¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä bi mää Jacob änte de xä du? (Rä xe̱ni 2)

1. ¿Te ma gä pädihu̱?

GATꞌHO nuꞌu̱ yä tꞌu̱ ꞌmai nthetsꞌi de habu̱ ꞌme̱ni Jacob ꞌne o̱tsꞌe näꞌä sipäbi kada nꞌa de geꞌu̱. Ha näꞌä rä ntꞌudi bi thogi dä pädihu̱ hanja Rubén, Simeón, Leví ꞌne Judá bi sipäbi nuꞌu̱ yä noya zäi ge hinto mi to̱ꞌmi dä yꞌo̱de. Nubye̱ ma gä handihu̱ te dä za gä pädihu̱ de näꞌä bi sipäbi nuꞌu̱ mä 8 yä tꞌu̱ myä thuhu Zabulón, Isacar, Dan, Gad, Aser, Neftalí, José ꞌne Benjamín.a

ZABULÓN

2. a) ¿Te bi mää Jacob ge ma xä thogi ko rä familia Zabulón? b) ¿Hanja di handihu̱ ge hää bi thogi njabu̱? (Génesis 49:13; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

² (Hñeti Génesis 49:13). Jacob bi xipäbi Zabulón ge nuꞌu̱ yä bätsi, yä ꞌme̱to ꞌne yä bongꞌme̱to, ma xä zo̱ho̱ xä mꞌu̱i ha rä ñäni rä ndehe, ha rä lado norte de näꞌä rä Hogä Hai bi prometebi rä Zi Dada Jeoba dä umbäbi. Thogi mas de 200 nje̱ya mꞌe̱fa, näꞌä rä familia bä ehe de Zabulón bi hñäni de gä erensia nꞌa rä hai näꞌä mi kohi getbu̱ de yoho yä ndehe myä thuhu rä mar de Galilea ꞌne rä mar Mediterráneo. Nꞌa rä pa Moisés ꞌnehe bi ꞌñenä de Zabulón: «Oh Zabulón, xa dä johya ora gi po̱ni de gä biahe» (Deut. 33:18). ¿Te bi ne bi mää ko nuya yä noya? Koꞌmu̱ nꞌa lado de nunä hai mi ja rä mar de Galilea, ꞌne de mä nꞌa lado mi ja rä mar Mediterráneo, dä za gä eñhu̱ ge mi pe̱ꞌtsi yoho yä ꞌñuu. Tanto de nꞌa lado ngu de mä nꞌa lado mi tsa dä bo̱ni ꞌne dä yu̱tꞌi yä barko pa mi mpa o pa mi tai yä mercancía. Po geꞌä, näꞌä rä familia Zabulón mi tsa dä johya.

3. ¿Te ma dä maxkägihu̱ pa hingä ꞌme̱dihu̱ rä johya?

³ ¿Te dä za gä pädihu̱? Hindi mporta habu̱ o hanja di ꞌmu̱ihu̱, nzäntho ja yä hogä tꞌo̱tꞌe nuꞌu̱ dä za dä rꞌakägihu̱ rä johya. Hänge pa gä ꞌmu̱ihu̱ ko rä johya, mähyoni gä benihu̱ ꞌne gä handihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di pe̱ꞌtsihu̱ (Sal. 16:6; 24:5). Nꞌandi hindi handihu̱ nuꞌu̱ yä jäpi di pe̱ꞌtsihu̱, ngeꞌä go di e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ näꞌä hindi pe̱ꞌtsihu̱. Hänge ma gä o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ ho̱nse̱ nuꞌu̱ yä hogä tꞌo̱tꞌe di pe̱ꞌtsihu̱ o di thogihu̱ (Gál. 6:4).

ISACAR

4. a) ¿Te bi mää Jacob ge ma xä thogi ko rä familia Isacar? b) ¿Hanja di handihu̱ ge hää bi thogi njabu̱? (Génesis 49:​14, 15; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

⁴ (Hñeti Génesis 49:​14, 15). Jacob felisita Isacar ngeꞌä xa xki mpe̱fi ngu nꞌa rä zi burru näꞌä xa xmä mee yä ndoyꞌo. Hää, Isacar ꞌñenä mi nꞌa rä zi mboꞌni näꞌä mi pädi dä mpe̱fi ntsꞌe̱di. Jacob ꞌnehe bi mää ge Isacar ma xä hñäni de gä erensia nꞌa rä hogä hai. Nuya yä noya bi thogi mꞌe̱fa, nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi bä ehe de rä familia Isacar bi hñäni nꞌa rä hai xa mähotho pa toꞌo dä motꞌi ꞌne mi kohi ha rä hyo rä däthe Jordán (Jos. 19:22). Zäi ge nuyu̱ xa bi mpe̱fi ntsꞌe̱di pa bi motꞌi nuꞌu̱ yä hai ꞌne pa bi matsꞌi märꞌaa (1 Rey. 4:​7, 17). Por ejemplo, rä Mäkä Tꞌofo pede ge nuꞌmu̱ Barac ꞌne Débora bi yꞌapäbi rä mfatsꞌi yä israelita pa dä ntuhni kontra Sísara; nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ꞌñehe de rä familia Isacar, go geꞌu̱ ꞌnehe bi uni rä mfatsꞌi (Juec. 5:15).

5. ¿Por hanja mähyoni gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo näꞌä rä tribu o familia bä ehe de Isacar?

⁵ ¿Te dä za gä pädihu̱? Rä Zi Dada Jeoba xa bi numäñho gatꞌho näꞌä rä ꞌme̱fi bi ja näꞌä rä tribu o familia Isacar. Mäpaya, hinte mä duda di debe gä pe̱ꞌtsihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba ꞌnehe xa di numäñho ora handi ge xa di o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä pe̱päbihu̱ (Ecl. 2:24). Por ejemplo, rä Zi Dada Jeoba xa di numäñho ora handi ge yä anciano xa o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä su yä zi ku de rä mhuntsꞌi (1 Tim. 3:1). Mäske nuyu̱ yä zi ku hingi ju̱ yä arhmä pa dä ntuhni, pe hää xa tuyämu̱i ꞌne o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä matsꞌi yä ku dä su näꞌä rä ntsitsꞌi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba (1 Cor. 5:​1, 5; Jud. 17-23). Nuyu̱ yä ku, ꞌnehe xa o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä hyoki xä ñho nuꞌu̱ yä thoꞌtsi uni ha rä mhuntsꞌi pa dä nupäbi yä mfeni yä ku ꞌne dä japäbi dä ze̱di yä jamfri (1 Tim. 5:17).

DAN

6. ¿Te mi pe̱fi näꞌä rä tribu o familia rä Dan? (Génesis 49:​17, 18; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

⁶ (Hñeti Génesis 49:​17, 18). Jacob bi ꞌñenä ge Dan ma xä zo̱ho̱ xä nja ngu nꞌa rä kꞌeñä näꞌä ma xä za xä däpäbi nuꞌu̱ yä nkontra mi nheki ge mänꞌa mi ja yä tsꞌe̱di ngu nꞌa rä fani ko rä to̱ge. Näꞌä rä tribu o familia ma xä ꞌñehe de rä Dan, ma xä mꞌu̱i dispuesto ꞌne hingä ma xä ntsu xä ntunkui nuꞌu̱ yä nkontra rä dähni Israel. ꞌNe njabu̱ bi thogi. Nuꞌmu̱ yä israelita bi yu̱tꞌi ha näꞌä rä Hogä Hai xki prometebi rä Zi Dada Jeoba, näꞌä rä tribu Dan go geꞌu̱ bi bo̱ni «asta mꞌe̱fa [ . . . ] pa go geꞌu̱ bi supäbi yä xu̱tha gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa mi ꞌme̱tꞌo» (Núm. 10:25). Mäske hinto mi da ngue̱nda gatꞌho näꞌä mi pe̱fi rä tribu Dan, pe näꞌä mi pe̱fiyu̱ bi ñämbäbi yä te yä israelita de nuꞌu̱ yä nkontra.

7. ¿Te debe gä benihu̱ nuꞌmu̱ di pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba?

⁷ ¿Te dä za gä pädihu̱? Xi nuꞌi, ¿xkä ja nꞌa rä ꞌme̱fi ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba ꞌne gi handi ge hinto di da ngue̱nda näꞌä gi pe̱fi? Zäi ge xkä mfaxte pa dä su̱ki rä Ngu de gä Mhuntsꞌi o pa dä thoki habu̱ xä tsꞌoki. ꞌNehe, zäi ge xkä mfaxte ora ja yä däta mhuntsꞌi o xkä ja märꞌa yä ꞌme̱fi nguyatho. ¡Xa di felisitaꞌihe ngeꞌä xkä o̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi mfaxte ha nuya yä mäkä ꞌme̱fi! Beni nzäntho ge rä Zi Dada Jeoba handi ko ndunthi rä muui gatꞌho näꞌä gi pe̱fi po geꞌä, ꞌne pädi xä ñho ge gi pe̱päbi ngeꞌä xa gi mädi hingä ngeꞌä gi to̱ꞌmi toꞌo dä ꞌñetsꞌäꞌi ri nsu (Mat. 6:​1-4).

GAD

8. ¿Habu̱ bi gohi bi mꞌu̱i näꞌä rä tribu o familia Gad ꞌne te mä peligro mi ñhandui? (Génesis 49:19; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

⁸ (Hñeti Génesis 49:19). Jacob bi mää ge rꞌa yä be ma xä yu̱tꞌi ha nuꞌu̱ yä hai rä Gad pa xä bepi. Thogi de 200 nje̱ya mꞌe̱fa, nunä tribu o familia bi hñäni rꞌa yä hai mi kohi lado mbo̱xhyadi de habu̱ mi ja rä río Jordán. ¿Por hanja ja bi ne bi gohini pa bi mꞌu̱i mäske getbu̱ de gehni mi ꞌmu̱i ndunthi yä nkontra? Ngeꞌä ha nuya yä hai mi ja ndunthi te dä zi nuꞌu̱ yä taxo de gä mboꞌni mi pe̱ꞌtsi (Núm. 32:​1, 5). Hää, ¡rä familia Gad, xa mi ja rä balo ꞌne mrä baliente! ꞌNehe zäi ge nuꞌu̱ xa mi pe̱ꞌtsuäbi ndunthi rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba ge näꞌä ma xä matsꞌi pa xä ñäni nuꞌu̱ yä hai xki umbäbi. Po ndunthi yä je̱ya, rä tribu de Gad, xki hmipäbi yä soldado nuꞌu̱ märꞌa yä tribu pa bi matsꞌi bi hñäni gatꞌho näꞌä rä Hogä Hai xki prometebi rä Zi Dada Jeoba (Núm. 32:​16-19). Nuꞌu̱ mi pädi xä ñho ge mentä mi pa mi fatsꞌi pa dä ntuhni nuꞌu̱ märꞌa yä tribu, rä Zi Dada Jeoba mi supäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi (Jos. 22:​1-4).

9. ¿Te ma gä pe̱fihu̱ mu̱ di pe̱ꞌtsuäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba?

⁹ ¿Te dä za gä pädihu̱? Xa mähyoni gä pe̱ꞌtsuäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba tanto nuꞌmu̱ di ꞌmu̱ihu̱ xä ñho ngu nuꞌmu̱ di thogihu̱ yä xuñha (Sal. 37:3). Mäpaya, di handihu̱ hanja ndunthi yä ku ꞌmu̱i dispuesto dä ja ndunthi yä sacrificio pa dä ma dä mfaxte habu̱ bi thoki yä Ngu de gä Mhuntsꞌi, pa dä mfaxte habu̱ bi ja mꞌe̱di dä tꞌungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä, o pa dä ja mä nꞌa rä ꞌme̱fi ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba. ¿Por hanja di ja nuya yä sacrificio? Ngeꞌä pe̱ꞌtsuäbi ndunthi rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba ge näꞌä nzäntho ma dä su ꞌne ma dä umbäbi gatꞌho näꞌä di japäbi mꞌe̱di (Sal. 23:1).

ASER

10. ¿Te himbi me̱fi näꞌä rä tribu o familia rä Aser? (Génesis 49:20; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

¹⁰ (Hñeti Génesis 49:20). Jacob bi mää ge Aser ma xi xä nriko ꞌne njabu̱ bi thogi. De gatꞌho nuꞌu̱ yä hai mi ja ha rä dähni Israel, Aser bi hñäni de gä erensia nuꞌu̱ yä hai mänꞌa mi uni nuꞌu̱ yä hogä sofo (Deut. 33:24). Näꞌä rä hai bi tokabi mi kꞌa asta ha näꞌä rä ndehe mi fädi ngu rä mar Mediterráneo ꞌne asta ha rä hnini Sidón habu̱ mi tso̱ni yä barko pa mi mpa ꞌne mi ntai. Pe Aser himbi yꞌe̱ni nuꞌu̱ yä me Canaán mi ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä haiꞌu̱. ¿Te bi thogi po näꞌä bi me̱fi? Koꞌmu̱ yä me Canaán himi xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba, ko rä tiempo bi hyo̱tsꞌe Aser nuꞌu̱ yä mꞌu̱i xä ntsꞌo mi pe̱ꞌtsi (Juec. 1:​31, 32). Nuya yä tsꞌo ntsitsꞌi ꞌne nuꞌu̱ yä bojä mi pe̱ꞌtsi, geꞌä rꞌamätsꞌu̱ bi hñäkuäbi yä ganä de dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Rä Mäkä Tꞌofo udi ge nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ näꞌä rä nzaya mrä thuhu Barac bi yꞌadi rä mfatsꞌi pa toꞌo dä ma dä ntuhni kontra nuꞌu̱ yä me Canaán, näꞌä rä tribu o rä familia Aser ninꞌa de geꞌu̱ hinto bi ne bi mfaxte. Po geꞌä, bi ꞌme̱di näꞌä rä oportunida de dä hyandi hanja rä Zi Dada Jeoba bi uni rä mfatsꞌi pa bi thähä näꞌä rä tuhniꞌä «ha rä hyo nuꞌu̱ yä dehe de Meguidó» (Juec. 5:​19-21). Zäi ge rä tribu o familia rä Aser xa bi ntsa nuꞌmu̱ bi yꞌo̱de ge Barac ꞌne Débora bi tuti nꞌa rä jähñä habu̱ mi enä: «Aser bi hñudi ha rä ñäni rä ndehe ꞌne hinte bi me̱fi» (Juec. 5:17).

11. ¿Por hanja di debe gä handihu̱ rä bojä ja ngu ri ꞌñehe ꞌne hindi debe gä tumämu̱ihu̱ ndunthi po gehnä?

¹¹ ¿Te dä za gä pädihu̱? Nuju̱ di ne gä umbäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba näꞌä mänꞌa xä ñho de gekhu̱ ꞌne de näꞌä di pe̱ꞌtsihu̱. Mäpaya yä jäꞌi mänꞌa tupäbi yä mu̱i dä me̱ꞌtsi yä bojä ꞌne yä ñho, ngeꞌä huyämu̱i ge gehnä dä za dä hämpäbi rä johya. Pe nuju̱ xa mähyoni gä rechazahu̱ näꞌä di mbeniꞌu̱ pa njabu̱ dä za gä umbäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba näꞌä ri ꞌñepäbi (Prov. 18:11). Mäjuäni ge di honihu̱ rä bojä pa gä tinihu̱ te gä hehu̱ ꞌne te gä tsihu̱, pe hindi debe mänꞌa gä tumämu̱ihu̱ po nuya yä tꞌo̱tꞌe (Ecl. 7:12; Heb. 13:5). Hindi debe gä hopäbihu̱ ge mä ꞌme̱fihu̱ o nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe hingä mähyoni dä hñägägihu̱ mä tiempohu̱ ꞌne mä tsꞌe̱dihu̱, sino ke mänꞌa dä hogi xa gä o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä umbäbihu̱ näꞌä mänꞌa xä ñho de gekhu̱. Nunka di debe gä pumfrihu̱ ge Näꞌä ma dä jäpigihu̱ ko nꞌa rä te pa nzäntho ꞌne nꞌa rä hogä mꞌu̱i nuua ha rä Xiꞌmhai (Sal. 4:8).

NEFTALÍ

12. ¿Hanja bi thogi näꞌä bi mää Jacob de näꞌä rä tꞌu̱ mrä thuhu Neftalí? (Génesis 49:21; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

¹² (Hñeti Génesis 49:21). Jacob bi ꞌñenä ge näꞌä rä tꞌu̱ mrä thuhu Neftalí, ma xä ñä «xa mähotho». Nuya yä noya bi kumpli nuꞌmu̱ rä Hesu bä ehe ha rä Xiꞌmhai ꞌne bi mꞌu̱i ndunthi rä tiempo ha nꞌa rä hnini rä thuhu Capernaúm habu̱ bi predika. Nunä hnini mi kohi mbo de näꞌä rä hai habu̱ xki tꞌumbäbi Neftalí (Mat. 4:13; 9:1). Dä za gä eñhu̱ ge Neftalí bi ñä «xa mähotho» ngeꞌä rä Hesu mi ñä ko ndunthi rä mhäte ꞌne rä ñhojäꞌi nuꞌmu̱ mi uti yä jäꞌi de rä Noya Äjuä (Juan 7:46). Rä profeta Isaías bi mää ge rä Hesu ma xä zo̱ho̱ xä nja nꞌa rä dängä ñotꞌi pa gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi de Zabulón ꞌne de Neftalí (Is. 9:​1, 2). Po gatꞌho näꞌä bi ꞌñudi rä Hesu mi mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai, bi ꞌñudi ge go geꞌä «xa mäjuäni rä ñotꞌi —näꞌä ñotꞌi gatꞌho yä jäꞌi —» (Juan 1:​9, TNM).

13. ¿Te mähyoni gä pe̱fihu̱ mu̱ di nehu̱ gä johyabihu̱ rä koraso rä Zi Dada Jeoba?

¹³ ¿Te dä za gä pädihu̱? Rä Zi Dada Jeoba handi ꞌne o̱de te di mäñhu̱ ꞌne hanja di mäñhu̱. Hänge mu̱ di nehu̱ gä johyabihu̱ rä koraso, mähyoni gä pädihu̱ gä ñähu̱ «xa mähotho». ¿Hanja di debe gä jahu̱? Xa mähyoni nzäntho gä mäñhu̱ näꞌä xa mäjuäni (Sal. 15:​1, 2). ꞌNehe, xa mähyoni gä mäñhu̱ nuꞌu̱ yä noya di nupäbi yä mfeni märꞌaa ꞌne di debe gä nzäihu̱ gä felisitahu̱ po näꞌä pe̱fi xä ñho, en lugar de gä kritikahu̱ o gä ñämäñꞌu̱hu̱ de geꞌu̱ (Efes. 4:29). ꞌNehe xa mähyoni gä o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä pädihu̱ hanja gä fu̱dihu̱ gä ñäuihu̱ yä zi jäꞌi pa mꞌe̱fa dä za gä predikabihu̱.

JOSÉ

14. ¿Te mä jäpi bi mää Jacob ge ma xä hñäni José ꞌne hanja bi zo̱ho̱ bi thogi njabu̱? (Génesis 49:​22, 26; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

¹⁴ (Hñeti Génesis 49:​22, 26). Jacob zäi ge xa mi johya ngeꞌä de entre gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌu̱, rä Zi Dada Jeoba go bi huahni José. Jacob bi ꞌñenä ge José mi «geꞌä rä rꞌoho nꞌa rä arbol näꞌä xa di ungä rä fruta». Jacob mi geꞌä näꞌä «rä arbol», ꞌne José mi geꞌä näꞌä «rä rꞌoho» xki bo̱ho̱ de näꞌä rä arbolꞌä. José mi geꞌä rä mu̱di tꞌu̱ bi me̱ꞌtsi Jacob ko näꞌä rä ꞌme̱hñä xa mi mädi mrä thuhu Raquel. Jacob bi mää ge José ma xä hñäni de gä erensia yo mꞌiki de näꞌä rä erensia bi ꞌme̱di Rubén —näꞌä rä mu̱di tꞌu̱ bi me̱ꞌtsi Jacob ko näꞌä mä nꞌa rä ꞌme̱hñä mrä thuhu Lea— (Gén. 48:​5, 6; 1 Crón. 5:​1, 2). José bi hñäni de gä erensia yo mꞌiki nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yoho yä tꞌu̱ myä thuhu Efraín ꞌne Manasés bi zo̱ho̱ bi fädi kada nꞌa de geꞌu̱ ngu nꞌa rä tribu o familia ha Israel. Tanto Efraín ngu Manasés bi tꞌumbäbi nꞌa rä hai de gä erensia (Gén. 49:25; Jos. 14:4).

15. ¿Te bi me̱fi José nuꞌmu̱ bi tꞌo̱ꞌtuäbi yä ntsꞌomꞌu̱i?

¹⁵ Jacob bi ꞌñenä: «Nuꞌu̱ yä yꞌe̱ngä lansa, xa bi u̱tsa José, ꞌne ko yä arko ꞌne yä lansa bi kꞌahni ꞌne xa bi sigi bi u̱tsa» (Gén. 49:23). ¿Toꞌo nuꞌu̱ yä yꞌe̱ngä lansa? Mi geꞌu̱ yä ku José. Nuꞌu̱ po nꞌa rä tiempo xa bi me̱ꞌtsuäbi rä embidia, xa bi u̱tsa ꞌne xa bi maltrata. Pe José himbi nkue̱ kongeꞌu̱ nixi ko rä Zi Dada Jeoba. Jacob bi sigi bi ꞌñenä: «Rä arko José himbi ꞌuagi ꞌne xa bi ze̱ti, ꞌne nuꞌu̱ yä yꞌe̱ xa mi tihi ꞌne xa mi tse̱di» (Gén. 49:24). Ora mi thogi yä xuñha José, näꞌä mi hombäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba. ꞌNehe bi pumbäbi nuꞌu̱ yä ku ꞌne bi trata ko rä ñhojäꞌi (Gén. 47:​11, 12). Gatꞌho nuꞌu̱ yä xuñha ꞌne yä sufrimiento bi thogi José, bi japäbi mänꞌa bi ñhojäꞌi (Sal. 105:​17-19). Po rängeꞌä, rä Zi Dada Jeoba bi usa José pa bi kumpli rä bolunta.

16. ¿Hanja dä za gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo José ora di thogihu̱ yä xuñha?

¹⁶ ¿Te dä za gä pädihu̱? Nunka di debe gä hopäbihu̱ ge yä xuñha dä ꞌuegägihu̱ de rä Zi Dada Jeoba o de mä kuhu̱. Mähyoni gä benihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba, dä za dä hye̱gi gä thogihu̱ yä xuñha ꞌne yä dumu̱i ngeꞌä pädi ge geꞌä ma dä maxkägihu̱ dä te ꞌne dä ze̱di näꞌä rä komfiansa di pe̱ꞌtsuäbihu̱ (Heb. 12:7). Hää, nuꞌu̱ yä xuñha di thogihu̱ dä za dä maxkägihu̱ pa mänꞌa gä potꞌihu̱ yä hogä mꞌu̱i ngu rä nhuekäte ꞌne rä mpumbäte (Heb. 12:11). Ja ngu bi matsꞌi ꞌne bi jäpi José, mähyoni gä benihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba nunka ma dä hye̱gägihu̱ ꞌne mu̱ gä ze̱tihu̱, näꞌä ma dä rꞌakägihu̱ ꞌnehe ndunthi yä jäpi.

BENJAMÍN

17. ¿Hanja bi thogi näꞌä bi mää Jacob de näꞌä rä tꞌu̱ mrä thuhu Benjamín? (Génesis 49:27; hyandi ꞌnehe habu̱ enä «Nuꞌu̱ yä noya bi mää Jacob änte de xä du»).

¹⁷ (Hñeti Génesis 49:27). Jacob mꞌe̱tꞌo bi mää ge nuꞌu̱ yä jäꞌi ma xä ꞌñehe de rä familia Benjamín, ma xä zo̱ho̱ xä nja ngu nꞌa rä lobo näꞌä xa pädi dä ntuhni (Juec. 20:​15, 16; 1 Crón. 12:2). ¿Te ri bo̱ni nuꞌmu̱ Jacob bi ꞌñenä «de di xudi»? Nuꞌmu̱ rä dähni Israel bi mu̱di bi hñutsꞌi yä rey, näꞌä rä mu̱di rey mrä thuhu Saúl, ko ndunthi rä balo bi ntuhni kontra yä filisteo. Rä rey Saúl xki ꞌñehe de rä familia Benjamín (1 Sam. 9:​15-17, 21). ¿Te ri bo̱ni nuꞌmu̱ Jacob bi ꞌñenä «de di ndee»? Nuꞌmu̱ bi thogi xi ndunthi yä je̱ya, nuꞌmu̱ ya mi joꞌo yä rey ha rä dähni Israel, näꞌä rä reina mrä thuhu Ester ko näꞌä rä primu mrä thuhu Mardoqueo, ko ndunthi rä balo bi ñäni yä israelita pa njabu̱ himbi tho. Ester ꞌne Mardoqueo ꞌnehe xki ꞌñehe de rä familia Benjamín (Est. 2:​5-7; 8:3; 10:3).

18. ¿Hanja dä za gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo näꞌä rä familia Benjamín?

¹⁸ ¿Te dä za gä pädihu̱? Zäi ge näꞌä rä tribu o familia Benjamín, xa bi johya nuꞌmu̱ bi hyandi ge Saúl bi thutsꞌi de gä rey ꞌne njabu̱ bi thogi ja ngu xki mää Jacob. Pe mꞌe̱fa nuꞌmu̱ rä Zi Dada Jeoba bi hñutsꞌi David de gä rey, rä familia Benjamín bi umbäbi rä mfatsꞌi David mäske nuni xki ꞌñehe de rä familia Judá (2 Sam. 3:​17-19). Ko rä tiempo, nuꞌu̱ mä rꞌe̱tꞌa yä tribu o familia, bi nju̱tsꞌi kontra Judá ꞌne bi ꞌuege de geꞌä. Pe näꞌä rä familia Benjamín himbi ꞌuege de rä tribu Judá ꞌne bi umbäbi rä mfatsꞌi näꞌä rä rey xki hñutsꞌi rä Zi Dada Jeoba (1 Rey. 11:​31, 32; 12:​19, 21). Mäpaya, rä Zi Dada Jeoba xä hñutsꞌi rꞌa yä ñꞌo̱ho̱ ha rä hnini pa dä gu̱tꞌi rä ꞌñuu. Ja ngu näꞌä rä familia Benjamín, nuju̱ ꞌnehe xa mähyoni gä umbäbihu̱ rä mfatsꞌi nuꞌu̱ yä kuꞌu̱ (1 Tes. 5:12).

19. ¿Hanja faxkägihu̱ näꞌä bi xipäbi Jacob kada nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌu̱?

¹⁹ Ya dä pädihu̱ ndunthi de näꞌä bi xipäbi Jacob kada nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌu̱. Ora di handihu̱ hanja bi thogi gatꞌho näꞌä bi mää Jacob, geꞌä japäbi dä ze̱di mä komfiansahu̱ po rä Zi Dada Jeoba ꞌne faxkägihu̱ gä kamfrihu̱ ge näꞌä ma dä sigi dä kumpli näꞌä xä prometegihu̱. ꞌNehe, ora di handihu̱ gatꞌho nuꞌu̱ yä jäpi bi hñäni kada nꞌa de geꞌu̱, faxkägihu̱ gä handihu̱ te mähyoni gä pe̱fihu̱ kada nꞌa de gekhu̱ mu̱ di ne gä johyabihu̱ rä koraso rä Zi Dada Jeoba.