Nxutsi: ¡Pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba!

1. ¿Te debe gä pe̱fihu̱ pa gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba?

¿XKÄ handi hanja yä bätsi mäntꞌä di te? Tal vez nꞌa rä pa gä handi nꞌa rä bätsi nuꞌmu̱ mrä zi ꞌue̱ne ꞌne ꞌñenä himbi thogi yä pa ora gä handi ya rä bäsjäꞌi. ¿Pe gi pädi? Hingi njabu̱ ora di nehu̱ dä te mä ntsitsꞌihu̱ ko rä Zi Dada Jeoba (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1).b Ngeꞌä pa gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä pe̱päbihu̱ ja ngu ri ꞌñehe, di jakägihu̱ mꞌe̱di rä fatsꞌi. Njabu̱, ma dä za gä potꞌihu̱ nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i di ho Jeoba, ma gä pädihu̱ te gä pe̱fihu̱, ꞌne njabu̱ ma gä ñhokihu̱ pa gä ñhanduihu̱ rä bida xudi ndämäni (Prov. 1:5).

2. ¿Te utkägihu̱ Génesis 1:27? ¿Te ma gä pädihu̱ ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱?

² Rä Zi Dada Jeoba go bi hyoki yä jäꞌi, bi hyoki rä ñꞌo̱ho̱ ꞌne rä ꞌme̱hñä (hñeti Génesis 1:27). Ja ngu ya xtä handihu̱, yä ñꞌo̱ho̱ di nꞌañꞌo de yä ꞌme̱hñä ngeꞌä hingä mähye̱gi yä tsꞌe̱di. Pe ꞌnehe di nꞌañꞌo rä ñꞌo̱ho̱ ꞌne rä ꞌme̱hñä ngeꞌä rä Zi Dada Jeoba bi umbäbi rꞌa nꞌañꞌo yä responsabilida. Pa dä kumpli ko nuya yä responsabilida, kada nꞌaa di japäbi mꞌe̱di yä hogä mꞌu̱i ꞌne rä mfädi pa dä ja rꞌa yä ꞌme̱fi (Gén. 2:18). Ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱, ma gä handihu̱ te dä za dä me̱fi yä nxutsi pa dä zo̱ho̱ dä me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. ꞌNepu̱ ha rä ntꞌudi 53 ma gä handihu̱ te dä za dä me̱fi yä tsꞌu̱ntꞌu̱ pa ꞌnehe dä me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba ꞌne dä de̱mbäbi rä ejemplo rä Hesu.

ꞌÑUDI NUꞌU̱ YÄ MꞌU̱I DI HO JEOBA

3, 4. ¿Habu̱ dä za dä dini yä nxutsi nꞌa rä hogä ejemplo? (Hyandi ꞌnehe yä foto).

³ Rä Mäkä Tꞌofo no̱ni ndunthi yä ꞌme̱hñä nuꞌu̱ bi mädi ꞌne bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba (hñeti rä artículo de jw.org habu̱ enä «¿Qué aprendemos de las mujeres de la Biblia?»). Ja ngu mängä 1 Timoteo 3:​11, nuꞌu̱ yä zi ꞌme̱hñäꞌu̱ mi jamäsu näꞌä mi pe̱fi ꞌne näꞌä mi mää, ꞌne mi pe̱fi näꞌä xä ñho ante yä da Äjuä. Mäpaya ꞌnehe, ha rä mhuntsꞌi ꞌmu̱i ndunthi yä zi nju nuꞌu̱ pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba ꞌne yä nxutsi dä za dä bädi ndunthi de geꞌu̱.

⁴ Nxutsihu̱, hyandihu̱ ngu toꞌo yä nju de ha rä mhuntsꞌi udi nꞌa rä hogä ejemplo ꞌne yꞌo̱thu̱ ntsꞌe̱di po gi de̱mbäbihu̱ yä mꞌu̱i. Pa geꞌä, hyandihu̱ te mä hogä mꞌu̱i udi, ꞌnepu̱ hyandihu̱ hanja dä za gi ꞌñudihu̱ ꞌnehe nuya yä hogä mꞌu̱i. Ha nuꞌu̱ yä parrafo xä ꞌñepu̱ ma gä handihu̱ hñuu de nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i debe dä me̱ꞌtsi nꞌa rä nju näꞌä pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba.

5. ¿Por hanja nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba debe dä ꞌñudi ge yä yꞌo̱de?

⁵ Rä yꞌo̱de. Nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä rä yꞌo̱de pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba ꞌne di ntsitsꞌi xä ñho ko märꞌaa (Sant. 4:6). Por ejemplo, koꞌmu̱ rä yꞌo̱de ꞌne mädi rä Zi Dada Jeoba, desidi dä apoya näꞌä rä autorida xä hñutsꞌi ha rä familia ꞌne ha rä mhuntsꞌi (1 Cor. 11:3).c

6. ¿Te dä za dä me̱fi yä nxutsi pa dä ꞌñudi ge yä yꞌo̱de ngu Rebeca?

⁶ Ma gä ñähu̱ de Rebeca. Rä Mäkä Tꞌofo mää ge nunä zi ꞌme̱hñä mi ja rä mfeni, himi tsu, ꞌne mi pädi hämꞌu̱ ꞌne hanja dä ñä ꞌne te dä me̱fi (Gén. 24:58; 27:​5-17). Pe ꞌnehe mi udi ndunthi rä tꞌekꞌei ꞌne mrä yꞌo̱de (Gén. 24:​17, 18, 65). Zi nxutsi, mu̱ grä yꞌo̱de ja ngu Rebeca ꞌne gi pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei näꞌä rä autorida xä hñutsꞌi rä Zi Dada Jeoba, ma gi mfaxte pa dä nja nꞌa rä hogä mꞌu̱i ha ri familia ꞌne ha rä mhuntsꞌi.

7. ¿Hanja dä za yä nxutsi dä de̱mbäbi rä mꞌu̱i Ester?

⁷ Hingrä ꞌñexmänsu. Rä Mäkä Tꞌofo enä: «Rä mfädi ꞌmu̱i ko nuꞌu̱ di rekonose näꞌä tsa dä me̱fi ꞌne näꞌä hinä» (Prov. 11:2). Ester bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ko ngatꞌho rä koraso ꞌne himrä ꞌñexmänsu. Por ejemplo, asta nuꞌmu̱ bi thutsꞌi de gä reina näꞌä nunka bi ꞌñexmänsu. ꞌNehe, ora Mardoqueo mi umbäbi yä konseho, Ester bi ꞌñudi ge himrä ꞌñexmänsu ngeꞌä mi o̱de ꞌne mi jamäsu nuꞌu̱ yä konsehoꞌu̱ (Est. 2:​10, 20, 22). Nuꞌi ꞌnehe dä za gi ꞌñudi ge hingrä ꞌñexmänsu mu̱ gi jamäsu nuꞌu̱ yä hogä konseho tꞌaꞌi (Tito 2:​3-5).

8. Ora yä nxutsi di ñhoki ꞌne di huahni te ma dä hyee, ¿hanja di debe dä jamäsu näꞌä hutsꞌi ha 1 Timoteo 2:​9, 10?

⁸ Mäske Ester xa mrä hogä nxutsi, nunka bi ꞌñexmänsu (Est. 2:​7, 15). Xi nuꞌi, ¿hanja dä za gi de̱mbäbi rä ejemplo Ester? Rä Mäkä Tꞌofo udi hanja (hñeti 1 Timoteo 2:​9, 10, TNM). Rä apostol Pablo bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä kristiana ge ora mi ñhee, mi debe dä ꞌñudi ge mi ja yä juisio ꞌne himi debe dä ñhee de gä ntꞌetsꞌi. Hää, bi xipäbi ge mi debe dä yꞌo̱tꞌe ngue̱nda te mi senti o te mi mbeni märꞌaa. ¡Hängu di balorahu̱ nuꞌu̱ yä zi nju udi ge pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba ꞌne di ñhee ngu ri ꞌñehe!

9. ¿Te dä za gä pädihu̱ de rä ejemplo Abigaíl?

⁹ Usa rä mfädi pa dä hyandi ndaꞌä xä ñho ꞌne ndaꞌä hinä. Nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä ja rä juisio, pädi dä hyandi ndaꞌä xä ñho ꞌne ndaꞌä hinä ꞌne desidi dä me̱fi näꞌä xä ñho. Rä Mäkä Tꞌofo pede de näꞌä rä hogä ejemplo bi ꞌñudi Abigaíl. Nꞌa rä pa, rä däme bi me̱fi nꞌa rä tꞌo̱tꞌe xä ntsꞌo, pe Abigaíl bi da ngue̱nda te mä xuñha ma xä ꞌñepäbi pa gatꞌho nuꞌu̱ mi ꞌmu̱i ha rä nguu. Hänge Abigaíl bi dämä hyoni rä modo hanja dä ebita nuꞌu̱ yä xuñha ꞌne njabu̱ bi ñämbäbi rä te ndunthi yä jäꞌi (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Nꞌa rä jäꞌi näꞌä pädi dä hyandi ndaꞌä xä ñho ꞌne ndaꞌä hinä, pädi hämꞌu̱ dä ñä ꞌne hämꞌu̱ hinä. ꞌNehe honi rä forma de hanja dä ꞌñudi ge turämu̱i po märꞌaa pe nsinke dä japäbi dä mfada (1 Tes. 4:11).

PÄDI TE GI PE̱FI

10, 11. ¿Te mä benefisio ma gi hñäni tanto nuꞌi ngu märꞌaa mu̱ gi pädi gi hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne gi ñꞌofo xä ñho? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹⁰ Nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba, xä ñho dä bädi te dä me̱fi. Ndunthi de näꞌä tꞌuti yä nxutsi dende nuꞌmu̱ bätsi geꞌä ma dä matsꞌi durante rä bida. Ma gä handihu̱ rꞌa yä ejemplo.

¹¹ Nxadi gi hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne gi ñꞌofo xä ñho. Rꞌa yä jäꞌi di mbeni ge yä nxutsi hindi ja mꞌe̱di dä bädi dä hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne dä ñꞌofo. Pe rä Zi Dada Jeoba to̱ꞌmi ge gatꞌho nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä pe̱päbi, xa mähyoni dä bädi dä hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne dä ñꞌofo xä ñho (1 Tim. 4:13).d Hänge yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi pädi gi hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne gi ñꞌofo xä ñho ꞌne ogi hopäbi toꞌo dä hñäkꞌäꞌi. ¿Te mä benefisio ma gi hñäni? Mu̱ gi pädi gi hñeti rä he̱ꞌmi ꞌne gi ñꞌofo xä ñho hingä ma dä jaꞌi xä ñhei gi tini nꞌa rä ꞌme̱fi. ꞌNehe, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi pädi gi nxadi rä Mäkä Tꞌofo ꞌne gi ꞌñuti märꞌaa. Koꞌmu̱ ma gi pädi gi hñeti xä ñho rä Mäkä Tꞌofo, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Hanja dä za dä maxꞌäꞌi Proverbios 31:26?

¹² Nxadi hanja gi ñä. Pa nuju̱ di pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, mähyoni gä pädihu̱ hanja gä ñähu̱. Santiago bi uni nunä konseho: «Debe mäntꞌä gi mꞌu̱ihu̱ dispuesto pa gi yꞌo̱dehu̱, pe hingä mäntꞌä gi ñähu̱» (Sant. 1:​19, TNM). Ora di jamäsuhu̱ ꞌne di huxu̱ ntꞌo̱de ora nꞌa rä jäꞌi ne te dä xikägihu̱, di udihu̱ ge di o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä sentihu̱ näꞌä sentiꞌä (1 Ped. 3:8). Mu̱ gi handi ge ngu hingi tsa gi ntiende te ne dä mää o te di senti näꞌä jäꞌi, dä hogi ge ko ndunthi rä ñhojäꞌi gi yꞌo̱tpäbi rꞌa yä ntꞌani. ꞌNepu̱, en lugar de mäntꞌä gi ñä, hyopäbi dä ñä ꞌne yꞌo̱de xä ñho te ma dä xiꞌi (Prov. 15:​28, ꞌne rä nota). Dä hogi gi ñꞌanise̱: «¿Mäjuäni nunä ma gä mää ꞌne ma dä nupäbi yä mfeni märꞌaa? ¿Udi rä ñhojäꞌi ꞌne rä mhäte nunä ma gä mää?». Dä za gi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi de̱mbäbi rä ejemplo nuꞌu̱ yä zi nju pädi dä ñä ko rä mhäte ꞌne rä tꞌekꞌei (hñeti Proverbios 31:26). Mu̱ gi de̱mbäbi yä ejemplo nuꞌu̱ yä zi nju ꞌne gi pädi hanja gi ñä, ma gi hyandi ge mänꞌa ma gi ntsitsꞌi xä ñho ko märꞌaa.

13. ¿Hanja dä za gi pädi gi su ri nguu? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹³ Pädi gi su ri nguu. Ha ndunthi yä luga, yä ꞌme̱hñä go geꞌu̱ di dedika di su yä nguu. Ri mämä o nꞌa rä zi nju näꞌä pe̱ꞌtsi ndunthi rä esperiensia dä za dä ꞌñutꞌäꞌi hanja gi su ri nguu. Nꞌa rä zi nju rä thuhu Cindy enä: «Mä mämä bi ꞌñutkägi ge rä ꞌme̱fi bi hä rä johya. Pa geki nꞌa rä däta regalo näꞌä bi ꞌñutkägi mä mämä. Xtä handi ge mu̱ gi pädi gi hyoki rä ñhuni, gi paxtꞌi ꞌne gi xu̱ki ri nguu, gi ꞌue̱tä rä dutu, gi pädi gi tai rä mändado, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi ñhandui rä bida ꞌne gi pe̱päbi mänꞌa xä ñho rä Zi Dada Jeoba. Mä mämä ꞌnehe bi ꞌñutkägi gä ungä ntsaya ha mä nguu ꞌne po geꞌä dä konose ndunthi yä zi ku ꞌne yä zi nju nuꞌu̱ bi ꞌñutkägi nꞌa rä hogä ejemplo» (Prov. 31:​15, 21, 22). Nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä pädi dä mpe̱fi, pädi dä su rä nguu ꞌne pädi dä ungä ntsaya, nunä nꞌa rä jäpi pa rä familia ꞌne pa rä mhuntsꞌi (Prov. 31:​13, 17, 27; Hech. 16:15).

14. Nxutsihu̱, ¿te dä za gi pädihu̱ de Crystal ꞌne te mä ꞌme̱fi dä hogi mänꞌa gi jamäsuhu̱?

¹⁴ Pädi gi mäntenese̱. Gatꞌho nuꞌu̱ pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba di debe dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä bädi dä gutꞌise̱ yä gasto ꞌne dä bädi dä johya mäske tsꞌu̱tho näꞌä pe̱ꞌtsi (Filip. 4:11). Nꞌa rä zi nju rä thuhu Crystal enä: «Koꞌmu̱ ha rä skuela habu̱ ndi pa mi tꞌudi ꞌnehe yä ofisio, mä dada ꞌne mä nänä bi maxkägi pa dä huahni nꞌa rä ofisio habu̱ bi tꞌukägi gä hoki yä kuenta. ¡Hängu xä maxkägi nunä ofisio!». ¿Pe gi pädi? Hingä kombasta gi pädi gi mpe̱fi pa gi tini rä bojä, ꞌnehe mähyoni gi pädi gi orra ri bojä pa hingi gasta gatꞌho nixi gi ñho̱tꞌä ha yä thai (Prov. 31:​16, 18). Mu̱ hingi ndu yä deuda ꞌne gi pädi gi mꞌu̱i ko tsꞌu̱tho yä kosa, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa mänꞌa gi pe̱päbi xä ñho rä Zi Dada Jeoba (1 Tim. 6:8).

ÑHOKI PA GI ÑHANDUI RÄ BIDA XUDI NDÄMÄNI

15, 16. ¿Te xä me̱fi nuꞌu̱ yä zi nju yä soltera ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba? (Marcos 10:​29, 30).

¹⁵ Mu̱ gi potꞌi ha ri bida nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i di ho rä Zi Dada Jeoba ꞌne gi pädi te gi pe̱fi, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi ñhandui rä bida xudi ndämäni. Ma gä handihu̱ ngu te dä za gi pe̱fi.

¹⁶ Dä za gi desidi gi nsoltera po nꞌa rä tiempo. Ja ngu bi mää rä Hesu, rꞌaa desidi hindä nthäti mäske ha rꞌa yä luga yä jäꞌi di mbeni ge nꞌa rä nxutsi o nꞌa rä tsꞌu̱ntꞌu̱ pe̱ꞌtsi te di debe dä nthäti (Mat. 19:​10-12). Märꞌaa hinxä nthäti po märꞌa yä raso. Pe dä za gi mꞌu̱i segura ge rä Zi Dada Jeoba balora tanto nuꞌu̱ xä nthäti ngu yä soltera. Po gatꞌho rä Xiꞌmhai xä nheki hanja yä zi nju yä soltera xä mfaxte ndunthi ha yä mhuntsꞌi. Koꞌmu̱ nuyu̱ yä zi nju xa di mädi ꞌne tuyämu̱i po märꞌaa, ndunthi yä zi ku xä zo̱ho̱ xä hyandi nuya yä kristiana ngu yä nänä o yä nju (hñeti Marcos 10:​29, 30, TNM; 1 Tim. 5:2).

17. ¿Te ma dä matsꞌi yä nxutsi pa dä za dä umbäbi mäxo̱ge de yä tiempo rä Zi Dada Jeoba pa dä me̱päbi?

¹⁷ Dä za gi umbäbi gatꞌho de ri tiempo rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi. Po gatꞌho rä Xiꞌmhai, ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba, mänꞌa ndunthi yä ꞌme̱hñä, hänge gehyu̱ mänꞌa mfaxte pa di tꞌungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä (Sal. 68:11). Zi nxutsi, ¿dä za gi umbäbi ꞌnehe gatꞌho de ri tiempo rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi? Tal vez dä za gi mprecursora, gi mfaxte habu̱ thoki yä Ngu de gä Mhuntsꞌi ꞌne märꞌa yä ꞌme̱fi. ꞌNehe dä za gi ma gi mpe̱fi ha rä ngu Betel. ¿Te ma dä maxꞌäꞌi pa dä za gi umbäbi gatꞌho de ri tiempo rä Zi Dada Jeoba? Xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne ñä ko nuꞌu̱ yä ku ꞌne yä nju ya umbäbi gatꞌho de rä tiempo rä Zi Dada Jeoba, ꞌne ñꞌani te mä rekisito ja mꞌe̱di. ꞌNepu̱, yꞌofo ngu te dä hogi gi pe̱fi pa gi logra gi pe̱fi njabu̱ ꞌnehe. Mu̱ gi umbäbi gatꞌho de ri tiempo rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi, gi nuhmä ge ma dä xogi nꞌa rä däta goxthi habu̱ ma dä za gi usa ri bida pa gi pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba, ꞌne geꞌä ma dä rꞌaꞌi ndunthi rä johya.

18. ¿Por hanja nꞌa rä nju debe dä hyandi xä ñho kontoꞌo ne dä nthätui? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹⁸ Mu̱ ma gi desidi gi nthäti. Mu̱ gi jamäsu nuꞌu̱ yä konseho ya dä handihu̱, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa mu̱ gi desidi gi nthäti, ma dä za gi kumpli xä ñho ko nuꞌu̱ yä responsabilida uni rä Zi Dada Jeoba. Pe mu̱ gi beni gi nthäti, mähyoni gi hyandi xä ñho kontoꞌo. Nunä nꞌa rä desision näꞌä ma dä afektaꞌi pa gatꞌho ri bida. Beni ge näꞌä jäꞌi toꞌo ma gi huahni pa gi nthätui, dende näꞌä rä oraꞌä go geꞌä ma dä zo̱ho̱ dä nja ri ñäxu (Rom. 7:2; Efes. 5:​23, 33). Mu̱ ya gä handi näꞌä toꞌo gi ne gi nthätui, mähyoni gi ñꞌanise̱: «Xi nuni tsꞌu̱ntꞌu̱, ¿pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba? ¿Prokura dä me̱päbi mꞌe̱tꞌo rä Zi Dada Jeoba? ¿Pädi dä tomä yä hogä desision? ¿Di rekonose ora hingä geꞌä pe̱fi? ¿Pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei yä ꞌme̱hñä? ¿Pädi dä gu̱tꞌi rä ꞌñuu ꞌne ma dä maxkägi pa gä pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba? ¿Ma dä mäntenegi ꞌne ma dä jamäsugi? ¿Rä responsable? ¿Di kumpli xä ñho ko nuꞌu̱ yä responsabilida pe̱ꞌtsi ha rä mhuntsꞌi?» (Luc 16:10; 1 Tim. 5:8). Pe mähyoni gi beni ge mu̱ gi ne gi tini nꞌa rä däme näꞌä di kumpli nuya yä rekisito, nuꞌi ꞌnehe mähyoni gi kumpli ko nuꞌu̱ yä rekisito adi rä Zi Dada Jeoba.

19. ¿Por hanja dä za gä eñhu̱ ge rä Zi Dada Jeoba eꞌspäbi rä nsu rä ꞌme̱hñä ora embäbi ge nꞌa rä maxte pa rä däme?

¹⁹ Rä Mäkä Tꞌofo mää ge nꞌa rä hogä ꞌme̱hñä, näꞌä «nꞌa rä maxte näꞌä rä ntso̱hui» rä däme «pa dä mfaxhui» (Gén. 2:18). ¿Signifika ge menu nꞌa rä ꞌme̱hñä ora Jeoba embäbi ge ma dä zo̱ho̱ dä nja nꞌa rä maxte pa rä däme? Hinä. Ngeꞌä rä Mäkä Tꞌofo mää ge asta rä Zi Dada Jeoba xä zo̱ho̱ xä mää ge näꞌä ꞌnehe nꞌa rä maxte (Sal. 54:4; Heb. 13:6). Ora nꞌa rä däme tomä yä desision pa rä ñhoui rä familia, ꞌne rä ꞌme̱hñä fatsꞌi ko nuꞌu̱ yä desisionꞌu̱, nunä ꞌme̱hñä kumpli ko rä responsabilida ante Jeoba ngu nꞌa rä maxte. Ora pe̱fi njabu̱ rä ꞌme̱hñä asta tꞌespäbi rä nsu rä däme ꞌne di ꞌme̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Nxutsihu̱, nuꞌähu̱ dä za gi ñhokihu̱ dende nubye̱ pa gi kumplihu̱ ko nunä responsabilida xudi ndämäni. Pa geꞌä dä hogi ge dende nubye̱ gi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi tede näꞌä ri mhäte gi pe̱ꞌspäbi rä Zi Dada Jeoba. ꞌNehe, nzäi gi mfaxte ha ri nguu ꞌne ha rä mhuntsꞌi.

20. ¿Te dä za dä me̱fi nꞌa rä nänä po rä familia?

²⁰ Mu̱ ma gi pe̱ꞌtsi yä bätsi. Mu̱ ma gi nthäti, yꞌe̱ntꞌi ha ri mfeni ge dä za dä zo̱ho̱ yä zi bätsi (Sal. 127:3). Hänge dä hogi ge dende änte, gi hñudi gi ntso̱ꞌmi tenguꞌä nꞌa rä hogä nänä. Ja ngu ya dä handihu̱, mu̱ gi potꞌi yä hogä mꞌu̱i ꞌne gi pädi te gi pe̱fi, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi su ꞌne gi tede xä ñho ri zi bätsi. Ko ri mhäte, ri ñhojäꞌi ꞌne ri pasensia, ma gi mfaxte ndunthi pa njabu̱ ri familia dä me̱ꞌtsi ndunthi rä johya ꞌne ri zi bätsi ma dä te ko ndunthi rä mhäte (Prov. 24:3).

21. Xi nuꞌi, ¿hängu gi balora yä zi nju? (Hyandi rä kꞌoi de rä mu̱di nxii).

²¹ Hängu di mädihu̱ nuyu̱ yä zi nxutsi di mpe̱fi ndunthi po rä Zi Dada Jeoba ꞌne po rä hnini (Heb. 6:10). Nuyu̱ o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä me̱ꞌtsi nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i di ho rä Zi Dada Jeoba. Nuyu̱ yä zi nju o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä bädi te dä me̱fi, pa ko rä johya dä ñhandui rä bida ꞌne pa dä matsꞌi märꞌaa. Nuyu̱ yä zi nju, ¡xi nꞌa rä däta tesoro ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba!