.

“Ana Haba Ẹgbukpe Akpenyerẹn Ọnọ”

Na dabu dje kpahen ihwẹmro urhomu-ẹmro rọ ta kpahan, Solomon nọ ta kpahen ọghanromẹ re ne vwo ẹghwnaren. Ọrhọ ya: “Ofẹnzẹ i Jehova yẹ ọtonrhọ ẹghwanren, ne vwo irherhe Ọrọ Mai Fon na yẹ oborẹ oniso o mevirhọ.” (Proverbs 9:10) A sabu vwo ẹghwanren Osolobrugwẹ-ẹ, orhianẹ ọwan i vwa zofẹn Osolobrugwẹ urhomẹmro na-a. Ohworho ọnọ sabu vwo irherhe o buebun, ọrẹn, orhianẹ ọ vwọ zofẹn i Jehova-a, ọ sabu ha irherhe na ruiruo izede rọ nọ họghọ vwe Ọmemama na-a. Ọnọ sabu kwerhọ iroro re sọre, nyoma ọrana no ruẹ omayen rhiẹ ẹkpa. Habaye, irherhe i Jehova, Ọrọ Mai Fon na, ọghanranren na sabu vwo oniso, uruemru ẹghwanren ro dje omayen phia.

Uruemru ọgo yẹ ẹghwanren o vwo? (Proverbs 8:12-21, 35) Orodje Israel ọrhọ ta: “Nyoma oma mẹ rhe ẹdẹ enọ ni ne bunrhọ, ana haba ẹgbukpe akpenyerẹn ọnọ.” (Proverbs 9:11) Ẹdẹ buebun ọrhẹ ẹgbukpe arhọ yẹ obọre o nerhumie sa arha ha ẹghwanren ruiruo. Itiọrurhomẹmro, “ẹghwanren ọ sẹrorẹ arhọ ọro vworie.”—⁠Ecclesiastes 7:⁠12.

Ra damoma na sabu vwo ẹghwanren owian omobọ ọwan. Rọ kanrunumwuẹ urhomẹmro ọnana, Solomon ọrhọ ta: “Orhianẹ wu vwo ẹghwanren ne, wu vworie harẹn oma ọnọ ọvo; orhianẹ wu ji ha ohworho djechẹ, wẹwẹ ọvo yi na ji kpare ohwan yen.” (Proverbs 9:12) ọvwẹghwanren o vwo ẹghwanren harẹn omayen ọvo, ọrọ ha ihworho djechẹ ọye ọvo yọ nọ ji rioja oborẹ o ruru. Itiọrurhomẹmro, ọwan ine vuon oborẹ ọwan i wọre. Omarana, jenẹ ọwan “kpọ oma vi harẹn ẹghwanren.”—⁠Proverbs 2:⁠2.

“Ọmase Rọ Ghẹnren Ọ Tẹmro i Buebun”

Ọrẹ ovẹnẹ, Solomon ọrhọ ta: “Ọmase rọ ghẹnren ọ tẹmro i buebun. Ọye ohworho ghemeghe ọ jeghwai rhe emru owuorowu-u. Ọye o siyẹ anurẹsẹ oghwa ye, o siyẹ aga uvuẹn ekete ri mai rierun uvuẹn amwa na, nọ sabu se ihworho ra nya izede na vrẹn, ihworho ra nya izede erẹ aye vrẹn: ‘Kohworho kohworho ro ghẹnren, jenẹ ọrhiẹ obonẹ.’”—⁠Proverbs 9:13-16a.

E dje uruemru ẹkpa rhẹ ọmase rọ tẹmro i buebun, ro vwo vwo ọghwọghwu, rọ jeghwai kparoma. Ọyẹ ọ ji tobọ bọn oghwa ne. Ọye ọ ha owian rẹn omayen ro no se kohworho kohworho ro ghẹnren. Omarana, era nyavrẹn i vwo o djẹ. Aye ine dede use ẹghwanren gbinẹ ọrẹ ẹkpa?

“Ame Re Sori Ọ Vi Merhan”

Ẹghwanren ọrhẹ ẹkpa i ha use rẹn era kerhọ nẹ aye “rhiẹ obonẹ.” Ọrẹn iroro aye ọ vẹnẹren. Ẹghwanren ọ ha use rẹn ihworho nẹ aye mọ da enyo, riẹ uhwen aranmo ọrhẹ ibrẹdi. Use ẹkpa ọ karorhọ ọwan izede erẹ ọmase igberadja na. Solomon ọrhọ ta: “Kohworho kohworho ro ghẹnren, jenẹ ọrhiẹ obonẹ. Ọye nọ ta ha riẹn: ‘Ame re sori ọ vi merhan, ibrẹdi ra ria uvuẹn odjahen ọ vi merhen oma.’”—⁠Proverbs 9:16b, 17.

(Proverbs 10:22) Ebrurhọ i Jehova yọ lẹrhẹ ohworho fe, Ọye ọ vwọ ha omiamiamo ba ye-e.

w06 5/⁠15 26-30 ¶3-16

Omamerhomẹ ri Havwiẹ ra Nya rhẹ Emevigbanhon

³ Proverbs 10:22. Ọrhọ ta: “Ebrurhọ i Jehova yọ lẹrhẹ ohworho fe, Ọye ọ vwọ ha omiamiamo ba ye-e.” Efe ihworho ra ga i Jehova a mẹrẹn inyenana, o rhiẹ oborẹ ọnọ lẹrhẹ oma merhen aye? Jenẹ e roro kpahen eghọn ezẹko usuẹn efe ra mẹrẹn rẹ ọwan a ga i Jehova ọrhẹ oborẹ o mevirhọ harẹn owuowọnwan. Ra ha ọke roro kpahen arodọmẹ i Jehova o dje harẹn ‘ohworho ọvwata rọ nya rhẹ emevigbanhon ọnẹyen,’ ọnọ bọn omwemẹ ọwan ina ga Ọsẹ ọwan rọ ha obẹ odjuwu rhẹ aghọghọ gbanhon ọke ephian.—⁠Proverbs 20:⁠7.

‘Ebrurhọ Ra Lẹrhẹ Ọwan Fe’ Vwana

⁴ Irherhe iyono i Baibol re gbare: Ẹga sansan i kwerhọ taghene aye i vwo imwẹro kpahen i Baibol na. Ọrẹn, aye kwerhọ oborẹ o yonori-in. Ihworho ri tobọ ha ẹga owu, e vwo iroro sansan kpahen oborẹ i Baibol na o ghini yono. Erhirhiẹ ọrẹ aye ọ vẹnẹ erẹ idibo i Jehova! O toro ekete, amwa, yanghene edjadjẹ ọwan i nurhe-e, ọwan a ga Osolobrugwẹ ọwan i rhe odẹ ye. Ọye rhẹ Osolobrugwẹ esa ri tan kugbe re vwe rhe-e. (Deuteronomy 6:4; Psalm 83:18; Mark 12:29) Ọwan i ji rhe taghene ẹmro rọ mai ghanren ro sekpahen omẹgbahon usuon Osolobrugwẹ, ene ruie serhọ phẹrẹkpẹ, ẹmro ọnana ọ jeghwai sekpahen ọwan owuowu nyoma ra na sẹrorẹ emevigbahon ọwan. Ọwan i rhe urhomẹmro ro sekpahen ihworho ri hwuru ọrhẹ uyono efian taghene Osolobrugwẹ ọ torhẹ ituakpọ obẹ amwa erhanren yanghene purgatory (uyono ro sekpahen ihwohwo ri vwe ji mwuovwan sẹ aye ine riẹ odjuwu yanghene amwa erhanren).—⁠Ecclesiastes 9:5, 10.

⁵ Habaye, oborẹ ọ merhen ọma yẹ ọwan e rhe taghene ọwan rhẹ ekwakwa ri mwu varhe! Ukpomaran, ọwan emama Osolobrugwẹ, rọ maren uvuẹn ohọhọme ọnẹyen. (Genesis 1:26; Malachi 2:10) Ọbo ijoro na ọrhọ so rẹn Osolobrugwẹ: “Mi ne jiruo fọkime izede igbevwunu ọyẹ wu ha ma mẹ. Ewian enọ eduado, mi dabu rhe ọnana.”—⁠Psalm 139:⁠14.

⁶ Ugbomọphẹ nẹ iruemru ọrhẹ irueruo ra ha ẹkuọn sa. Orhetio kpahen ẹkuọn re phopho icigẹti, inyo ra da vrẹn oma, ọrhẹ irueruọ ọfanrhiẹn ne buenrhọ uvuẹn oghwa iyẹnrẹn. Ọrẹn ihworho buebun i vwa nyalele orhetio enana-a. Me yọ phia ọke rẹ ohworho orho yono taghene Osolobrugwẹ urhomẹmro na o vwo utuoma kpahen ekwakwa erana ọrhẹ oma ihworho re ruie ọ vwọ ji merhiẹ-ẹn? Oborẹ ohworho na o yonorin no mwuie tiomanẹ irueruo erana! (Isaiah 63:10; 1 Corinthians 6:9, 10; 2 Corinthians 7:1; Ephesians 4:30) Ro ruẹ ọnana nẹ oma ọ merhen i Jehova Osolobrugwẹ, ọye ọnọ ji mẹrẹn erere erọrọ jerẹ, omọkpokpọ ọrhẹ omefuon.

⁷ Ne tiobọnu iruemru ibiobiomu ọ bẹn harẹn ihworho buebun. Ọrẹn, kẹgbukpe kẹgbukpe ihworho buebun e wene iruemru aye. Aye i homakpahontọre rẹn i Jehova jeghwai bromarhame, ọrana no djephia ọrẹ afiede taghene aye tiẹ irueruo Osolobrugwẹ o vwo utuoma kpahen nẹ akpenyerẹn aye ne. Ọrana omamọ uduẹharhaghwẹ harẹn ọwan ephian. Omwemẹ ọwan ina kẹnoma rẹn ọdandan ọrhẹ irueruo ra ha ẹkuọn sa, nọ gbahanrhọ.

⁸ Akpenyerẹn omamerhomẹ ekrun. Uvuẹn ẹkwotọre buebun akpenyerẹn ekrun o seriotọre. Erọnmo buebun na fan, rọ jeghwai rhua ẹkuọn vwe emọ na. Uvuẹn ẹkwotọre Europe ezẹko, izu ọrhẹ emọ yanghene ọsẹ ọrhẹ emọ ọvo yi ha unuoghwa ezẹko. Marhẹ i Jehova ọ sa ọwan erhumu nyalele izede emevigbanhon uvuẹn erhirhiẹ ọnana? Biko se Ephesians 5:22–6:4, ne wu djokarhọ omamọ urhebro Ẹmro Osolobrugwẹ ọ harẹn esa, ane ọrhẹ emọ. Ra ha oborẹ a ya rhẹ avwaye na ọrhẹ ekete erọrọ uvuẹn i Baibol na ruiruo, ọ bọn orọnmo gbanhan, ọ ha userhumu rẹn emiemọ dabu yono emọ aye, ọ jeghwai toroba omamerhomẹ ekrun na. Ọrana rhẹ ebrurhọ ro no mwu ọwan ghọghọ?

⁹ Imwẹro taghene ebẹnbẹn akpọ na ina nyavrẹn phẹrẹkpẹ. Udabọ irhehre isayẹnsi ọrhẹ ena erọrọ, kugbe omẹdamu ihworho ezẹko re suẹn, ebẹnbẹn egbogbanhon erẹ akpenyerẹn i ji havwiẹ. Ro vwo jijiri na, Klaus Schwab, ohworho rọ ha World Economic Forum mwu, ọrhọ ta taghene “ebẹnbẹn rẹ akpọ na ọ dẹrughwaroghwẹ no buẹnrhọ, ọke re ne ruẹ aye serhọ nọ kamarhọ.” Ọ ta kpahen “imwofẹn jerẹ ozighi re kpe ihworho, ọkanromẹ igho ọrhẹ akpọ na rọ ghwọghọ.” Schwab no fuẹn emro na rhẹ: “Vwana, vrẹn ọke vẹrhẹ, akpọ na nọ dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn rọ guọlọ udjoghwẹ ihworho ephian ena kpare kpakpata.” Rẹ ọke ọwan ọ nya riẹ obaro rhọ, obaro ituakpọ nọ họhọre taghene aye e vwo ifiẹrorhọ-ọ.

¹⁰ Ọ merhoma re rhe taghene i Jehova ọ ha usun mwu ro no tiẹ ebẹnbẹn ituakpọ ephian nie, nọyẹ Uvie i Messiah ọrẹ Osolobrugwẹ! Nyoma yen, Osolobrugwẹ urhomẹmro na, ono ‘fi oba rhẹ uvweri jeghwai ha ufuoma ro gbephe rhe.’ (Psalm 46:9; 72:⁠7) Orodje ra djẹha, Jesu Kristi, ‘ono simi ivwiegbere na, era rioja, ihworho dẹndẹn na nẹ abọ osehiẹn ọrhẹ ozighi.’ (Psalm 72:12-14) Uvuẹn usuon Uvie na, orho vwo ọkanromẹ emare-en. (Psalm 72:16) Jehova “ono hionron amioviẹ nẹ ukẹro [ọwan], uhwu orho rhirhiẹ ye-e, orho vwo omemwurhọ-ọ yanghene unuebo oviẹ-ẹ yanghene omiamiamo orho rhirhiẹ ye ghwomara-an. Ekwakwa erẹ ahwanren na e nya vrẹn ne.” (Revelation 21:⁠4) A ha Uvie na mwu ne obẹ odjuwu, phẹrẹkpẹ ọnọ kpare idjaghwẹ ri na hobọte ọsoso irueruo akpọ na.—⁠Daniel 2:44; Revelation 11:⁠15.

¹¹ Re rhe oborẹ ọ rhua obọdẹn omamerhomẹ sa. Me yọ rhua obọdẹn omamerhomẹ sa? Ohworho owu ro yono kpahen oborẹ ituakpọ e roro ọrhẹ iruemru aye, ọ tare taghene omamerhomẹ o vwo oghọn esa, akpẹriọ, re vwobọrhọ owian ọrhẹ ekrun, kugbe ọrẹ a ji wian lele ẹkẹ re bru te oma. Usuẹn esa na, o fi akperiọ rhẹ ọro mai ghanren rẹ ihworho e ruẹ: “Ọnana o fo oborẹ ene niso fọkime ihworho buebun a bọn akpọ aye kpahen ọrẹ aye ina riakpọ.” Ukẹro ọgo yẹ i Baibol na ọ ha ni ọnana?

¹² Orodje Solomon ro sun Israel ọke ahwanren ọrhọ ta: “Mi tare, omẹmẹ, uvuẹn ẹhẹn mẹ: ‘mọ, jenẹ mi damuọ ni rhẹ aghọghọ. Ne mi mẹrẹn orhorhomu.’ Nughe! ọrana jẹ ofefe. Mi ta rẹn echẹ: ‘Ẹkpa!’ harẹn aghọghọ: ‘Me yẹ ọnana o ruẹ?’” (Ecclesiastes 2:1, 2) Jerẹ oborẹ i Baibol na ọ tare, omamerhomẹ akpẹriọ ọnọ ha rhe ọrẹ ibiọke. Nẹ sekpahen owian vwo? Ọwan i vwo owian rọ mai vwo erere re ne vwobọrhọ, nọyẹ owian aghwoghwo Uvie na ọrhẹ ọrẹ ene ruẹ idibo. (Matthew 24:14; 28:19, 20) Nyoma re ghwoghwo urhomedje rọ nọ ha usimi rhe rọ ha i Baibol na, ọwan e vwobọrhọ owian rọ nọ sabu yẹ ọwan ọrhẹ eri kerhọ ọwan usimi. (1 Timothy 4:16) Re rhiẹ “ere lele Osolobrugwẹ wian,” ọwan e rhiẹromẹriẹn taghene “omamerhomẹ ọ havwiẹ rẹn ohworho rọ yẹ ghwẹ ọrẹ a yẹ re.” (1 Corinthians 3:9; Acts 20:35) Owian ọnana ọ yẹ ọwan omamerhomẹ uvuẹn akpenyerẹn ọwan, nọ jeghwai ha uphẹn rẹn Ọmemama na nọ kpahenrhọ rẹn ọrọ ha ye djechẹ, Echu ro rhiẹ i Dẹbolo. (Proverbs 27:11) Itiọrurhomẹmro, Jehova o dje harẹn ọwan taghene irueruo ọ ga Osolobrugwẹ ọ rhua obọdẹn omamerhomẹ ọrhẹ aghọgho i bẹmedẹ sa. —⁠1 Timothy 4:⁠8.

¹³ Ẹkwaphiẹrhotọre uyono rọ ghanranren ro ji mwidjẹn. Gerhard ọ ga uvuẹn ẹrhẹ ọkpako ukoko ọrẹ Iseri Jehova. Rọ karorhọ ọke rọ kamo, nọ tare: “Jerẹ uphuphẹn, mi vwa sabu tẹmro-o. Mi rha ha erhirhiẹ ọhiẹn, mi vwa rha sabu roro ẹmro mẹ te-e, ni mia pharekọkọ. Ni mie roro taghene mie fiemru-u. Eri vwiẹre mẹ ni vwo ẹkwaphiẹrhotọrẹ mi ne riẹ isukuru rọ kpọ ẹmro viẹ, ọrẹn ọrana o sefughwẹ. Obẹnbẹn mẹ ọrẹ iroro, rhẹ ọrẹ ugboma-a. Ọrẹn o vwo ẹkwaphiẹrhotọre orhorhomu ro nẹ obẹ i Jehova rhe, nọyẹ Isukuru Uvie na. Ri mie vwobọrhọ isukuru ọnana nọ yẹ re mẹ uduefigbere ọkpokpọ. Ni mia damoma mi ne ru lele oborẹ mie yono. Ọrana ọ wian re! Oma no furun mẹ, ni mie se omamẹ gbemru, ni mi ji vwo uduefigbere uvuẹn owian aghwoghwo na. Vwana mia tobọ ha ẹmro otu phia. Mi ghini kpẹmẹ i Jehova omamọ, rọ yẹ re mẹ akpọ ọkpokpọ nyoma isukuru ọnana rhe.” O fo na ghọghọ sekpahen oborẹ i Jehova o yono ọwan na wian owian yen lele?

¹⁴ Onyerẹnkugbe omobọ rhẹ i Jehova ọrhẹ obẹhatua ọrẹ okugbe Imizu Ilele Kristi ri ha otọrakpọ na ephian. Katrin, ro rhirhiẹ obẹ Germany, ẹhẹn yen ọtaghare ọke rẹ orhon iyẹnrẹn taghene otọre ọ ghwọghọre gbangbanhon, ame nọ va nẹ otọre rhe ekete ọren na o riotọre obẹ Asia. Ọmọ yen ọgbọtọ o riẹ Thailand ọke rẹ emru na ọ phia. Inọke 32 ọ nyavrẹn ne, ọrẹn izu ọnana o rhe oborẹ ọ phia rẹn ọmọ ye-en, sẹ o hwu ne yanghene ọ ji ha akpọ-ọ. Ọrẹn ne se Katrin ta riẹn taghene emru owuorowu ọ phia rẹn ọmọye-en.

¹⁵ Me yọ sa Katirn erhumu uvuẹn erhirhiẹ ọnana rẹ ẹhẹn yen ọtagha? Ọrhọ ya: “Mia nẹrhomo vwe i Jehova ọgbọ buebun. Ni mi mẹrẹn omẹgbanhon ọrhẹ omefuon nẹ obọ i Jehova rhe. Habaye, Imizu ukoko na ni ji kọn bru mẹ rhe jeghwai ha udu rhọmẹ aghwẹ.” (Philippians 4:6, 7) Marhẹ erhirhiẹ ọnẹyen o rhirhiẹ, orhianẹ ọ vwọ nẹrhomo vwe i Jehova, o ji vwo okugbe imizu Ilele Kristi ri vwo ẹguọlọ ra yẹ ye urhebro-o? Onyerẹnkugbe kpẹnkpẹnkpẹn rẹ ọwan i vwo kpahen i Jehova ọrhẹ ọmọ yen kugbe ọrẹ ọwan e ti kẹrẹ imizu Ilele Kristi ebrurhọ oghẹnrensan, ọ fori nẹ ọwan i ha ukẹro ọghoghanren nie.

¹⁶ Ifiẹrorhọ ra na rharhumu mẹrẹn ihworho rẹ ọwan i vwo ẹguọlọ kpahen ri hwuru. (John 5:28, 29) Ibidama re se Matthias owuọnwan usuẹn Iseri Jehova. Fọkime o rhe ebrurhọ ro vwori-i, no nẹ ukoko na ọke rẹ ọ ha uphuphẹn. Vwana nọ ya re: “Mie ghini lele ọsẹ mẹ tẹmro kugbe omara-an. Ẹgbukpe buebun ri vrẹnren na, ọgbọ buebun ọyẹ ame a kunu. Ọrẹn, ọsẹ mẹ ọ ji guọlọ oborẹ orhomurun ha mẹ. Ọye o ghini vwo ẹguọlọ kpahen mẹ omamọ, oborẹ mi vwa mẹrẹnvwrurhe ọke ọrana. Uvuẹn ẹgbukpe 1996, ọke rẹ mie siyẹ kẹriẹ ni mi mọrẹn abọ ye ọrẹn mia viẹ, ni mi ta riẹn oborẹ ọ dare mẹ te kpahen oborẹ mi ruru, ni mi ji ta riẹn taghene mi vwo ẹguọlọ kpahiẹn omamọ. Ọrẹn o vwo rho sabu rhon mẹ. Ro kpomu ibiesuon no hwuru. Mi rha sabu mẹrẹn ọsẹ mẹ uvuẹn ẹrhọmọnuhwu na, ame ina dabu kwaphiẹrhọ. Mi ji rhe taghene oma ọnọ merhiẹn ro no rhon taghene mia ga ẹrhẹ ọkpako, ro no ji rhe taghene mẹmẹ ọrhẹ ane mẹ i vwo uphẹn rẹ ame wian owian ọkobaro.” Ifiẹrorhọ ẹrhomọnuhwu na ghini omamọ ebrurhọ.

OCTOBER 17-23

EFE RI NẸ ẸMRO OSOLOBRUGWẸ RHE | PROVERBS 12-16

“Ẹghwanren O Rhomu Ghwẹ Oro”

(Proverbs 16:16, 17) Marhẹ orhomu te re ne vwo ẹghwanren ukperẹ ono rhiẹ oro! Ne vwo oniso orhomu ghwẹ idọlọ efuanfon. ¹⁷ Izede ohworho ọvwata ọ vabọ oborẹ obiomurun. Kohworho kohworho rọ sẹrorẹ izede ọnẹyen ọ sẹrorẹ arhọ ọnẹyen.

w07 7/⁠15 8

“Ẹghwanren O Simi Ohworho”

PROVERBS 16:16, ọrhọ ta “Ne vwo ẹghwanren ukperẹ ono rhiẹ oro, O marhẹ orhomu te! Ne vwo oniso orhomu ghwẹ idọlọ efuanfon.” Mesoriẹ ẹghwanren ọghanren? Fọkime “ẹghwanren o simi ohworho jerẹ oborẹ igho o ji simi ohworho; ọrẹn orhorhomu irherhe yẹ, ẹghwanren ọ sẹrorẹ arhọ ohworho ro vworie.” (Ecclesiastes 7:12) Ọrẹn, marhẹ ẹghwanren o ru sẹrorẹ arhọ ihworho ri vworie?

Ne vwo ẹghwanren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, nọyẹ, ne vwo irherhe rọ gbare ọrẹ Ẹmro Osolobrugwẹ, Baibol na, ra jeghwai ha ye ruriuo, ọnọ ha userhumu rẹn ọwan nya uvuẹn izede i Jehova o vwo ekwerhọ. (Proverbs 2:10-12) Orodje Israel ọke ahwanren Solomon, ọrhọ ta: Izede ohworho ọvwata ọ vabọ oborẹ obiomurun. Kohworho kohworho rọ sẹrorẹ izede ọnẹyen ọ sẹrorẹ arhọ ọnẹyen.” (Proverbs 16:17) Itiọrurhomẹmro, ẹghwanren o ti eri vworie nẹ izede ibiobiomu, nọ jeghwai sẹrorẹ arhọ aye! Ẹmro ẹghwanren kpeke rọ ha Proverbs 16:16-33 o djephia orhorhomu rẹ ẹghwanren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, ọ sabu vwo kpahen iruemru, ẹmro, ọrhẹ irueruo ọwan.

“Vwo Ẹhẹn Dẹndẹn”

E dje obọdẹn ẹghwanren rhiẹ ohworho rọ ta: “Re ni oma gegerege ọrhẹ omẹkpare . . . Mi vwo utuoma kpahen aye.” (Proverbs 8:13) Omẹkpare ọrhẹ ẹghwanren rhẹ owu-u. O fori nẹ ọwan i ha ẹghwanren ruiruo, jeghwai kẹnoma rẹn uruemru omẹkpare, ọrhẹ re ni oma ọwan gegerege. Maido o fori ne ruẹ ọnana, orhianẹ ọwan i vwo uphẹn ezẹko uvuẹn akpenyerẹn ọwan yanghene a yẹrẹ ọwan ẹrhẹ owu ra na hẹrote owian uvuẹn ukoko Ilele Kristi.

Proverbs 16:18, orho ti ọwan erhọ: “Omẹkpare ọrhọ kobaro oghwọghọ no lelie, omẹwọn ọrhọ ji kobaro e se no lelie.” Roro kpahen e se rọ mai gbanhon uvuẹn ọsoso akpọ na, nọyẹ e se ọrẹ ọmakashe Osolobrugwẹ ọ maren, ro ruẹ omayen rhiẹ Echu ro rhiẹ Dẹbolo na. (Genesis 3:1-5; Revelation 12:⁠9) O dje uruemru omẹkpare phia bọmọke o ki se? Baibol na o dje ọnana phia ọke rọ ta taghene a vwa ha uphẹn ẹga uvuẹn ukoko Ilele Kristi rẹn ohworho rọ ghwẹriẹre obọ-ọ, “fọkime o jo rho vwo uruemru omẹkpare jeghwai se rhẹ ẹzeguon re bru te i Dẹbolo.” (1 Timothy 3:1, 2, 6) Marhẹ ọghanren te ra na kẹnoma rẹn uruemru ra lẹrhẹ awọrọ kparoma ọrhẹ ọrẹ ọwan ina ji kẹnoma rẹn omẹkpare!

(Proverbs 16:18, 19) Omẹkpare ọrhọ kobaro oghwọghọ no lelie, Omẹwọn ọrhọ ji kobaro e se no lelie. ¹⁹ Orhomurun arha homariotọre uvwre ihworho dẹndẹn Ukperẹ ana ghalẹ ekwakwa ihworho ra kparoma.

w07 7/⁠15 8-9

“Ẹghwanren O Simi Ohworho”

PROVERBS 16:16, ọrhọ ta: “Ne vwo ẹghwanren ukperẹ ono rhiẹ oro, O marhẹ orhomu te! Ne vwo oniso orhomu ghwẹ idọlọ efuanfon.” Mesoriẹ ẹghwanren ọghanren? Fọkime “ẹghwanren o simi ohworho jerẹ oborẹ igho o ji simi ohworho; ọrẹn orhorhomu irherhe yẹ; ẹghwanren ọ sẹrorẹ arhọ ohworho ro vworie.” (Ecclesiastes 7:12) Ọrẹn, marhẹ ẹghwanren o ru sẹrorẹ arhọ ihworho ri vworie?

Ne vwo ẹghwanren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, nọyẹ, ne vwo irherhe rọ gbare ọrẹ Ẹmro Osolobrugwẹ, Baibol na, ra jeghwai ha ye ruriuo, ọnọ ha userhumu rẹn ọwan nya uvuẹn izede i Jehova o vwo ekwerhọ. (Proverbs 2:10-12) Orodje Israel ọke ahwanren Solomon, ọrhọ ta: “Izede ohworho ọvwata ọ vabọ oborẹ obiomurun. Kohworho kohworho rọ sẹrorẹ izede ọnẹyen ọ sẹrorẹ arhọ ọnẹyen.” (Proverbs 16:17) Itiọrurhomẹmro, ẹghwanren o ti eri vworie nẹ izede ibiobiomu, nọ jeghwai sẹrorẹ arhọ aye! Ẹmro ẹghwanren kpeke rọ ha Proverbs 16:16-33 o djephia orhorhomu rẹ ẹghwanren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, ọ sabu vwo kpahen iruemru, ẹmro, ọrhẹ irueruo ọwan.

“Vwo Ẹhẹn Dẹndẹn”

Proverbs 16:18, orho ti ọwan erhọ: “Omẹkpare ọrhọ kobaro oghwọghọ no lelie, omẹwọn ọrhọ ji kobaro e se no lelie.” Roro kpahen e se rọ mai gbanhon uvuẹn ọsoso akpọ na, nọyẹ e se ọrẹ ọmakashe rẹ Osolobrugwẹ ọ maren, ro ruẹ omayen rhiẹ Echu ro rhiẹ Dẹbolo na. (Genesis 3:1-5; Revelation 12:⁠9) O dje uruemru omẹkpare phia bọmọke o ki se? Baibol na o dje ọnana phia ọke rọ ta taghene a vwa ha uphẹn ẹga uvuẹn ukoko Ilele Kristi rẹn ohworho rọ ghwẹriẹre obọ-ọ, “fọkime o jo rho vwo uruemru omẹkpare jeghwai se rhẹ ẹzeguon re bru te i Dẹbolo.” (1 Timothy 3:1, 2, 6) Marhẹ ọghanren te ra na kẹnoma rẹn uruemru ra lẹrhẹ awọrọ kparoma ọrhẹ ọrẹ ọwan ina ji kẹnoma rẹn omẹkpare!

Proverbs 16:19, ọrhọ ta: “Orhomurun arha homariotọre uvwre ihworho dẹndẹn ukperẹ ana ghalẹ ekwakwa ihworho ra kparoma.” Ọnana omamọ urhebro harẹn ọwan jerẹ oborẹ udje Orodje Nebuchadnezzar ro suẹn Babylon ọke ahwanren o djephia. Ọrẹ omẹkpare nọ ha oma mwu, ọkezẹko oma omobọ ye uvuẹn ugbenu i Dura. Ọnọ sabu rhirhiẹ taghene e fi oma na rhẹ ekete ro rierun omamọ, nọyẹ ọnọ sabu te urhierhi ro te 27 m. (Daniel 3:⁠1) Oma ọnana ro rierun na, ọrẹ ene dje usuon ọduado ọrẹ Nebuchadnezzar. Ọke rẹ ekwakwa ri rierun jerẹ oma ọrẹ i Nebuchadnezzar ọrhẹ erọrọ, jerẹ eghwa eduado, eghwa irhorhomu ọrhẹ igedege eduado ri rierun omamọ e je ituakpọ, erana e fi emru owuorowu obarọ Osolobrugwẹ-ẹ. Ọbo ijoro na ọrhọ so: “Jehova o rierun, ọrẹn o se ihworho ri homariotọre gbemru; ihworho ra kparoma ọ mẹrẹn aye nẹ ekete oseseri.” (Psalm 138:⁠6) Itiọrurhomẹmro, “oborẹ o rierun obaro ituakpọ yẹ ekwakwa aghwa obaro Osolobrugwẹ.” (Luke 16:15) Ono rhomu harẹn ọwan ‘arha nyalele ekwakwa ekokamu’ ukperẹ ọwan ina ‘nyalele ekwakwa eduado.’—⁠Romans 12:⁠16.

Tẹmro Rhẹ “Oniso” Ọrhẹ “Oriẹriẹme”

Marhẹ ẹghwanren ọ hobọte ẹmro ọwan lele? Orodje ro vwo ẹghwanren na ọrhọ ta rẹn ọwan: “Ohworho ro dje oniso phia ọrẹ ẹmro ọnọ mẹrẹn orhorhomu, omamerhomẹ ọ havwiẹ harẹn ọrẹ hẹroso i Jehova. Ohworho ro vwo ẹghwanren uvuẹn ọmudu ọnẹyen ene se yi oniso, ọro vwo ẹmro esiri ọ ha oriẹriẹme ruiruo. Harẹn ọro vworie ọ họhọ esiri arhọ; ọrẹn ọvwẹkpa irueruo ẹkpa ya ha ghwọghwie. Ọmudu ọvwata na ọ lẹrhẹ ugbunie dje oniso phia, nọ jeghwai ha oriẹriẹme ba ẹmro ọnẹyen.” —⁠Proverbs 16:20-23.

Ẹghwanren ọ ha userhumu rẹn ọwan tẹmro rhẹ oniso ọrhẹ oriẹriẹme. Mesoriẹ? Fọkime ohworho rọ ghwanranren uvuẹn ọmudu ọnẹyen ọ damoma ọnọ “mẹrẹn orhorhomu” uvuẹn oborẹ ọ phiare nọ jeghwai ‘hẹroso i Jehova.’ Ọke rẹ ọwan a damoma na guọlọ orhorhomu rọ ha oma awọrọ, no mwu ọwan tẹmro orhorhomu kpahen aye. Ukperẹ ọwan ina tẹmro hwainhwain yanghene ru gidigidi, ẹmro ọwan na merhan jeghwai vwo oriẹriẹme. Re vwo oniso kpahen erhirhiẹ awọrọ ọ ha userhumu rẹn ọwan vwẹruọ erhirhiẹ ojẹriọ aye i havwọ ọrhẹ oborẹ aye nyerẹn ghele erhirhiẹ lele.

Ẹmro ẹghwanren ọ havwọ ọ ji ghanren ọke rẹ ọwan e riẹ owian aghwoghwo Uvie na ọrhẹ owian re ruẹ idibo. Ọke rẹ ọwan e yono awọrọ kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ, oborẹ ọwan a tẹnroviẹ ọrẹ ọwan ine te ẹhẹn ohworho, ghwai rhẹ ọrẹ ọwan ina ta rẹn aye Ẹmro i Baibol na ọvo-o. Na sabu ruẹ ọnana no fori na ha oriẹriẹme ruiruo uvuẹn ẹmro ọwan. Ọnyikọ Paul ọrhọ ta rẹn Timothy no rho ruẹ ekwakwa enana ra ‘riẹrieriẹ vwo imwẹro kpahen na.’—⁠2 Timothy 3:14, 15.

(Proverbs 16:20-24) Ohworho ro dje oniso phia ọrẹ ẹmro ọnọ mẹrẹn efikparobọ, omamerhomẹ ọ havwiẹ harẹn ọrọ hẹroso i Jehova. ²¹ Ohworho ro vwo ẹghwanren uvuẹn ọmudu ọnẹyen ene se yi oniso, ọro vwo ẹmro esiri ọ ha oriẹriẹme ruiruo. ²² Oniso esiri arhọ harẹn eri vworie, ọrẹn ọvwẹkpa irueruo ẹkpa ya ji ha ghwọghwie. ²³ Ọmudu ọvwata na ọ yẹ ugbunie oniso, nọ jeghwai ha oriẹriẹme ba ẹmro ọnẹyen. ²⁴ Ẹmro ememerhen e họhọ amiahon, aye rhua amerhen vwe ugboma na ọrhẹ omesimo rẹn isuaso na.

w07 7/⁠15 9-10

“Ẹghwanren O Simi Ohworho”

Proverbs 16:19, ọrhọ ta: “Orhomurun arha homariotọre uvwre ihworho dẹndẹn Ukperẹ ana ghalẹ ekwakwa ihworho ra kparoma.” Ọnana omamọ urhebro harẹn ọwan jerẹ oborẹ udje Orodje Nebuchadnezzar ro suẹn Babylon ọke ahwanren o djephia. Ọrẹ omẹkpare nọ ha oma mwu, ọkezẹko oma omobọ ye uvuẹn ugbenu i Dura. Ọnọ sabu rhirhiẹ taghene e fi oma ne rhẹ ekete ro rierun omamọ, nọyẹ ọno sabu te urhierhi ro te 27 m. (Daniel 3:⁠1) Oma ọnana ro rierun na ọrẹ a ha dje usuon ọduado ọrẹ Nebuchadnezzar. Ọke rẹ ekwakwa ri rierun jerẹ oma ọrẹ i Nebuchadnezzar ọrhẹ erọrọ jerẹ eghwa eduado, eghwa irhorhomu ọrhẹ igedege eduado ri rierun omamọ e je ituakpọ, erana e fi emru owuorowu obarọ Osolobrugwẹ-ẹ. Ọbo ijoro na ọrhọ so: “Jehova o rierun, ọrẹn o se ihworho ri homariotọre gbemru; ihworho ra kparoma ọ mẹrẹn aye nẹ ekete oseseri.” (Psalm 138:⁠6) Itiọrurhomẹmro, “oborẹ o rierun obaro ituakpọ yẹ ekwakwa aghwa obaro Osolobrugwẹ.” (Luke 16:15) Ono rhomu harẹn ọwan ‘arha nyalele ekwakwa ekokamu’ ukperẹ ọwan ina ‘nyalele ekwakwa eduado.’—⁠Romans 12:⁠16.

Tẹmro Rhẹ “Oniso” Ọrhẹ “Oriẹriẹme”

Ẹmro rẹ ẹghwanren ọ havwọ ọ ji ghanren ọke rẹ ọwan e riẹ owian aghwoghwo Uvie na ọrhẹ owian re ruẹ idibo. Ọke rẹ ọwan e yono awọrọ kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ, oborẹ ọwan a tẹnroviẹ ọrẹ ọwan ine te ẹhẹn ohworho, ghwai rhẹ ọrẹ ọwan ina ta rẹn aye Ẹmro i Baibol na ọvo-o. Na sabu ruẹ ọnana no fori na ha oriẹriẹme ruiruo uvuẹn ẹmro ọwan. Ọnyikọ Paul ọrhọ ta rẹn Timothy no rho ruẹ ekwakwa enana ra ‘riẹrieriẹ vwo imwero kpahen na.’—⁠2 Timothy 3:14, 15.

An Expository Dictionary of New Testament Words, rẹ W. E. Vine ọ yare, nọ tare, ẹmro na “oriẹriẹme” uvuẹn edjadjẹ i Greek o mevirhọ ọrẹ “ene wene ẹhẹn ohworho nyoma iroro yanghene ọdamẹ kpahen oborẹ oserhọ.” Na dabu mẹrẹn ẹmro imwẹro ro no mwu ọrẹ ọ kerhọ ọwan wene ẹhẹn ye, ọ guọlọ oniso na sabu rhe oborẹ o roro, edamẹ enẹyen, erhirhiẹ ọnẹyen ọrhẹ oborẹ o vwo imwẹro kpahen. Marhẹ ọwan ine ru sabu vwo aruẹ oniso ọrana? Odibo James ọrhọ kpahenrhọ ye: “Kohworho kohworho ọrhọ kiki kerhọ, ọ vwọ kiki tẹmro-o.” (James 1:19) Nyoma ọwan e rhe oborẹ ọ ha ẹhẹn ọrọ kerhọ ọwan jeghwai dabu kerhọ oborẹ ọ ta, ọwan ni na sabu rhe oborẹ ọ ha ọmudu ọnẹyen.

Ọnyikọ Paul o vwo uruemru ọrana ra riẹriẹ awọrọ. (Acts 18:⁠4) Demetrius ro rhiẹ odogu, owuọwan usuẹn era kapahasuiẹ, nọ tare: “Orhiẹ Ephesus ọvo-o, ọrẹn joma ọsoso emwa ri ha uvuẹn ẹkwotọre Asia yi Paul ọ riẹriẹre jeghwai ghwẹriẹ iroro aye.” (Acts 19:26) Paul ọ guọlọ ujiri omobọ fọkiẹ owian aghwoghwo na rọ dabu rhe ru? Ẹjo. Ọye ọ ha riẹ taghene owian aghwoghwo ọnẹyen, o ‘dje omẹgbanhon ọrhẹ ẹhẹn ọfuanfon [Osolobrugwẹ] phia.’ (1 Corinthians 2:4, 5) Ọwan i jeghwai vwo userhumu ẹhẹn ọfuanfon i Jehova. Fọkime ọwan i hẹroso i Jehova, ọwan i vwo imwẹro kpahen userhumu ọnẹyen, rẹ ọwan a damoma re ne ghwoghwo rhẹ ọmẹrẹnvwrurhe ọrhẹ oriẹriẹme uvuẹn owian aghwoghwo na.

Ọrana yẹ ọsoriẹ e se “ohworho ro vwo ẹghwanren uvuẹn ọmudu” ọro vwo “irherhe” yanghene ọro vwo “oniso”! (Proverbs 16:21, An American Translation; New International Version) Ee, oniso “esiri arhọ” harẹn eri vworie. Ọrẹn nẹ ọvwẹkpa vwo? Aye ‘e vwo utuoma kpahen ẹghwanren ọrhẹ ọghwọghwu.’ (Proverbs 1:⁠7) Aye i rha tiẹn ọghwọghwu ro nẹ obẹ i Jehova sa, me yo nẹ erhumie sa harẹn aye? Jerẹ oborẹ a ta vrẹn ne, Solomon ọrhọ ta: “Ọvwẹkpa ọ mẹrẹn ọghwọghwu nyoma irueruo ẹkpa ọnẹyen.” (Proverbs 16:22) Ọkezẹko aye a mẹrẹn ọghwọghwu, nyoma ojẹriọ ọgbogbanhon. Ọvwẹkpa ọnọ sabu rhua omiamiamo, ofa, emiamo, ọrhẹ uhwu kpregede vwe omayen.

Rọ ta kpahen oborẹ ẹghwanren ọ hobọte ẹmro ọwan lele, orodje Israel ọrhọ ta: “Ẹmro ememerhen e họhọ amiahon, aye rhua amerhen vwe ugboma na ọrhẹ omesimo rẹn isuaso na.” (Proverbs 16:24) Jerẹ oborẹ amiahon ọ merhan jeghwai kiki rhuọnrhuọn oma ohworho orhọmo o kpe, omaran ẹmro ememerhen a ji hudurhaghwẹ jeghwai rhuọnrhuọn oma na. Habaye, amiahon o vwo oborẹ ọ lẹrhẹ oma na sasa jeghwai kpokpọ. Omaran ẹmro ememerhen i jeghwai havwọ; aye a lẹrhẹ ohworho sasa uvuẹn ogame i Jehova.—⁠Proverbs 24:13, 14.

Kẹnoma rẹn ‘Izede Wu Rorori Taghene Ọphiọnren’

Solomon ọrhọ ta: “O vwo izede onyakpọ o rorori taghene ọphiọnren, ọrẹn obẹta ye, o suẹn riẹ uhwu.” (Proverbs 16:25) Ọnana orhetio ra haphia fọkiẹ iroro ọphiẹrhọ ọrhẹ ẹhatua uruemru rọ hasuẹ urhi ro nẹ obẹ i Jehova rhe. Ana sabu roro taghene o vwo izede rọ phiọnren obaro onyakpọ, ọrẹn itiọrurhomẹmro ọ hasuẹ iruemru-urhi ọrẹ Ẹmro Osolobrugwẹ. Habaye, Echu ọnọ sabu titi aruẹ iroro ọphiẹrhọ ọrana neneyo ohworho o kwerhọ izede ro rorori taghene ọgbare, ọrẹn itiọrurhomẹmro o suẹn riẹ uhwu.

Ra Guọlọ Efe erẹ Ẹhẹn

(Proverbs 15:15) Ọsoso ẹdẹ ọrẹ ọ rioja, ibiobiomu, Ọrẹn ọrẹ o vwo ọmudu rọ sasare ọ riorẹ ọke ephian.

g 11/⁠13 16

“Wa Riorẹ Ọke Ephian”?

“Ọsoso ẹdẹ ọrẹ ọ rioja, ibiobiomu; ọrẹn ọrẹ o vwo ọmudu rọ sasare ọ riorẹ ọke ephian.”—⁠Proverbs 15:⁠15.

ME YẸ ẹmro enana i mevirhọ? Aye i rionbọrhọ iroro ọrhẹ oborẹ ọ ha ọmudu ohworho. “Ọrẹ ọ rioja” o roro kpahen iroro esọsọ, nọyẹ irueruo ra lẹrhẹ ẹdẹ enẹyen rhie “ibiobiomu.” Ọrẹ ovẹnẹ, ọro “vwo ọmudu rọ sasare,” ọ damoma ọnọ tẹnrovi ekwakwa irhorhomu, nọyẹ uruemru rọ suẹ aghọghọ, rọ lẹrhiẹ “riorẹ ọke ephian.”

Ọwan ephian i vwo ebẹnbẹn re na sabu lẹrhẹ ọwan mwuomarhọ. Ọrẹn ọwan ina ji sabu ru ekwakwa re na sabu lẹrhẹ oma merhen ọwan udabọ ọke ebẹnbẹn. Roro kpahen oborẹ i Baibol na ọ tare.

• Are vwa lẹrhẹ ọfiamu kpahen odẹ ọrẹ ọsa na hiẹn are botọre inyenana-a. Jesu Kristi ọrhọ ta: “Are vwe brudu kpahen odẹ ọrẹ ọ sa na-a, ono vwo ọfiamu ọnẹyen. O vwo oborẹ ọsoriẹ are ena haba ebẹnbẹn ẹdẹ owuowu ọ rhua sa-a.”—⁠Matthew 6:34, Good News Translation.

• Damoma ne wu tẹnrovi ekwakwa irhorhomu re phia wẹn ne. Itiọrurhomẹmro, ọke rẹ ẹhẹn ọnọ orho seriotọre, wu na sabu ya ekwakwa irhorhomu erana rhotọre ne wu rhe roro kpahan aye. Habaye, wu vwe roro kpahen erusọ enọ yanghene irueruo ibiobiomu wu ru nyavrẹn ne-e. Yono nẹ aye rhe, jeghwai ru riaro. Ru jerẹ ọrẹ ọ ghwa imoto ro ni ujegbe rọ ha uvuẹn imoto na, ọrẹn ọ vwọ tẹnrovie-e. Ji karorhọ taghene Osolobrugwẹ yọ “harhomẹ nẹ ẹhẹn sa.”—⁠Psalm 130:⁠4.

• Ọfiamu ọrhọ hiọn botọre, tẹmro rẹn ohworho rọ nọ sabu lẹrhẹ ọmudu ọnọ sasa. “Ọfiamu” ọ lẹrhẹ ọmudu ọwan “seriotọre, ọrẹn omamọ ẹmro ọ lẹrhiẹ ghọghọ,” omaran Proverbs 12:25, ọ tare. “Omamọ ẹmro” ọrana ọnọ sabu nẹ obẹ ekrun yanghene ugbehian ra hẹroso rhe, nọyẹ rhẹ ohworho ra vwa sabu hẹrosua-a, ọrẹn ohworho ro “dje ẹguọlọ phia ọke ephian.”—⁠Proverbs 17:⁠17.

Ẹmro ẹghwanren ri ha uvuẹn i Baibol na i ha userhumu rẹn buebun mẹrẹn aghọghọ uvuẹn akpenyerẹn aye ne, tobọ te ọke edamuni. Jenẹ ẹmro eghoghanren enana i ji ha userhumu wẹn.

(Proverbs 16:⁠4) Jehova o ruẹ ekwakwa ephian nẹ aye wian fọkiẹ ọhọre ọnẹyen, Tobọ tẹ evwọnkon na fọkiẹ ẹdẹ ukpokpogho na.

w07 5/⁠15 18-19

“Irorẹdjẹ Enọ Ina Dabu Mwuotọre”

Ẹguọlọ omobọ ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan ta taghene erusọ ọwan e biomu-u, re ne rhurhu iruemru ibiobiomu, jeghwai rhurhu ukẹro rẹn iruemru ibiobiomu ọwan. Ọrẹn a sabu phiẹ i Jehova rhọ-ọ. Ọye o ni ẹhẹn na sua. Ẹhẹn ohworho yẹ iroro ro suien rọ jeghwai surhobọmwu ọmudu ọnẹyen. Maido, oborẹ ẹhẹn na ọ dua riaro lele, o surhọbọmwu irueruo erẹ ọmudu na, ri sekpahen ekwakwa jerẹ iroro ọrhẹ omwemẹ ọwan. Ẹhẹn na yẹ oborẹ ‘ọrẹ o ni ọmudu na sua’ o nẹ, o vwo nẹ ọwan ruẹ uvuẹn ẹzẹnguon ọnẹye-en. Orhiẹ emru ẹghwanren ra na sẹrorẹ ẹhẹn ọwan.

“Ghorien Ewian enọ vwe i Jehova”

Ra djẹ iroro o surhọbọmwu iroro na, nọyẹ irueruo rọ ha ọmudu ọwan. Irueruo a ha kpahen irorẹdjẹ. Ọwan ina mẹrẹn efikparobọ uvuẹn omẹdamo ọwan? Solomon ọrhọ ta: “Ghorien ewian enọ vwe i Jehova, irorẹdjẹ enọ ni na dabu mwuotọre.” (Proverbs 16:⁠3) Ne ghorien ewian ọwan vwe i Jehova o mevirhọ ra na hẹrosuiẹ, ra na homa dọn yen, jeghwai vwo atamwu kpahiẹn, nọyẹ re ne ghorien ohwan na nẹ akoko ọwan vwe yi. Obọ ijoro na ọrhọ so: “Ghorien ewian enọ vwe i Jehova, ne wu hẹrosuiẹ, ọye nẹ ọnọ kpahenrhọ ha wẹn.”—⁠Psalm 37:⁠5.

Ọrẹn, irorẹdjẹ ọwan nọ ki dabu mwuotọre, aye ina vi nyalele Ẹmro Osolobrugwẹ, jeghwai nẹ ọmudu rọ phiọnren rhe. Habaye, o fori nẹ ọwan i nẹrhomo vwe i Jehova fọkiẹ userhumu ọrhẹ obẹhatua ọnẹyen jeghwai damoma na nyalele urhebro ri ha uvuẹn i Baibol na. Orhiẹ oborẹ ọghanranren omamọ re ne ‘doron ohwan ọwan vwe i Jehova’ ọke arha dẹrughwaroghwu edamuni yanghene ebẹnbẹn, fọkime ‘ọye ono simi ọwan.’ Itiọrurhomẹmro, “o vwo ọke owuorowu rọ nọ lẹrhẹ ohworho ọvwata ghorien se-e.”—⁠Psalm 55:⁠22.

“Jehova O Ru Kemru Kemru Fọkiẹ Ọhọre Ọnẹyen Ne”

Ọwan i rhe ghorien ewian ọwan vwe i Jehova, me yẹ emru ọrọrọ ro no nẹ ehrumie rhe? Orodje ro vwo ẹghwanren na ọrhọ ta: “Jehova o ru kemru kemru fọkiẹ ọhọre ọnẹyen ne.” (Proverbs 16:4a) Ọmemama rọ ma odjuwu ọrhẹ akpọ na, Osolobrugwẹ ro vwo ọhọre. Ọke ọwan i rhe ghorien owian ọwan vwe yi, akpenyerẹn ọwan nọ vuọn rhẹ ọhọre, ọrhẹ irueruo ri vwotọre, ri vwe rhiẹ ofefe. Ọhọre i Jehova kpahen akpọ na ọrhẹ ituakpọ ọrẹ i bẹmẹdẹ. (Ephesians 3:11) Ọye o ru akpọ na jeghwai ma yen na sabu “nyerẹn uvuien.” (Isaiah 45:18) Habaye, ọhọre ro vwori ọke ọrukaro kpahen ituakpọ uvuẹn akpọ na, ono vi ru gba. (Genesis 1:28) Akpọ ra ha ga Osolobrugwẹ urhomẹmro na, o vwo oba-a, ono rhirhiẹ ye bẹmẹdẹ.

Jehova o tobọ ru “evwọnko na fọkiẹ ẹdẹ ukpokpogho na.” (Proverbs 16:4b) Ọye ọ ma evwọnkon na-a, nime “ewian enẹyen egbare.” (Deuteronomy 32:⁠4) Ọrẹn, ọ ha uphẹn rẹn evwọnkon na nẹ aye rhirhiẹ ye jeghwai rhe nyerẹn bọmọke ono dje omẹgbanhon ọnẹyen phia, jeghwai ghwọghọ aye. Jerẹ udje, i Jehova ọ ta rẹn i Pharaoh orodje Egypt: “Fọkiẹ iroro ọnana ọ ye mia ji nyaji owẹwẹ vwo, ne mi dje omẹgbanhon mẹ phia ha wẹn, neneyo mi ji sabu ghwoghwo odẹ mẹ uvuẹn ọsoso akpọ na.” (Exodus 9:16) Ukpokpogho ikpe ọrhẹ oghwọghọ i Pharaoh ọrhẹ egba owọnriẹn i mẹrẹnren uvuẹn Urhie i Red na, o djephia taghene omẹgbanhon Osolobrugwẹ a vwa mẹrẹn aruiẹ-ẹ.

Jehova ọnọ ji sabu ruẹ erhirhiẹ wian lele izede rẹ ẹvwọkon na ina wian ọhọre ọnẹyen ọrẹn aye i rhe-e. Obọ ijoro na ọrhọ ta: “Ekwẹre onyakpọ ono jiruo; wu na ha ekwẹre enọ ri hẹrhẹre sa oma osẹme.” (Psalm 76:10) Jehova ọnọ sabu ha uphẹn rẹn evwreghrẹn yen nẹ aye tuekwẹre kpahen idibo enẹyen, ọrẹn ọrẹ ẹghwọghwu ihworho yi ọvo ọrhẹ ọrẹ ihworho yi ine yono nie rhe. Oborẹ ọ vrẹn ọnana, Osolobrugwẹ nọ kpare udjoghwẹ kpahiẹn.

Ọke ri Jehova ọ hobọtua idibo yi ra homariotọre, nẹ era kparoma jeghwai ni omayen gegerege na vwo? Orodje Israel ọrhọ ta: “Kohworho kohworho rọ kparoma uvuẹn ọmudu ọnẹyen i Jehova o vwo utuoma kpahiẹn. Rhe taghene ọ vwọ samọ vabọ ojẹriọ-ọ.” (Proverbs 16:⁠5) Era “kparoma uvuẹn ọmudu,” aye ina sabu hobọtua omomayen, ọrẹn aye i vabọ ojẹriọ-ọ. Omarana, o rhiẹ emru ẹghwanren re ne vwo ẹhẹn omeriotọre otoro irherhe rẹ ọwan i vwori-i, yanghene oborẹ ọwan i mwuovwan te-e, yanghene uphẹn ẹga ri te rẹ ọwan obọ-ọ.

“Uvuẹn Ofẹnzẹ ọrẹ i Jehova”

Fọkime e vwiẹrẹ ọwan rhẹ ọdandan, ọwan ne ruẹ ọdandan. (Romans 3:23; 5:12) Me yọ nọ sa ọwan erhumu kẹnoma rẹn irorẹdje ri ne sun riẹ izede obiobiomu? Proverbs 16:6 ọrhọ ta: “Nyoma ẹguọlọ esiri ọrhẹ urhomẹmro, ọyẹ a ha kwosa ọdandan, ọrhẹ nyoma ofẹnzẹ ọrẹ i Jehova ohworho nọ kẹnoma rẹn ọdandan.” Ra mẹriẹn taghene ẹguọlọ esiri ọrhẹ urhomẹmro ọyẹ a ha kwosa ọdandan, ofẹnzẹ i Jehova ọyẹ ọ lẹrhẹ ọwan je ruẹ edandan. Marhẹ ọghanren te ra mẹriẹn taghene ẹguọlọ re vwo kpahen Osolobrugwẹ ọrhẹ ọdaremẹro kpahen ẹguọlọ esiri ọnẹyen, yo mwu ọwan ruẹ oborẹ ono merhiẹn ọma!

Ofẹnzẹ i Jehova o ruẹ uvuẹn ọmudu ọwan ọke rẹ ọwan i rhe dje ọghọ okokodo phia kpahen omẹgbanhon Osolobrugwẹ. Roro kpahen omẹgbanhon ọnẹyen ra mẹrẹn uvuẹn ekwakwa rọ maren! Ọke ra karorhọ i Job kpahen Omẹgbanhon Osolobrugwẹ uvuen ekwakwa rọ maren, ọ sa i Job erhumu wene iroro yi. (Job 42:1-6) Ọ vwọ ji hobọte ọwan ọke re roro kpahen iyẹnrẹn oborẹ i Jehova o lele ihworho yi nyerẹn ra ya rhẹ uvuẹn i Baibol na? Obọ ijoro na ọrhọ so: “Are mọ, ihworho na, nẹ are mọ mẹrẹn irueruo erẹ Osolobrugwẹ. Irueruo enẹyen kpahen ituakpọ erẹ igbevwunu.” (Psalm 66:⁠5) Ẹguọlọ esiri Jehova ọ rhiẹ oborẹ ana ha ghemeghe-e. Ọke rẹ Emọ Israel a ‘kparehaso Osolobrugwẹ jeghwai ru oborẹ ọnọ miamo ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen, Jehova nọ ghwẹriẹ rhiẹ ọvwreghrẹn aye; ọye nọ kparehaso aye.’ (Isaiah 63:10) Ọrẹ ovẹnẹ, “oma ọrhọ merhen i Jehova kpahen izede onyakpọ, ọye nọ tobọ ruie nọ mẹrẹn ufuoma rhẹ evwreghrẹn yen.” (Proverbs 16:⁠7) Ofẹnzẹ i Jehova o ghini simi ọwan!

Orodje ro vwo ẹghwanren na ọrhọ ta: “Ohworho orho vwo ibiẹ emru ọrhẹ ọvwata orhomu ghwẹ ọro vwo ekwakwa buebun ọrẹn o vwo orhienbro ọsoso-o.” (Proverbs 16:⁠8) Proverbs 15:16 ọrhọ ta: “Ohworho orho vwo ibiẹ emru rhẹ ofẹnzẹ ọrẹ i Jehova, orhomu ghwẹ ọro vwo ekwakwa buebun ri vuọnren rhẹ ukpokpogho.” O fori na dabu vwo ọghọ okokodo kpahen Osolobrugwẹ na sabu daji uvuẹn izede ọsoso.

“Onyakpọ Ọnọ Sabu Gbẹn Izede Ọnẹyen Uvuẹn Ọmudu Ọnẹyen”

A ma onyakpọ rhiẹ ohworho ro vwo ugbomọphẹ, rọ nọ sabu djẹ oborẹ ọgbare yanghene oborẹ obiomurun. (Deuteronomy 30:19, 20) Ọmudu ọwan o vwo omẹgbanhon o roro kpahen odjẹ sansan, jeghwai tẹnroviẹ owu usuẹn aye yanghene ghwomaran. Ro djephia taghene ọwan yi vwo ohwan re ne brorhiẹn, Solomon ọrhọ ta: “Onyakpọ ọnọ sabu gbẹn izede ọnẹyen uvuẹn ọmudu ọnẹyen.” Orho ruẹ ọnana hin, ‘Jehova no suẹn oborẹ ọ nyalele.’ (Proverbs 16:⁠9) Ra mẹriẹn taghene i Jehova ọnọ sabu kpọ ọwan vi oborẹ ọwan a nyalele, no rhiẹ emru ẹghwanren ra na nekpẹn userhumu mie yin, nẹ ‘irorẹdjẹ ọwan i mwuotọre.’

OCTOBER 24-30

EFE RI NẸ ẸMRO OSOLOBRUGWẸ RHE | PROVERBS 17-21

“Rha Guọlọ Ufuoma Rhẹ Awọrọ”

(Proverbs 19:11) Ọmẹrẹnvwrurhe onyakpọ ọ vwọ lẹrhiẹ kiki tuekwẹre-e, Jeghwai emru orhorhomu hariẹn ọrhọ kpare iroro vrẹn orusọ.

w14 12/⁠1 12-13

“Ọmẹrẹnvwrurhe Onyakpọ Ọ Vwọ Lẹrhiẹ Kiki Tuekwẹre-e”

E le ikoshi ihworho ra ha abọ fa ibọru nẹ ẹrhẹ ye fọkime ọ sabu suẹn ekwẹriẹ-ẹ.

Ọmọvwerhe rọ kpare ekwerẹ tua fọkime a yẹ ye oborẹ ọ guọlọre-e.

Izu rọ vanghwu ọmọyen fọkime ọ hẹrote obuvun ọnẹye-en.

ỌWAN ephian i mẹrẹn ihworho ra tuẹkwẹre ne, ọke owu yan ọrọrọ, ọwan i ji tuekwẹre ne. Rẹ ọwan a ha ukẹro rọ sọre ha ni ekwẹre, ọgbọ buebun ọwan e roro taghene o vwo oborẹ ọsoriẹ ọwan ina tuekwẹre, maido ọke erhe roro taghene ohworho o sehiẹn ọwan. Urhomu-ẹmro ọbe American Psychological Association ọ yare, ọ tobọ ta taghene “ekwẹre oborẹ o fori, oborẹ o serhọ harẹn iroro onyakpọ.”

Ana sabu roro taghene iroro ọrana o serhọ ọke erhe roro kpahen oborẹ ọnyikọ Paul ọ yare nyoma ẹhẹn ọfuanfon na. Rọ ta taghene o vwo ọkezẹko ihworho ina tuekwẹre, ọrhọ ta: “Tuekwẹre, ọrẹn wu vwe ruẹ ọdanda-an; wu vwe jenẹ ọke o so rhẹ erhirhiẹ ekwẹre wu havwọ-ọ.” (Ephesians 4:26) Fọkiẹ iroro ọnana, o fori nẹ ọwan i tuekwẹre, gbinẹ o fori nẹ ọwan i suẹn ekwẹre na?

O FORI NE WU TUEKWẸRE?

Ọke rẹ Paul ọ ha urhebro phia kpahen ekwẹre, ọkezẹko o vwo rhẹ ẹhẹn ẹmro ọbo ijoro na ọ yare: “Tuekwẹre, ọrẹn we ruẹ ọdanda-an.” (Psalm 4:⁠4) Ọrẹn, mesoriẹ Paul ọ ya urhebro ọnana? Orho dje yi fiotọre: “Are tiobọnu aruẹ ekwẹre ọgbogbanhon ephian, evwenbiomu, ekwẹre, ovan, kugbe ẹmro obiobiomu ọrhẹ kemru kemru rọ suẹ ẹkuọn.” (Ephesians 4:31) Itiọrurhomẹmro, Paul ọ ta rẹn Ilele Kristi nẹ aye i kẹnoma rẹn ekwẹre. Ọrẹ omamerhomẹ, urhomu-ẹmro ọbe American Psychological Association ọ yare, ọrhọ ta riobaro rhọ: “Uyono o djephia taghene re tiobọnẹ ekwẹre rhẹ evwenbiomu ọ lẹrhẹ ekwẹre na gbanhan, ọ vwọ ha userhumu phia . . . ra na kwaphiẹ erhirhiẹ na rhọ-ọ.”

Ọrẹn ne marhẹ ọwan ine ru sabu “tiobọnu” ekwẹre ọrhẹ oborẹ o nẹ erhumie sa? Solomon ro rhiẹ orodje ro vwo ẹghwanren ọrhọ ya: “Ọmẹrẹnvwrurhe onyakpọ ọ vwọ lẹrhiẹ kiki tuekwẹre-e, Jeghwai emru orhorhomu hariẹn ọrhọ kpare iroro vrẹn orusọ.” (Proverbs 19:11) Marhẹ “ọmẹrẹnvwrurhe onyakpọ” ọ sa ye ehrumu ọke ekwẹre ọ ha ẹhẹn yen?

OBORẸ ỌMẸRẸNVWRURHE O SUẸN EKWẸRE LELE

Ọmẹrẹnvwrurhe, omẹgbanhon ohworho ọnọ mẹrẹn ehrirhiẹ na fiotọre. Ne vwo ọmẹrẹnvwrurhe, o mevirhọ taghene ana mẹrẹn vrẹn oborẹ ẹmro na ọ havwọ. Marhẹ ọnana ọ sa ọwan ehrumu ọke erhe ruẹ ọwan sọ yanghene evwan o biomu ọwan?

Ọke rẹ ọwan a rha mẹrẹn osehiẹn, evwan ọnọ sabu biomu ọwan. Ọrẹn, ọwan i rhe ru lele oborẹ ọwan i rorori jeghwai vwobọrhọ irueruo ozighi, ọwan ina sabu ha ẹkuọn vwe oma ọwan yanghene ọwọrọ. Jerẹ oborẹ erhanren ọnọ sabu torhẹ oghwa mwuotọre, omaran ekwẹre ọnọ ji sabu ghwọghọ omamọ odẹ ọwan ọrhẹ onyerẹnkugbe ọwan i vwori rhẹ awọrọ, tobọ te onyerẹnkugbe ọwan i vwori rhẹ Osolobrugwẹ. Omarana, ọke rẹ ekwẹre ọ ha ẹhẹn ọwan, o fori na dabu ni erhirhiẹ na so. Ra dabu rhe ọsoso oborẹ ọ phia, ọnọ sa ọwan erhumu sun ekwẹre ọwan.

Orodje David ro rhiẹ ọsẹ i Solomon, ọ vabọ ọbara e ebiomu sekpahen ọhworhare re se Nabal. Orhiẹ oborẹ orhumurun taghene a ha usehumu rẹn i David dabu ni erhirhiẹ na so. David ọrhẹ ehworhare enẹyen, i hẹrote igegede i Nabal uvuẹn ato i Judea. Rẹ o te ọke re bru ẹton nẹ oma igegede na, David nọ nekpẹn ekwakwa ezẹko mie Nabal. Omarana, Nabal nọ kpahenrhọ riẹn: “Mi na ha i brẹdi mẹ, ame mẹ ọrhẹ uhwen aranmo re mi vare mi na harẹn era wian mẹ rẹn ihworho ri mi vwe rhe ekete aye nurhe?” Aruehinmo ọnana ọ gbanhon phan! Ọke rẹ i David o rhon ẹmro enana, ọye rhẹ ehworhariẹ ri te emrẹ awan 400, ni mwuegbe aye ina ghwọghọ i Nabal ọrhẹ uvwioghwa ye.—⁠1 Samuel 25:4-13.

Abigail, ro rhiẹ ane i Nabal, no rhe kpahen oborẹ ọ phiare na, no bru i David nya. Ọke rọ mẹrẹn i David ọrhẹ ehworhare enẹyen, no sighwẹ rhẹ obaro i David nọ tare: “Jenẹ odibo ọgbọtọ ọnọ tẹmro wẹn, ne wu jeghwai kerhọ ẹmro odibo ọgbọtọ ọnọ.” Oru, nọ ta rẹn i David oborẹ Nabal ọ ghẹn te, rọ jeghwai ta taghene i David ọnọ vioja orho rukele jeghwai biomu ọbara.—⁠1 Samuel 25:24-31.

Ọmẹrẹnvwrurhe ọgo yẹ David o vwori nyoma ẹmro Abigail rhe, rọ sa riẹ erhumu ha ẹghwanren te erhirhiẹ ọnana? Ọrukaro, ọmẹrẹnvwrurhe taghene Nabal o vwo ọhọ-ọ, ọreva, David ọmẹrẹnvwrurhe taghene ọnọ sabu biomu ọbara orho rukele. Jerẹ i David, wu na sabu mẹrẹn oborẹ ọnọ lẹrhuọ tuekwẹre. Me ọyẹ wu ne ruo? Ọbe ro vwo urhomu-ẹmro rọ ta kpahen oborẹ e suẹn ekwẹre lele rẹ Mayo Clinic ọ yare, ọrhọ ta: “Ha ibiọke se ẹhẹn ha, ne wu kele 1 ye te 10.” Ee, zikẹn ne wu roro oborẹ ọ suẹ okpetu na, ọrhẹ oborẹ ọnọ sabu nẹ erhumie rhe wu rha kpare idjaghwẹ. Jenẹ ọmẹrẹnvwrurhe o suẹn ekwẹre ọnọ, tobọ kpe yi rhotọre.—⁠1 Samuel 25:32-35.

Ọrẹ izede owu ọvo na, a ha userhumu rẹn buebun ihworho inyenana rọ sa rẹ aye erhumu suẹn ekwẹre aye. Sebastian nọ tare taghene ọke rọ ha ẹgbukpe 23 rẹ ọye ọ ha ekanron uvuẹn Poland, o yono oborẹ ono ru sun ekwẹre ọnẹyen ọrhẹ iroro egbogbanhon nyoma uyono i Baibol na. Ọrhọ ta: “Ọrukaro, mie roro kpahen okpetu na. Orhoru ni mia ha urhebro i Baibol riuruo. Ni mi mẹrẹnvwrhurhe taghene i Baibol na yẹ ọbe ọkpọvi rọ mai gba.”

Setsuo ọ ji ha kpahen izede ọnana. Ọrhọ ta: “Vẹrhẹ mia vanghwẹ ihworho aye i rhe ru oborẹ ono biomu mẹ evwan obẹ iruo. Vwana mie yono i Baibol na ne na, ukperẹ mi na van ni mia nọ oma mẹ: ‘Ọrọmo yo ru sọ? Mẹmẹ yẹ ọrẹ ọ suẹ okpetu na?’ ” Rẹ ọ roro kpahen aruẹ enọ enana ọ lẹrheriẹ sun ekwẹre ọnẹyen, jeghwai mọrẹn iroro egbogbanhon re koko uvuẹn ẹhẹn yen.

Ekwẹre ọnọ sabu gbanhon, ọrẹn urhebro ro nẹ Ẹmro Osolobrugwẹ rhe yọ mai gbanhon. Nyoma ra ha urhebro i Baibol na riuruo jeghwai nẹrhomo ni Jehova ọ sa erhumu, wu na ji sabu ha ọmẹrẹnvwrurhe sun ekwẹre ọnọ riotọre.

(Proverbs 18:13) Kohworho kohworho rọ kpahenrhọ ẹmro o ki rhon otọriẹ, Ọnana emru ẹkpa ọrhẹ ophọphọme.

(Proverbs 18:17) Ọrẹ o kiki guẹnzọn ọhọhọre taghene ọye yọ riase, Bọmọke ọreva ye ọnọ rhe jeghwai nọ ye erhiẹn.

(Proverbs 21:13) Kohworho kohworho ro dienrhọ ye harẹn oviẹ ovwiegbere, Ọke ro no bunu a ji kpahanrhọ hariẹ-ẹn.

w11 8/⁠15 30 ¶11-14

Hatua Ufuoma

Ọke Ra Nekpẹn Userhumu Mio

¹¹ Orhianẹ omizu ọ guọlọ ta rẹn ọkpako kpahen obẹnbẹn ro vwori rhẹ ohworho ekrun ọnẹyen yanghene omizu ọrọrọ uvuẹn ukoko na vwo? Proverbs 21:13 ọrhọ ta: “Kohworho kohworho ro dienrhọ ye harẹn oviẹ ovwiegbere, ọke ro no bunu a ji kpahanrhọ hariẹ-ẹn.” Itiorurhomẹmro, ọkpako na o ‘dienrhọ ye-e.’ Ọrẹn o ji vwo orhietio ọrọrọ: “Ọrẹ o kiki guẹnzọn ọhọhọre taghene ọye yọ riase, bọmọke ọreva ye ọnọ rhe jeghwai nọ ye erhiẹn.” (Prov. 18:17, New English Translation) O fori nẹ ọkpako na ọ kerhọ, ọrẹn o fori no ni oma so no jo rho brorhiẹn harẹn ọrọ kiki mọ nẹ iyẹnrẹn na. Ọrhọ kerhọ ọsoso ẹmro na hin, ọnọ sabu nọ ọrẹ e ru sọ na, sẹ ọye ọrhẹ ọrẹ o rurie sọ na i gba tẹmro na kugbe ne. Ọkpako na ọnọ sabu dje ekete i Baibol hariẹn rọ nọ ha riuruo nọ sabu hatua ufuoma.

¹² Udje i Baibol esa i ta kpahen imwofẹn rọ havwiẹ ra ghwai kpahanrhọ ẹmro ogege, ọrẹn e ji rhon ọsoso ẹmro na-a. Potiphar o kwerhọ ẹmro aniẹ ọ tare taghene i Joseph ọ guọlọ gba ye gbẹ. Rhẹ ekwẹrhe ọgbobanhon, Potiphar no fi Joseph rhẹ ekanrọn. (Gen. 39:19, 20) Orodje David o kwerhọ ẹmro Ziba ọ tare, taghene ọrovworie Mephibosheth, ọ homaba evwreghrẹn i David ne. David nọ kpahenrhọ ye ogege: “Nughe! Kemru kemru ri Mephibosheth o vwori mi ha riẹ wẹn.” (2 Sam. 16:4; 19:25-27) A ta rẹn orodje Artaxarxes taghene Itu Jew na, a rharhumu gbogba amwa i Jerusalem, aye a ji guọlọ kparahasuẹ usuon i Persia. Orodje na no kwerhọ ẹmro efian ọnana jeghwai ta taghene aye i dobọ owian na ji. Fọkiẹ ọnana, Itu Jew na ni dobọ owian oghwa ẹga Osolobrugwẹ ji. (Ezra 4:11-13, 23, 24) Orhiẹ emru ẹghwanren rẹ IIele Kristi ri rhiẹ ekpako, ina nyalele urhebro Paul o yẹ Timothy nọ kẹnoma rẹn orhienbro okpakpa.—⁠Se 1 Timothy 5:⁠21.

¹³ Ọrhọ tobọ rhianẹ ihworho awanva na iguẹnzọn aye ne, orhiẹ oborẹ ọghanranren re ne rhe taghene “orhianẹ ohworho o roro taghene ọye o vwo irherhe kpahen emru ne, o ji rhe yi te oborẹ o fori taghene o rhe yi te-e.” (1 Cor. 8:⁠2) Ọwan i ghini rhẹ ọsoso oborẹ o lele fi ẹghwọ na? Ọwan ina ghini sabu vwẹruọ erhirhiẹ ihworho na? Ẹmro orho bru ekpako na rhe, aye i vwa lẹrhẹ ẹmro efian, irueruo ena yanghene iguenguon phiẹ aye rhọ-ọ! Oguẹnzọn Osolobrugwẹ ọ ha mwu, Jesu Kristi, o guẹnzọn ọsoso. O vwo “guẹnzọn nyoma oborẹ ọ ghwai ha ukẹro mẹrẹ-ẹn, yanghene ha ọghwọghwu phia lele oborẹ erhọ ye o rhonri-in.” (Isa. 11:3, 4) Ukpomaran, ẹhẹn ọfuanfon i Jehova yo suẹn i Jesu. Ilele Kristi ri rhiẹ ekpako a ji mẹrẹn erere nyoma aye a lẹrhẹ ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ sun aye.

¹⁴ Bọmọke ekpako ine guẹnzọn ro sekpahen Olele Kristi, o fori nẹ aye nekpẹn userhumu ẹhẹn ọfuanfon i Jehova, jeghwai hẹrosuẹ ọkpọvi Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhẹ ẹbe ọvrẹn ra hẹrosua na i fomurun nyoma aye ine se aye.—⁠Matt. 24:⁠45.

(Proverbs 17:⁠9) Kohworho kohworho rọ harhomu ọdandan ọ guọlọ ẹguọlọ, Ọrẹn ohworho ro ti ufi ẹmro ọ fan igbehian re kpẹnkpẹnren.

w11 8/⁠15 31 ¶17

Hatua Ufuoma

¹⁷ Buebun ẹghwọ ri ha uvwre Ilele Kristi, rhẹ ẹmro eghwaghwa ro no lele fi ẹzenguo-on. Omarana, o rhiẹ oborẹ orhomurun, ana kpare iroro vrẹn erusọ awọrọ. Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhọ ta: “Kohworho kohworho rọ harhomu ọdandan ọ guọlọ ẹguọlọ, Ọrẹn ohworho ro ti ufi ẹmro ọ fan igbehian re kpẹnkpẹnren.” (Prov. 17:⁠9) Re ruẹ lele ẹmro erana ọnọ ha userhumu rẹn ọwan sẹrorẹ ufuoma uvuẹn ukoko na jeghwai sẹrorẹ omamọ onyerẹnkugbe re vwori rhẹ i Jehova.—⁠Matt. 6:14, 15.

Ra Guọlọ Efe erẹ Ẹhẹn

(Proverbs 17:⁠5) Kohworho kohworho rọ ha ovwiegbere djechẹ, o hinmaro kpahen Ọmemama yen, kohworho kohworho rọ ghọghọ kpahen ukpokpogho ọreva ye, ọ ji vabọ ojẹriọ-ọ.

w10 11/⁠15 6 ¶17

Iphuphẹn, Are Jenẹ Ẹmro Osolobrugwẹ O Sun Are

¹⁷ Ne wu sabu sẹrorẹ atamwu ọke rẹ wa ha erhirhiẹ kologho, wu na vi ha omẹgbanhon ‘ọmẹrẹnvwrurhe ọnọ . . . e fi ovẹnẹ rhẹ oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre,’ orhoru gba ha omẹgbanhon erana ha ‘ruiruo nyoma’ we ruẹ oborẹ ọgbare. (Heb. 5:14) Jerẹ udje, ọke rẹ wa djẹ aruẹ ijoro wu ne kporo, aruẹ ughe wu ne ni, yanghene itanẹti wu na sabu ro, enọ enana ina sa erhumu djẹ oborẹ ọgbarẹ ọrhẹ oborẹ wu na kẹnoma riẹn. Gba nọ oma enọ enana: ‘Ekwakwa enana ina lẹrhe mẹ dje arodọmẹ phia gbinẹ ina lẹrhe mẹ vwo omamerhomẹ “kpahen ukpokpogho ọreva” mẹ?’ (Prov. 17:⁠5) ‘Ọnana ọnọ ha userhumu mẹ vwo “ẹguọlọ kpahen oborẹ orhomurun” gbinẹ ọ lẹrhiẹ bẹn mẹ mi ne vwo “utuoma kpahen oborẹ obiomurun”?’ (Amos 5:15) Oborẹ we ruẹ ọke rẹ wa ha erhirhiẹ odjahen ono dje oborẹ wu ghini ni ghanghanren phia.—⁠Luke 6:⁠45.

w10 11/⁠15 31 ¶15

Ọwan Ina Mọrẹn Emevigbanhon Ọwan!

¹⁵ Job ro rhiẹ ohworho ọsoso, ọ ghọghọ kpahen ukpokpogho ro te ihworho ri vwo utuoma kpahiẹ-ẹn. Isẹ owu orho ti ọwan erhọ: “Ọvwreghrẹn ọnọ orho se, wu vwa ghọghọ-ọ; ọrhọ kprọ oghwẹ wu vwe jenẹ ọmudu ọnọ ọ ghọghọ-ọ, neneyo i Jehova ọ jo rhọ mẹruọn jeghwai ha ukẹro obiobiomu ha ni ọwẹwẹ, nọ jọ rhọ lẹrhẹ ekwẹre ọnẹyen bru owẹwẹ rhe.” (Prov. 24:17, 18) Ra mẹriẹn taghene Jehova ọ mẹrẹn ọmudu na, o rhe orhianẹ ọwan aghọghọ kpahen ukpokpogho awọrọ, oma ọ vwọ merhiẹn kpahen aruẹ uruemru ọrana-a. (Prov. 17:⁠5) Osolobrugwẹ ọnọ kwosa rẹn ọwan lele irueruo ọwan, fọkime ọ tare: ‘Mẹmẹ ye ruẹ kele, jeghwai kwosa rẹn eri ruẹ oborẹ obiomurun.’—⁠Deut. 32:⁠35.

(Proverbs 20:25) Ufi harẹn onyakpọ orho brokpakpa bunu phia, “Ọfuanfon!” Orhoru o vwo roro kpahen oborẹ ọ veri na.

w09 5/⁠15 15-16 ¶12-13

Iphuphẹn, Are i Dje Ẹdo Riaro Are Phia

Re Mwuegbe Hẹrhẹ Orọnmo Ro Vwo Omamerhomẹ

¹² Iphuphẹn ezẹko i brokpakpa rọnmọ ne, fọkime aye e roro taghene ono fi oba rhẹ omamerhomẹ aye i vwe vwo, erhirhiẹ kologho, omemwurhọ ọrhẹ ebẹnbẹn ri ha uvuẹn oghwa aye. Ọrẹn, ive orọnmo oborẹ ene ni ghanghanren. Ezẹko uvuẹn i ọke Baibol, i brokpakpa ve ive rọ fonron, aye a dabu roro kpahen oborẹ o sekpahe-en. (Se Proverbs 20:25.) Omaran ọ ji havwọ, iphuphẹn ezẹko i brokpakpa ruẹ orọnmo. Ọke oru, nẹ aye mọ mẹrẹnvwrurhe taghene ohwan rọ havwiẹ ọ vrẹn oborẹ aye i roririe rhọ.

¹³ Omarana, bọmọke wu na ki kọn rhẹ ohworho, gba nọ oma: ‘Mesoriẹ mia guọlọ rọnmọ? Me yi mi fiẹrorhọ mi na mẹrẹn? Ohworho ọnana o serhọ mẹ? Marhẹ mi ne ru sabu toroba orọnmo na?’ Ne wu sabu ha ọmẹrẹnvwrurhe ruiruo, “ọvrẹn ra hẹrosua ro ji vwo ẹghwanren na,” o fomu ẹbe ri vwo irhomu-ẹmro sansan ri sekpahen orọnmo. (Matt. 24:45-47) Ẹbe erana urhebro i Jehova ọ ha wẹn. Dabu yono oborẹ ọ ha uvuẹn aye ne wu ha ye ruiruo. Wu ne ru “jerẹ esi ro vwo vwo iroro-o.” (Ps. 32:8, 9) Dabu vwẹruọ oborẹ orọnmo o sekpahen. Wu rhe roro taghene wu mwuegbe wu na kọn rhẹ ohworho ne, karorhọ rhiẹ omamọ ‘udje . . . ọrẹ irueruo ri fonron.’—⁠1 Tim. 4:⁠12.

OCTOBER 31–NOVEMBER 6

EFE RI NẸ ẸMRO OSOLOBRUGWẸ RHE | PROVERBS 22-26

“Yono Ọmọ Izede Ọnọ Nyalele”

(Proverbs 22:⁠6) Yono ọmọ izede ọnọ nyalele; ọrhọ tobọ ghwanren ne, ọ vwọ samọ nya nẹ uvuie-en.

(Proverbs 23:24, 25) Ọro rhiẹ ọsẹ harẹn ohworho ọvwata oma ọnọ merhiẹn; Kohworho kohworho ro rhiẹ ọsẹ harẹn ọmọ ro vwo ẹghwanren ọnọ ghọghọ. ²⁵ Ọsẹ ọnọ ọrhẹ izu ọnọ ina ghọghọ, Oma ọnọ merhen izu ro vwiẹ ruọ.

w08 4/⁠1 16

Ra Mọrẹn Emọ Ghwanran Uvuẹn Akpọ Re Vwe Ni Emru Sua

Ra Kpọ Ubigẹn na Viẹ

Djokarhọ taghene Psalm 127:4, 5 ọ ha emiemọ dje “ọhworhare rọ gbanhon oma.” Ọnana no mevirhọ taghene ọsẹ na ọvo yọ nọ kpare ohwan re ne yono emọ? Ẹjo. Itiọrurhomẹmro, uruemru-urhi uvuẹn udje ọnana o surhobọmwu esẹ ọrhẹ izu jeghwai te ọsẹ ọvo yanghene izu ọvo. (Proverbs 1:⁠8) Ẹmro na “ọhworhare rọ gbanhon oma,” o djephia taghene a guọlọ omẹgbanhon na sabu sa ubigẹn na. Uvuẹn ọke i Baibol, erẹnmo ya ha ruẹ ikpitanbọ, isodja yo ‘fiẹ ufi rhẹ ukpitanbọ na,’ ọkezẹko ọ tua ye botọre rhẹ aghwẹ ye nọ sabu luẹ ye. (Jeremiah 50:14, 29) Itiọrurhomẹmro, omẹgbanhon ọrhẹ omẹdamu ya ha lọriẹ na sabu ha ubigẹn na sa oborẹ aye i guọlọre!

Omaran ọ ji havwọ, ra mọrẹn emọ ọ guọlọ omẹdamu omamọ. Aye ọvo e vwa ghwai mọrẹn oma aye ghwanra-an, jerẹ obore ubigẹn ọvo ọ vwọ sabu sa omayen. Ọrẹ omemwurhọ, buebun esẹ ọrhẹ izu e vwo omwemẹ aye ine dje omẹgbanhon ra guọlọre phia-a. Aye na guọlọ izede rọ phẹrẹre. Aye na ha uphẹn rẹn ekpeti ughe, isukuru, ituẹdẹre, nẹ aye yono emọ aye oborẹ obiomurun ọrhẹ oborẹ orhomurun, irhi ọrhẹ irueruo ekware. Aye a ha uphẹn rẹn emọ aye nẹ aye ru oborẹ aye i guọlọre. Aye i rha mẹriẹnvwrurhe taghene ẹjo aye ono lele fi ẹmro i buebun, nẹ aye kwe harẹn emọ na, fọkime aye a guọlọ nẹ emọ na i mwomarhọ-ọ. Itiọrurhomẹmro, ovwiẹlẹme aye yọ nọ suẹ ẹkuọn vwe emọ aye.

Ra mọrẹn emọ owian ọgbogbanhon. Re ru owian ọnana nẹ otọre ẹhẹn sa nyoma ọkpọvi Ẹmro Osolobrugwẹ ọ guọlọ omẹdamu omamọ, ọrẹn osa ye ọduado. Ọbe re se Parents ọrhọ ta: “Iyono . . . i djerie phia taghene ọmọ rẹ esẹ ọrhẹ izu i dabu rhe mọren, nọyẹ era ha userhumu rẹn emọ aye sẹrorẹ erhirhiẹ aye, aye ruẹ riaro uvuẹn uyono, ji vwo omamọ iruemru, oma ọ merhen aye ghwẹ emọ esẹ aye ọrhẹ izu aye a djoma omamọ yanghene eri vwa djoma.”

Ọ tobọ vwo osa orhorhomu ọrọrọ. Ọtonrhọ, ọwan i ta kpahen obọrẹ ukaro ọrẹ Proverbs 22:6: “Yono ọmọ izede ọnọ nyalele.” Udjoghwẹ na nọ ji ta riaro rhọ rhẹ ẹmro imemerhen enana: “Ọrhọ tobọ ghwanren ne, ọ vwọ samọ nya nẹ uvuie-en.” Ẹmro isẹ ọnana ọ yẹrẹ ọwan imwẹro taghene ene fikparobọ? Ẹjo. Fọkime ọmọ ọnọ o vwo ugbomọphẹ, ọke rọ ghwanren nọ ha ye ruiruo. Ọrẹn udjoghwẹ ọnana ọ yẹ emiemọ omamọ imwẹro. Ọrana imwẹro ọgo?

Wu rhe yono emọ enọ lele urhebro i Baibol, nọyẹ wa tuẹn omamọ erhirhiẹ rọ nọ rhua erere ọduado rhe, ọrẹ wu na mẹrẹn emọ re ruẹ riaro rhẹ omamerhomẹ, ra ji mẹrẹn evwẹnvuọn nẹ akpọ aye, jeghwai rhiẹ ihworho ri te edje. (Proverbs 23:24) Omarana, ru ekete omẹgbanhuọn o teri ne wu mwuegbe “ibigẹn” eghoghanren enana, sẹrorẹ aye, ne wu ji kpọ aye vi. Wu vioja-a.

w07 6/⁠1 31

Enọ Rẹ Otu Re Se Ẹbe Ọwan I Nọren

Ẹmro Proverbs 22:6 ọ yẹrẹ ọwan imwẹro taghene arha dabu yono emọ, aye i nẹ izede i Jehova-a?

Oghwẹmro ọnana orho se: “Yono ọmọ izede ọnọ nyalele; ọrhọ tobọ ghwanren ne, ọ vwọ samọ nya nẹ uvuie-en.” Jerẹ oborẹ a luẹ abọ orhan no toro ba ọduiẹ, omaran, emọ ra dabu yono e vwo ẹhẹn rẹ aye ina ga i Jehova ọke aye i do ne. Jerẹ oborẹ emiemọ ephian i rheri, aruẹ uyono ọrana ọ ha ọke ọrhẹ omẹdamu omamọ. Nẹ aye i sabu rhiẹ Ilele Kristi, emiemọ ine vi yono, ghwọghwu, hudurhaghwẹ, kpọvi jeghwai dje omamọ udje harẹn emọ aye. Aye ine vi rhe ruẹ ọnana izede ẹguọlọ ọke ephian.

Ọnana o mevirhọ taghene ọmọ orho se nẹ izede i Jehova, emiemọ na yi vwa dabu yonie? Uvuẹn erhirhiẹ ezẹko, emiemo yi na sabu suiẹ. (Ephesians 6:⁠4) Obọreva ye, isẹ ọnana ọ vwọ yẹ ọwan imwẹro taghene omamọ uyono ọnọ lẹrhẹ emọ na nyalele izede Osolobrugwẹ-ẹ. Emiemọ i sabu ma emọ aye rhẹ oborẹ aye i guọlọre-e. Jerẹ imirẹghwa, emọ i vwo ugbomọphẹ, aye ina ji djẹ izede aye ina ha kpahen uvuẹn akpenyerẹn aye. (Deuteronomy 30:15, 16, 19) Udabọ omẹdamu emiemọ ezẹko, emọ ezẹko i vwe meviẹ gbanha-an, jerẹ oborẹ i Solomon o ruru, ọrẹ ọ ya oghwẹmro re roro kpahan na. Jehova o ji vwo emọ ri vwe mevi gbanhon.

Omarana, ekete ọnana o mevirhọ taghene ọmọ na ọnọ ‘nyalele izede i Jehova,’ uvuẹn erhirhiẹ ephia-an, ọrẹn ọ ha ye ta taghene ọnana yẹ oborẹ ono nẹ erhumie rhe. Ọnana ẹmro uduẹharhaghwẹ harẹn emiemọ! O fori nẹ emiemọ i rhe taghene erhumu ono nẹ uvuien rhe, aye i rhe yono emọ aye nẹ aye nyalele izede ọrẹ i Jehova. Ra mẹriẹn taghene ohwan ro teri aye ọghanranren omamọ, uruemru aye ọnọ ji sabu hobọte emọ na, e jiririe harẹn emiemọ nẹ aye ha ohwan na ghanghanren.—⁠Deuteronomy 6:6, 7.

Emọ na i rha tobọ nẹ izede i Jehova, emiemọ ri dabu yono emọ aye ina sabu vwo imwẹro taghene emọ aye ina ghwẹrioma bru i Jehova rhe. Ẹmro urhomẹmro ri ha uvuẹn i Baibol na i vwo omẹgbanhon, iyono emiemọ i vwa ji kiki sẹrẹro-o.—⁠Psalm 19:⁠7.

(Proverbs 22:15) Ọmudu ọmọvwerhe ọ vuọnren rhẹ irueruo ẹkpa, Ọrẹn ukorọkpọ ọghwọghwu ọyẹ ene tie nie.

(Proverbs 23:13, 14) Wu vwa sẹrerhumuji ọghwọghwu wu na harẹn ọmọvwerhe-e. Wu rha ha uphianphian fa ye, o hwuẹ-ẹ. ¹⁴ Uphianphian na yẹ oborẹ wu na ha fa ye, Neneyo wu sabu simie nẹ Usin na.

w97 10/⁠15 32

Ra Mọrẹn Emọ Nẹ Aye I Vwo Omamọ Uruemru, O Rhiẹ Oborẹ Ọphẹrẹre?

ROBERT GLOSSOP ọrẹ Institute for the family rọ ha Ottawa, Canada ọrhọ ta: “Ọwan e nyerẹn uvuẹn ẹkwotọre ro tighriri, ro vwo irueruo, uruemru sansan, rọ vabọ urhi owu rẹ ana nyalele.” Me yo nẹ erhumie rhe? Iyẹnrẹn ro nẹ ọbe iyẹnrẹn Toronto Star ọrhọ ta: “Iphuphen ra mẹrenvwan, iphuphen re gbozighi, iphuphen ra guọlọ kpe omayen no buẹnrhọ buẹnrhọ.”

Obẹnbẹn na ọ nyavrẹn North America. Bill Damon, Ọrọ Hẹrote Center for Human Development rọ ha Brown University obẹ Rhode Island, USA o yono kpahen ebẹnbẹn enana ne obẹ Britain ọrhẹ ẹkwotọre Europe sansan, jeghwai te Austrialia, Israel ọrhẹ Japan. Ọ ji hunute ishọshi, isukuru ọrhẹ uyono sansan e vwa ha ọkpọvi phia harẹn iphuphẹn. O ji vwo imwẹro taghene irueruo ọwan “ọ vwọ hobọte uruemru ọrhẹ iroro emọ na-a.” Rọ hunute ihworho ra ha urhebro rẹn emiemọ re yono taghene “ọghwọghwu o rhomu harẹn omọkpokpọ emọ na-a.” Damon ọrhọ ji ta taghene ọnana “ona ra mọrẹn emọ ri gbahurhomu re vwa ji huvwele.”

Me yẹ iphuphẹn erẹ inyenana i guọlọre? Aye i guọlọ uyono rọ nọ kpọ iroro ọrhẹ ọmudu aye vi ọke ephian. Iphuphẹn sansan i guọlọ aruẹ ọghwọghwu sansan. Nyoma izede ẹguọlọ ana sabu ha ọghwọghwu phia ọrẹ i roro. Ọnana yọ soriẹ a ta rẹn ọwan uvuẹn Proverbs 8:33 na “kerhọ harẹn ọghwọghwu.” Ọrẹn, ezẹko a sabu ha “ibiẹ ẹmro ọvo kpọ aye viẹ-ẹ.” Harẹn aye ọghwọghwu ọgbogbanhon ro serhọ ovwan yẹ aye i guọlọre aye rhe ru sọ. (Proverbs 17: 10; 23:13, 14; 29:19) Rẹ i Baibol na ọ ha urhebro ọnana phia ọ vwọ ta taghene a fa emọ na ọrẹ ekwẹre yanghene ekpe ọgbogabnhon rọ na ha ẹkuọn vwe aye-e. (Proverb 16:32) Ukpomaran, o fori nẹ ọmọ na o vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ a yẹ ye ọkpọvi ọrana, nọ ji mẹrẹnvwrurhe taghene eri vwiẹriẹ i guọlọ orhorhomu ọnẹyen.—⁠Ha ye dje oborẹ ọ ha Hebrew 12: 6, 11.

Aruẹ omamọ urhebro i Baibol ọrana, a ta kpahiẹn uvuẹn ọbe na The Secret of Family Happiness.

it-2 818 ¶4

Uphianphian, Ukorọkpọ.

Ọdo usuon ọrẹ ọmiọmọ. A ha “uphianphian” dje ọdo usuon rẹ emiemọ i vwori aye ina ha sun emọ aye. Ọbe i Proverbs ọ ta kpahen ọdo usuon ọnana ọgbọ buebun, ẹmro na o mevirhọ aruẹ ọghwọghwu ephian, tobọ te ukorọkpọ ra ha fa ohworho. Emiemọ na yi mọbọ vi vwo ohwan ra na ha uphianphian ruiruo obaro Osolobrugwẹ, aye ine sun emọ aye. Orhianẹ ọmiọmọ ọrhọ ha uphianphian ruiruo-o, ọnọ ha oghwọghọ ọrhẹ uhwu vwe ọmọ yen, oma ọ ji merhen Osolobrugbwẹ kpahiẹ-ẹn, ọnọ jeghwai rhua ophọphọme vwe omayen. (Pr 10:1; 15:20; 17:25; 19:13) “Ughẹnghẹn ọ vuọn ọmudu ọmọvwerhe; uphianphian ọghwọghwu yẹ oborẹ ono tie nie.” “Wu vwa ha obọ ọghwọghwu riẹ erhumu harẹn ọmọvwerhe-e. Wu rha ha uphianphian fa ye, o hwuẹ-ẹ. Uphianphian na yẹ oborẹ wu na ha fa ye, ne wu sabu simi arhọ ye nẹ Usin.” (Pr 22:15; 23:13, 14) Itiọrurhomẹmro, “ọrẹ o tiẹ uphianphian riẹ erhumu, o vwo utuoma kpahen ọmọ yen, ọrẹn ọrẹ o vwo ẹguọlọ kpahen ọmọyen yọ rọ ghwọghwie.”—⁠Pr 13:24; 19:18; 29:15; 1Sa 2:27-36.

(Proverbs 23:22) Kerhọ ọsẹ ro vwiẹ ruọ, wu vwe vwo utuoma kpahen izu ọnọ fọkime ọ ho ne-e.

w04 6/⁠15 14 ¶1-3

Dabu Ha Ukẹro Ọghoghanren Ha Ni Arhọ Ọnọ Ro Rhiẹ Ẹghẹlẹ

ARHA ta wẹn taghene wu ha oborẹ ọghanranren vwanvwọn arhọ ọnọ, me yo no rhirhiẹ? Ọwan a ha ukẹro ọghoghanren ha ni arhọ, nọyẹ arhọ ọwan ọrhẹ arhọ awọrọ. Oborẹ o dje ọnana phia yẹ ọwan a ya mẹrẹn i dọkita ọke erhe kpomẹ yanghene ọrẹ ọwan e riẹ omẹdamo ọke ephian. Ọwan i guọlọre nẹ oma ọwan ọ sasa, ne rhe nyerẹn. Ihworho ri ho ne dede ọrhẹ eri vwa sabu nya, a guọlọ hnwu-u; aye i guọlọ rhe nyerẹn.

² Oborẹ wu ni arhọ lele ọ hobọte onyerẹnkugbe ọnọ ọrhẹ awọrọ. Jerẹ udje, Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhọ ta: “Kerhọ ọsẹ ro vwiẹ ruọ, wu vwe vwo utuoma kpahen izu ọnọ fọkime ọ ho ne-e.” (Proverbs 23:22) Na “kerhọ” ghwai rhẹ ọrẹ ene rhon ẹmro ọvo-o; isẹ ọnana o mevirhọ re ne rhon jeghwai huvwele. (Exodus 15:26; Deuteronomy 7:12; 13:18; 15:5; Joshua 22:2; Psalm 81:13) Iroro ọgo yẹ Ẹmro Osolobrugwẹ ọ haphia ra na fọkiẹ kerhọ? Ghwai rhẹ fọkime ọsọ ọrhẹ izuo i ho ghwọ-ọ yanghene aye i rhiẹromẹrẹn emru ghwẹ owẹwẹ ne-e. Oborẹ ọsoriẹ fọkime aye yi “vwiẹ ruọ.” Erhianrhian ezẹko i rhian oghwẹmro ọnana omana: “Kerhọ ọsẹ ọnọ rọ yẹ ruọ arhọ.” Wu rha ha ukẹro ọghoghanren ha ni arhọ ọnọ, nu we dje ọdaremẹro phia rẹn esiri arhọ ọrana.

³ Itiọrurhomẹmro, wu rhe rhiẹ Olele Kristi urhomẹmro, wu na mẹrẹnvwrurhe taghene i Jehova yẹ Esiri arhọ. Nyoma ye rhe, ọye we “vwo arhọ,” ọyẹ wa sabu “nya,” ọye we rhiẹ ohworho rọ sabu roro; ọye we “nyerẹn” jeghwai djẹ iroro kpahen obaro na, ọrhẹ oborẹ wu ne nyerẹn akpọ lele. (Acts 17:28; Psalm 36:9; Ecclesiastes 3:11) Lele oborẹ Proverbs 23:22 ọ tare, o fori na “kerhọ” Osolobrugwẹ, ne vwo omwemẹ re ne vwẹruọ jeghwai ru lele oborẹ o ni arhọ lele, ukperẹ ana ha ukẹro ọrọrọ e ni arhọ.

w00 6/⁠15 21 ¶13

“Are Ephian Imizu”

¹³ Re dje ọghọ phia rẹn owuowọnwan uvuẹn ekrun na, ọ vrẹn ọrẹ e brọghọ rhẹ ane ọrhẹ emọ oma. Isẹ i Japan ọrhọ ta: “Huvwele emọ ọke wu rha ho.” Ọhọ isẹ ọrana yẹ; emiemọ ri ho ne i rhe ekete ọdo usuon aye ọ bare, nẹ aye jeghwai djokarhọ oborẹ emọ aye i ghwanren ne a ta. Ra mẹriẹn taghene i Baibol na o kwerhọ ye taghene emiemọ i brọghọ rhẹ emọ aye oma nyoma aye ina kerhọ aye, emọ i vwe dje uruemru jẹ ọghọ e vwo phia rẹn eri kpako ne uvuẹn ekrun na-a. Proverbs 23:22 ọrhọ ta: “Wu vwe vwo utuoma kpahen izuo fọkime ọ họ ne-e.” Orodje Solomon o nyerẹn mwu isẹ ọnana jeghwai mwọghọ rẹn izie ọke izie ọ guọlọ emru mie yi. Solomon o vwo ọdo usuon harẹn omobọ ye, ọ jeghwai kerhọ oborẹ izie, Bath-sheba, rọ ho ne ọ ta riẹn.—⁠1 Kings 2:19, 20.

Ra Guọlọ Efe Erẹ Ẹhẹn

(Proverbs 24:16) Fọkime ọvwata ohworho ono se ọgbọ irhiruẹ, ọnọ ji rharhumu vẹnrẹn, Ọrẹn ọvwọkon na, ọnọ kproghwẹ nyoma ukpokpogho.

w13 3/⁠15 4-5 ¶5-8

Harẹn Eri Vwo Ẹguọlọ Kpahen i Jehova, “O Vwo Oborẹ Ọnọ Lẹrhẹ Aye Kproghwẹ-ẹ”

Wu Rha Kproghwẹ, Daji Uvuẹn Orhẹ Na

⁵ Ọkezẹko wu ha ẹmro enana “kproghwẹ” ọrhẹ “se” ha dje erhirhiẹ onyerẹnkugbe re vwori rhẹ i Jehova dẹ ne. Eghwẹmro i Baibol enana ena sabu vwo ọhọ ẹmro owu, ọrẹn ghwai rhẹ omaran ọ havwọ ọke ephia-an. Jerẹ udje, djokarhọ ẹmro ri ha uvuẹn Proverbs 24:16: “Fọkime ọvwata ohworho ono se ọgbọ irhiruẹ, ọnọ ji rharhumu vẹnrẹn, ọrẹn ọvwọkon na, ọnọ kproghwẹ nyoma ukpokpogho.”

⁶ Jehova ọ vwọ sa mọ lẹrhẹ era hẹrosuiẹ nẹ aye kproghwẹ yanghene nẹ aye se-e, nọyẹ ukpokpogho yanghene ukọ uvuẹn ogame aye rẹ aye ena ja sabu vẹnrẹn nu-u. A yẹrẹ ọwan imwẹro taghene i Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan na sabu “vẹnrẹn” neneyo ọwan i sabu rha homakpahontọre ga ye ọke ephian. Marhẹ ọnana orhiẹ ẹmro urhebro te harẹn ọsoso ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahen i Jehova nẹ ọmudu aye rhe! Ọvwọkon na o vwo aruẹ omwemẹ ọrana rọ nọ vẹnrẹ-ẹn. Aye i vwa guọlọ userhumu ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ ọrhẹ ihworho yi-i, yanghene aye tiẹn aruẹ userhumu ọrana arha ha ye rẹn aye. Ọrẹ ovẹnẹ, harẹn eri vwo ‘ẹguọlọ kpahen irhi Jehova,’ o vwo emru owuorowu rọ nọ sabu kprọ aye oghwẹ ro no tie aye nẹ orhẹ ẹzẹ ọrẹ arhọ na-a.—⁠Se Psalm 119:165.

⁷ Ezẹko e se rhẹ ibiẹ edandan ọgbọ buebun fọkiẹ ovwiẹlẹme ezẹko. Ọrẹn aye ji ihworho evwata obaro i Jehova aye i rhe “vẹnrẹn” ọke ephian, nọyẹ aye i rha ghwẹriẹ nẹ ẹhẹn rhe jeghwai damoma nya uvuẹn izede rọ gbare. Ọwan ina sabu mẹrẹn ọnana nyoma oborẹ Osolobrugwẹ o lele emọ Israel nyerẹnkugbe ọke ahwanren. (Isa. 41:9, 10) Proverbs 24:16, ra kiki hunute, ukperẹ ọnọ karunumwu obọrẹ ọsọre nọyẹ ‘e se’ ọwan, ọ tẹnrovi obọrẹ orhomurun, nọyẹ ‘e vẹnrẹn’ ọwan nyoma userhumu arodọmẹ Osolobrugwẹ. (Se Isaiah 55:⁠7.) Fọkime Jehova ọrhẹ i Jesu i vwo imwẹro kpahen ọwan, nẹ aye ha udu rhẹ ọwan aghwẹ ne “vẹnrẹn.”—⁠Ps. 86:5; John 5:⁠19.

⁸ Orhianẹ ọrọ zorhẹ ọ kproghwẹ yanghene o seri, o ji vwo ọke ro no vẹnrẹn jeghwai zorhẹ na hin orho vẹnrẹn ogege. Uvuẹn orhẹ arhọ ọrẹ ọwan, “ẹdẹ ọrhẹ unọke” orhẹ na ono te oba, ọwan e rhe yi-i. (Matt. 24:36) Udabọ ọrana, ọwan arha kproghwẹ ọgbọ buebu-un, ọwan ni na sabu fioma rhẹ orhẹ na, daji uvuẹn orhẹ na, jeghwai zẹ ye te obẹta. Omarana, ni marhẹ ọwan ine ru sabu kẹnoma rẹn oghwẹkprọ?

(Proverbs 24:27) Mwuegbe owian otafe ọnọ, ne wu mwuegbe ekwakwa rhẹ okegbe na; Orhoru gba bọn oghwa ọnọ.

w09 10/⁠15 12 ¶1

Enọ Rẹ Otu Re Se Ẹbe Ọwan I Nọren

Rọ ha urhebro rẹn iphuphẹn, ọrọ ya i Proverbs ọrhọ ta: “Mwuegbe owian otafe ọnọ, ne wu mwuegbe ekwakwa rhẹ okegbe na. Orhoru gba bọn oghwa ọnọ.” Ihwẹmro ọgo yẹ isẹ ọnana ọ haphia? O djephia taghene ọhworhare ọ dabu mwuegbe vwẹre bọmọke ọnọ rọnmọ jeghwai tuẹn ekrun ọnẹyen rhọ, nọ jeghwai rhe ohwan ro nẹ ive ọrana sa.