Durante nuꞌu̱ yä je̱ya himbi nja yä yꞌee, Jeoba bi ꞌñembäbi Elías: «Gi ma ha Sarepta. Ja bi ꞌmu̱hni nꞌa rä biuda ꞌne näꞌä ma dä rꞌaꞌi te gi tsi». Nu mi zo̱ngä ha rä goxthi rä hnini, Elías bi hyandi nꞌa rä zi biuda mi yꞌoni mi muntsꞌi yä zaa. Elías bi yꞌapäbi nꞌa zi baso rä dehe. Ora näꞌä rä zi biuda bi ma dä hämpäbi rä dehe, Elías bi ꞌñembäbibye̱: «Po rä mäte, rꞌakägi ꞌnehe nꞌa zi xe̱ni rä thuhme». Pe näꞌä zi hyoya biuda bi ꞌñembäbi: «Hinte mä thuhme di pe̱ꞌtsi, otho te gä rꞌaꞌi. Ho̱nse̱ di pe̱ꞌtsi nꞌa tu̱i rä arina ꞌne nꞌa tu̱i rä aseite pa gä hokuäbi te dä zi mä zi tꞌu̱ ꞌne pa geki». Nubye̱, Elías bi ꞌñembi: «Jeoba xä promete ge mu̱ nuꞌi gi hyogägi nꞌa rä zi tꞌu̱kä thuhme pa gä tsi, näꞌä ri aseite ꞌne näꞌä rä arina gi pe̱ꞌtsi, ma dä dura asta xti mu̱di yä yꞌee».

¿Gi pädi te bi me̱fi näꞌä zi biuda? Näꞌä bi ma ha rä nguu ꞌne bä hokuäbi nꞌa rä zi tꞌu̱kä thuhme rä profeta Elías. Jeoba bi kumpli näꞌä xki promete, ngeꞌä himbi mꞌe̱päbi te dä zi näꞌä zi biuda ꞌne rä tꞌu̱. Himbi thege näꞌä rä arina mi pe̱ꞌtsi, nixi näꞌä rä aseite.

Mꞌe̱fa, näꞌä rä zi biuda bi thogi po nꞌa rä däta dumu̱i. Näꞌä rä zi bätsi bi zu̱ nꞌa rä ñheni ꞌne bi du, hänge näꞌä zi biuda bi bäntebi Elías dä matsꞌi. Elías bi zini näꞌä zi bätsi ꞌne bä pe̱gi ha rä fidi. Nubye̱, Elías bi xatuäbi Äjuä: «Zi Dada Jeoba, po rä mäte, japi dä nuhu nunä zi bätsi». Ha näꞌä tiempoꞌä, nixi nꞌa rä jäꞌi hixki nangi de rä du. Pe mäske njabu̱, Jeoba bi ja nꞌa rä däta milagro.

Hää, ko rä mfatsꞌi Jeoba, Elías bi gu̱tsꞌi de rä du näꞌä zi bätsi, ꞌne bi ꞌñembäbi näꞌä zi biuda: «¡Hyandi! Ri tꞌu̱ ya ja rä nzaki». Näꞌä zi biuda xa bi johya ꞌne bi ꞌñembäbi Elías: «Nubye̱ hää di pädi ge rä mꞌe̱hniꞌi Äjuä. Gatꞌho näꞌä gi mää di kumpli, ngeꞌä bi ehe de Jeoba».

Acab mi ꞌmu̱i ha Jezreel ꞌne dende ha rä nguu, mi handi rä uä obxi Nabot. Acab mi ne dä dai näꞌä rä uä obxi, pe Nabot himbi ne bi papäbi. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä rä ley Äjuä mi mända ge hinto mi debe dä pa näꞌä rä erensia xki zokuäbi yä dada. Po rängeꞌä, Nabot himbi ne bi pa rä erensia. ¿Gi kamfri ge Acab bi ho näꞌä bi me̱fi Nabot? Hinä, näꞌä xa bi bo̱ rä nkue̱. Acab ꞌñenä mi nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi, ngeꞌä himi ne dä ñuni, nixi himi ne dä bo̱ni de rä kuarto po näꞌä rä kue̱ mi pe̱ꞌtsi.

Rä ꞌme̱hñä Acab mi rä thuhu Jezabel ꞌne näꞌä xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä bi ꞌñembäbi rä däme: «Nuꞌi go gä rey ha Israel ꞌne dä za gi pe̱ꞌtsi gatꞌho näꞌä go gi ne. Ma gä nuu te gä pe̱fi, pe näꞌä rä uä obxi go ma gi kohui». ¿Gi pädi te bi me̱fi Jezabel? Bi gu̱ꞌspäbi yä nkꞌuamba Nabot. Jezabel bi yꞌopäbi rꞌa yä karta nuꞌu̱ yä ansiano de rä hnini, ꞌne bi mändabiꞌu̱ dä mää ge Nabot xki zani Äjuä. Geꞌä bi me̱fi nuꞌu̱ yä ansiano, hänge bi tho Nabot. Nubye̱ Jezabel bi ꞌñembäbi Acab: «Nabot ya bi du, nubye̱ ya go ri me̱ti näꞌä rä uä obxi».

Jezabel bi mända dä tho Nabot mäske hinte mä tsꞌoki mi tu. Pe hingä ho̱nse̱ Nabot, ꞌnehe bi hyopäbi ndunthi yä ꞌme̱go Jeoba. Jezabel mi xo̱kämbeni yä idolo ꞌne mi pe̱fi märꞌa yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. ¿Gi kamfri ge Jeoba ma dä hñämpäbi ngue̱nda Jezabel po gatꞌho nuꞌu̱ yä ntsꞌomꞌu̱i mi pe̱fi?

Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa de xki du rä rey Acab, Jehoram, näꞌä rä tꞌu̱ go bi gohi de gä rey. Nubye̱, rä Zi Dada Jeoba bi me̱hni nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ mi rä thuhu Jehú pa dä hñämpäbi ngue̱nda Jezabel ꞌne rä familia.

Jehú bi gu̱ rä tsanza ꞌne bi ma pa ha rä hnini Jezreel, habu̱ mi ꞌmu̱i Jezabel. Rä rey Jehoram ꞌnehe bi gu̱ rä tsanza ꞌne bi ma pa dä nthe̱ui Jehú. ¿Gi pädi te bi thogi? Rä rey Jehoram bi yꞌambäbi Jehú: «¿Gi ꞌmu̱hu̱ xä ñho?». Jehú bi dädi: «Hindä za gä ꞌmu̱he xä ñho mientra ri nänä Jezabel sigi pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe». Mi yꞌo̱de njabu̱ Jehoram, nguntꞌä bi tsapi dä ꞌmatꞌihmä, pe Jehú bi yꞌe̱mbä nꞌa rä flecha ꞌne bi hyo.

ꞌNepu̱, Jehú bi ma pa ha rä ngu Jezabel. Näꞌä nguntꞌä bi gätꞌi yä da, bi ñꞌeñä ꞌne bi ñhoki xä ñho pa ora xti zo̱ni Jehú. Jezabel bi hñudi bi ndo̱ꞌmi getbu̱ de rä bentanä rä nguu. Mi zo̱ni Jehú, Jezabel bi maꞌti de gä kue̱ ꞌne bi ꞌme̱tuäbi rä tꞌekꞌei. Nubye̱, Jehú bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Jezabel mi ꞌmai getbu̱ de habu̱ mi hudiꞌä: «¡Fo̱tehu̱ ha rä hai!». Mi yꞌo̱de njabu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱go, bi mfatsꞌiꞌu̱ pa bi fo̱te po rä bentanä ꞌne bi du.

Mꞌe̱fa, Jehú bi mända dä thopäbi gatꞌho yä bätsi Acab, nuꞌu̱ mi tsu̱di 70. ꞌNehe, bi hñäki yä imagen Baal ꞌne bi hyo gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi xo̱kämbeni Baal. Jeoba handi te gatꞌho di pe̱fihu̱ ꞌne näꞌä pädi hämꞌu̱ dä yꞌapäbi ngue̱nda nuꞌu̱ toꞌo pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe.

Rä rey Jehosafat bi hñäki nuꞌu̱ yä altar xki thoki pa Baal ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo mi ja ha rä hnini Judá. Näꞌä xa mi ne ge gatꞌho yä jäꞌi de rä hnini xä bädi ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä mhända xki uni rä Zi Dada Jeoba. Po rängeꞌä, bi me̱hni yä prinsipe ꞌne yä levita po gatꞌho rä hnini pa bi ꞌñuti yä jäꞌi de rä Ley Jeoba.

Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá mi tsu yä israelita, ngeꞌä nuꞌu̱ mi pädi ge Jeoba mi ntuhni po rä hnini, hänge nuꞌu̱ asta mi häꞌspäbi yä regalo rä rey Jehosafat. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä jäꞌi de rä hnini Ammón, Moab ꞌne Seír? Nuꞌu̱ bi ma pa dä ntunkui nuꞌu̱ yä israelita mi ꞌmu̱i ha Judá. Jehosafat mi pädi ge mi japäbi mꞌe̱di rä mfatsꞌi Jeoba pa xä ntäte. Hänge bi muntsꞌi ha Jerusalén gatꞌho yä ñꞌo̱ho̱, yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi. Nubye̱, Jehosafat bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, nsinke ri mfatsꞌi hindä za gä täpäbihe nuꞌu̱ mä nkontrahe. Po rä mäte, xikägihe te ri ꞌñehe gä pe̱fihe».

Rä Zi Dada Jeoba bi yꞌo̱de rä sadi Jehosafat ꞌne bi ꞌñembäbi: «Nuꞌähu̱ hingä ma dä ja mꞌe̱di gi ntuhnihu̱. Ju̱hu̱ ri lugahu̱, ogi ñꞌänihu̱ ꞌne hyanthu̱ hanja Jeoba ma dä ñäñꞌäꞌihu̱». ¿Gi pädi te ma xä me̱fi rä Zi Dada Jeoba pa xä ñäni rä hnini?

Rä hyaxꞌä, Jehosafat bi huahni rꞌa yä duhu ꞌne bi ꞌñembäbi ge xä ma ndelante de yä soldado. Nuꞌu̱ bi bo̱ni de Jerusalén ꞌne bi gu̱ rä ꞌñuu pa Tecoa, habu̱ ma xä nja rä tuhni.

Mientra nuꞌu̱ yä duhu xa mi tuti yä jähñä, rä Zi Dada Jeoba mi ntuhni po rä hnini. Jeoba bi japi bi ntuhnise̱ yä ammonita ꞌne yä moabita ꞌne nuꞌu̱ bi ñhose̱. Pe rä Zi Dada Jeoba bi ñäni nuꞌu̱ yä soldado, nuꞌu̱ yä duhu ꞌne gatꞌho rä hnini de nuꞌu̱ yä nkontra. Gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä hnini mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá, bi yꞌo̱de näꞌä xki thogi ꞌne nuꞌu̱ hinte mä duda mi pe̱ꞌtsi ge rä Zi Dada Jeoba mi sigi mi ntuhni po rä hnini. Ja ngu gi handi, Jeoba hingi hombäbi rä mfatsꞌi yä mexiꞌmhai pa dä ñäni rä hnini.

Nꞌa rä zi nxutsi mrä israelita mi ꞌmu̱i asta ha rä hnini Siria, yabu̱ de rä nguu ꞌne de rä familia. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä go xki zitsꞌi nuꞌu̱ yä soldado yä me Siria pa dä mꞌe̱go ha rä ngu Naamán. Näꞌä zi nxutsi himbi hye̱gi de dä xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba, mäske nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hui mi xo̱kämbeni märꞌa yä hyate zidada.

Naamán mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä tsꞌo hñeni ha rä ndoyꞌo ꞌne xi xmä ñꞌu̱. Näꞌä rä zi nxutsi mi ne dä matsꞌi pa xä ñꞌo̱the, hänge bi ꞌñembäbi rä ꞌme̱hñä Naamán: «Nuga di pädi toꞌo dä za dä yꞌo̱the ri däme. Ha Israel bi ꞌmu̱i nꞌa rä profeta Jeoba rä thuhu Eliseo. Näꞌä dä za dä yꞌo̱the ri däme».

Nubye̱, näꞌä ꞌme̱hñä bi metuäbi rä däme näꞌä xki xipäbi näꞌä zi tꞌu̱kä nxutsi. Koꞌmu̱ Naamán xa mi ne dä ñꞌo̱the, nguntꞌä bi ma pa Israel ha rä ngu rä profeta Eliseo. Naamán mi hurämu̱i ge rä profeta Eliseo ma xä bo̱ni pa xä umbäbi nꞌa rä hogä ꞌñehe. Pe Eliseo ho̱nse̱ bi me̱hni rä ꞌme̱go ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma ꞌne ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge ri ndoyꞌo ha rä río Jordán. Mꞌe̱fa de geꞌä ma gi hogi».

Pe Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ꞌñenä: «Nuga ndi humämu̱i ge näꞌä profeta ma xä maꞌti rä Zi Dada ꞌne ma xä äni yä yꞌe̱ ri mani ꞌne ri maua pa xä yꞌo̱thegi. Pe näꞌä ho̱nse̱ bi ꞌñengägi gä ma ha rä río Jordán. Ha Siria di pe̱ꞌtsihe mänꞌa yä hogä däthe. ¿Por hanja himbi me̱nkägi ha nuꞌu̱ yä dätheꞌu̱?». Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ma de rä ngu rä profeta Eliseo.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Naamán bi ꞌñembäbi: «¿Hänge nuꞌi dä za gi pe̱fi näꞌä dä mhändaꞌi kontal gi hogi? Hinxä ñhei gi pe̱fi näꞌä bi mändaꞌi rä profeta Äjuä. ¿Por hanja hingi pe̱fi njabu̱?». Naamán bi jamäsu, bi ma ha rä río Jordán ꞌne bi ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge rä ndoyꞌo ha rä dehe. ¿Gi pädi te bi thogi mi bo̱ni de rä dehe? Naamán ya xki hogi. Näꞌä xa mi johya ꞌne bi mengi pa bi umbäbi njamädi rä profeta Eliseo. Bi ꞌñembäbi: «Nubye̱ hää di pädi ge Jeoba geꞌä rä Zi Dada mäjuäni». Naamán bi mengi ha rä nguu ꞌne nubye̱ ya mi ja rä nzaki. ¿Te gi kamfri ge bi senti näꞌä zi nxutsi mi hyandi ge rä hmuu ya xki hogi?

Rä rey Ben-Hadad de rä hnini Siria bi ntunkui ndunthi yä mꞌiki rä hnini Israel. Pe rä profeta Eliseo nzäntho mi abisabi rä rey de rä hnini Israel pa mi ꞌmatꞌi. Nubye̱, Ben-Hadad mi ne dä gu̱ rä profeta Eliseo, hänge bi me̱hni rä ejército pa dä hyoni ha rä nguu, ha rä hnini Dotán.

Yä soldado yä sirio bi zo̱tꞌe de gä xui ha rä hnini Dotán. Ngu mi hyatsꞌi, rä maxte Eliseo bi bo̱ni ꞌne bi hyandi ge nꞌa rä däta ejército xki gotꞌi gatꞌho rä nthetsꞌi rä hnini. Näꞌä xa bi ntsu ꞌne bi ꞌñenä: «Eliseo, ¿xibye̱ te ma gä pe̱fihu̱?». Eliseo bi dädi: «Ogi tsu, ngeꞌä mänꞌa di ndunthihu̱ ke gehyu̱». Oraꞌä, rä Zi Dada Jeoba bi xokuä yä da rä maxte Eliseo pa bi hyandi ge kongeꞌu̱ mi ꞌmu̱i nꞌa rä däta ejército de gä e̱nxe̱, nuꞌu̱ ꞌñenä mi nja ngu nꞌa rä tsibi.

Nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä soldado bi tsapi dä gu̱ rä profeta Eliseo, näꞌä bi xatuäbi Äjuä ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, po rä mäte, japi dä ngoda nuyu̱ yä soldado». Oraꞌä, nuꞌu̱ yä soldado himi pädi habu̱ mi yꞌo mäske tobe mi tsa dä hyandi. Nubye̱, Eliseo bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hingä gehnä rä hnini gi hoñhu̱. Guä ehu̱, ma gä tsixꞌäꞌihu̱ asta habu̱ bi ꞌmu̱i näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ gi hoñhu̱». Nuꞌu̱ bi de̱ni Eliseo asta rä hnini Samaria, habu̱ mi ꞌmu̱i rä rey de Israel.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä soldado bi da ngue̱nda ge xki tsꞌitsꞌi ha rä ngu rä rey de rä hnini Israel. Rä rey bi yꞌambäbi Eliseo: «¿Gi ne gä ho nuyu̱ yä soldado?». ¿Te gi kamfri bi dädi Eliseo? Mäske nuꞌu̱ yä soldado xa xki yꞌo̱tpäbi yä ntsꞌomꞌu̱i rä hnini Israel, Eliseo bi ꞌñembäbi rä rey: «Ogi ho. Umbäbiyu̱ te dä zi ꞌne hyopi dä mengi yä nguu». Hänge rä rey bi umbäbiꞌu̱ te dä zi, ꞌnepu̱ bi koꞌtsi ha yä nguu.

Jezabel bi me̱ꞌtsi nꞌa rꞌa tꞌixu mi rä thuhu Atalía ꞌne xa mi rä tsꞌomꞌu̱i nguꞌätho. Atalía bi nthäti ko rä rey de Judá. ꞌNe nuꞌmu̱ bi du rä däme, go bi gohi de gä rey rä tꞌu̱. Pe mꞌe̱fa, ꞌnehe bi du rä tꞌu̱, hänge nubye̱ Atalía go bi mända ha Judá. Pa hinto mä nꞌa xä gohi de gä rey, bi tsapi dä hyopäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌu̱ rä rey ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi ne dä gohi de gä rey en lugar de geꞌä. Gatꞌho yä jäꞌi xa mi tsu Atalía, ngeꞌä xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä ¡asta bi hyose̱ yä ꞌme̱to!

Rä däta majhä Jehoiadá ꞌne rä ꞌme̱hñä, bi arriesga yä te pa bi ñäni Jehoás nuꞌmu̱ mi nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi, ngeꞌä Atalía mi ne dä hyo mäske go rä ꞌme̱tose̱. Jehoiadá bi tede Jehoás ha rä templo.

Nuꞌmu̱ Jehoás ya mi pe̱ꞌtsi yoto nje̱ya, Jehoiadá bi muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su rä templo ꞌne yä levita, ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Suhu̱ yä goxthi rä templo. Ogi hopäbihu̱ toꞌo dä yu̱tꞌi». Nubye̱, Jehoiadá bi hñuꞌspäbi nꞌa rä koronä ha rä ñäxu Jehoás pa bi nrey ha Judá. Oraꞌä, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi mafi: «¡Dä mꞌu̱i pa nzäntho rä rey!».

Nuꞌmu̱ Atalía bi yꞌo̱de nuꞌu̱ yä mhafi, bi nextꞌihi bi ma ha rä templo pa bi hyandi te mi thogi. Mi hyandi ge Jehoás go xki thutsꞌi de gä rey, näꞌä bi mafi: «¡Gä traisionägihu̱! ¡Gä traisionägihu̱!». Nubye̱, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su templo bi pe̱ntꞌi Atalía ꞌne bi zitsꞌi pa bi hyo. Atalía xki japi ge gatꞌho rä hnini xä ꞌuege de Jeoba. Xibye̱, ¿te ma dä thogi?

Jehoiadá bi matsꞌi rä hnini pa bi mengi ko Jeoba ꞌne bi ja nꞌa rä kohi kongeꞌä. Ha näꞌä rä kohi, nuꞌu̱ bi promete dä xo̱kämbeni ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba. Jehoiadá bi mändabi yä ꞌme̱go dä huati gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo ꞌne näꞌä rä templo xki thoki pa Baal. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, ꞌnehe bi hñutsꞌi yä majhä ꞌne yä levita pa dä mpe̱fi ha rä templo ꞌne dä matsꞌi yä jäꞌi pa dä xo̱kämbeni mänꞌaki Jeoba. ꞌNehe, bi hñutsꞌi toꞌo dä su rä templo pa hinxä yu̱tꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi himi tꞌaxi ante yä da Äjuä. Mꞌe̱fa, Jehoiadá ꞌne nuꞌu̱ yä ndä de gä soldado bi zitsꞌi Jehoás ha rä palasio ꞌne bi hñutsꞌi de gä rey. Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi de Judá xä bi johya ndunthi. Nubye̱ hää mi tsa dä xo̱kämbeni Jeoba, ngeꞌä ya himi ja yä idolo ꞌne ya mi joꞌo Atalía, näꞌä nda tsꞌomꞌu̱i gä reinä. Koꞌmu̱ Jehoiadá xa mi rä baliente, bi za bi matsꞌi ndunthi yä jäꞌi.

Rä hnini Nínive mi kohi ha Asiria, ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hni xa mi yä tsꞌomꞌu̱i. Hänge Jeoba bi yꞌapäbi Jonás dä ma ha Nínive ꞌne dä xipäbi yä jäꞌi ge mi debe dä paati yä mꞌu̱i. Pe Jonás himbi me̱fi njabu̱, näꞌä bi gu̱ nꞌa rä barko ꞌne bi ma pa Tarsis.

Jeoba himbi ho näꞌä bi me̱fi Jonás, hänge bi japi bi nja nꞌa rä däta bu̱nthi yꞌee. Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko xa bi ntsu, hänge bi mu̱di bi xatuäbi yä zidada ꞌne mi ñꞌanise̱ꞌu̱: «¿Por hanja bä ekägihu̱ nunä bu̱nthi yꞌee?». Mꞌe̱fa, Jonás bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuga go di tu rä tsꞌoki. Ngeꞌä dä ꞌmatꞌi pa hingä pe̱fi näꞌä bi mändagi Jeoba. Fo̱tkägihu̱ ha rä ndehe pa njabu̱ dä tsaya rä bu̱nthi yꞌee». Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko himi nehmä, pe Jonás bi bäntebiꞌu̱ pa bi me̱fi njabu̱. Ngu bi zo Jonás ha rä ndehe, näꞌä rä bu̱nthi yꞌee bi tsaya.

Jonás bi hñurämu̱i ge ma xä du. Mientra mi o ha rä ndehe, näꞌä bi xatuäbi Jeoba. Nubye̱, Jeoba bi me̱hni nꞌa rä däta peskado pa bi dutꞌi Jonás ꞌne njabu̱ näꞌä himbi du. Nuꞌmu̱ Jonás mi o ha rä mu̱i näꞌä rä däta peskado, bi xatuäbi mänꞌaki Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Di prometeꞌi ge nzäntho ma gä pe̱fi näꞌä gi mändagi». Hñupa mꞌe̱fa, Jeoba bi japi ge näꞌä däta peskado bi zoogi Jonás ha rä ñäni rä ndehe.

¿Gi kamfri ge Jeoba tobe ma xä usa Jonás ngu rä profeta? Hää. Jeoba bi mändabi mänꞌaki Jonás dä ma ha Nínive, pe nubye̱ hää bi me̱fi ja ngu xki mändabi Jeoba. Bi ma pa Nínive ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä tsꞌomꞌu̱i gä jäꞌi: «Ho̱nse̱ di mꞌe̱di 40 yä pa ꞌne Jeoba ma dä huati nunä hnini». Pe, ¿gi pädi te bi thogi? Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i ha Nínive bi arrepenti ꞌne bi paati yä mꞌu̱i. Rä rey bi ꞌñembäbi yä jäꞌi: «Bäntebihu̱ Äjuä ꞌne arrepentihu̱, xähmä njabu̱ Äjuä dä punꞌgägihu̱». Nuꞌmu̱ Jeoba bi hyandi ge yä jäꞌi xki arrepenti, ya himbi huatiꞌu̱.

Jonás xa bi nkue̱ ko rä Zi Dada Jeoba ngeꞌä himbi huati Nínive. Pe nubye̱ mbeni, ¿hänge Jeoba ꞌnehe xki hueki Jonás ꞌne xki pumbäbi? Nuꞌmu̱, ¿por hanja Jonás xa mi nkue̱ ngeꞌä Jeoba bi pumbäbi yä me̱ Nínive? Jonás bi bo̱ni de rä hnini ꞌne bi ma bä hudi ha rä xudi nꞌa rä muu, pe xa mi nkue̱. ꞌNepu̱, näꞌä rä muu bi yꞌotꞌi, hänge Jonás tobe mänꞌa xa bi nkue̱. Nubye̱ Jeoba bi ꞌñembäbi: «¿Mänꞌa gi pe̱ꞌspäbi rä huekäte näꞌä rä mꞌai gä muu ke yä ninivita? Nuga dä pe̱ꞌspäbiꞌu̱ rä nhuekäte, hänge hindä huati». ¿Te mi ne dä ꞌñuti rä Zi Dada Jeoba rä profeta Jonás? Ge yä te yä jäꞌi mänꞌa ja rä muui ke nꞌa rä planta.

Yä me Asiria ya xki hñämbäbi yä hnini nuꞌu̱ 10 yä tribu de Israel. Hänge nubye̱ rä rey Senaquerib, bi mu̱di bi hñäni kada nꞌa de nuꞌu̱ yä hnini habu̱ mi mända rä tribu de Judá. Ya mi pongi ho̱nse̱ rä hnini Jerusalén. Pe Senaquerib himi pädi ge rä Zi Dada Jeoba mi su nunä hnini.

Rä rey Ezequías bi umbäbi ndunthi rä bojä rä rey Senaquerib pa hinxä huati rä hnini Jerusalén. Senaquerib bi hñäni näꞌä rä bojä, pe himbi kumpli ko näꞌä rä kohi bi ja ko Ezequías. Nubye̱, bi me̱hni yä soldado pa dä huati Jerusalén. Yä jäꞌi de rä hnini xa mi tsu ngeꞌä yä asirio ya mi yꞌo xa getbu̱. Pe Ezequías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱. Yä asirio ja yä tsꞌe̱di, pe nuju̱ di pe̱ꞌspäbihu̱ rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba».

Senaquerib bi me̱hni nꞌa rä mensajero, rä rabsaqué, pa dä deni ꞌne dä yꞌo̱tpäbi rä burla yä me Jerusalén. Dende thi de yä jädo rä hnini, rä rabsaqué bi maꞌti yä jäꞌi ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba hingä ma dä za dä maxꞌäꞌihu̱. Ogi hophu̱ ge Ezequías dä hyaꞌäꞌihu̱. Otho nꞌa rä zidada näꞌä dä za dä ñäñꞌäꞌihu̱ de gekhe».

Ezequías bi yꞌambäbi rä Zi Dada Jeoba te mi debe dä me̱fi, ꞌne Jeoba bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu nuꞌu̱ yä noya xä mängä rä rabsaqué. Senaquerib hingä ma dä huati rä hnini Jerusalén». Mꞌe̱fa, Senaquerib bi me̱mpäbi rꞌa yä karta rä rey Ezequías habu̱ mi embäbi: «Po̱ñhu̱ ꞌne ntregäse̱hu̱. Jeoba hingä ma dä za dä ñäñꞌäꞌihu̱». Nubye̱, Ezequías bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Oh Jeoba mä Zi Dadaꞌihe, po rä mäte ñängägihe de rä yꞌe̱ꞌä, pa njabu̱ gatꞌho yä jäꞌi de rä xiꞌmhai dä bädi ge ho̱nse̱ꞌi grä Äjuä». Jeoba bi ꞌñembäbi: «Rä rey de Asiria hingä ma dä huati Jerusalén. Nuga ma gä su mä hnini».

Senaquerib xa mi johya ngeꞌä mi hurämu̱i ge ma xä huati rä hnini Jerusalén. Pe nꞌa rä xui, nuꞌmu̱ yä asirio ya xki ꞌñegi yä kampamento getbu̱ de rä hnini Jerusalén, Jeoba bi me̱hni nꞌa rä e̱nxe̱ ꞌne bi hyopäbi 185.000 yä soldado yä asirio. Rä rey Senaquerib bi ꞌme̱di gatꞌho yä soldado ꞌne ko rä mꞌe̱tsa, bi mengi ha rä nguu. Hää, rä Zi Dada Jeoba bi ñäni rä rey Ezequías ꞌne bi su rä hnini Jerusalén ja ngu xki promete. Mu̱ go di geꞌi nꞌa de nuꞌu̱ yä me Jerusalén, ¿ma xkä hñuxä ri komfiansa ha rä Zi Dada Jeoba?

Josías bi thutsꞌi de gä rey ha Judá nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi hñäto nje̱ya. Ha nuꞌu̱ yä paꞌu̱, yä jäꞌi mi o̱tꞌe yä ntꞌete ꞌne mi xo̱kämbeni yä idolo. Nuꞌmu̱ Josías ya mi pe̱ꞌtsi 16 yä je̱ya, bi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba ngu ri ꞌñehe. Mꞌe̱fa, nuꞌmu̱ ya mi pe̱ꞌtsi 20 yä je̱ya, bi mu̱di bi hñäki nuꞌu̱ yä idolo ꞌne nuꞌu̱ yä altar mi ja po gatꞌho rä hnini. ꞌNe nuꞌmu̱ ya mi pe̱ꞌtsi 26 yä je̱ya, Josías bi hñutsꞌi yä me̱fi pa bi mu̱di bi hyoki habu̱ xki tsꞌoki rä templo.

Rä däta majhä Hilquías bi dini ha rä templo nꞌa rä royo de rä Ley Äjuä. Zäi ge Moisés go xki yꞌofo näꞌä royoꞌä. Nubye̱, Safán, näꞌä rä sekretario rä rey, bi hñäꞌspäbi näꞌä rä royo Josías ꞌne bi hñeti ndelante de geꞌä. Mi yꞌo̱de Josías näꞌä mi hutsꞌi ha rä royo, bi da ngue̱nda ge po ndunthi yä je̱ya rä hnini hixki yꞌo̱te yä mhända Äjuä. Nubye̱ rä rey Josías bi ꞌñembäbi Hilquías: «Jeoba xa di nkue̱ kongekhu̱. Ñä kongeꞌä pa dä xikägihu̱ te ri ꞌñehe gä pe̱fihu̱». Po mäde rä profetisa Huldá, Jeoba bi uni nunä mensaje: «Rä hnini Judá xä ꞌuege de geki. Hänge ma gä kastiga gatꞌho rä hnini, pe hingä ma gä pe̱fi njabu̱ mientra go di mända rä rey Josías, ngeꞌä näꞌä xa rä umilde».

Mi tꞌumbäbi Josías näꞌä mensaje, bi ma ha rä templo ꞌne bi muntsꞌi gatꞌho rä hnini Judá. ꞌNepu̱, bi hñeti rä Ley Jeoba ante gatꞌho rä hnini. Josías ꞌne gatꞌho rä hnini bi promete ge ma xä yꞌo̱te Äjuä ko ngatꞌho yä koraso.

Ya mi pe̱ꞌtsi ndunthi yä je̱ya dende nuꞌmu̱ rä hnini Judá hixki yꞌo̱tꞌe rä Paskua. Pe rä Ley mi mändabi rä hnini dä yꞌo̱tꞌe tatꞌä je̱ya rä ngo de rä Paskua, hänge Josías bi ꞌñembäbi rä hnini: «Ma gä o̱tꞌehu̱ rä ngo de rä Paskua pa Jeoba». ꞌNepu̱, Josías bi mända dä thoki nuꞌu̱ yä sacrificio ma xä tꞌuni. ꞌNehe, bi hñutsꞌi yä duhu pa bi ntuhu ha rä templo. Mꞌe̱fa de bi tꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua, nubye̱ bi tꞌo̱tꞌe rä ngo de nuꞌu̱ yä Thuhme hingi Ñꞌoui rä Lebadura. Nunä rä ngo bi dura yoto yä pa. Nuꞌu̱ xki yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo de rä Paskua nguꞌä, dende nuꞌmu̱ tobe mi tetho rä profeta Samuel. Ja ngu di handihu̱, Josías xa mi mädi rä Ley Äjuä. Xi nuꞌi, ¿gi ho gi pädi de rä Zi Dada Jeoba?

Rä Zi Dada Jeoba bi hñutsꞌi Jeremías de gä profeta ha rä hnini Judá. Bi mändabi dä predikabi yä me Judá ꞌne dä bäntebi dä zopu̱ nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe mi pe̱fiꞌu̱. Pe Jeremías bi ꞌñembäbi Jeoba: «Nuga tobe xa di bätsitho ꞌne hindi pädi gä ñäui yä jäꞌi». Hänge rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu, nuga ma gä faxꞌäꞌi ꞌne ma gä xiꞌi te gi mää».

Jeoba bi ꞌñembäbi Jeremías ge xä muntsꞌi gatꞌho yä ansiano de rä hnini, ꞌne ndelante de geꞌu̱, xä tehmi nꞌa rä ꞌmada de gä domhi ꞌne xä ꞌñembäbiꞌu̱: «Geꞌä ma dä thogi ko rä hnini Jerusalén». Mi hyandi njabu̱ yä ansiano, nuꞌu̱ xa bi nkue̱ ko Jeremías. Pasjur, nꞌa de nuꞌu̱ yä majhä bi gu̱ Jeremías ꞌne bi foꞌtsuäbi yä ua ꞌne yä yꞌe̱ ha rꞌa yä tabla. Jeremías himbi za bi ꞌñäni gatꞌho rä xui. Rä hyaxꞌä, Pasjur bi do̱ge Jeremías. Mꞌe̱fa de geꞌä, Jeremías bi ꞌñenä: «Ya hindi uanta. Ya hingä ma gä mämbä rä noya Äjuä». ¿Bi hye̱gi Jeremías de dä mämbäbi rä noya Äjuä? Hinä. ¿Gi pädi por hanja? Näꞌä bi ꞌñenä: «Rä noya Jeoba ꞌñenä ngu nꞌa rä tsibi mbo de mä ndoyꞌo. Hingi tsa gä he̱gi de gä mämbäbi rä noya». Hää, Jeremías bi sigi bi kumpli ko rä ꞌme̱fi de gä profeta.

Mi thogi rꞌa yä je̱ya, bi mu̱di bi mända mä nꞌa rä rey ha Judá. Nuꞌu̱ yä majhä ꞌne nuꞌu̱ yä hyate profeta xa himi ho dä yꞌo̱de näꞌä mensaje mi predika Jeremías. Hänge bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä prinsipe: «Nunä ñꞌo̱ho̱ ri ꞌñepi dä du». Pe Jeremías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mu̱ gi hyogägihu̱, ma gi tuxu̱ rä thai ngeꞌä nuga hinte mä tsꞌoki di tu. Nuga di mää ho̱nse̱ näꞌä xikägi Jeoba, hinge näꞌä go di mbenise̱». Mi yꞌo̱de njabu̱ nuꞌu̱ yä prinsipe, nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Oxki ma gi hyohu̱ nunä ñꞌo̱ho̱».

Jeremías bi sigi bi mämbäbi rä noya Äjuä. Pe nꞌa rä pa, nuꞌu̱ yä prinsipe xa bi bo̱ yä kue̱, hänge bi yꞌapäbi rä rey dä hyo Jeremías. ¿Gi pädi te bi me̱fi rä rey? Bi umbäbi nse̱ki nuꞌu̱ yä prinsipe pa xä yꞌo̱tpäbi näꞌä go xä neꞌu̱. Nubye̱, nuꞌu̱ bi gu̱ Jeremías ꞌne bi yꞌe̱tꞌi ha nꞌa rä poso habu̱ mi ja yä bo̱hai pa ja xä duni.

Nubye̱, Ébed-Mélec, nꞌa de nuꞌu̱ yä maxte rä rey bi ꞌñembäbi rä hmuu: «Yä prinsipe xä yꞌe̱ntꞌi Jeremías ha nꞌa rä poso. Mu̱ gä tsohu̱ni, näꞌä ma dä du». Oraꞌä, rä rey bi me̱hni Ébed-Mélec ꞌne bi ꞌñembäbi dä zitsꞌi mä 30 yä ñꞌo̱ho̱ pa dä gu̱ki Jeremías de rä poso. Mäske Jeremías bi thogi yä ntꞌu̱tsate, näꞌä himbi hye̱gi de dä mämbäbi rä noya Äjuä. Xi nuꞌi, ¿gi hohmä gi te̱mbäbi rä ejemplo Jeremías?

Ndunthi yä mꞌiki, rä hnini Judá bi ꞌuege de Jeoba pa go bi xo̱kämbeni yä hyate zidada. Po ndunthi yä je̱ya, Jeoba bi me̱mpäbi yä profeta pa dä matsꞌiꞌu̱. Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi himi japämäsu ꞌne ho̱nse̱ mi burla de geꞌu̱. ¿Gi pädi te ma dä me̱fi Jeoba pa njabu̱ yä jäꞌi ya hindä xo̱kämbeni yä idolo?

Nabucodonosor, näꞌä rä rey de Babilonia, mi yꞌo mi huati märꞌa yä hnini. Näꞌä rä mu̱di mꞌiki bi huati Jerusalén, bi zitsꞌi pa Babilonia rä rey Joaquín, nuꞌu̱ yä prinsipe, nuꞌu̱ yä soldado ꞌne yä artesano. Asta bi hñätsꞌi nuꞌu̱ yä tesoro mi ja ha rä templo Jeoba. ꞌNehe, bi hñutsꞌi Sedequías de gä rey ha rä hnini Judá.

Ri mu̱di, rä rey Sedequías mi o̱te Nabucodonosor. Pe yä hyate profeta ꞌne yä jäꞌi de märꞌa yä dähni mi u̱ꞌti Sedequías pa hindä yꞌo̱te rä rey Nabucodonosor. Po rängeꞌä, Jeremías bi ꞌñembäbi Sedequías: «Mu̱ hingi yꞌo̱te rä rey, ma dä nja rä thuhu, yä ñheni ꞌne ma dä du ndunthi yä jäꞌi ha Judá».

Hñäto nje̱ya mꞌe̱fa, rä rey Sedequías bi hyombäbi rä mfatsꞌi Egipto pa bi nju̱tsꞌi kontra Babilonia, ngeꞌä ya himi ne dä yꞌo̱te rä rey Nabucodonosor. Hänge Nabucodonosor bi me̱hni rä ejército pa dä gotꞌi rä hnini Jerusalén ꞌne dä huati. Nubye̱, Jeremías bi ꞌñembäbi Sedequías: «Rä Zi Dada Jeoba enä ge mu̱ gi rinde ꞌne hingi no̱ꞌtuäbi rä rey de Babilonia, nuꞌi ꞌne ri hnini ma gi pongihu̱. Pe mu̱ gi no̱ꞌtuäbi, nuꞌu̱ ma dä tsätꞌi rä hnini Jerusalén ꞌne nuꞌi ma dä tsꞌixäꞌi fadi». Sedequías bi dädi: «¡Nuga hingä ma gä rinde!».

Nꞌa nje̱ya mäde mꞌe̱fa, yä me Babilonia bi yo̱ꞌte nꞌa xe̱ni de näꞌä jädo mi kotꞌi Jerusalén pa bi za bi yu̱tꞌi ꞌne bi tsätꞌi rä hnini. ꞌNehe bi tsätꞌi rä templo, bi hyo xa ndunthi yä jäꞌi ꞌne nuꞌu̱ bi bongi bi zitsꞌi pa dä mꞌe̱go.

Sedequías bi tsapihmä dä ꞌmatꞌi, pe nuꞌu̱ yä soldado bi te̱ti ꞌne bä tsu̱di getbu̱ de Jericó. Nuꞌu̱ bi gu̱u̱ ꞌne bi zitsꞌi ante rä rey Nabucodonosor. Nubye̱ Nabucodonosor bi japäbi Sedequías dä hyandi hanja mi thopäbi yä tꞌu̱. Mꞌe̱fa bi hñäꞌmpäbi yä da ꞌne bi yꞌe̱ntꞌä fadi asta xa bi du. Pe rä Zi Dada Jeoba bi ja nꞌa rä promesa ko rä hnini Judá: «Xti thogi 70 yä je̱ya, ma gä tsixꞌäꞌihu̱ mänꞌaki ha Jerusalén, ha ri nguhu̱».

¿Te bi thogi ko nuꞌu̱ yä bäsjäꞌi bi tsꞌitsꞌi ha Babilonia? ¿Bi sigi bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba?

Rä rey Nabucodonosor bi zitsꞌi pa Babilonia rꞌa yä metsi de rä hnini Judá, ꞌne bi hñutsꞌi Aspenaz pa go dä suꞌu̱. ꞌNehe bi mändabi xä huahni de entre nuꞌu̱ yä metsi toꞌo mänꞌa mi ja yä mfädi, ꞌne bi tꞌetꞌi skuela po hñu nje̱ya pa mꞌe̱fa xä tꞌumbäbi yä däta kargo ha Babilonia. Nuꞌu̱ yä metsi mi debe dä bädi dä hñeti, dä yꞌofo ꞌne dä ñä rä idioma acadio, näꞌä rä idioma yä me Babilonia. ꞌNehe, nuꞌu̱ ma xä tꞌumbäbi nuꞌu̱ yä ñhuni mi tsꞌi rä rey ꞌne rä familia. Goho de nuꞌu̱ yä metsi mi yä thuhu Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías. Pe Aspenaz bi hñuꞌspäbi yä thuhu de gä babilonio: Beltsasar, Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. ¿Gi kamfri ge ko näꞌä rä ntꞌudi ma xä hñäniꞌu̱, ma xä japiꞌu̱ dä ꞌuege de Jeoba?

Nuꞌu̱ goho yä metsi mi ne dä yꞌo̱te nzäntho rä Zi Dada Jeoba. Hänge himi ne dä zi nuꞌu̱ yä ñhuni mi tsi rä rey, ngeꞌä nuꞌu̱ mi pädi xä ñho ge Jeoba xki proibi toꞌo dä zi nuꞌu̱ yä ñhuniꞌu̱. ¿Gi pädi te bi me̱fiꞌu̱? Nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi Aspenaz: «Po rä mäte, ogi jakägihe gä tsihe nuꞌu̱ yä ñhuni tsi rä rey». Pe Aspenaz bi ꞌñenä: «Mu̱ hingi ñunihu̱ xä ñho, ꞌne mu̱ rä rey dä hyandi ge otho ri nzakihu̱, näꞌä ma dä hyogägi».

Nubye̱, Daniel bi ñäui mä nꞌa de nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Po mäte, rꞌakägihe se̱he̱ yä berdura ꞌne rä dehe po 10 yä pa. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌi dä za gi hyandäse̱ toꞌo mänꞌa ja rä nzaki, mu̱ nuyu̱ yä metsi tsi de näꞌä rä ñhuni tꞌumbäbi rä rey o nuje». Näꞌä bi hyopäbiꞌu̱ dä me̱fi njabu̱.

Mi thogi nuꞌu̱ 10 yä pa, Daniel ꞌne nuꞌu̱ hñuu yä amigo mänꞌa mi ja yä nzaki ke nuꞌu̱ märꞌa yä metsi. Rä Zi Dada Jeoba xa bi johya, ngeꞌä Daniel ꞌne nuꞌu̱ mä hñuu yä metsi xki yꞌo̱tuäbi yä mhända. Jeoba ꞌnehe bi matsꞌi Daniel pa bi bädi te ri bo̱ni tanto yä tꞌi ꞌne yä visión.

Mi uadi nuꞌu̱ hñu nje̱ya de gä ntꞌudi, Aspenaz bi zitsꞌi Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías ante rä rey. Nabucodonosor bi ñä kongeꞌu̱ ꞌne bi da ngue̱nda ge mänꞌa mi ja yä mfädi ke nuꞌu̱ märꞌa yä metsi. Hänge go bi huahniꞌu̱ pa dä mpe̱fi ha rä tsꞌu̱tꞌhui. Ora mi ja nꞌa rä xuñha, rä rey go mi apäbiꞌu̱ rä mfatsꞌi. Jeoba nzäntho bi su ꞌne bi matsꞌi tanto Daniel ꞌne nuꞌu̱ mä hñuu yä amigo.

Mäske Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías mi ꞌmu̱i yabu̱ de yä dada, nuꞌu̱ nunka bi pumfri ge mi pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Xi nuꞌi, ¿nzäntho ma gi yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba?

Nꞌa rä xui, rä rey Nabucodonosor bi ꞌui nꞌa rä tꞌi, ꞌne himi tsa dä pumfri nixi mi hopi dä ñꞌähä. Hänge bi mända dä tsꞌispäbi nuꞌu̱ yä bädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Xikägihu̱ te ri bo̱ni näꞌä rä tꞌi dä ꞌui». Nuꞌu̱ yä bädi bi dädi: «Petkägihe te gä ꞌui, ꞌne nuje gä xiꞌähe te ri bo̱ni». Pe Nabucodonosor bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Hinä! Go dä xikägihu̱ näꞌä dä ꞌui. Mu̱ hingi xikägihu̱ ma gä hoꞌähu̱». Nuꞌu̱ yä bädi bi ꞌñembäbi rä rey mänꞌaki: «Mu̱ gi xikägihe te gä ꞌui, nuje dä za gä xiꞌähe te ri bo̱ni». Rä rey bi dädi: «Nuꞌähu̱ gi ne gi hyakägihu̱. ¡Go dä xikägihu̱ näꞌä dä ꞌui!». Nuꞌu̱ bi dädi: «Hinto tsa dä bädi näꞌä xkä ꞌui».

Nabucodonosor xa bi bo̱ rä kue̱ ꞌne bi mända dä tho gatꞌho nuꞌu̱ yä bädi de rä hnini Babilonia. Asta ma xä tho ꞌnehe Daniel, Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. Pe Daniel bi yꞌadi dä tꞌumbäbi rä tiempo. Nubye̱, Daniel ꞌne nuꞌu̱ hñuu yä amigo bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi yꞌapäbi rä mfatsꞌi. ¿Gi pädi te bi me̱fi Jeoba?

Po mäde de nꞌa rä visión, Jeoba bi japi Daniel dä hyandi te xki ꞌui rä rey ꞌne bi xipäbi te ri bo̱ni näꞌä tꞌiꞌä. Rä hyaxꞌä, Daniel bi ꞌñembäbi rä ꞌme̱go rä rey: «Ogi hohu̱ ninꞌa de nuꞌu̱ yä bädi. Nuga dä za gä xipäbi rä rey te ri bo̱ni rä tꞌi». Nubye̱, bi tsꞌitsꞌi Daniel ante rä rey Nabucodonosor. Daniel bi ꞌñembäbi rä rey: «Äjuä xiꞌäꞌi te ma dä thogi xudi ndämäni. Gehnä ri tꞌi gä ꞌui: gä handi nꞌa rä däta imagen ko rä ñäxu de gä oro, rä tiñä ꞌne yä yꞌe̱ de gä plata, rä mu̱i ꞌne rä ñhu̱ꞌti de gä kobre, yä xinthe de gä bo̱jä ꞌne yä ua xä nthäntsꞌi rä bo̱jä ko rä bo̱hai. ꞌNepu̱, de nꞌa rä tꞌo̱ho̱ bä kꞌotꞌi nꞌa rä do, ꞌne näꞌä rä do bi zu̱di ha rä ua näꞌä rä däta imagen, ꞌne näꞌä bi dagi bi xutꞌi. ꞌNe näꞌä rä do bi zo̱ho̱ bi nja nꞌa rä däta tꞌo̱ho̱ ꞌne bi goꞌmi gatꞌho rä xiꞌmhai».

Daniel bi ꞌñembäbi rä rey: «Gehnä ri bo̱ni ri tꞌi: näꞌä rä parte de gä oro di representa ri tsꞌu̱tꞌhui. Näꞌä rä parte de gä plata, di representa näꞌä rä tsꞌu̱tꞌhui ma dä nja mꞌe̱fa de geꞌi. Näꞌä rä parte de gä kobre, di representa mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui, ꞌne näꞌä tsꞌu̱tꞌhuiꞌä ma dä mända gatꞌho rä xiꞌmhai. Näꞌä rä parte de gä bo̱jä, di representa mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui ꞌne xa ma dä nja rä tsꞌe̱di ngu rä bo̱jä. Pa ri uadi, ma dä nja mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui, pe näꞌä ma dä ꞌme̱di rä tsꞌe̱di ngeꞌä xä nthäntsꞌi rä bo̱jä ko rä bo̱hai. ꞌNe näꞌä rä do bi zo̱ho̱ bi nja nꞌa rä däta tꞌo̱ho̱, go geꞌä rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ꞌne ma dä huati nuꞌu̱ yä tsꞌu̱tꞌhui jaua ha rä xiꞌmhai. Ho̱nse̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ma dä mända pa nzäntho».

Nabucodonosor bi ndandiñähmu ante Daniel ꞌne bi ꞌñembäbi: «Ri Äjuä go bi xiꞌäꞌi te ri bo̱ni mä tꞌi. Joꞌo mä nꞌa rä Zi Dada nguꞌä». Nubye̱, Nabucodonosor bi umbäbi nꞌa rä däta nsu Daniel: bi hñutsꞌi ngu nꞌa rä ndä de gatꞌho rä hnini Babilonia. ¿Gä hyandi hanja Jeoba bi dätuäbi rä sadi Daniel?

Rä rey Nabucodonosor bi mända dä thoki nꞌa rä däta imagen de gä oro, ꞌne bä hutsꞌi ha nuꞌu̱ yä ꞌmatha mi kohi ha Dura. ꞌNepu̱, ja bi muntsꞌini gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä däta kargo ha rä gobiernu, entre geꞌu̱ Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. Rä rey bi uni nunä mhända: «Ngu gi yꞌo̱dehu̱ nuꞌu̱ yä me̱ꞌmda dä pixti yä trompeta, dä me̱i yä arpa ꞌne märꞌa yä ꞌmida, pe̱ꞌtsi te gi ndandiñähmuhu̱ ꞌne gi ndänehu̱ nunä däta imagen de gä oro. Toꞌo hindä me̱fi njabu̱, ma dä tꞌe̱ntꞌi ha nꞌa rä hu näꞌä xa faspi». ¿Te gi kamfri ge ma dä me̱fi nuꞌu̱ hñuu yä hebreo? ¿Ma dä ndandiñähmu änte näꞌä rä däta imagen pa dä ñäni yä te?

Nubye̱, rä rey bi mändabi yä me̱ꞌmda dä me̱i yä ꞌmida. Oraꞌä, gatꞌho bi ndandiñähmu ꞌne bi ndäne näꞌä rä däta imagen. Pe, ¿gi pädi? Sadrac, Mesac ꞌne Abednego, himbi me̱fi njabu̱. Hänge rꞌa de nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi hyandi njabu̱, nguntꞌä bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo himbi ndäne näꞌä ri imagen ja ngu gä mända». Nubye̱, Nabucodonosor bi mända dä tsitsꞌi ante geꞌä nuꞌu̱ hñuu yä hebreo ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ma gä rꞌaꞌähu̱ mä nꞌa rä oportunida pa gi ndänehu̱ näꞌä rä imagen. Pe mu̱ hingi ndänehu̱, ma gä e̱ntꞌäꞌihu̱ ha nꞌa rä hu näꞌä xa faspi. Joꞌo nꞌa rä zidada näꞌä dä za dä ñäñꞌähu̱ de mä yꞌe̱». Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo bi dädi: «Hingä ma gä ndänehe näꞌä rä imagen. Mä Zi Dadahe dä za dä ñängägihe. Pe mu̱ dä ñängägihe o hinä, zi hmuu rä rey, nuje hingä ma gä ndänehe näꞌä ri imagen».

Mi yꞌo̱de njabu̱ Nabucodonosor xa bi bo̱ rä kue̱, ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go: «¡Paꞌtihu̱ mä yoto mꞌiki rä hu!». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä soldado: «Tsixu̱ nuyu̱ hñuu yä hebreo ꞌne guä e̱ntꞌihu̱ ha näꞌä rä hu». Koꞌmu̱ näꞌä rä hu xa mi faspi, ja bi duni nuꞌu̱ yä soldado. ¿Gi kamfri ge bi du ꞌnehe nuꞌu̱ hñuu yä hebreo? Mꞌe̱fa, rä rey Nabucodonosor bi joni ha rä hu pa dä hyandi te xki thogi kongeꞌu̱. Pe näꞌä xa bi ntsu ngeꞌä bi hyandi ge mi oni goho yä ñꞌo̱ho̱. Oraꞌä, Nabucodonosor bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go: «¿Hingä mi hñuu nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ dä mända dä tꞌe̱ntꞌi ha rä hu? Nuga di handi goho yä ñꞌo̱ho̱, ¡ꞌne nꞌa de gehyu̱ di nheki ngu nꞌa rä e̱nxe̱!».

Nabucodonosor bi joni ha näꞌä rä hu ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Guä po̱ñhu̱. Nubye̱ di pädi ge nuꞌähu̱ yä ꞌme̱goꞌihu̱ näꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni!». Mi bo̱niꞌu̱, gatꞌho bi hyandi ge Sadrac, Mesac ꞌne Abednego hixki zätꞌi. Nixi nꞌa de geꞌu̱ mi fontꞌä ꞌmifi.

Nubye̱ Nabucodonosor bi ꞌñenä: «¡Dä tꞌespäbi rä nsu näꞌä rä Zi Dada di xo̱kämbeni Sadrac, Mesac ꞌne Abednego! Näꞌä bä pe̱hni rä e̱nxe̱ pa bi ñäniyu̱. Joꞌo mä nꞌa rä zidada ngu näꞌä rä Zi Dada pe̱päbiyu̱».

Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo xki desidi dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba, dä thogi näꞌä dä thogi. Xi nuꞌi, ¿gi ne gi njabu̱ ꞌnehe?

Nꞌa rä xui, rä rey Nabucodonosor bi ꞌui nꞌa rä tꞌi näꞌä xa bi pidi. Hänge nguntꞌä bi mända dä tsꞌispäbi yä bädi pa dä xipäbi te di signifika näꞌä rä tꞌiꞌä, pe ninꞌa de geꞌu̱ himbi bädi te di signifika.

Nubye̱ rä rey Nabucodonosor bi metuäbi Daniel näꞌä xki ꞌui ꞌne bi ꞌñembi: «Ha mä tꞌi, dä handi nꞌa rä arbol näꞌä xa bi te asta bi zo̱ni mähetsꞌi. Dende gehni, mi nheki habu̱räza yä luga de rä xiꞌmhai. Yä xii näꞌä arbol mi nheki mähotho ꞌne mi uni ndunthi yä fruta. Asta yä zuꞌue mi ntaki ha rä xudi näꞌä arbol ꞌne ha yä yꞌe̱ ja mi hokini rä ꞌmafi yä tsꞌintsꞌu̱. ꞌNepu̱, bä käi nꞌa rä e̱nxe̱ de mähetsꞌi ꞌne bi ꞌñenä ntsꞌe̱di: “¡Tse̱tꞌihu̱ näꞌä rä arbol ꞌne hye̱kuäbihu̱ gatꞌho yä yꞌe̱za! Pe tsokuäbihu̱ ho̱nse̱ nꞌa xe̱ni rä ndu̱nza, ꞌne yꞌe̱ntꞌuäbihu̱ nꞌa rä aro de gä bo̱jä ꞌne nꞌa de gä kobre. Näꞌä arbol ma dä mpadi rä koraso. En lugar de dä me̱ꞌtsi nꞌa rä koraso de gä jäꞌi, nubye̱ ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä koraso de gä zuꞌue. Pe̱ꞌtsi te dä thogi yoto yä tiempo. ꞌNe gatꞌho yä mexiꞌmhai ma dä bädi ge Äjuä, go geꞌä rä Gobernante ꞌne ge Näꞌä dä za dä hñutsꞌi de gä tsꞌu̱tꞌhui toꞌo go dä neꞌä”».

Rä Zi Dada Jeoba bi xipäbi Daniel te mi signifika näꞌä rä tꞌi, ꞌne näꞌä xa bi ntsu. Bi ꞌñembäbi rä rey: «Oh, mä zi hmuu rä rey, ke xi go dä zo̱päbihmä ri nkontra nuꞌu̱ yä xuñha gä ꞌui, pe go ma gi thogi njabu̱. Näꞌä rä däta arbol bi tsꞌe̱tꞌi go di representaꞌi. Ma gi ꞌme̱di ri tsꞌu̱tꞌhui ꞌne ma gi tsi yä tꞌe̱i ha rä mbonthi ngu nꞌa rä mbängä zuꞌue. Pe koꞌmu̱ rä e̱nxe̱ bi mända dä tsꞌogi rä ndu̱nza ꞌne yä yꞌu̱za, di signifika ge ma gi pengi gi nrey mänꞌaki».

Nꞌa nje̱ya mꞌe̱fa, Nabucodonosor mi to̱ge ha rä techo rä nguu ꞌne dende gehni bi hyandi rä hnini Babilonia ꞌne bi mbenise̱: «¡Xa mähotho nunä rä däta hnini xtä hoki! ¡Joꞌo mä nꞌa rä rey ngu nuga!». Mientra mi mbeni njabu̱, bi ntꞌo̱de nꞌa rä noya de mähetsꞌi näꞌä mi embäbi: «¡Nabucodonosor! Ja huadi gä ꞌme̱di ri tsꞌu̱tꞌhui».

Oraꞌä, Nabucodonosor bi mꞌe̱di rä mfeni ꞌne bi mu̱di bi mꞌu̱i ngu nꞌa rä mbängä zuꞌue. Hänge bi tꞌe̱ni de rä nguu, ꞌne bi ma bä mꞌu̱hui yä zuꞌue ha rä mbonthi. Yä xtä xa bi te ꞌñenä yä xiꞌni rä nxu̱ni, ꞌne yä saha ꞌñenä yä saha yä tsꞌintsꞌu̱.

Mꞌe̱fa de xki thogi yoto nje̱ya, Nabucodonosor bi mengi bi nja rä mfeni ꞌne Jeoba bi hyopäbi dä sigi de gä rey ha Babilonia. Nubye̱ Nabucodonosor bi ꞌñenä: «Di nsunda Jeoba, näꞌä rä Rey bi ꞌmu̱i mähetsꞌi. Näꞌä japi dä ꞌme̱ yä tsa nuꞌu̱ toꞌo yä ꞌñexmänsu. Nubye̱ di pädi ge Jeoba go geꞌä rä Gobernante, ꞌne ge Näꞌä dä za dä hñutsꞌi de gä tsꞌu̱tꞌhui toꞌo go dä neꞌä».

Mi du Nabucodonosor, Belsasar go bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia. Nꞌa rä xui, näꞌä bi hyoki nꞌa rä däta ñhuni ꞌne bi mbitabi nꞌa mꞌo yä jäꞌi. Bi nzohni ho̱nse̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu. Belsasar bi mändabi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go dä gu̱ki nuꞌu̱ yä baso de gä oro xki hñätsꞌi Nabucodonosor de rä templo Jeoba. Belsasar ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini bi usa nuꞌu̱ yä basoꞌu̱ pa ja bi ntsitheni. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌu̱ bi mu̱di bi xo̱kämbeni yä zidada. Pe nse̱kitho, bi nheki nꞌa rä yꞌe̱ ꞌne bi mu̱di bi yꞌofo ha rä jädo rꞌa yä noya nuꞌu̱ hinto mi pädi te ri bo̱ni.

Mi hyandi njabu̱, Belsasar xa bi ntsu. Hänge nguntꞌä bi nzohni nuꞌu̱ yä bädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Toꞌo dä xikägi te ri bo̱ni nuya yä noya, ma gä hutsꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Nuꞌu̱ bi tsapihmä, pe nixi nꞌa de geꞌu̱ himbi za bi bädi te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noyaꞌu̱. Mi zo̱ho̱ rä reinä bi ꞌñembäbi Belsasar: «ꞌMu̱i nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ rä thuhu Daniel. Näꞌä go dä za dä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ora ndu ri dada Nabucodonosor mi ꞌui nꞌa rä tꞌi, ho̱nse̱ Daniel mi tsa dä xipäbi te mi signifika yä tꞌi».

Daniel bi ma bä nuu rä rey Belsasar. Mi zo̱ni, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Mu̱ gi xikägi te ri bo̱ni nuya yä tꞌofo, ma gä rꞌaꞌäꞌi nꞌa rä thebe de gä oro ꞌne ma gä huxꞌäꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Daniel bi dädi: «Nuga hindi ne te gi rꞌakägi. Pe hää ma gä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ri dada xa mi rä ꞌñexmänsu, pe rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñuti dä ñꞌumilde. Nuꞌi ya ngi pädi te gatꞌho bi thogi ri dada, pe mäske njabu̱ hingä ꞌñudi rä tꞌekꞌei po rä Zi Dada Jeoba. Gä usa nuꞌu̱ yä baso de gä oro bä thä de rä templo pa ja gä tsihu̱ni yä binu. Hänge Äjuä bi yꞌofo nuya yä noya: MENÉ, MENÉ, TEQUEL ꞌne PARSÍN. Nuya yä noya di signifika ge yä medo ꞌne yä persa ma dä huati Babilonia ꞌne nuꞌi ya hingo ma gi nrey».

Ndunthi mi mbeni ge hinto xä za xä huati rä hnini Babilonia. ¿Por hanja? Ngeꞌä mi jotꞌi xä ñho ko yä däta jädo ꞌne nthetsꞌi de nunä hnini mi ja nꞌa rä däthe xi xmä ñhee. Pe mäske njabu̱, näꞌä xuiꞌä yä medo ꞌne yä persa bi hñäni rä hnini Babilonia. Ciro, näꞌä rä rey yä me Persia bi paki rä däthe, pa njabu̱ rä ejército bi rꞌani. Mi zo̱niꞌu̱ ha yä goxthi rä hnini, bi hyandi ge nuꞌu̱ yä goxthi mi xogi. Nuꞌu̱ yä soldado nguntꞌä bi yu̱tꞌi ꞌne bi hyo yä me Babilonia ꞌne asta rä rey Belsasar. Nubye̱, Ciro go geꞌä bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia.

Mꞌe̱fa de nꞌa nje̱ya, Ciro bi ꞌñenä: «Jeoba xä xikägi gä hokuäbi mänꞌaki rä templo ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä judío ne dä mfaxte, dä za dä mengi ha Jerusalén». Ndunthi yä judío bi mengi ha yä hnini, ha Jerusalén, mꞌe̱fa de 70 yä je̱ya. Jeoba bi kumpli näꞌä xki prometebi rä hnini. ꞌNehe, Ciro bi goꞌtsi nuꞌu̱ yä baso de gä oro ꞌne de gä plata, ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe xki gu̱ki Nabucodonosor de rä templo Jeoba. ¿Gä hyandi hanja Jeoba bi usa Ciro pa bi matsꞌi rä hnini?

Nubye̱, Darío geꞌä di mända ha rä hnini Babilonia, ꞌne näꞌä handäse̱ ge Daniel xa rä hojäꞌi. Hänge go bi hñutsꞌi ngu nꞌa rä ndä de nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu ha rä tsꞌu̱tꞌhui. Pe nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ꞌu̱, mi pe̱ꞌspäbi rä embidia Daniel hänge mi honi hanja dä hyo. Koꞌmu̱ nuꞌu̱ mi pädi ge Daniel mi xatuäbi Jeoba asta hñu mꞌiki rä pa, hänge bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Zi hmuu rä rey, di nehe gi yꞌofo nꞌa rä mhända habu̱ di enä ge nixi nꞌa rä jäꞌi hingi debe dä xatuäbi mä nꞌa rä zidada, ho̱nse̱ nuꞌi mä zi hmuu rä rey. Mu̱ toꞌo hindä yꞌo̱te nunä rä mhända, mända dä tꞌe̱ntꞌi ha rä ngu yä lion». Rä rey Darío xa bi ho näꞌä bi sipi, hänge bi firmä näꞌä rä mhända.

Mi bädi Daniel ge rä rey xki firma nꞌa rä rꞌayꞌo mhända, bi ma ha rä nguu, ꞌne bi ndandiñähmu pa bi xatuäbi Jeoba ja ngu mi nzäi dä ja. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱? Bi yu̱tꞌi ha rä ngu Daniel ꞌne bi zu̱di mi xadi. Oraꞌä, nuꞌu̱ nguntꞌä bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Daniel hinxä yꞌo̱te näꞌä rä mhända gä uni. Näꞌä di xatuäbi rä Zi Dada asta hñu mꞌiki rä pa». Darío xa bi durämu̱i mi bädi njabu̱, ngeꞌä mi numäñho Daniel. Pe ya hinte mi tsa dä me̱fi, ngeꞌä ya xki firmä näꞌä rä mhända ꞌne yä hinto mi tsa dä paati. Mäske xi himi nehmä, bi mända dä tꞌe̱ntꞌi Daniel ha rä ngu yä lion.

Näꞌä rä xuiꞌä, Darío himbi za bi ñꞌähä ko rä dumu̱i. Rä hyaxꞌä xa nꞌitꞌho, nguntꞌä bi ma ha rä ngu yä lion pa dä handi mu̱ tobe mi tetho Daniel, ꞌne bi maꞌti: «¡Daniel! ¿Bi ñäñꞌäꞌi ri Äjuä?».

Darío bi yꞌo̱de nꞌa rä voz mi enä: «Äjuä bä pe̱hni rä e̱nxe̱ ꞌne bi goꞌtuä yä ne yä lion, ꞌne hinte bi yꞌo̱tkägi». Darío xa bi johya ꞌne bi mända drä ju̱ki de gehni. Mꞌe̱fa, rä Darío bi mändabi yä ꞌme̱go: «¡Go dä yꞌe̱ntꞌihu̱ ha rä ngu yä lion nuyu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱ mi ne dä hyo Daniel!». Ngu bi tꞌe̱ntꞌiꞌu̱ ha rä ngu yä lion, nuꞌu̱ nguntꞌä bi dämä zi.

Darío bi mända dä tꞌofo nunä rä mhända pa gatꞌho rä hnini: «Gatꞌho yä jäꞌi ri ꞌñehe dä me̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei näꞌä rä Zi Dada pe̱päbi Daniel. Ngeꞌä näꞌä bi ñäni Daniel de rä ne yä lion».

Xi nuꞌi ¿hyaxtho gi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu mi ja Daniel?

Ester mi nꞌa rä nxutsi mrä judía, ꞌne mi ꞌmu̱i ha Susa, ha nꞌa de nuꞌu̱ yä hnini de Persia. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä o̱tꞌe ndunthi yä je̱ya rä rey Nabucodonosor bi ziꞌspäbi rä familia pa Persia. Mardoqueo go xki tede Ester. Nuyu̱ mi mprimu. Nubye̱ Mardoqueo di mpe̱fi pa rä rey Asuero.

Rä rey Asuero mi honi nꞌa rä rꞌayꞌo reinä. Hänge nuꞌu̱ yä ꞌme̱go bä tsimpäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä nxutsi xa mi mähotho de rä hnini, Ester mi nꞌa de geꞌu̱. De gatꞌho nuꞌu̱ yä nxutsi, rä rey go bi huahni Ester de gä reinä. Mardoqueo bi ꞌñembäbi Ester ge hinto xä xipäbi ge näꞌä mi rä judía.

Rä rey xki hñutsꞌi Hamán ngu rä jefe de gatꞌho yä prinsipe ꞌne näꞌä xa mi rä ꞌñexmänsu. Näꞌä mi ne ge gatꞌho yä jäꞌi xä ndandiñähmu ante geꞌä. Pe Mardoqueo himi jabu̱, hänge Hamán xa bi bo̱ rä kue̱ kongeꞌä ꞌne asta mi ne dä hyo. Mi bädi ge Mardoqueo mrä judío, bi hyoni hanja dä hyo gatꞌho yä judío. Bi ꞌñembäbi rä rey: «Yä judío xa yä tsꞌomꞌu̱i. Pe̱ꞌtsi te gä hohu̱ gatꞌho». Rä rey Asuero bi ꞌñembäbi: «Pe̱fi näꞌä gi hurimu̱i ge xä ñho». Rä rey bi umbäbi nse̱ki Hamán pa dä yꞌofo nꞌa rä ley. Näꞌä leyꞌä mi enä ge rä pa 13 de rä zänä adar, pe̱ꞌtsi te xä tho gatꞌho yä judío. Pe rä Zi Dada Jeoba hingä ma xä hyopi dä thogi njabu̱.

Ester hinte mi pädi de näꞌä mi mbeni dä me̱fi Hamán, hänge Mardoqueo bi me̱mpäbi nꞌa rä kopia de näꞌä ley ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma gi ñäui rä rey». Ester bi dädi: «Di jaki xä ñhei gä pe̱fi näꞌä gi adi, ngeꞌä hinxä mbitagi rä rey. Ya pe̱ꞌtsi 30 yä pa dende nuꞌmu̱ rä rey bi mbitagi. Pe ma gä pe̱fi näꞌä gi adi, mu̱ rä rey dä maki rä tsꞌu̱tꞌo de gä oro, dä za gä ñäni mä te. Pe mu̱ hinä, nuꞌmu̱ ma dä thogägi».

Ester bi ma bä nuu rä rey. Ora rä rey bi hyandi Ester, bi maki rä tsꞌu̱tꞌo de gä oro. Ester bi joni habu̱ mi hudi rä rey ꞌne näꞌä bi yꞌambäbi: «¿Te gi ne gä pe̱fi po geꞌi Ester?». Ester bi dädi: «Ma gä hoki nꞌa rä ñhuni, ꞌne xa gä hohmä gi ehe gi ñuni ko ri ꞌme̱go Hamán». Ha näꞌä ñhuniꞌä, Ester bi mbitabi rä rey dä ñuni kongeꞌä mä nꞌa rä mꞌiki. Ha nunä gäxä mꞌiki, rä rey bi yꞌambäbi mänꞌaki Ester: «¿Te gi ne gä pe̱fi po geꞌi?». Ester bi dädi: «Ja toꞌo ne dä hyogägi ꞌne asta ne dä hyo gatꞌho mä hnini. Po rä mäte, ñängägihe». Rä rey bi yꞌambäbi: «¿Xi toꞌo näꞌä ne dä hyoꞌäꞌi?». Ester bi dädi: «Nuni nda tsꞌomꞌu̱i gä Hamán». Rä rey Asuero xa bi bo̱ rä kue̱ ꞌne bi mända dä tho Hamán.

Pe ya hinto mi tsa dä hñäki näꞌä ley xki yꞌofo Hamán, nixi rä rey. Hänge rä rey go bi umbäbi Mardoqueo näꞌä rä kargo mi pe̱ꞌtsi Hamán, ꞌne bi umbäbi nse̱ki pa dä hyoki nꞌa rä rꞌayꞌo ley. Näꞌä rꞌayꞌo ley mi umbäbi nse̱ki yä judío pa dä ntunkui nuꞌu̱ yä nkontra ꞌne dä ñäni yä te. Mi zo̱ho̱ rä pa 13 de rä zänä adar, yä judío bi ntuhni ko nuꞌu̱ yä kontra ꞌne nuꞌu̱ bi dähä näꞌä tuhni. Dende geꞌmu̱, yä judío mi beni tatꞌä je̱ya näꞌä paꞌä.

Ya xki thogi ngu 70 yä je̱ya dende nuꞌmu̱ yä israelita xki mengi pa Jerusalén, mäske rꞌa de geꞌu̱ tobe mi ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä hnini habu̱ mi mända rä rey de Persia. Nꞌa de nuꞌu̱ yä israelita mi rä thuhu Esdras, näꞌä mi nꞌa rä majhä ꞌne mi udi de rä Ley Jeoba. Esdras bi da ngue̱nda ge yä jäꞌi himi o̱te yä mhända Äjuä, hänge mi ne dä mengi pa Jerusalén pa dä matsꞌiꞌu̱. Artajerjes näꞌä rä rey de Persia, bi ꞌñembäbi: «Äjuä xä rꞌaꞌi rä mfädi pa gi ꞌñudi de rä Ley. Hänge ri ma ꞌne tsitsꞌi nuꞌu̱ toꞌo ne dä ma kongeꞌi». Esdras bi muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi ne dä mengi pa Jerusalén. ꞌNehe bi xatuäbi Äjuä ꞌne bi yꞌapäbi dä suꞌu̱ durante rä ꞌñuu. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌu̱ bi gu̱ rä ꞌñuu bi ma.

Mꞌe̱fa de goho nzänä, nuꞌu̱ bi zo̱ni ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä prinsipe de rä hnini bi ꞌñembäbi Esdras: «Yä israelita hinxä yꞌo̱te Jeoba ꞌne asta xä nthäti ko nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä di xo̱kämbeni yä hyate zidada». ¿Te bi me̱fi Esdras? Bi ndandiñähmu ante gatꞌho rä hnini ꞌne bi xatuäbi Äjuä: «Jeoba, nuꞌi xkä hyoki ndunthi yä hogä tꞌo̱tꞌe po gekhe, pe nuje xtä pekahe kontra geꞌi». Rä hnini bi arrepenti, pe himbi hye̱gi de dä me̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Hänge Esdras bi huahni yä ansiano ꞌne yä nzaya pa bi hyandi por hanja yä jäꞌi mi sigi mi pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Mi thogi hñu nzänä, bi tꞌe̱ni de Jerusalén gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi himbi ne bi xo̱kämbeni Jeoba.

Bi thogi mä 12 yä je̱ya. Durante nuꞌu̱ yä je̱yaꞌu̱, bi uadi bi thoki mänꞌaki yä jädo Jerusalén. Esdras bi muntsꞌi gatꞌho yä jäꞌi de rä hnini pa bi yꞌo̱de te mi mängä rä Ley Äjuä. Nuꞌmu̱ Esdras bi xoki rä mfistꞌofo de rä Ley, gatꞌho yä jäꞌi bi mꞌai. Nubye̱, Esdras bi nsunda Jeoba ꞌne yä israelita bi gu̱xä yä yꞌe̱ pa bi ꞌñudi ge mi ꞌmu̱i de acuerdo. Mꞌe̱fa, Esdras bi hñeti rä Ley ꞌne bi esplika te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noya bi hñeti. Rä hnini xa bi jamäsu näꞌä mi o̱de. Nuꞌu̱ bi da ngue̱nda hängu xki ꞌuege de Jeoba ꞌne nuꞌu̱ bi mu̱di bi nzoni. Rä hyaxꞌä, Esdras bi sigi bi hñeti rä Ley. Yä israelita bi da ngue̱nda ge mi debe dä yꞌo̱tꞌe rä Ngo de yä Jäꞌtsi. Hänge nguntꞌä bi ñhoki pa dä yꞌo̱tꞌe nunä ngo.

Durante nuꞌu̱ yoto yä pa bi dura rä ngo, yä israelita xa bi johya. ꞌNe bi umbäbiꞌu̱ njamädi rä Zi Dada Jeoba po näꞌä rä hogä sofo. Nuꞌu̱ xki yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo nguꞌä, dende nuꞌmu̱ tobe mi tetho Josué. Mi uadi näꞌä rä ngo, nuꞌu̱ bi muntsꞌi ꞌne bi xatuäbi Äjuä: «Mä Zi Dadaꞌihe Jeoba, nuꞌi go gä ju̱gägihe de habu̱ ndi mꞌe̱gohe. Nuꞌi go gä rꞌakägihe te dä tsihe ha rä yꞌotꞌä hai ꞌne go gä rꞌakägihe nunä rä hogä hai. Pe nuje hixtä pe̱fihe näꞌä xkä mändagihe. ꞌNe mäske gä pe̱nkägihe ndunthi yä profeta pa dä rꞌakägihe yä tsꞌofo, nuje hindä o̱tehe. Mäske njabu̱, nuꞌi gä pe̱skägihe rä pasensia. Nuꞌi nunka gä pumfri näꞌä rä kohi gä ja ko Abrahán. Nubye̱, di prometeꞌihe ge ma gä pe̱fihe gatꞌho näꞌä xkä mändagihe». Nubye̱ gatꞌho rä hnini bi yꞌofo nunä promesa, ꞌne nuꞌu̱ yä prinsipe, yä levita ꞌne yä majhä bi firmä ko nꞌa rä seyo.

Ma gä pengihu̱ rꞌa yä je̱ya änte, nuꞌmu̱ Nehemías tobe mi ꞌmu̱i ha Susa, nꞌa rä hnini de Persia. Näꞌä mi mꞌe̱go pa rä rey Artajerjes. Nꞌa rä pa, rä ku Nehemías bi ma bä tso̱ni ꞌne bi ꞌñembäbi njaua: «Nuꞌu̱ yä israelita bi mengi pa Jerusalén himbi ꞌmu̱i seguro, ngeꞌä hinto xä gu̱tsꞌi mänꞌaki nuꞌu̱ yä jädo bi yo̱ꞌte yä me Babilonia». Nehemías xa bi durämu̱i po näꞌä bi sipäbi. ¿Gi pädi te bi me̱fi? Bi xatuäbi Äjuä pa njabu̱ rä rey xä hyopi dä ma ha Jerusalén.

Nꞌa rä pa, rä rey bi da ngue̱nda ge Nehemías mi turämu̱i. Hänge bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gi turimu̱i? ¿Te gi ja?». Nehemías bi dädi: «Xa di tumämu̱i, ngeꞌä xä yo̱tꞌätho yä jädo mä hnini Jerusalén». Rä rey bi ꞌñembäbi: «¿Hanja dä za gä faxꞌäꞌi?». Oraꞌä, Nehemías bi xatuäbi Äjuä ha rä mfeni. ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi: «Po rä mäte, rꞌakä nse̱ki gä ma ha Jerusalén pa gä ju̱ꞌspäbi yä jädo mä hnini». Rä rey Artajerjes bi hyopäbi dä ma. ꞌNe bi umbäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä se̱ki mi ja ꞌme̱di pa xä za xä thogi ha märꞌa yä hnini ꞌne asta bi me̱hni rꞌa yä ꞌme̱go kongeꞌä pa dä su durante rä ꞌñuu. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, rä rey ꞌnehe bi hñutsꞌi Nehemías ngu nꞌa rä gobernador ha Judá ꞌne bi umbäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä zaa mi ja mꞌe̱di pa dä hyokuäbi yä goxthi rä hnini.

Mi zo̱ni Nehemías ha Jerusalén, bi hyandi hanja xki yo̱tꞌätho yä jädo rä hnini. Hänge bi muntsꞌi gatꞌho yä majhä ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ mi hä rä autorida ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mähyoni gä mfatsꞌihu̱ gatꞌho pa gä ju̱ꞌspäbihu̱ yä jädo rä hnini». Gatꞌho rä hnini bi ne bi mfaxte ꞌne bi mu̱di bi mpe̱fi.

Pe nuꞌu̱ yä nkontra yä israelita bi mu̱di bi burla de geꞌu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Asta nꞌa rä haho dä za dä tämi nuya yä jädo gi hokihu̱». Pe nuꞌu̱ yä me̱fi himbi jamäsu näꞌä mi sipäbi, ꞌne bi sigi bi mpe̱fi. Ngu mi thogi yä pa, mänꞌa mi yꞌo mi nheki näꞌä rä ꞌme̱fi.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä nkontra bi mämbi nꞌa ngu mänꞌaa ꞌne bi ma ha Jerusalén pa dä ntuhni kontra geꞌu̱ ꞌne njabu̱ dä ꞌmaꞌmi nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi. Mi bädi yä judío ge mi xä ꞌñepu̱ yä nkontra, nuꞌu̱ xä bi ntsu. Pe Nehemías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱. Jeoba ꞌmu̱i kongekhu̱». Nehemías bi hñutsꞌi toꞌo dä su yä me̱fi, pa njabu̱ nuꞌu̱ yä nkontra hinte bi yꞌo̱tpäbi.

¡Ho̱nse̱ 52 yä pa bi zitsꞌi pa bi uadi yä jädo rä hnini Jerusalén ꞌne bi thuꞌspäbi yä goxthi! Nubye̱, Nehemías bä tsii yä levita pa bi inägura. Bi organisa yoho yä grupo de gä duhu; Esdras bi zitsꞌi nꞌa grupo, ꞌne Nehemías bi zitsꞌi mänꞌaa. Nuꞌu̱ bi bo̱xtho po näꞌä rä rꞌede mi kohi habu̱ mi ja rä Goxthi rä Po̱the. ꞌNepu̱, kada de nuꞌu̱ yoho yä grupo bi gu̱ rꞌa nꞌa lado ꞌne bi ñꞌo mäñä de nuꞌu̱ yä jädo. Nuꞌu̱ xa mi pe̱i yä trompeta, yä címbalo, yä arpa ꞌne mi tutuäbi yä thuhu Jeoba, asta xa bi nthe̱ ha rä templo. Tanto yä ñꞌo̱ho̱, yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi, bi umbäbi yä sacrificio Jeoba ꞌne bi yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo. Dende yabu̱ mi ntꞌo̱de ge yä israelita xa mi johya.

Getbu̱ de Jerusalén mi ꞌmu̱i nꞌa rä majhä mi rä thuhu Zacarías ꞌne rä ꞌme̱hñä, mi rä thuhu Elisabet. Ya xki thogi 400 yä je̱ya dende nuꞌmu̱ xki thokuäbi mänꞌaki yä jädo rä hnini Jerusalén. Zacarías ꞌne Elisabet ya mi pe̱ꞌtsi ndunthi yä je̱ya de xki nthäti, pe himi pe̱ꞌtsi yä bätsi. Nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ Zacarías mi tsätꞌi rä tꞌutsꞌi ha rä templo, bi nzofo rä e̱nxe̱ Gabriel. Zacarías xa bi ntsu, pe rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu. Rä Zi Dada Jeoba bä pe̱nkägi pa gä xiꞌäꞌi rꞌa yä hogä noya. Ri ꞌme̱hñä Elisabet, ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ꞌne pe̱ꞌtsi te gi hñuꞌmpäbihu̱ Juan. Jeoba xä huahni Juan pa dä ja nꞌa rä hogä ꞌme̱fi». Zacarías bi yꞌambäbi: «¿Hanja ma gä pädi ge mäjuäni näꞌä gi xikägi? Mä ꞌme̱hñä ꞌne nuga, ya dä zi däta jäꞌihe pa gä pe̱ꞌtsihe nꞌa rä zi ꞌue̱ne». Rä e̱nxe̱ Gabriel bi ꞌñembäbi: «Äjuä go bä pe̱nkägi pa gä xiꞌäꞌi nuya yä hogä noya. Pe koꞌmu̱ hingä kamfrigi, hingä ma dä za gi ñä asta xti mꞌu̱i näꞌä zi ꞌue̱ne».

Koꞌmu̱ Zacarías himbi dämä bo̱ni de rä templo, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ndo̱ꞌmi de thi mi ne dä bädi te xki thogi. Pe mi bo̱ni Zacarías, nuꞌu̱ bi hyandi ge himi tsa dä ñä, se̱he̱ mi ja yä señä. Nubye̱ yä jäꞌi bi da ngue̱nda ge Äjuä xki nzofo Zacarías.

Mi thogi rꞌa yä pa, Elisabet bi ndatꞌhi ꞌne bi me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ja ngu xki xipäbi rä e̱nxe̱ Gabriel. Yä amigo ꞌne yä familia Elisabet xa bi johya mi hyandi näꞌä zi ꞌue̱ne. Elisabet bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ma gä huꞌmpäbihe Juan». Nuꞌu̱ bi dädi: «Nixi nꞌa ri familia rä thuhu njabu̱. Mänꞌa dä hogi gi hñuꞌmpäbihu̱ Zacarías ngu rä dada». Pe Zacarías bi yꞌofo ha nꞌa xe̱ni rä tabla: «Rä thuhu Juan». Oraꞌä, Zacarías ya bi za bi ñä mänꞌaki. Gatꞌho yä me Judea nguntꞌä bi bädi ge xki mꞌu̱i nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ꞌne nuꞌu̱ mi ñꞌanise̱: «¿Te ma dä me̱fi xti te näꞌä zi ꞌue̱ne?».

Nubye̱ Zacarías bi zo̱päbi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ꞌne bi mängä nꞌa rä profesia: «¡Ma gä nsundahu̱ Jeoba! Näꞌä bi ñäꞌtuäbi Abrahán ge ma xä me̱hni nꞌa rä ñänte, rä Mesia, pa dä ñängägihu̱. Juan ma dä mprofeta ꞌne ma dä hyoki rä ꞌñuu pa xti zo̱ho̱ rä Mesia».

María, nꞌa de nuꞌu̱ yä familia Elisabet ꞌnehe bi hñäni nꞌa rä hogä notisia. Geꞌä ma gä pädihu̱ ha näꞌä mä nꞌa rä ntheke xä ꞌñepu̱.

María mi ꞌmu̱i ha nꞌa rä tꞌu̱kä hnini de Galilea rä thuhu Nazaret. Näꞌä mi rä pariente Elisabet. José ya xki yꞌadi María pa dä nthätui. Nuꞌmu̱ Elisabet ya mi pe̱ꞌtsi rꞌato nzänä de mi datꞌhi, rä e̱nxe̱ Gabriel bi zo̱ni María ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi hatsꞌi María, Jeoba xä numäñhoꞌi». Pe María himi pädi te mi ne dä xipäbi rä e̱nxe̱ Gabriel, hänge rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi: «Ma gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne. ꞌNe pe̱ꞌtsi te gi hñuꞌmpäbi rä Hesu. Näꞌä ma dä nrey ꞌne rä Tsꞌu̱tꞌhui ma dä dura pa nzäntho».

María bi ꞌñenä: «Pe nuga hixtä nthätätho. ¿Hanja ma gä pe̱ꞌtsi nꞌa rä ꞌue̱ne?». Rä e̱nxe̱ bi dädi: «Pa Äjuä otho nꞌa rä tꞌo̱tꞌe xä ñhei. Rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ma dä ehe dä gopꞌäꞌi, ꞌne njabu̱ ma gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne. Ri pariente Elisabet, ꞌnehe ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne». Nubye̱ María bi dädi: «Rä ꞌme̱gogi Jeoba. Dä yꞌo̱tꞌe kongeki ja ngu xkä xikägi».

María bi ma bä nuu Elisabet. Mi zo̱ni, bi ze̱njua ꞌne oraꞌä Elisabet bi za hanja bi ꞌñäni näꞌä zi ꞌue̱ne mi o mbo rä mu̱i. Näꞌä bi zo̱päbi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ꞌne bi ꞌñenä: «María, rä Zi Dada Jeoba xä jäpäꞌi. Xi nꞌa rä nsu pa geki ngeꞌä xkä ehe gi ze̱njuagi». María bi ꞌñenä: «Nuga di eꞌspäbi rä nsu rä Zi Dada Jeoba ko gatꞌho mä koraso». María bi gohi hñuu nzänä ko Elisabet ꞌnepu̱ bi mengi ha rä nguu.

Nuꞌmu̱ José bi bädi ge María ya mi datꞌhi, ya himi ne dä nthäti kongeꞌä. Pe nꞌa rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi ha nꞌa rä tꞌi: «Ogi tsu gi nthätui María. Näꞌä hinte mä tsꞌoki xä me̱fi». Hänge José bi nthäti ko María ꞌne bi zitsꞌi ha rä nguu.

Näꞌä rä gobernador de rä hnini Roma, César Augusto, bi mändabi gatꞌho yä judío xä mengi ha näꞌä luga habu̱ xki mꞌu̱i pa xä rejistra yä thuhu. Hänge José ꞌne María bi ma pa Belén, ngeꞌä rä familia José ja mi rä menguni. Ya mi mꞌe̱di tsꞌu̱tho pa xä mꞌu̱i näꞌä zi ꞌue̱ne mi to̱ꞌmi María.

Mi zo̱niꞌu̱ ha Belén, ya mi otho yä luga habu̱ dä gohi; hänge nuꞌu̱ bi ñꞌoxi ha nꞌa rä establo ꞌne ja gehni bi mꞌu̱i rä Hesu. María bi pantꞌi näꞌä zi ꞌue̱ne ko yä tukä dutu ꞌne bi me̱gi ha nꞌa rä motsa.

Getbu̱ de Belén, rꞌa yä mayꞌo mi su yä de̱ti de gä xui ha yä mbonthi. Pe nse̱kitho nuꞌu̱ bi hyandi nꞌa rä e̱nxe̱, ꞌne oraꞌä bi hue̱xki nꞌa rä ñotꞌi nthetsꞌi de geꞌu̱. Nuꞌu̱ yä mayꞌo xa bi ntsu, pe näꞌä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱, xtä ehe pa gä xiꞌähu̱ nꞌa rä hogä notisia. Nunä pa, ha Belén bä mꞌu̱i rä Mesia». Oraꞌä, bi nheki xa ndunthi yä e̱nxe̱ ha mähetsꞌi ꞌne nuꞌu̱ mi enä: «Drä nsunda Äjuä bi ꞌmu̱i ha mähetsꞌi ꞌne dä mꞌu̱i ko nꞌa rä hogä mꞌu̱i yä mexiꞌmhai». ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä e̱nxe̱ bi ma. ¿Te bi me̱fi nuꞌu̱ yä mayꞌo?

Nuꞌu̱ bi ñꞌembi nꞌa ngu mänꞌaa: «Maha pa Belén». Hänge nuꞌu̱ nguntꞌä bi ma pa Belén, ꞌne bi zu̱di José ꞌne María ha nꞌa rä establo ko näꞌä zi ꞌue̱ne ja xki mꞌu̱i.

Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi bi yꞌo̱de näꞌä mi pede nuꞌu̱ yä mayꞌo, himi tsa dä gamfri. María nzäntho bi yꞌe̱ntꞌä ha rä mfeni nuꞌu̱ yä noya xki mängä näꞌä rä e̱nxe̱. Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä mayꞌo bi mengi mänꞌaki ha rä mbonthi pa dä su yä de̱ti. Nuꞌu̱ xa mi jamädibi rä Zi Dada Jeoba po gatꞌho näꞌä xki hyandi ꞌne xki yꞌo̱de.

Getbu̱ de rä hnini Israel mi ꞌmu̱hni rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ mi kamfri ge Äjuä usa yä tso̱o̱ pa dä gu̱hni yä jäꞌi. Nꞌa rä xui, rꞌa yä ñꞌo̱ho̱ bi hyandi ge ha mähetsꞌi ja te mi hue̱xki ꞌñenä nꞌa rä tso̱o̱. Nuꞌu̱ bi mu̱di bi de̱ni näꞌä «tso̱o̱» mi hue̱xki, asta bi zo̱ni ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi ambäbi yä jäꞌi: «¿Habu̱ bi ꞌmu̱i näꞌä bätsi ma dä zo̱ho̱ dä nrey pa yä judío? Nuje di ne gä ndänehe ꞌnehe».

Herodes, näꞌä rä rey de Jerusalén, ꞌnehe bi yꞌo̱de ge xki mꞌu̱i nꞌa rä rey. Näꞌä xa bi durämu̱i ꞌne bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä däta majhä habu̱ ma xä mꞌu̱i näꞌä reyꞌä. Nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi: «Yä profeta bi mää ge ma xä mꞌu̱i ha Belén». Hänge Herodes bi nzohni nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi de̱ni näꞌä «tso̱o̱» ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ri maha ha Belén ꞌne guä honihu̱ näꞌä bätsi. ꞌNepu̱, guä pengihu̱ pa gi xikägihu̱ habu̱ bi ꞌmu̱i. Nuga ꞌnehe di ne gä ma gä ndäne». Pe Herodes mi honi näꞌä bätsi pa xä hyo.

Oraꞌä, näꞌä «tso̱o̱» bi mu̱di bi ꞌñäni mänꞌaki, ꞌne nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi de̱ni asta bi zo̱ni ha Belén. Nubye̱ näꞌä «tso̱o̱» bi gohi mäñä de näꞌä nguu habu̱ mi ꞌmu̱i näꞌä zi bätsi. Mi yu̱tꞌi nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱, bi dini rä Hesu ko rä nänä. Nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi ndandiñähmu ante rä Hesu ꞌne bi umbäbi yä regalo: ngu rä oro, rä tꞌutsꞌi ꞌne rä mirra. Pe, ¿go xki zitsꞌi rä Zi Dada Jeoba nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ habu̱ mi ꞌmu̱i rä Hesu? Hinä.

Näꞌä xuiꞌä, Jeoba bi ꞌñembäbi José ha nꞌa rä tꞌi: «Herodes ne dä hyo rä Hesu. Tsixä ri ꞌme̱hñä ꞌne ri tꞌu̱ pa Egipto. Ja guä kohu̱ni asta xkä xiꞌähu̱ ge ya dä za guä pengihu̱». Hänge José nguntꞌä bi zixä rä familia pa Egipto.

ꞌNehe, Jeoba bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ ge hinxä mengi ko Herodes. Nuꞌmu̱ Herodes bi dä ngue̱nda ge nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ hingä ma xä mengi kongeꞌä, xa bi bo̱ rä kue̱. Koꞌmu̱ Herodes himbi dini rä Hesu, ¿gi pädi te bi me̱fi? Bi mända dä tho gatꞌho nuꞌu̱ yä zi bätsi mi pe̱ꞌtsi menu de yo nje̱ya de rä hnini Belén. Pe rä Hesu himbi tho ngeꞌä yä dada bi zixä pa Egipto.

Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa, Herodes bi du. Hänge rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñembäbi José: «Ya dä za guä pengihu̱». Nubye̱, José, María ꞌne rä Hesu bi mengi ꞌne bi mꞌu̱i ha rä hnini Nazaret.

Rä Hesu mi ꞌmu̱i ha Nazaret ko yä dada, yä ku ꞌne yä nju. José mi mpe̱fi de gä karpintero pa dä mäntene rä familia. ꞌNehe, mi o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä ꞌñuti rä familia de Jeoba ꞌne de nuꞌu̱ yä mhända. Nuꞌu̱ mi nzäi dä ntini habu̱ mi tꞌudi de rä Ley pa dä xo̱kämbeni Äjuä, ꞌne tatꞌä je̱ya mi ntini ha näꞌä rä ngo de rä Paskua mi tꞌo̱tꞌe ha Jerusalén.

Nuꞌmu̱ rä Hesu mi pe̱ꞌtsi 12 yä je̱ya, bi me̱ui rä familia pa dä xo̱kämbeni Äjuä ha Jerusalén ja ngu mi nzäi dä ja tatꞌä je̱ya. Xa mi ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini ha Jerusalén pa dä yꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua. Mi uadi rä ngo, José ꞌne María bi gu̱ rä ꞌñuu pa dä mengi ha yä nguu. Nuꞌu̱ mi mbeni ge rä Hesu mi ñꞌoui nuꞌu̱ märꞌa yä pariente. Pe mi hyoni, himbi dini.

Hänge José ꞌne María nguntꞌä bi mengi pa Jerusalén ꞌne bä honi rä Hesu po hñupa. ¿Gi pädi habu̱ bä tsu̱di? Ha rä templo. Rä Hesu mi huhni mädetho de nuꞌu̱ yä xahnäte de rä Ley ꞌne mi o̱tpäbi yä ntꞌani. Nuꞌu̱ yä xahnäte bi da ngue̱nda ge rä Hesu xa mi pe̱ꞌtsi ndunthi rä mfädi, hänge nuꞌu̱ bi mu̱di bi yꞌo̱tpäbi yä ntꞌani. Pe rä Hesu xa mi thädi xä ñho gatꞌho näꞌä mi tꞌambäbi. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä mi pädi xä ñho näꞌä mi mängä rä Ley Äjuä.

Nuꞌmu̱ José ꞌne María bi dini rä Hesu, María bi ꞌñembäbi: «Mä zi tꞌu̱ꞌi, ¿hanja xkä yꞌo̱tkägihe njaua?». Rä Hesu bi dädi: «¿Hage hingi pähu̱ ge nuga mähyoni gä pe̱pä rä ꞌme̱fi mä Dada?».

Rä Hesu bi mengi ko yä dada pa Nazaret. José bi ꞌñutuäbi rä Hesu dä mpe̱fi de gä karpintero. Nuꞌmu̱ rä Hesu ya mi nꞌa rä bäsjäꞌi, mänꞌa mi pe̱ꞌtsi ndunthi rä mfädi. Hänge tanto Äjuä ꞌne yä jäꞌi xa mi numäñho.

¿Gi beni te rä thuhu näꞌä rä bätsi bi me̱ꞌtsi Elisabet ꞌne Zacarías? Hää, rä thuhu Juan. Jeoba bi hñutsꞌi Juan de gä profeta pa dä xipäbi yä jäꞌi ge mänꞌitꞌho ma xä zo̱ho̱ rä Mesia. Pe näꞌä himi predika ha yä hnini nixi ha yä sinagoga, näꞌä mi predika ha yä yꞌotꞌä hai. Ndunthi yä jäꞌi de Jerusalén ꞌne Judea mi pa mi o̱de näꞌä mi udi Juan. Näꞌä mi embäbi yä jäꞌi ge ya hindä me̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe, pa njabu̱ Äjuä xä numäñho. Ndunthi de geꞌu̱ bi arrepenti de nuꞌu̱ yä pekado xki yꞌo̱tꞌe, hänge Juan bi xixteheꞌu̱ ha rä río Jordán.

Juan mi usa nꞌa rä hee näꞌä xki thoki ko rä xii yä kameyo, ꞌne mi tsi yä kꞌoto ꞌne yä tꞌafi kolmenä. Ndunthi yä jäꞌi mi pa mi nuu, asta nuꞌu̱ yä ꞌñexmänsu gä fariseo ꞌne saduseo. Hänge Juan bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Pe̱ꞌtsi te gi arrepentihu̱ ꞌne gi paatä ri mꞌu̱ihu̱. Nuꞌähu̱ gi ñꞌetsꞌihu̱ ꞌne gi eñhu̱ ge nuꞌähu̱ yä tꞌu̱ꞌihu̱ Abrahán, pe hingä po geꞌä yä tꞌu̱ꞌihu̱ Äjuä».

Ndunthi yä jäꞌi mi ambäbi Juan: «¿Te dä za gä pe̱fihe pa njabu̱ Äjuä dä numäñhogihe?». Näꞌä mi embäbiꞌu̱: «Nuꞌä toꞌo pe̱ꞌtsä yoho yä pahni, dä umbä nꞌa nuꞌä toꞌo othobi». ¿Gi pädi por hanja mi embäbiꞌu̱ njabu̱? Ngeꞌä Juan mi ne ge nuꞌu̱ yä de̱ni xä mädi yä mikꞌei, pa njabu̱ xä za xä me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko Äjuä.

ꞌNehe bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ngu̱xä bojä: «Kobrahu̱ ngu nuꞌä mängä rä ley». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä soldado: «Oto gi pepäbihu̱, ꞌne ogi pihu̱ yä jäꞌi ko nuꞌä rä nsu xä tꞌaꞌähu̱».

Yä majhä ꞌne yä levita ꞌnehe bi ma bä nuu Juan ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gatꞌho yä jäꞌi ne dä bädi toꞌoꞌi». Juan bi dätuäbiꞌu̱: «Nuga ho̱nse̱ nꞌa rä mꞌe̱hnigi Äjuä ꞌne di faxä yä jäꞌi pa dä mengi kongeꞌä, ja ngu bi mängä rä profeta Isaías».

Yä jäꞌi xa mi ho dä yꞌo̱de näꞌä mi udi Juan, hänge ndunthi de geꞌu̱ mi ne dä bädi mu̱ mi geꞌä rä Mesia. Pe Juan bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mänꞌitꞌho ma dä ꞌñepu̱ näꞌä toꞌo mänꞌa ja rä nsu ke nuga. ꞌNe nixi ri ꞌñekägi gä xoꞌtuäbi yä thiza. Nuga di xixteheꞌihu̱ ko rä dehe, pe näꞌä ma dä xixteheꞌihu̱ ko rä espiritu santo».

Juan mi ungä ntꞌo̱de ꞌne mi enä: «Mänꞌitꞌho ma dä ꞌñepu̱ näꞌä toꞌo mänꞌa ja rä nsu ke nuga». Nuꞌmu̱ rä Hesu ya mi pe̱ꞌtsi ngu 30 yä je̱ya, bi ma dende Galilea pa ha rä río Jordán, habu̱ Juan mi xixtehe yä jäꞌi. Rä Hesu bi yꞌapäbi Juan dä xixtehe ꞌnehe, pe Juan bi ꞌñembäbi: «¿Xi toꞌogiga pa go gä xixteheꞌi? Nuꞌi go ri ꞌñepi gi xixtehegi». Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Rä Zi Dada Jeoba ne ge nuꞌi go gi xixtehegi». Hänge Juan bi xixtehe rä Hesu ha rä río Jordán.

Ngu bi bo̱ni de ha rä dehe, rä Hesu bi xatuäbi Jeoba. Oraꞌä, bi xogi mähetsꞌi ꞌne bi hyandi bä käi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ngu nꞌa rä domitsu. ꞌNe bi ntꞌo̱de nꞌa rä noya dende mähetsꞌi mi enä: «Nuꞌi go geꞌi mä hmäkä Tꞌu̱ꞌi, ꞌne xi di ho ri mꞌu̱i».

Rä Hesu bi hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ꞌne dende geꞌmu̱, bi zo̱ho̱ bi Mesia o Kristo. Dende oraꞌä, rä Hesu bi mu̱di bi ja näꞌä rä ꞌme̱fi xki nkargobi Jeoba.

Mꞌe̱fa de bi nxixtehe, rä Hesu bi ma ha rä yꞌotꞌä hai ꞌne ja bä ꞌmu̱hni po 40 yä pa. Nuꞌmu̱ bä pengi de gehni, bi ma bä tso̱ni Juan. ¿Gi pädi te bi mängä Juan ora bi hyandi rä Hesu? Näꞌä bi ꞌñenä: «¡Hyandi, rä Tꞌu̱kä De̱ti Äjuä nuꞌä häki rä pekado de rä xiꞌmhai!». Juan bi mängä njabu̱, ngeꞌä mi ne ge yä jäꞌi xä da ngue̱nda ge rä Hesu mi geꞌä rä Mesia. ¿Gi pädi te mä tentasio bi ñhandui rä Hesu ha rä yꞌotꞌä hai? Ma gä handihu̱.

Mꞌe̱fa de bi nxixtehe, rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä bi gu̱hni rä Hesu pa ha rä yꞌotꞌä hai. Rä Hesu hinte bi zi po 40 yä pa, ꞌne xa mi tsu̱di rä thuhu. Hänge rä Zithu bi hñuꞌspäbi yä tentasio. Ri mu̱di bi ꞌñembäbi: «Mu̱ go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä, japäbi dä nthuhme nuya yä do». Pe rä Hesu bi dädi: «Xä tꞌofo ha rä Mäkä Tꞌofo habu̱ enä: “Hingä ho̱nse̱ po rä thuhme dä za dä mꞌu̱i rä jäꞌi, gatꞌho nuꞌä mängä Äjuä go geꞌä umbäbi rä te rä jäꞌi”».

Nubye̱, rä Zithu bi hñuꞌspäbi mä nꞌa rä tentasio rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «Mu̱ xa mäjuäni rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä, nsagi dende näꞌä luga mänꞌa xä ñhetsꞌi de rä templo, ngeꞌä xä tꞌofo ha rä Mäkä Tꞌofo ge Äjuä ma dä pe̱hni yä e̱nxe̱ pa dä ñäñꞌäꞌi». Pe rä Hesu bi dädi ꞌne bi ꞌñembäbi: «Xä tꞌofo ha rä Mäkä Tꞌofo ge hingi debe gi hñuxä a prueba Jeoba».

Pa ri uadi, rä Zithu bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Nuga dä za gä rꞌaꞌä gatꞌho rä tsꞌe̱di ꞌne gatꞌho rä dängä nsu de nuya yä hnini, ngeꞌä go xä tꞌe̱ntꞌä ha mä yꞌe̱ gatꞌhoyu̱, ꞌne nuga dä za gä umbäbi toꞌo go gä ne. Ho̱nse̱ mu̱ gi ndandiñähmu ꞌne gi nsundagi». Pe rä Hesu bi ꞌñembäbi rä Zithu: «¡ꞌUege de geki! Xä tꞌofo ha rä Mäkä Tꞌofo ge Äjuä ri Hmuu go geꞌä ri ꞌñepi gi nsunda ꞌne ho̱nse̱ꞌä ri ꞌñepi gi pe̱päbi».

Oraꞌä, rä Zithu nguntꞌä bi ma ꞌne bi zo̱ho̱ yä e̱nxe̱ pa bi umbäbi te dä zi rä Hesu. Mꞌe̱fa de geꞌä, rä Hesu bi mu̱di bi ungä ntꞌo̱de yä hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Geꞌä rä ꞌme̱fi xki umbäbi Jeoba dä ja nuua ha rä Xiꞌmhai. Yä jäꞌi xa mi ho näꞌä mi udi rä Hesu, hänge mi te̱ni habu̱räza mi yꞌo.

Ngu po rä zänä abril de rä je̱ya 30, rä Hesu bi ma ha rä templo ha Jerusalén. Ndunthi yä jäꞌi xki ꞌñehe pa dä yꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua. Ha näꞌä ngo, yä jäꞌi mi uni yä ofrenda de gä zuꞌue ha rä templo. Rꞌa yä jäꞌi mi tsitsꞌi yä zuꞌue dende ha yä nguu, pe märꞌaa mi tambäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi mi mpa ha rä templo.

Mi zo̱ni rä Hesu ha rä templo, bi hyandi ge yä jäꞌi mi pa yä zuꞌue. ¡Nuꞌu̱ mi o̱tꞌe yä negosio ha rä templo, habu̱ mi so̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba! ¿Te bi me̱fi rä Hesu? Bi gu̱ nꞌa xe̱ni rä nthähi ꞌne kongeꞌä bi yꞌe̱ni nuꞌu̱ yä de̱ti ꞌne nuꞌu̱ yä ndämfri de rä templo. ꞌNepu̱ bi pu̱ntsꞌuäbi yä mexa nuꞌu̱ yä jäꞌi mi paati yä bojä, ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä bojä bi nxani ha rä hai. Nubye̱, rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ mi pa yä domitsu: «¡Ju̱kihu̱ gatꞌho de gekua! ¡Rä ngu mä Dada hingä nꞌa rä tai!».

Nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini ha rä templo himi tsa dä gamfri näꞌä mi thogi. Nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu bi beni näꞌä profesia habu̱ mi enä de rä Mesia: «Xtä te mä nzaki po gä supꞌäꞌi ri mäkä nguu».

Ha rä je̱ya 33, rä Hesu mänꞌaki bi gui nuꞌu̱ yä jäꞌi mi mpa ha rä templo. Hinto mi hopäbi dä ꞌme̱tuäbi rä tꞌekꞌei rä ngu rä Dada.

Mꞌe̱fa de xki thogi rä Paskua, rä Hesu ꞌne yä de̱ni bi mengi pa Galilea. Nuꞌu̱ bi thogi po Samaria ꞌne bi ntsaya getbu̱ de rä hnini Sicar, ha rä poso Jacob. Rä Hesu ja bi gohni bi ntsaya mientra nuꞌu̱ yä de̱ni bi ma bä tai rä ñhuni.

Nse̱kitho bi zo̱ho̱ nꞌa rä ꞌme̱hñä pa dä yꞌatꞌi rä dehe ha rä poso. Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Rꞌakägi nꞌa tu̱i rä dehe gä tsi». Näꞌä ꞌme̱hñä bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gi nzokägi?, nuga drä samaritana. Yä judío ꞌne yä samaritano hindi ntsitsꞌi». Rä Hesu bi dädi: «Nuꞌmu̱ gi pähmä toꞌogi, gi yꞌakägi rä dehe, ꞌne nuga gä rꞌaꞌi näꞌä rä dehe uni rä te». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Xi te gi ne gi mää? Nuꞌi hingi pe̱ꞌtsi konte gi yꞌatꞌi rä dehe». Rä Hesu bi dädi: «Toꞌo dä zi näꞌä rä dehe di uniga, hingä ma dä zu̱ rä nduthe mänꞌaki». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi ꞌñenä: «Zi Hmuu, rꞌaki näꞌä rä deheꞌä».

ꞌNepu̱, rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Gi ma guä embäbi ri däme dä ehe». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi dädi: «Nuga hindi pe̱ꞌtsi mä däme». Rä Hesu bi ꞌñenä: «Mäjuäni näꞌä gä mää, pe xkä ꞌmu̱hui ku̱tꞌa yä ñꞌo̱ho̱, ꞌne näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ gi ꞌmu̱huibye̱; hingä ri däme». Näꞌä ꞌme̱hñä bi ꞌñenä: «Di handi ge nuꞌi rä mꞌe̱hniꞌi Äjuä. Mä hnini kamfri ge dä za gä xo̱kämbenihe Äjuä ha nunä tꞌo̱ho̱, pe yä judío enä ge ho̱nse̱ ha Jerusalén. Nuga di kamfri ge xti zo̱ho̱ rä Mesia, näꞌä ma dä ꞌñutkägihu̱ hanja ri ꞌñehe gä xo̱kämbenihu̱ Äjuä». Nubye̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga go drä Mesia».

Näꞌä ꞌme̱hñä bi nextꞌihi bi mengi ha rä hnini ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä samaritano: «Xtä tini rä Mesia. Näꞌä pädi gatꞌho näꞌä xtä pe̱fi ha mä mꞌu̱i. Guä ehu̱ pa gi hyanthu̱». Hänge yä samaritano bi me̱ui näꞌä rä ꞌme̱hñä ha rä poso pa bi yꞌo̱de yä ntꞌudi rä Hesu.

Nubye̱, yä samaritano bi yꞌapäbi rä Hesu dä gohi kongeꞌu̱. Näꞌä bi gohni po yopa ha rä hnini Samaria ꞌne bi ꞌñutuäbi nuꞌu̱ yä menguni ndunthi yä tꞌo̱tꞌe. Ndunthi de geꞌu̱ bi gamfri ge rä Hesu mi geꞌä rä Mesia. Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi ꞌñembäbi näꞌä ꞌme̱hñä: «Nubye̱ ya dä o̱dehe näꞌä mängä nuni ñꞌo̱ho̱, di pädihe xä ñho ge go xpä pe̱hni Äjuä pa dä ñäni yä mexiꞌmhai».

Mꞌe̱fa de bi nxixtehe, rä Hesu bi mu̱di bi predika ꞌne mi embäbi yä jäꞌi: «Ya ꞌmu̱i getbu̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä». Rä Hesu ꞌne yä de̱ni bi predika po gatꞌho Galilea ꞌne Judea. Nuꞌmu̱ rä Hesu bi mengi pa ha rä hnini Nazaret, bi ma ha rä sinagoga, bi xoki rä royo de Isaías ꞌne bi hñeti habu̱ mi enä: «Rä Zi Dada Jeoba xä rꞌakägi rä mäkä tsꞌe̱di pa gä predika yä hogä noya». ¿Gi pädi? Yä jäꞌi de Nazaret ho̱nse̱ mi ne dä hyandi nuꞌu̱ yä milagro mi o̱tꞌe rä Hesu. Pe rä Hesu hixki hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ho̱nse̱ pa dä yꞌo̱tꞌe yä milagro. Rä Hesu xa mi ho dä ꞌñuti yä jäꞌi nuꞌu̱ yä rꞌayꞌo hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Pa ri uadi, bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini ha rä sinagoga: «Ja huadi ri kumpli nunä profesia».

Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ma ha rä ndehe Galilea, ꞌne ja bä tinini goho de nuꞌu̱ yä de̱ni. ¿Gi pädi te yä thuhuꞌu̱? Yä thuhu Pedro, Andrés, Santiago ꞌne Juan. Nuꞌu̱ mi mpe̱fi de gä me̱huä. Rä Hesu bi joni kongeꞌu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Guä ehehu̱ kongeki ꞌne nuga ma gä utꞌäꞌihu̱ gi mpe̱huähu̱ de gä jäꞌi». Nuꞌu̱ nguntꞌä bi zopu̱ yä negosio ꞌne bi de̱ni rä Hesu. Bi ñꞌoꞌu̱ po gatꞌho Galilea pa bi ungä ntꞌo̱de de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, tanto ha yä sinagoga, ha yä tai ꞌne ha yä ꞌñuu. Ndunthi yä jäꞌi mi de̱ni habu̱ gatꞌho mi paꞌu̱. ¿Gi pädi? Yä jäꞌi de nuꞌu̱ yä dähni mi kohi xa yabu̱ ngu Siria, bi zo̱ho̱ bi yꞌo̱de te gatꞌho mi pe̱fi rä Hesu.

Mꞌe̱fa, rä Hesu ꞌnehe bi umbäbi rä tsꞌe̱di rꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni pa dä yꞌo̱the yä jäꞌi ꞌne pa dä yꞌe̱ni yä u̱xjua. Märꞌaa mi pe̱ui pa dä predika ha yä dähni ꞌne yä ha tꞌu̱kä hnini. ꞌNehe, asta rꞌa yä ꞌme̱hñä ngu María Magdalena, Juana ꞌne Susana, mi de̱ni rä Hesu pa dä me̱päbi.

Rä Hesu mꞌe̱tꞌo bi ꞌñuti nuꞌu̱ yä de̱ni hanja dä ꞌñudi de rä Noya Äjuä, ꞌne mꞌe̱fa bi me̱hni dä predika. Mientra mi yꞌo po Galilea, mä ndunthi yä jäꞌi bi gamfri rä Hesu ꞌne bi nxixtehe. Koꞌmu̱ mi ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ne dä bädi de Äjuä, hänge rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Yꞌaphu̱ Äjuä nuꞌä toꞌo rä me̱ti rä sofo pa dä pe̱hnä ndunthi yä me̱fi pa dä gu̱ꞌtsuä rä sofo». Mꞌe̱fa, rä Hesu bi huahni mä 70 yä de̱ni ꞌne bi me̱hni de gä yoho pa dä predika po gatꞌho Judea. Nuꞌu̱ mi uti yä jäꞌi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Ora bä pengiꞌu̱, nuꞌu̱ xa mi johya ꞌne mi ne dä metuäbi rä Hesu tengu xki mabiꞌu̱. Rä Zithu ya hinte mi tsa te dä me̱fi pa dä ꞌmaꞌmi rä predicación.

Änte de xä mengi rä Hesu ha mähetsꞌi, bi xahni yä de̱ni pa njabu̱ nuꞌu̱ xä sigi xä predika. Rä Hesu bi mandäbiꞌu̱: «Predikahu̱ nuꞌu̱ yä hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä po gatꞌho rä xiꞌmhai. ꞌÑutihu̱ yä jäꞌi de rä Noya Äjuä ꞌne xiꞌtsihu̱».

Rä Hesu bä ehe ha rä Xiꞌmhai pa dä ungä ntꞌo̱de yä hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. ꞌNehe, rä Zi Dada Jeoba bi umbäbi rä mäkä tsꞌe̱di pa dä yꞌo̱tꞌe yä milagro, ꞌne njabu̱ bi ꞌñudi te gatꞌho ma dä me̱fi xti zo̱ho̱ dä Nrey. Rä Hesu mi tsa dä hñäki gatꞌho yä hñeni. Hänge habu̱räza mi pa, nuꞌu̱ yä zi jäꞌi mi hñeni mi pa mi nuu pa dä yꞌo̱the. Hää, rä Hesu bi yꞌo̱the yä zi goda, yä zi gogu ꞌne asta nuꞌu̱ yä zi jäꞌi himi tsa dä ñꞌo. Rꞌa yä jäꞌi mi hogi de yä hñeni ko ho̱nse̱ mi thambäbi rä ñäni rä hee rä Hesu. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, rä Hesu ꞌnehe mi e̱ni yä u̱xjua de rä ndoyꞌo yä jäꞌi. ¿Gi pädi? Rä Hesu nzäntho bi hyombäbi yä ñho yä jäꞌi, mäske rꞌabu̱ xa xki zabi.

Nꞌa rä mꞌiki, rä Hesu bä tsꞌimpäbi nꞌa rä zi jäꞌi näꞌä himi tsa dä ñꞌo. Pe ko rä ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi xki muntsꞌi, himi tsa dä tꞌetꞌi asta mbo de rä nguu habu̱ mi hudi rä Hesu. ¿Gi pädi te bi me̱fi yä jäꞌi? Bi xoꞌspäbi rä njoꞌmi näꞌä rä nguu pa njabu̱ bi za bi tꞌetꞌi näꞌä zi jäꞌi himi tsa dä ñꞌo. Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nangi ꞌne fu̱di gi yꞌo». ¿Gi pädi te bi thogi? Näꞌä bi mu̱di bi ñꞌo, ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmahni himi tsa dä gamfri näꞌä mi handi.

Mä nꞌa rä pa, rä Hesu ya ma xä zo̱ni ha nꞌa rä hnini, ꞌne 10 yä ñꞌo̱ho̱ mi tsu̱ rä lepra bi maꞌti dende yabu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Hesu, faxkägihe!». Rä Ley mi proibi ge yä leproso dä joni ko nuꞌu̱ yä jäꞌi himi hñeni. ꞌNehe mi mää ge yä leproso mi tsa dä ma ha templo, asta xti hogi de yä hñeni. Hänge rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱ dä ma ha rä templo. Mientra mi yꞌo ꞌñuu, nuꞌu̱ yä leproso bi hogi de yä hñeni. Pe ho̱nse̱ nꞌa de geꞌu̱ bi mengi pa bi umbäbi njamädi rä Hesu ꞌne bi nsunda Äjuä.

Mä nꞌa rä mꞌiki, nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä mi pe̱ꞌtsi 12 yä je̱ya mi hñeni, bi yu̱tꞌi entre yä jäꞌi ꞌne bi dambäbi rä ñäni rä hee rä Hesu. ¿Gi pädi te bi thogi oraꞌä? ¡Nguntꞌä bi hogi de rä hñeni! Nubye̱ rä Hesu bi ñꞌani: «¿Toꞌo bi dani rä ñäni mä hee?». Näꞌä rä zi ꞌme̱hñä xa bi ntsu, pe mäske njabu̱ bi joni ko rä Hesu ꞌne bi metuäbi gatꞌho näꞌä mi thogi. Rä Hesu bi hoꞌti ꞌne bi ꞌñembäbi: «Zi iha, ri jamfri bi jaꞌi gä hogi. Gi ma temäꞌentho».

Nꞌa rä gobernante mi rä thuhu Jairo, bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Guä ehe ha mä nguu. Mä zi nxutsi xa di hñeni». Rä Hesu bi me̱ui Jairo ha rä nguu, pe mi zo̱ni, rä zi nxutsi ya xki du. Rä Hesu bi hyandi ge nuꞌu̱ yä jäꞌi xa mi zoni. Hänge bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi zonihu̱. Näꞌä zi nxutsi hinxä du, ho̱nse̱ ähätho». Oraꞌä, rä Hesu bi mipäbi rä yꞌe̱ näꞌä zi nxutsi ꞌne bi ꞌñembi: «Zi nxutsi, ¡nangi!». Oraꞌä, näꞌä zi nxutsi nguntꞌä bi nangi. ꞌNepu̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä dada ge dä ꞌuini. ¿Dä za gi imäjinä hängu rä johya bi senti Jairo ꞌne rä ꞌme̱hñä?

Nuꞌmu̱ rä Hesu ya mi pe̱ꞌtsi ngu nꞌa nje̱ya mäde de mi ungä ntꞌo̱de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, pe̱ꞌtsi te bi huahni 12 yä apostol pa njabu̱ bi matsꞌi bi predika ꞌne bi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha yä mhuntsꞌi. Pe änte de geꞌä, bi hyombäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba. ¿Gi pädi hanja bi ja? Bi mase̱ nꞌambu̱ pa bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba gatꞌho rä xui. Rä hyaxꞌä, rä Hesu bi muntsꞌi rꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni ꞌne bi huahni 12 yä apostol. ¿Gi pädi te rä thuhu rꞌa de geꞌu̱? Nuꞌu̱ yä thuhu: Pedro, Andrés, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, Santiago rä tꞌu̱ Alfeo, Tadeo, Simón ꞌne Judas Iscariote.

Rä Hesu mi ñꞌoui nuꞌu̱ 12 yä apostol. Näꞌä mꞌe̱tꞌo bi ꞌñutuäbiꞌu̱ hanja dä ungä ntꞌo̱de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, ꞌne mꞌe̱fa bi me̱hni se̱he̱ꞌu̱ pa dä predika. Rä Zi Dada Jeoba bi umbäbiꞌu̱ rä mäkä tsꞌe̱di pa bi yꞌo̱the nuꞌu̱ toꞌo mi hñeni ꞌne pa bi yꞌe̱ni yä u̱xjua de yä ndoyꞌo yä jäꞌi.

Yä fariseo himi numäñho nuꞌu̱ yä jäꞌi xki huahni rä Hesu ngu yä apostol, ngeꞌä mi handi ngu hinte yä fädi. Pe rä Hesu himi mbeni njabu̱. Näꞌä mi handi yä apostol ngu yä amigo ꞌne mi pe̱ꞌspäbi rä komfiansa, hänge bi usa de rä tiempo pa bi ꞌñuti hanja dä ja näꞌä rä ꞌme̱fi xki umbäbiꞌu̱. Nuꞌu̱ nzäntho bi mꞌu̱i de rä lado rä Hesu. Kasi gatꞌho nuꞌu̱ yä apostol mi yä mengu Galilea, habu̱ xki te rä Hesu. Se̱he̱ rꞌa de geꞌu̱ xki nthäti.

Pe ja ngu gatꞌho yä jäꞌi, nuꞌu̱ yä apostol ꞌnehe mi pe̱ꞌtsi rä pekado; hänge rꞌabu̱ hingä geꞌä mi mää o mi pe̱fi. Märꞌa yä mꞌiki bi ꞌñudi ge mi mꞌe̱päbiꞌu̱ rä pasensia. ꞌNehe, rꞌabu̱ asta bi ntuhni entre geꞌu̱ sobre toꞌo mänꞌa mi ja rä nsu. Pe mäske njabu̱, nuꞌu̱ mi mädi rä Zi Dada Jeoba ko ngatꞌho yä koraso. Rä Hesu mi pädi ge mänꞌitꞌho ma xä mengi ha mähetsꞌi, hänge go bi nkargobi yä apostol dä gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha yä mhuntsꞌi.

Mꞌe̱fa de bi huahni nuꞌu̱ 12 yä apostol, rä Hesu bi gäi de rä tꞌo̱ho̱ ꞌne bi ma ha nꞌa rä luga habu̱ xki muntsꞌi ndunthi yä jäꞌi. Nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ꞌñehe de Galilea, Judea, Tiro, Sidón, Siria, ꞌne de ri nꞌandi de rä río Jordán. Bä tsꞌimpäbi rä Hesu pa dä yꞌo̱the nuꞌu̱ yä jäꞌi mi hñeni ꞌne nuꞌu̱ xki yu̱tꞌi yä u̱xjua ha yä ndoyꞌo. Nubye̱, rä Hesu bi hñudi ha nꞌa rä kati ꞌne bi mu̱di bi ꞌñuti gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi xki muntsꞌi. Rä Hesu bi ꞌñudi ge pa dä za gä tinihu̱ rä johya, ri ꞌñehe gä mädihu̱ Jeoba ꞌne gä ꞌmu̱ihu̱ getbu̱ de geꞌä. Pe hindä za gä mädihu̱ Jeoba mu̱ hindi mädihu̱ mä mikꞌeihu̱. Pe̱ꞌtsi te gä ñhojäꞌihu̱ ko ngatꞌho, asta ko nuꞌu̱ di u̱tsagihu̱.

Rä Hesu bi ꞌñenä: «Hingä kombasta gi mädihu̱ nuꞌu̱ ri amigohu̱, ri ꞌñehe gi mädihu̱ ꞌnehe nuꞌu̱ toꞌo di u̱tsaꞌihu̱ ꞌne gi pumbäbihu̱ dende ha ri korasohu̱. ꞌNehe mu̱ toꞌo dä nkue̱ kongeꞌähu̱, gi mahu̱ nguntꞌä pa gi yꞌapäbihu̱ rä mpumbäte. Hyonihu̱ hanja gi yꞌo̱tpäbihu̱ rä ñho märꞌaa, ja ngu gi hohmä dä me̱fiꞌu̱ kongeꞌähu̱».

Rä Hesu ꞌnehe bi uni yä tsꞌofo de hanja ri ꞌñehe gä handihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di pe̱ꞌtsihu̱. Bi ꞌñenä: «Mänꞌa xa mähyoni gi ntsitsꞌihu̱ ko Äjuä ke gi pe̱ꞌtsihu̱ ndunthi yä bojä. Ngeꞌä yä be dä za dä hñäkꞌäꞌihu̱ ri bojähu̱, pe hinto ma dä za dä hñäkꞌäꞌihu̱ ri ntsitsꞌihu̱ ko Äjuä. Ogi turimu̱ihu̱ po näꞌä ma gi tsihu̱ nixi po näꞌä ma gi hyehu̱. Hyanthu̱ yä zi tsꞌintsꞌu̱. Äjuä nzäntho umbäbiꞌu̱ te dä zi. Mäske xi gi turimu̱ihu̱, hingä po geꞌä ma dä za gi ꞌmu̱ihu̱ mä ndunthi rä tiempo. Jeoba ya go pädi te di jaꞌähu̱ mꞌe̱di».

Nixi nꞌa rä jäꞌi hixki ꞌñudi ngu rä Hesu. Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha rä templo, hixki ꞌñuti yä jäꞌi nuya yä tꞌo̱tꞌe. ¿Por hanja rä Hesu mi nꞌa rä hogä xahnäte? Ngeꞌä gatꞌho näꞌä mi udi mi ehe de Jeoba.

Yä fariseo mi honi ge yä jäꞌi dä numäñho näꞌä mi pe̱fiꞌu̱. Nuꞌu̱ mi nzäi dä ja yä sadi ndelante de märꞌaa pa njabu̱ yä jäꞌi xä hyandi. Asta mi mepye̱ yä sadi xi xä mää pa njatꞌä mi xatuäbi Äjuä ha yä kaye ꞌne ha yä sinagoga, ho̱nse̱ pa xä thandi. Hänge yä jäꞌi himi tsa dä gamfri ora rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi xadihu̱ ngu yä fariseo. Nuꞌu̱ kamfri ge Äjuä ma dä numäñhoꞌu̱ po rä ndunthi nuꞌu̱ yä noya di usa, pe hingä mäjuäni. Mänꞌa dä hogi gi xatuäbihu̱ Jeoba ora hinto hantꞌäꞌihu̱. ꞌNehe, hinxä ñho gi mepye̱hu̱ nuꞌu̱ yä noya ma gi xipäbihu̱ Äjuä, mänꞌa dä hogi gi nzofohu̱ dende ha ri korasohu̱».

Rä Hesu bi ꞌñuti yä jäꞌi te ri ꞌñehe dä yꞌadi mꞌe̱tꞌo ha yä sadi, bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mä Zi Dadaꞌihe gi ꞌmu̱i mähetsꞌi, hyopi drä nsunda ri thuhu. Hyopi dä ehe ri Tsꞌu̱tꞌhui. Hyopi dä tꞌo̱tꞌe ri bolunta ngu mähetsꞌi, ꞌnehe ha rä xiꞌmhai». Mꞌe̱fa bi ꞌñembäbiꞌu̱ ge dä xatuäbi Äjuä po rä ñhuni, dä yꞌapäbi Äjuä ge dä pumbäbi yä pekado ꞌne märꞌa yä tꞌo̱tꞌe nuꞌu̱ di japäbi mꞌe̱di.

ꞌNehe, rä Hesu bi ꞌñembäbi yä jäꞌi: «Ogi he̱gihu̱ de gi xatuäbihu̱ Äjuä. Sigi gi yꞌapäbihu̱ Äjuä ri Dadahu̱ näꞌä gi honihu̱. Gatꞌho yä dada ne dä umbäbi yä hogä tꞌo̱tꞌe yä bätsi. Por ejemplo, mu ri bätsihu̱ dä yꞌaꞌähu̱ nꞌa rä thuhme, ¿hänge hingä ma gi umbäbihu̱ nꞌa rä do? Mu̱ dä yꞌaꞌähu̱ nꞌa rä peskado, ¿hänge hingä ma gi umbäbihu̱ nꞌa rä kꞌeñä?».

¿Te mi ne dä ꞌñudi rä Hesu ko nuꞌu̱ yä ejemplo bi usa? Näꞌä bi ꞌñenä: «Mu̱ nuꞌähu̱ gi pähu̱ gi umbäbihu̱ yä hogä regalo ri bätsihu̱, ¡ri Zi Dadahu̱ Jeoba ꞌnehe ma dä rꞌaꞌähu̱ rä mäkä tsꞌe̱di mu̱ gi yꞌapäbihu̱!». ¿Gi pe̱fi näꞌä bi mängä rä Hesu? ¿Te gi apäbi Jeoba ora gi xatuäbi?

Yä apostol rä Hesu bä pengi de nꞌa rä campaña de gä predicación, rꞌa yä pa änte de rä Paskua de rä je̱ya 32. Nuꞌu̱ xa xki zabi, hänge rä Hesu bi zitsꞌi ko nꞌa rä barko pa Betsaida pa ja dä ntsayani. Pe ora mi yꞌo mi joni ha rä ñäni näꞌä rä ndehe, rä Hesu bi da ngue̱nda ge xki de̱ni ndunthi yä jäꞌi asta gehni. Rä Hesu mi nehmä dä ntsaya ko nuꞌu̱ yä apostol, pe mi hyandi nuꞌu̱ yä zi jäꞌi xa bi hueki. Bi yꞌo̱the nuꞌu̱ mi hñeni ne bi ꞌñutuäbi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä gatꞌho rä pa. Pe ora ya bi ndee, yä apostol bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zäi ge nuyu̱ yä zi jäꞌi ya tsu̱ rä thuhu. Pe̱hni dä dai te dä zi».

Pe rä Hesu bi dädi: «Hingi ja mꞌe̱di dä dai te dä zi. Go dä ꞌuinihu̱». Yä apostol bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Gi ne gä mahe gä taihe yä thuhme pa gehyu̱?». Pe Felipe bi ꞌñenä: «Mäske xi gä pe̱ꞌtsihu̱ ndunthi rä bojä, hindä za gä taihu̱ yä thuhme pa gatꞌho nuyu̱ yä jäꞌi».

Nubye̱ rä Hesu bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Te di pe̱ꞌtsihu̱ pa gä tsihu̱?». Andrés bi dädi: «Di pe̱ꞌtsihu̱ ku̱tꞌa yä thuhme ꞌne yoho yä zi peskado. Pe hindä uadi pa gatꞌho yä jäꞌi». Rä Hesu bi ꞌñenä: «Guä hänkägihu̱ua nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado». ꞌNepu̱, bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi ge dä muntsꞌi de gä 50, de gä 100, ꞌne dä hñudi ha yä tꞌe̱i. Nubye̱, rä Hesu bi gu̱ nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado, ꞌne bi xatuäbi Äjuä. ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä apostol go bi hekuäbi gatꞌho yä jäꞌi näꞌä rä ñhuni. Gatꞌho bi ñuni asta xa bi niñä. Mi tsu̱di ngu 5.000 yä ñꞌo̱ho̱, aparte yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi. Mꞌe̱fa, pa hinte dä ntsꞌoni, yä apostol bi muntsꞌi gatꞌho näꞌä rä ñhuni bi bongi. ¡Bi ñuꞌtsi 12 yä ꞌmo̱tsꞌe! ¿Hänge xi nꞌa rä däta milagro näꞌä bi yꞌo̱tꞌe rä Hesu?

Po rängeꞌä, gatꞌho yä jäꞌi mi ne dä hñutsꞌi rä Hesu de gä rey. Pe rä Hesu mi pädi xä ñho ge tobe hingä mi geꞌä rä tiempo xki hñutsꞌi Jeoba pa dä nrey. Hänge bi ꞌñedi nuꞌu̱ yä jäꞌi ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä apostol: «Maha pa näꞌä mä nꞌa lado de rä ndehe Galilea». Nuꞌu̱ yä apostol bi gu̱ rä barko pa Galilea, pe rä Hesu bi bo̱xä ha rä tꞌo̱ho̱ pa dä xatuäbi rä Dada. Mäske mi ja ndunthi rä ꞌme̱fi, rä Hesu nzäntho bi ꞌueke rä tiempo pa dä xatuäbi Äjuä.

Rä Hesu mi pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä yꞌo̱the nuꞌu̱ yä jäꞌi mi hñeni, pa dä koꞌspäbi yä te nuꞌu̱ xki du ꞌne asta pa dä japi dä tsaya yä bu̱nthi yꞌee. Nꞌa rä mꞌiki, rä Hesu bi ma ha nꞌa rä tꞌo̱ho̱ pa dä xatuäbi Äjuä. Ngu bi uadi bi xadi, bi hyandi ge mi ja nꞌa rä bu̱nthi yꞌee ha rä ndehe Galilea. Nuꞌu̱ yä apostol himi tsa dä yꞌe̱tꞌi rä barko, ngeꞌä xa mi ntsꞌe̱di rä bu̱nthi yꞌee. Nubye̱, rä Hesu bi gäi de rä tꞌo̱ho̱, ꞌne bi mu̱di bi ñꞌo mäñä de yä dehe pa bi zo̱ni ha rä barko. Nu mi hyandi nuꞌu̱ yä apostol, nuꞌu̱ xa bi ntsu. Pe rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Go geki. Ogi tsuhu̱».

Pedro bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zi Hmuu, mu̱ go geꞌi, ꞌme̱pkägi gä mabu̱ kongeꞌi». Rä Hesu bi mändabi: «¡Guä ehe!». Mäske xa mi ntsꞌe̱di rä bu̱nthi yꞌee, Pedro bi bo̱ni de rä barko ꞌne bi mu̱di bi ñꞌo mäñä de yä dehe. Pe nuꞌmu̱ ya ma xä zo̱ni habu̱ mi ꞌmai rä Hesu, bi hyandi rä bu̱nthi yꞌee ꞌne xa bi ntsu. ¿Gi pädi te bi thogi oraꞌä? Pedro bi mu̱di bi yu̱i ha rä ndehe, hänge bi maꞌti rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Zi Hmuu, ñängägi!». Rä Hesu bi mipäbi rä yꞌe̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gä fu̱di gä duda? ¿Hage otho ri jamfri?».

Nuꞌmu̱ rä Hesu ꞌne rä Pedro bi bo̱tsꞌe ha rä barko, nguntꞌä bi tsaya rä bu̱nthi yꞌee. ¿Dä za gi imäjinä te bi senti nuꞌu̱ yä apostol? Nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Xa mäjuäni go rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä».

Mä nꞌa rä pa, rä Hesu ꞌne nuꞌu̱ yä apostol mi pa ha nꞌa rä barko ꞌne ma xä rꞌani näꞌä mä nꞌa lado de rä ndehe. Koꞌmu̱ rä Hesu xa mi tsu̱di rä tꞌähä, bi ma bä ähä mo̱te de rä barko. Mientra mi ähä, bi mu̱di bi nja nꞌa rä bu̱nthi yꞌee. Yä dehe mi mfati kontra rä barko ꞌne näꞌä rä barko bi mu̱di bi ñudi yä dehe. Oraꞌä, yä apostol nguntꞌä bi yꞌatsꞌi rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Xahnäte, ma gä tuhu̱! ¡Faxkägihe!». Rä Hesu bi nangi ꞌne bi ꞌñembäbi rä ndehe: «¡ꞌMu̱tꞌho!». ¿Gi pädi te bi thogi? Rä bu̱nthi nguntꞌä bi tsaya ꞌne bi ꞌmu̱tꞌho rä ndehe. ꞌNepu̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi yä apostol: «¿Hage hingi pe̱ꞌtsihu̱ rä jamfri?». Nuꞌu̱ bi ñꞌembäbi nꞌa ngu mänꞌaa: «¡Asta rä ndähi ꞌne rä ndehe o̱te!». ¿Gi pädi por yä apostol xa bi ntsu? Ngeꞌä nuꞌu̱ tobe mi japäbi mꞌe̱di xä hñuxä gatꞌho yä komfiansa ha rä Hesu.

Yä fariseo xa mi u̱tsa rä Hesu ꞌne mi honi hanja dä gu̱u̱. Nuꞌu̱ mi enä ge rä Hesu himi debe dä yꞌo̱the yä jäꞌi de gä nsabdo, ngeꞌä mi nꞌa rä pa de gä tsaya. Pe nꞌa rä pa nsabdo, rä Hesu bi hyandi nꞌa rä zi jäꞌi mrä xada mi adi rä bojä ha rä kaye. Näꞌä bi hueki ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Hyandihu̱ hanja rä tsꞌe̱di Äjuä ma dä yꞌo̱the nuni zi ñꞌo̱ho̱». Oraꞌä, rä Hesu bi gu̱ nꞌa tu̱i rä hai ꞌne bi pantꞌi ko rä jini. ꞌNepu̱, bi goꞌspäbi ha yä da näꞌä ñꞌo̱ho̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma ꞌne guä nxu̱da ha Siloam». Näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ bi me̱fi njabu̱, ꞌne bi mu̱di bi hyandi.

Yä jäꞌi himi tsa dä gamfri näꞌä milagro xki yꞌo̱tꞌe rä Hesu ꞌne mi ñꞌembäbiꞌu̱: «¿Go gehni nuni mrä zi xada mi adi rä bojä ha rä kaye?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi dädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hää, go geki. Nuga dä mꞌu̱i ya ndi xada». Pe yä jäꞌi bi yꞌambäbiꞌä: «Nuꞌmu̱, ¿por hanja ya tsa gi handi?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi metuäbiꞌu̱ näꞌä xki thogi. Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi nguntꞌä bi zitsꞌi ko yä fariseo.

Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä fariseo: «Rä Hesu bi goxä rä bo̱hai ha mä da ꞌne bi ꞌñengägi gä nxu̱da. ꞌNe geꞌä dä pe̱fi, hänge nubye̱ ya tsa gä handi». Nuꞌu̱ yä fariseo bi ñꞌembäbise̱: «Mu̱ rä Hesu o̱the yä jäꞌi de gä nsabdo, rä tsꞌe̱di himbi ehe de Äjuä». Pe märꞌaa mi enä: «Mu̱ rä tsꞌe̱di himbi ehe de Äjuä, nuꞌmu̱, ¿por hanja tsa dä yꞌo̱the yä jäꞌi?».

Pa dä bädi te xki thogi, yä fariseo bi nzofo yä dada näꞌä ñꞌo̱ho̱ ꞌne bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Por hanja nuni ri tꞌu̱ ya tsa dä hyandi?». Nuꞌu̱ yä dada himi pädi te dä dädi, ngeꞌä yä fariseo xki mää ge toꞌo dä me̱ꞌspäbi rä jamfri rä Hesu, ma xä espulsa de rä sinagoga. Hänge nuꞌu̱ bi dädi: «Hindi pädihe. Go dä yꞌambäbise̱hu̱». Hänge nuꞌu̱ yä fariseo bi yꞌo̱tpäbi märꞌa yä ntꞌani näꞌä ñꞌo̱ho̱, pe näꞌä bi dädi: «Ya dä xiꞌähu̱ gatꞌho näꞌä bi thogi. ¿Por hanja gi sigi gi o̱tkägihu̱ yä ntꞌani?». Oraꞌä yä fariseo xa bi nkue̱ ꞌne bi gui näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ de gehni.

Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ma bä nuu näꞌä ñꞌo̱ho̱ꞌä ꞌne bi yꞌambäbi: «¿Gi pe̱ꞌspäbi rä jamfri rä Mesia?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi dädi: «Mu̱ gä pähmä toꞌoꞌä, gä pe̱ꞌspäbi rä jamfri». Hänge rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga go drä Mesia». Rä Hesu xa bi hueki näꞌä zi ñꞌo̱ho̱ mrä xada, hänge bi yꞌo̱the ꞌne bi matsꞌi pa bi me̱ꞌspäbi rä jamfri.

Rä Hesu mi pe̱ꞌtsi hñuu yä amigo: Lázaro, María ꞌne Marta. Nuyu̱ mi nku ꞌne mi ꞌmu̱i ha nꞌa rä tꞌu̱kä hnini rä thuhu Betania. Nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ rä Hesu mi predika ri nꞌandi de rä río Jordán, María ꞌne Marta bi me̱hni nꞌa rä jäꞌi ꞌne bä embäbi rä Hesu: «Lázaro xa di hñeni. Po rä mäte, guä ehe nguntꞌä». Pe rä Hesu hingä nguntꞌä bi ma. Bi do̱ꞌmi bi thogi yoho yä pa, ꞌnepu̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Maha pa Betania. Lázaro bi ähä, ꞌne nuga ma gä mani pa gä atsꞌi de rä tꞌähä». Nuꞌu̱ yä apostol bi ꞌñembäbi: «Mu̱ Lázaro bi ähä, näꞌä ma dä hogi». Hänge nubye̱ rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Lázaro xä du».

Mi zo̱ni rä Hesu ha Betania, Lázaro ya mi pe̱ꞌtsi goho yä pa de xki du. Ndunthi yä jäꞌi xki ma pa dä hoꞌti Marta ꞌne María. Mi bädi Marta ge xki zo̱ni rä Hesu, nguntꞌä bi nextꞌihi bi ma pa dä nuu. Bi ꞌñembäbi: «Mä zi Hmuuꞌi, nuꞌmu̱ gri ꞌmu̱hmäua, hinxä duhmä mä ku». Rä Hesu bi dädi: «Ri ku ma dä nangi. ¿Gi kamfrigi?». Marta bi dädi: «Di pädi ge ma dä zo̱ho̱ rä pa habu̱ ma dä nangi gatꞌho nuꞌu̱ xä du». Pe rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga ma gä ju̱xä nuꞌu̱ xä du, ꞌne ma gä umbäbiꞌu̱ yä te».

Nubye̱, Marta bi ma bä embäbi María: «Xä zo̱ho̱ rä Hesu». María bi ma de gä nhextꞌihi pa dä nuu rä Hesu, ꞌne ndunthi yä jäꞌi bi mꞌe̱fa de geꞌä. Mi zo̱ni habu̱ mi ꞌmai rä Hesu, María bi ndandiñähmu ꞌne xa mi zoni. Näꞌä bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zi Hmuu, mu̱ gri ꞌmu̱hmäua, mä zi kuhe hinxä du». Rä Hesu bi nzoni ꞌnehe ora bi hyandi hängu mi sufri María. Mi hyandi nuꞌu̱ yä jäꞌi ge rä Hesu mi zoni ꞌnehe, nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Rä Hesu hää xa mäjuäni mi mädi Lázaro». Pe märꞌaa mi enä: «Nuꞌmu̱, ¿por hanja himbi ñäni rä amigo?». Xibye̱, ¿te ma dä me̱fi rä Hesu?

Rä Hesu bi ma ha näꞌä rä kueba habu̱ xki tꞌagi Lázaro, ꞌne bi mända: «Hñäkihu̱ nuni rä do». Pe Marta bi ꞌñenä: «Zi Hmuu, di enga ge ya yu̱ni xä ntsꞌo, ya pe̱ꞌtsi goho mä pa». Pe mäske njabu̱, bi thäki näꞌä rä do mi kotꞌi rä ntꞌagi. ꞌNepu̱, rä Hesu bi no̱ꞌtse pa mähetsꞌi ꞌne bi ꞌñenä: «Mä Dadaꞌi, di rꞌaꞌäꞌi njamädi ngeꞌä xkä yꞌo̱de nuꞌä xtä aꞌäꞌi. Nuga di pädi ge nzäntho gi o̱de nuꞌä di aꞌäꞌi. Pe dä mängä njabu̱ po ränge yä jäꞌi ꞌmu̱kua kongeki, pa njabu̱ nuyu̱ dä za dä gamfri ge go geꞌi xkä pe̱nkägi». Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ñä ntsꞌe̱di ꞌne bi ꞌñenä: «¡Lázaro, guä po̱ni!». Nse̱kitho, Lázaro bä po̱ni de habu̱ xki tꞌagi: mi ꞌmantꞌi yä yꞌe̱ ꞌne yä ua ko yä dutu. Nubye̱ rä Hesu bi ꞌñenä: «Hñäkuäbihu̱ nuyu̱ yä dutu».

Ndunthi de nuꞌu̱ yä jäꞌi bi hyandi näꞌä milagroꞌä, bi me̱ꞌspäbi rä jamfri rä Hesu. Pe märꞌaa, bi ma bä petuäbi yä fariseo näꞌä xki thogi. Dende näꞌä paꞌä, yä fariseo mi honi hanja dä hyo rä Hesu ꞌne Lázaro. Asta Judas Iscariote, nꞌa de nuꞌu̱ 12 yä apostol, bi ma de gä ntꞌägi pa dä ambäbi yä fariseo: «¿Hängu gi rꞌakägihu̱ mu̱ gä ntregaꞌihu̱ rä Hesu?». Nuꞌu̱ bi dädi: «Gä rꞌaꞌähe 30 yä bojä de gä plata». Judas bi hñäni näꞌä rä bojä ꞌne bi mu̱di bi hyoni hanja dä ntrega rä Hesu.