¿Te dä za gi yꞌo̱tꞌe mu̱ gi pädi ge ri däme di ho dä hyandi nuꞌu̱ yä nkꞌalo jäꞌi?

• «Ora ndi pädi näꞌä mi handi mä däme, ndi senti ꞌñenä go mi ꞌme̱ngui märꞌa yä ꞌme̱hñä».

• «Gä pädi ge mä däme mi handi nuꞌu̱ yä nkꞌalo ꞌme̱hñä, mi jaki gä senti ge ndrä fea ꞌne ge hinte ndi bale».

• «Xa ndi sufri, pe ndi ntsa toꞌo gä xipäbi näꞌä mi thogi».

• «Ndi senti ge rä Zi Dada Jeoba himi handi näꞌä ndi thogi».

Geꞌä senti rꞌa yä ꞌme̱hñä ora pädi ge yä däme handi yä bideo o yä pelikula habu̱ po̱ni yä nkꞌalo ꞌme̱hñä. Ora nꞌa rä ꞌme̱hñä di da ngue̱nda ge rä däme xä me̱fi njabu̱ po rꞌa yä zänä o po rꞌa yä je̱ya, zäi ge di senti ge nunka ma dä me̱ꞌspäbi rä komfiansa mänꞌaki. Nꞌa rä ꞌme̱hñä enä: «Rꞌabu̱ ya hingä ndi pädi mu̱ mä däme mi pe̱fi märꞌa yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe».

Nunä imformäsio xä thoki pa dä matsꞌi nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä xä da ngue̱nda ge yä däme di ho dä hyandi yä bideo o yä pelikula habu̱ po̱ni yä nkꞌalo jäꞌi.a Ma gä handihu̱ rꞌa yä tsꞌofo de rä Mäkä Tꞌofo nuꞌu̱ ma dä nupꞌäꞌi ri mfeni, ꞌne ma gi hyandi ge gi pe̱ꞌspäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba ꞌne hingä ma dä hye̱kꞌäse̱.b

¿TE DÄ ZA DÄ MAXꞌÄꞌI?

Nuꞌi hindä za gi obligabi ri däme pa dä hye̱gi de dä hyandi nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Pe nuꞌi dä za gi tini rä mfatsꞌi pa gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä tsaya ha ri mfeni. Ma gä handihu̱ te dä za gi pe̱fi.

Ogi mbeni ge go gi tu rä tsꞌoki. Rꞌa yä ꞌme̱hñä senti ge go tu rä tsꞌoki ora yä däme ho dä hyandi nuꞌu̱ yä pelikula o yä bideo habu̱ po̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä nsi yä dutu. Nꞌa rä ꞌme̱hñä rä thuhu Alicec bi ꞌñenä: «Zäi ge nuga hindi kumplibi mä däme ngu di debe, hänge di ho dä hyandi märꞌa yä ꞌme̱hñä». Mä nꞌa rä zi ꞌme̱hñä rä thuhu Daniela enä: «Xa mi tsu̱kä rä kue̱ ngeꞌä mä däme mi sigi mi handi nuꞌu̱ yä pelikula ꞌne yä bideo habu̱ po̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä nsi yä dutu. Koꞌmu̱ dä ꞌme̱di rä johya ꞌne ho̱nse̱ rä kue̱ mi tsu̱kägi, mänꞌa ndi senti ge go ndi tu rä tsꞌoki po näꞌä mi pe̱fi mä däme».

Mu̱ gi senti ꞌnehe njabu̱, rä Zi Dada Jeoba pädi ge hingo gi tu rä tsꞌoki de näꞌä pe̱fi ri däme. Santiago 1:14 enä: «Pe rä tsꞌo nkꞌatꞌi kada nꞌaa ja eheni yä tsꞌo mfeni ꞌne di ñhatꞌäse̱ꞌä, y go geꞌu̱ japi dä yꞌo̱tꞌä yä tsꞌoki» (Rom. 14:12; Filip. 2:12). Ja ngu gä handi, rä Zi Dada Jeoba hingi mbeni ge go gi tu rä tsꞌoki. Näꞌä hantꞌäꞌi ko ndunthi rä muui ngeꞌä gi pe̱päbi ko ngatꞌho ri koraso (2 Crón. 16:9).

Mu̱ ri däme di ho dä hyandi yä bideo o yä pelikula habu̱ po̱ni yä nkꞌalo ꞌme̱hñä, hingi signifika ge nuꞌi hixkä kumpli ngu di debe. Mu̱ gi yꞌe̱ntꞌä ha ri mfeni ge hingo gi tu rä tsꞌoki geꞌä ma dä maxꞌäꞌi. Yä bämhñä enä ge toꞌo xä dagi ha nunä rä tsꞌo bisio, nunka ma dä dini nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä dä za dä hñäkuäbi nuꞌu̱ yä tsꞌo nkꞌatꞌi pe̱ꞌtsi.

Oxa gi e̱ntꞌä ha ri ñäxu näꞌä rä xuñha. Catherine enä ge mä pa rä xui mi odä rä mfeni näꞌä mi pe̱fi rä däme. Mä nꞌa rä zi ꞌme̱hñä rä thuhu Frances enä: «Ora hingä ndi pädi habu̱ mi yꞌo mä däme, ndi imäjinä ge ya mi handi mänꞌaki nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Gatꞌho rä pa geꞌä mi odä ha mä mfeni ꞌne asta mi u̱gi mä mu̱i». Märꞌa yä zi ꞌme̱hñä enä ge xa di ntsapi nuꞌu̱ yä jäꞌi pädi te pe̱fi yä däme. Märꞌaa enä ge senti ge hinto di ntiendebi näꞌä thogi.

Mu̱ ri däme handi nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe, rꞌabu̱ hindä za gi ebita gi nkue̱ o gi turimu̱i. Pe mu̱ ho̱nse̱nä odä ha ri mfeni, xa ma dä dekꞌäꞌi ri bida. Hänge näꞌä dä hogi gi pe̱fi, yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi hñäki de ha ri mfeni näꞌä rä xuñha thogi ko ri däme ꞌne go dä su näꞌä rä ntsitsꞌi gi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba. Mu̱ gi pe̱fi njabu̱, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa hindä hñäkꞌäꞌi ri tsꞌe̱di ꞌne ri johya näꞌä rä xuñhaꞌä (Sal. 62:2; Efes. 6:10).

Mu̱ gi hñeti rä Mäkä Tꞌofo, ma gi tini hanja rꞌa yä zi ꞌme̱hñä de mäyaꞌmu̱ bi thogi ꞌnehe po yä däta dumu̱i ꞌne yä xuñha, pe bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba pa bi yꞌapäbi rä mfatsꞌi ꞌne njabu̱ bi däpäbi nuꞌu̱ yä xuñhaꞌu̱. Mäske rä Zi Dada Jeoba himbi hñäkuäbi nuꞌu̱ yä xuñhaꞌu̱, hää bi matsꞌi pa bi me̱ꞌtsi rä tsaya ha yä mfeni. Rä Mäkä Tꞌofo mää de nꞌa rä zi ꞌme̱hñä mrä thuhu Ana. Nunä zi ꞌme̱hñä xa mi tupäbi rä mu̱i nꞌa rä xuñha mi thogi. ¿Pe gi pädi te bi me̱fi? Xa bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne geꞌä bi japi bi zamäñho mäske himi pädi näꞌä ma xä thogi mꞌe̱fa (1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Cor. 1:3, 4).

Hyoni rä mfatsꞌi ko yä anciano de rä mhuntsꞌi. Rä Mäkä Tꞌofo enä ge yä anciano ꞌñenä ngu «nꞌa rä ntaki kontra rä bu̱nthi, ngu nꞌa rä ntaki kontra rä däyꞌe» (Is. 32:2). Nuyu̱ yä ku, rꞌabu̱ asta dä za dä hyoni nꞌa rä zi nju näꞌä pe̱ꞌtsi rä esperiensia pa dä hñupꞌäꞌi ri mu̱i ꞌne dä hñudi dä yꞌo̱de näꞌä gi senti (Prov. 17:17).

¿DÄ ZA GI FATSꞌI RI DÄME?

Mu̱ ri däme di ho dä hyandi nuꞌu̱ yä bideo ꞌne nuꞌu̱ yä pelikula habu̱ po̱ni yä nkꞌalo ꞌme̱hñä, ¿gi kamfri ge dä za gi fatsꞌi pa dä hye̱pu̱ näꞌä rä tsꞌo bisio? Rä Mäkä Tꞌofo mää ge «mänꞌa xä ñho yoho ke nꞌatho» pa dä za gä täpäbihu̱ nꞌa rä xuñha (Ecl. 4:9-12). Rꞌa yä däme xä logra xä hye̱pu̱ nunä rä bisio ora rä ꞌme̱hñä xä umbäbi rä mfatsꞌi ꞌne hinxä hye̱se̱. Koꞌmu̱ xä mfatsꞌi pa dä däpäbi nunä xuñha, asta xä logra xä nja rä komfiansa mänꞌaki ha yä medinthäti.

Mähyoni gi hyandi mu̱ ri däme xa mäjuäni ne dä hye̱gi näꞌä rä bisio. ¿Gi pädi mu̱ ri däme xä xatuäbi rä Zi Dada Jeoba pa dä matsꞌi ꞌne xä hyombäbi rä mfatsꞌi yä anciano? (2 Cor. 4:7; Sant. 5:14, 15). ¿Hanja xä ꞌñudi ri däme ge ne dä däpäbi näꞌä rä bisio? ¿Xä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di pa hindä usa ndunthi rä telefono ꞌne xä ꞌuege de nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe dä za dä japi dä dagi mänꞌaki ha näꞌä rä tsꞌo bisioꞌä? (Prov. 27:12). ¿Asepta ri däme gi umbäbi rä mfatsꞌi ꞌne ꞌmu̱i dispuesto dä xiꞌäꞌi gatꞌho näꞌä senti? Mu̱ hää, nuꞌmu̱ ma dä za gi fatsꞌi.

¿Te dä za gi pe̱fi pa gi fatsꞌi? Nꞌa rä zi ꞌme̱hñä rä thuhu Felicia, xä nthäti ko nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ rä thuhu Ethan. Nuni ñꞌo̱ho̱ dende mi notsi mi ho dä hyandi yä pelikula o yä bideo habu̱ mi po̱ni nuꞌu̱ yä nkꞌalo ꞌme̱hñä. Felicia pe̱ꞌspäbi ndunthi rä pasensia Ethan, hänge ora Ethan tso̱päbi yä tsꞌo nkꞌatꞌi, hingi tsu dä xipäbi rä ꞌme̱hñä näꞌä senti. Ethan enä: «Di pe̱ꞌspäbi rä komfiansa mä zi ꞌme̱hñä pa gä xipäbi gatꞌho näꞌä di senti ꞌne hinte di äkuäbi. Mä zi ꞌme̱hñä xikägi te dä hogi gä pe̱fi pa gä täpäbi nuꞌu̱ yä tentasio. Xti thogi rꞌa yä pa, näꞌä angägi mänꞌaki tengu xtä matho. ꞌNehe, faxkägi pa gä usa xä ñho rä internet pa njabu̱ gä dominä mä mfeni ꞌne hingä ku̱tꞌi ha nuꞌu̱ yä luga habu̱ nheki nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌeꞌu̱». Mäske Felicia xa u̱mbäbi rä mfeni näꞌä pe̱fi rä däme, näꞌä enä: «Di pädi ge mu̱ gä nkue̱, näꞌä hingä ma dä matsꞌi pa dä hye̱pu̱ näꞌä rä bisio. Hänge mꞌe̱tꞌo di hopi dä xikägi näꞌä thogiꞌä, pa njabu̱ mꞌe̱fa dä za dä maxkägi ko näꞌä di sentiga».

Mu̱ rä däme xipi rä ꞌme̱hñä gatꞌho näꞌä pe̱fi, geꞌä ma dä matsꞌi pa hindä dagi mänꞌaki ha näꞌä rä tsꞌo bisio. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, rä ꞌme̱hñä ya hingä ma dä deskomfia de geꞌä.

¿Gi kamfri ge geꞌä dä za gi pe̱fi ꞌnehe pa gi fatsꞌi ri däme? Mu̱ hää, dä hogi gi hñetihu̱ mähye̱gi nunä rä imformäsio. Mu̱ ri däme xa mäjuäni ne dä hye̱gi de dä hyandi nuꞌu̱ yä bideo habu̱ po̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä nsi yä dutu ꞌne mu̱ näꞌä ne gi pe̱ꞌspäbi rä komfiansa mänꞌaki; hindi debe dä nkue̱ nuꞌmu̱ gi ne gi ñäui de näꞌä pe̱fi. Mänꞌa dä hogi dä yꞌo̱tꞌä ntsꞌe̱di po dä ntiende hanja u̱ñꞌäꞌi näꞌä pe̱fiꞌä. Xi nuꞌi, ¿te dä za gi pe̱fi pa gi fatsꞌi? Fatsꞌi ri däme dä hye̱pu̱ de dä hyandi nuꞌu̱ yä bideo ꞌne nuꞌu̱ yä pelikula habu̱ nheki nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä nsi yä dutu. ꞌNehe, yꞌo̱thu̱ ntsꞌe̱di po gi pe̱ꞌtsihu̱ mänꞌaki näꞌä rä komfiansa mi ja mä mꞌe̱tꞌo ha ri medinthätihu̱. Mähyoni ge ri däme ꞌne nuꞌi gi pädihu̱ te japäbi yä jäꞌi dä ne dä hyandi nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä nsi yä dutu ꞌne te dä za dä matsꞌi ri däme dä däpäbi näꞌä rä bisio.d

Mu̱ gi handi ge ma gi nkue̱tho ko ri däme ora ma gi ñähu̱ de nunä xuñha, mänꞌa dä hogi gi nzohnihu̱ nꞌa rä anciano pa dä maxꞌäꞌihu̱. Xipäbihu̱ nꞌa rä anciano näꞌä gi pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa. ꞌNehe beni ge mäske ri däme dä däpäbi näꞌä bisioꞌä, pa geꞌi ma dä zitsꞌi rä tiempo gi pe̱ꞌspäbi rä komfiansa mänꞌaki. Ogi ꞌme̱di rä pasensia ꞌne sigi gi hyandi nuꞌu̱ yä tꞌu̱kä mpadi di ja ha ri medinthäti. Ogi ꞌme̱di rä humu̱i, rꞌamätsꞌu̱u̱ ma dä za gi ntsitsꞌihu̱ xä ñho ha ri medinthäti (Ecl. 7:8; 1 Cor. 13:4).

¿XIꞌMU̱ JAPÄBI XÄ ÑHEI DÄ HYE̱GI NÄꞌÄ RÄ BISIO?

Mu̱ ri däme tagi mänꞌaki ha näꞌä bisioꞌä, hindi signifika ge hingä ma dä za dä däpäbi näꞌä rä bisio o ge ri däme hindi arrepenti po näꞌä pe̱fi. Beni ge näꞌä pe̱ꞌtsi nꞌa rä bisio ꞌne zäi ge nzäntho ma dä nto̱xkui näꞌä xuñhaꞌä. Rꞌabu̱ dä za dä dagi mänꞌaki mäske po rꞌa yä je̱ya mi mbeni ge ya xki däpäbi näꞌä rä bisio. Hänge pa hindä thogi njabu̱, mäske xa dä japäbi xä ñhei, mähyoni dä ebita o dä zopu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe tsitsꞌi dä dagi mänꞌaki (Prov. 28:14; Mat. 5:29; 1 Cor. 10:12). Pe̱ꞌtsi te dä paati rä mfeni ꞌne dä u̱tsa nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe ngu nuꞌu̱ yä pelikula o yä bideo habu̱ po̱ni nuꞌu̱ yä jäꞌi nsi yä dutu o pe̱fi yä tsꞌoki ko yä ndoyꞌo; ngu näꞌä pe̱fi nuꞌu̱ kontsꞌäse̱ yä mpo̱ngä ꞌmitꞌi (Efes. 4:23; Sal. 97:10; Rom. 12:9). Mientra ri däme o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä däpäbi nunä tsꞌo bisio, hää dä za dä logra ja ngu xä logra märꞌa yä jäꞌi.e

¿Pe xiꞌmu̱ gi handi ge ri däme hingi ja rä ganä dä zopu̱ näꞌä rä tsꞌo bisio? Zäi ge gi pe̱ꞌtsi nraso pa gi nkue̱ ꞌne gi senti ge ri däme njatꞌä di traisionäꞌi. ¿Te dä za gi pe̱fi? Xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne pete te gi senti. Tsokuäbi nuꞌu̱ yä xuñha ha yä yꞌe̱ ꞌne yꞌapäbi dä rꞌaꞌi nꞌa rä tsaya ha ri mfeni (1 Ped. 5:7). ꞌUeke ri tiempo pa gi nxadi rä Mäkä Tꞌofo, gi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne japäbi dä te näꞌä rä amista gi pe̱ꞌtsi kongeꞌä. Gi nuhmä ge näꞌä mänꞌa ma dä joni kongeꞌi pa dä maxꞌäꞌi. Ja ngu mängä Salmo 34:18: «Jeoba ꞌmu̱i getbu̱ de nuꞌu̱ xa tuyämu̱i; Näꞌä di ñäni nuꞌu̱ xa ꞌmu̱i desanimädo». Yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi pe̱fi nzäntho näꞌä di ho rä Zi Dada Jeoba, yꞌapäbi rä mfatsꞌi yä anciano ꞌne ogi pumfri ge nꞌa rä pa, ri däme ma dä ne dä zopu̱ näꞌä rä tsꞌo bisio pe̱ꞌtsi (Rom. 2:4; 2 Ped. 3:9).