Mi du Nabucodonosor, Belsasar go bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia. Nꞌa rä xui, näꞌä bi hyoki nꞌa rä däta ñhuni ꞌne bi mbitabi nꞌa mꞌo yä jäꞌi. Bi nzohni ho̱nse̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu. Belsasar bi mändabi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go dä gu̱ki nuꞌu̱ yä baso de gä oro xki hñätsꞌi Nabucodonosor de rä templo Jeoba. Belsasar ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini bi usa nuꞌu̱ yä basoꞌu̱ pa ja bi ntsitheni. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌu̱ bi mu̱di bi xo̱kämbeni yä zidada. Pe nse̱kitho, bi nheki nꞌa rä yꞌe̱ ꞌne bi mu̱di bi yꞌofo ha rä jädo rꞌa yä noya nuꞌu̱ hinto mi pädi te ri bo̱ni.

Mi hyandi njabu̱, Belsasar xa bi ntsu. Hänge nguntꞌä bi nzohni nuꞌu̱ yä bädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Toꞌo dä xikägi te ri bo̱ni nuya yä noya, ma gä hutsꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Nuꞌu̱ bi tsapihmä, pe nixi nꞌa de geꞌu̱ himbi za bi bädi te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noyaꞌu̱. Mi zo̱ho̱ rä reinä bi ꞌñembäbi Belsasar: «ꞌMu̱i nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ rä thuhu Daniel. Näꞌä go dä za dä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ora ndu ri dada Nabucodonosor mi ꞌui nꞌa rä tꞌi, ho̱nse̱ Daniel mi tsa dä xipäbi te mi signifika yä tꞌi».

Daniel bi ma bä nuu rä rey Belsasar. Mi zo̱ni, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Mu̱ gi xikägi te ri bo̱ni nuya yä tꞌofo, ma gä rꞌaꞌäꞌi nꞌa rä thebe de gä oro ꞌne ma gä huxꞌäꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Daniel bi dädi: «Nuga hindi ne te gi rꞌakägi. Pe hää ma gä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ri dada xa mi rä ꞌñexmänsu, pe rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñuti dä ñꞌumilde. Nuꞌi ya ngi pädi te gatꞌho bi thogi ri dada, pe mäske njabu̱ hingä ꞌñudi rä tꞌekꞌei po rä Zi Dada Jeoba. Gä usa nuꞌu̱ yä baso de gä oro bä thä de rä templo pa ja gä tsihu̱ni yä binu. Hänge Äjuä bi yꞌofo nuya yä noya: MENÉ, MENÉ, TEQUEL ꞌne PARSÍN. Nuya yä noya di signifika ge yä medo ꞌne yä persa ma dä huati Babilonia ꞌne nuꞌi ya hingo ma gi nrey».

Ndunthi mi mbeni ge hinto xä za xä huati rä hnini Babilonia. ¿Por hanja? Ngeꞌä mi jotꞌi xä ñho ko yä däta jädo ꞌne nthetsꞌi de nunä hnini mi ja nꞌa rä däthe xi xmä ñhee. Pe mäske njabu̱, näꞌä xuiꞌä yä medo ꞌne yä persa bi hñäni rä hnini Babilonia. Ciro, näꞌä rä rey yä me Persia bi paki rä däthe, pa njabu̱ rä ejército bi rꞌani. Mi zo̱niꞌu̱ ha yä goxthi rä hnini, bi hyandi ge nuꞌu̱ yä goxthi mi xogi. Nuꞌu̱ yä soldado nguntꞌä bi yu̱tꞌi ꞌne bi hyo yä me Babilonia ꞌne asta rä rey Belsasar. Nubye̱, Ciro go geꞌä bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia.

Mꞌe̱fa de nꞌa nje̱ya, Ciro bi ꞌñenä: «Jeoba xä xikägi gä hokuäbi mänꞌaki rä templo ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä judío ne dä mfaxte, dä za dä mengi ha Jerusalén». Ndunthi yä judío bi mengi ha yä hnini, ha Jerusalén, mꞌe̱fa de 70 yä je̱ya. Jeoba bi kumpli näꞌä xki prometebi rä hnini. ꞌNehe, Ciro bi goꞌtsi nuꞌu̱ yä baso de gä oro ꞌne de gä plata, ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe xki gu̱ki Nabucodonosor de rä templo Jeoba. ¿Gä hyandi hanja Jeoba bi usa Ciro pa bi matsꞌi rä hnini?

Nubye̱, Darío geꞌä di mända ha rä hnini Babilonia, ꞌne näꞌä handäse̱ ge Daniel xa rä hojäꞌi. Hänge go bi hñutsꞌi ngu nꞌa rä ndä de nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu ha rä tsꞌu̱tꞌhui. Pe nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ꞌu̱, mi pe̱ꞌspäbi rä embidia Daniel hänge mi honi hanja dä hyo. Koꞌmu̱ nuꞌu̱ mi pädi ge Daniel mi xatuäbi Jeoba asta hñu mꞌiki rä pa, hänge bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Zi hmuu rä rey, di nehe gi yꞌofo nꞌa rä mhända habu̱ di enä ge nixi nꞌa rä jäꞌi hingi debe dä xatuäbi mä nꞌa rä zidada, ho̱nse̱ nuꞌi mä zi hmuu rä rey. Mu̱ toꞌo hindä yꞌo̱te nunä rä mhända, mända dä tꞌe̱ntꞌi ha rä ngu yä lion». Rä rey Darío xa bi ho näꞌä bi sipi, hänge bi firmä näꞌä rä mhända.

Mi bädi Daniel ge rä rey xki firma nꞌa rä rꞌayꞌo mhända, bi ma ha rä nguu, ꞌne bi ndandiñähmu pa bi xatuäbi Jeoba ja ngu mi nzäi dä ja. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱? Bi yu̱tꞌi ha rä ngu Daniel ꞌne bi zu̱di mi xadi. Oraꞌä, nuꞌu̱ nguntꞌä bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Daniel hinxä yꞌo̱te näꞌä rä mhända gä uni. Näꞌä di xatuäbi rä Zi Dada asta hñu mꞌiki rä pa». Darío xa bi durämu̱i mi bädi njabu̱, ngeꞌä mi numäñho Daniel. Pe ya hinte mi tsa dä me̱fi, ngeꞌä ya xki firmä näꞌä rä mhända ꞌne yä hinto mi tsa dä paati. Mäske xi himi nehmä, bi mända dä tꞌe̱ntꞌi Daniel ha rä ngu yä lion.

Näꞌä rä xuiꞌä, Darío himbi za bi ñꞌähä ko rä dumu̱i. Rä hyaxꞌä xa nꞌitꞌho, nguntꞌä bi ma ha rä ngu yä lion pa dä handi mu̱ tobe mi tetho Daniel, ꞌne bi maꞌti: «¡Daniel! ¿Bi ñäñꞌäꞌi ri Äjuä?».

Darío bi yꞌo̱de nꞌa rä voz mi enä: «Äjuä bä pe̱hni rä e̱nxe̱ ꞌne bi goꞌtuä yä ne yä lion, ꞌne hinte bi yꞌo̱tkägi». Darío xa bi johya ꞌne bi mända drä ju̱ki de gehni. Mꞌe̱fa, rä Darío bi mändabi yä ꞌme̱go: «¡Go dä yꞌe̱ntꞌihu̱ ha rä ngu yä lion nuyu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱ mi ne dä hyo Daniel!». Ngu bi tꞌe̱ntꞌiꞌu̱ ha rä ngu yä lion, nuꞌu̱ nguntꞌä bi dämä zi.

Darío bi mända dä tꞌofo nunä rä mhända pa gatꞌho rä hnini: «Gatꞌho yä jäꞌi ri ꞌñehe dä me̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei näꞌä rä Zi Dada pe̱päbi Daniel. Ngeꞌä näꞌä bi ñäni Daniel de rä ne yä lion».

Xi nuꞌi ¿hyaxtho gi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu mi ja Daniel?

Ester mi nꞌa rä nxutsi mrä judía, ꞌne mi ꞌmu̱i ha Susa, ha nꞌa de nuꞌu̱ yä hnini de Persia. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä o̱tꞌe ndunthi yä je̱ya rä rey Nabucodonosor bi ziꞌspäbi rä familia pa Persia. Mardoqueo go xki tede Ester. Nuyu̱ mi mprimu. Nubye̱ Mardoqueo di mpe̱fi pa rä rey Asuero.

Rä rey Asuero mi honi nꞌa rä rꞌayꞌo reinä. Hänge nuꞌu̱ yä ꞌme̱go bä tsimpäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä nxutsi xa mi mähotho de rä hnini, Ester mi nꞌa de geꞌu̱. De gatꞌho nuꞌu̱ yä nxutsi, rä rey go bi huahni Ester de gä reinä. Mardoqueo bi ꞌñembäbi Ester ge hinto xä xipäbi ge näꞌä mi rä judía.

Rä rey xki hñutsꞌi Hamán ngu rä jefe de gatꞌho yä prinsipe ꞌne näꞌä xa mi rä ꞌñexmänsu. Näꞌä mi ne ge gatꞌho yä jäꞌi xä ndandiñähmu ante geꞌä. Pe Mardoqueo himi jabu̱, hänge Hamán xa bi bo̱ rä kue̱ kongeꞌä ꞌne asta mi ne dä hyo. Mi bädi ge Mardoqueo mrä judío, bi hyoni hanja dä hyo gatꞌho yä judío. Bi ꞌñembäbi rä rey: «Yä judío xa yä tsꞌomꞌu̱i. Pe̱ꞌtsi te gä hohu̱ gatꞌho». Rä rey Asuero bi ꞌñembäbi: «Pe̱fi näꞌä gi hurimu̱i ge xä ñho». Rä rey bi umbäbi nse̱ki Hamán pa dä yꞌofo nꞌa rä ley. Näꞌä leyꞌä mi enä ge rä pa 13 de rä zänä adar, pe̱ꞌtsi te xä tho gatꞌho yä judío. Pe rä Zi Dada Jeoba hingä ma xä hyopi dä thogi njabu̱.

Ester hinte mi pädi de näꞌä mi mbeni dä me̱fi Hamán, hänge Mardoqueo bi me̱mpäbi nꞌa rä kopia de näꞌä ley ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma gi ñäui rä rey». Ester bi dädi: «Di jaki xä ñhei gä pe̱fi näꞌä gi adi, ngeꞌä hinxä mbitagi rä rey. Ya pe̱ꞌtsi 30 yä pa dende nuꞌmu̱ rä rey bi mbitagi. Pe ma gä pe̱fi näꞌä gi adi, mu̱ rä rey dä maki rä tsꞌu̱tꞌo de gä oro, dä za gä ñäni mä te. Pe mu̱ hinä, nuꞌmu̱ ma dä thogägi».

Ester bi ma bä nuu rä rey. Ora rä rey bi hyandi Ester, bi maki rä tsꞌu̱tꞌo de gä oro. Ester bi joni habu̱ mi hudi rä rey ꞌne näꞌä bi yꞌambäbi: «¿Te gi ne gä pe̱fi po geꞌi Ester?». Ester bi dädi: «Ma gä hoki nꞌa rä ñhuni, ꞌne xa gä hohmä gi ehe gi ñuni ko ri ꞌme̱go Hamán». Ha näꞌä ñhuniꞌä, Ester bi mbitabi rä rey dä ñuni kongeꞌä mä nꞌa rä mꞌiki. Ha nunä gäxä mꞌiki, rä rey bi yꞌambäbi mänꞌaki Ester: «¿Te gi ne gä pe̱fi po geꞌi?». Ester bi dädi: «Ja toꞌo ne dä hyogägi ꞌne asta ne dä hyo gatꞌho mä hnini. Po rä mäte, ñängägihe». Rä rey bi yꞌambäbi: «¿Xi toꞌo näꞌä ne dä hyoꞌäꞌi?». Ester bi dädi: «Nuni nda tsꞌomꞌu̱i gä Hamán». Rä rey Asuero xa bi bo̱ rä kue̱ ꞌne bi mända dä tho Hamán.

Pe ya hinto mi tsa dä hñäki näꞌä ley xki yꞌofo Hamán, nixi rä rey. Hänge rä rey go bi umbäbi Mardoqueo näꞌä rä kargo mi pe̱ꞌtsi Hamán, ꞌne bi umbäbi nse̱ki pa dä hyoki nꞌa rä rꞌayꞌo ley. Näꞌä rꞌayꞌo ley mi umbäbi nse̱ki yä judío pa dä ntunkui nuꞌu̱ yä nkontra ꞌne dä ñäni yä te. Mi zo̱ho̱ rä pa 13 de rä zänä adar, yä judío bi ntuhni ko nuꞌu̱ yä kontra ꞌne nuꞌu̱ bi dähä näꞌä tuhni. Dende geꞌmu̱, yä judío mi beni tatꞌä je̱ya näꞌä paꞌä.

Ya xki thogi ngu 70 yä je̱ya dende nuꞌmu̱ yä israelita xki mengi pa Jerusalén, mäske rꞌa de geꞌu̱ tobe mi ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä hnini habu̱ mi mända rä rey de Persia. Nꞌa de nuꞌu̱ yä israelita mi rä thuhu Esdras, näꞌä mi nꞌa rä majhä ꞌne mi udi de rä Ley Jeoba. Esdras bi da ngue̱nda ge yä jäꞌi himi o̱te yä mhända Äjuä, hänge mi ne dä mengi pa Jerusalén pa dä matsꞌiꞌu̱. Artajerjes näꞌä rä rey de Persia, bi ꞌñembäbi: «Äjuä xä rꞌaꞌi rä mfädi pa gi ꞌñudi de rä Ley. Hänge ri ma ꞌne tsitsꞌi nuꞌu̱ toꞌo ne dä ma kongeꞌi». Esdras bi muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi ne dä mengi pa Jerusalén. ꞌNehe bi xatuäbi Äjuä ꞌne bi yꞌapäbi dä suꞌu̱ durante rä ꞌñuu. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌu̱ bi gu̱ rä ꞌñuu bi ma.

Mꞌe̱fa de goho nzänä, nuꞌu̱ bi zo̱ni ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä prinsipe de rä hnini bi ꞌñembäbi Esdras: «Yä israelita hinxä yꞌo̱te Jeoba ꞌne asta xä nthäti ko nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä di xo̱kämbeni yä hyate zidada». ¿Te bi me̱fi Esdras? Bi ndandiñähmu ante gatꞌho rä hnini ꞌne bi xatuäbi Äjuä: «Jeoba, nuꞌi xkä hyoki ndunthi yä hogä tꞌo̱tꞌe po gekhe, pe nuje xtä pekahe kontra geꞌi». Rä hnini bi arrepenti, pe himbi hye̱gi de dä me̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Hänge Esdras bi huahni yä ansiano ꞌne yä nzaya pa bi hyandi por hanja yä jäꞌi mi sigi mi pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Mi thogi hñu nzänä, bi tꞌe̱ni de Jerusalén gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi himbi ne bi xo̱kämbeni Jeoba.

Bi thogi mä 12 yä je̱ya. Durante nuꞌu̱ yä je̱yaꞌu̱, bi uadi bi thoki mänꞌaki yä jädo Jerusalén. Esdras bi muntsꞌi gatꞌho yä jäꞌi de rä hnini pa bi yꞌo̱de te mi mängä rä Ley Äjuä. Nuꞌmu̱ Esdras bi xoki rä mfistꞌofo de rä Ley, gatꞌho yä jäꞌi bi mꞌai. Nubye̱, Esdras bi nsunda Jeoba ꞌne yä israelita bi gu̱xä yä yꞌe̱ pa bi ꞌñudi ge mi ꞌmu̱i de acuerdo. Mꞌe̱fa, Esdras bi hñeti rä Ley ꞌne bi esplika te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noya bi hñeti. Rä hnini xa bi jamäsu näꞌä mi o̱de. Nuꞌu̱ bi da ngue̱nda hängu xki ꞌuege de Jeoba ꞌne nuꞌu̱ bi mu̱di bi nzoni. Rä hyaxꞌä, Esdras bi sigi bi hñeti rä Ley. Yä israelita bi da ngue̱nda ge mi debe dä yꞌo̱tꞌe rä Ngo de yä Jäꞌtsi. Hänge nguntꞌä bi ñhoki pa dä yꞌo̱tꞌe nunä ngo.

Durante nuꞌu̱ yoto yä pa bi dura rä ngo, yä israelita xa bi johya. ꞌNe bi umbäbiꞌu̱ njamädi rä Zi Dada Jeoba po näꞌä rä hogä sofo. Nuꞌu̱ xki yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo nguꞌä, dende nuꞌmu̱ tobe mi tetho Josué. Mi uadi näꞌä rä ngo, nuꞌu̱ bi muntsꞌi ꞌne bi xatuäbi Äjuä: «Mä Zi Dadaꞌihe Jeoba, nuꞌi go gä ju̱gägihe de habu̱ ndi mꞌe̱gohe. Nuꞌi go gä rꞌakägihe te dä tsihe ha rä yꞌotꞌä hai ꞌne go gä rꞌakägihe nunä rä hogä hai. Pe nuje hixtä pe̱fihe näꞌä xkä mändagihe. ꞌNe mäske gä pe̱nkägihe ndunthi yä profeta pa dä rꞌakägihe yä tsꞌofo, nuje hindä o̱tehe. Mäske njabu̱, nuꞌi gä pe̱skägihe rä pasensia. Nuꞌi nunka gä pumfri näꞌä rä kohi gä ja ko Abrahán. Nubye̱, di prometeꞌihe ge ma gä pe̱fihe gatꞌho näꞌä xkä mändagihe». Nubye̱ gatꞌho rä hnini bi yꞌofo nunä promesa, ꞌne nuꞌu̱ yä prinsipe, yä levita ꞌne yä majhä bi firmä ko nꞌa rä seyo.

Ma gä pengihu̱ rꞌa yä je̱ya änte, nuꞌmu̱ Nehemías tobe mi ꞌmu̱i ha Susa, nꞌa rä hnini de Persia. Näꞌä mi mꞌe̱go pa rä rey Artajerjes. Nꞌa rä pa, rä ku Nehemías bi ma bä tso̱ni ꞌne bi ꞌñembäbi njaua: «Nuꞌu̱ yä israelita bi mengi pa Jerusalén himbi ꞌmu̱i seguro, ngeꞌä hinto xä gu̱tsꞌi mänꞌaki nuꞌu̱ yä jädo bi yo̱ꞌte yä me Babilonia». Nehemías xa bi durämu̱i po näꞌä bi sipäbi. ¿Gi pädi te bi me̱fi? Bi xatuäbi Äjuä pa njabu̱ rä rey xä hyopi dä ma ha Jerusalén.

Nꞌa rä pa, rä rey bi da ngue̱nda ge Nehemías mi turämu̱i. Hänge bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gi turimu̱i? ¿Te gi ja?». Nehemías bi dädi: «Xa di tumämu̱i, ngeꞌä xä yo̱tꞌätho yä jädo mä hnini Jerusalén». Rä rey bi ꞌñembäbi: «¿Hanja dä za gä faxꞌäꞌi?». Oraꞌä, Nehemías bi xatuäbi Äjuä ha rä mfeni. ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi: «Po rä mäte, rꞌakä nse̱ki gä ma ha Jerusalén pa gä ju̱ꞌspäbi yä jädo mä hnini». Rä rey Artajerjes bi hyopäbi dä ma. ꞌNe bi umbäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä se̱ki mi ja ꞌme̱di pa xä za xä thogi ha märꞌa yä hnini ꞌne asta bi me̱hni rꞌa yä ꞌme̱go kongeꞌä pa dä su durante rä ꞌñuu. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, rä rey ꞌnehe bi hñutsꞌi Nehemías ngu nꞌa rä gobernador ha Judá ꞌne bi umbäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä zaa mi ja mꞌe̱di pa dä hyokuäbi yä goxthi rä hnini.

Mi zo̱ni Nehemías ha Jerusalén, bi hyandi hanja xki yo̱tꞌätho yä jädo rä hnini. Hänge bi muntsꞌi gatꞌho yä majhä ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ mi hä rä autorida ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mähyoni gä mfatsꞌihu̱ gatꞌho pa gä ju̱ꞌspäbihu̱ yä jädo rä hnini». Gatꞌho rä hnini bi ne bi mfaxte ꞌne bi mu̱di bi mpe̱fi.

Pe nuꞌu̱ yä nkontra yä israelita bi mu̱di bi burla de geꞌu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Asta nꞌa rä haho dä za dä tämi nuya yä jädo gi hokihu̱». Pe nuꞌu̱ yä me̱fi himbi jamäsu näꞌä mi sipäbi, ꞌne bi sigi bi mpe̱fi. Ngu mi thogi yä pa, mänꞌa mi yꞌo mi nheki näꞌä rä ꞌme̱fi.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä nkontra bi mämbi nꞌa ngu mänꞌaa ꞌne bi ma ha Jerusalén pa dä ntuhni kontra geꞌu̱ ꞌne njabu̱ dä ꞌmaꞌmi nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi. Mi bädi yä judío ge mi xä ꞌñepu̱ yä nkontra, nuꞌu̱ xä bi ntsu. Pe Nehemías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱. Jeoba ꞌmu̱i kongekhu̱». Nehemías bi hñutsꞌi toꞌo dä su yä me̱fi, pa njabu̱ nuꞌu̱ yä nkontra hinte bi yꞌo̱tpäbi.

¡Ho̱nse̱ 52 yä pa bi zitsꞌi pa bi uadi yä jädo rä hnini Jerusalén ꞌne bi thuꞌspäbi yä goxthi! Nubye̱, Nehemías bä tsii yä levita pa bi inägura. Bi organisa yoho yä grupo de gä duhu; Esdras bi zitsꞌi nꞌa grupo, ꞌne Nehemías bi zitsꞌi mänꞌaa. Nuꞌu̱ bi bo̱xtho po näꞌä rä rꞌede mi kohi habu̱ mi ja rä Goxthi rä Po̱the. ꞌNepu̱, kada de nuꞌu̱ yoho yä grupo bi gu̱ rꞌa nꞌa lado ꞌne bi ñꞌo mäñä de nuꞌu̱ yä jädo. Nuꞌu̱ xa mi pe̱i yä trompeta, yä címbalo, yä arpa ꞌne mi tutuäbi yä thuhu Jeoba, asta xa bi nthe̱ ha rä templo. Tanto yä ñꞌo̱ho̱, yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi, bi umbäbi yä sacrificio Jeoba ꞌne bi yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo. Dende yabu̱ mi ntꞌo̱de ge yä israelita xa mi johya.

Getbu̱ de Jerusalén mi ꞌmu̱i nꞌa rä majhä mi rä thuhu Zacarías ꞌne rä ꞌme̱hñä, mi rä thuhu Elisabet. Ya xki thogi 400 yä je̱ya dende nuꞌmu̱ xki thokuäbi mänꞌaki yä jädo rä hnini Jerusalén. Zacarías ꞌne Elisabet ya mi pe̱ꞌtsi ndunthi yä je̱ya de xki nthäti, pe himi pe̱ꞌtsi yä bätsi. Nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ Zacarías mi tsätꞌi rä tꞌutsꞌi ha rä templo, bi nzofo rä e̱nxe̱ Gabriel. Zacarías xa bi ntsu, pe rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu. Rä Zi Dada Jeoba bä pe̱nkägi pa gä xiꞌäꞌi rꞌa yä hogä noya. Ri ꞌme̱hñä Elisabet, ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ꞌne pe̱ꞌtsi te gi hñuꞌmpäbihu̱ Juan. Jeoba xä huahni Juan pa dä ja nꞌa rä hogä ꞌme̱fi». Zacarías bi yꞌambäbi: «¿Hanja ma gä pädi ge mäjuäni näꞌä gi xikägi? Mä ꞌme̱hñä ꞌne nuga, ya dä zi däta jäꞌihe pa gä pe̱ꞌtsihe nꞌa rä zi ꞌue̱ne». Rä e̱nxe̱ Gabriel bi ꞌñembäbi: «Äjuä go bä pe̱nkägi pa gä xiꞌäꞌi nuya yä hogä noya. Pe koꞌmu̱ hingä kamfrigi, hingä ma dä za gi ñä asta xti mꞌu̱i näꞌä zi ꞌue̱ne».

Koꞌmu̱ Zacarías himbi dämä bo̱ni de rä templo, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ndo̱ꞌmi de thi mi ne dä bädi te xki thogi. Pe mi bo̱ni Zacarías, nuꞌu̱ bi hyandi ge himi tsa dä ñä, se̱he̱ mi ja yä señä. Nubye̱ yä jäꞌi bi da ngue̱nda ge Äjuä xki nzofo Zacarías.

Mi thogi rꞌa yä pa, Elisabet bi ndatꞌhi ꞌne bi me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ja ngu xki xipäbi rä e̱nxe̱ Gabriel. Yä amigo ꞌne yä familia Elisabet xa bi johya mi hyandi näꞌä zi ꞌue̱ne. Elisabet bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ma gä huꞌmpäbihe Juan». Nuꞌu̱ bi dädi: «Nixi nꞌa ri familia rä thuhu njabu̱. Mänꞌa dä hogi gi hñuꞌmpäbihu̱ Zacarías ngu rä dada». Pe Zacarías bi yꞌofo ha nꞌa xe̱ni rä tabla: «Rä thuhu Juan». Oraꞌä, Zacarías ya bi za bi ñä mänꞌaki. Gatꞌho yä me Judea nguntꞌä bi bädi ge xki mꞌu̱i nꞌa rä zi ꞌue̱ne, ꞌne nuꞌu̱ mi ñꞌanise̱: «¿Te ma dä me̱fi xti te näꞌä zi ꞌue̱ne?».

Nubye̱ Zacarías bi zo̱päbi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ꞌne bi mängä nꞌa rä profesia: «¡Ma gä nsundahu̱ Jeoba! Näꞌä bi ñäꞌtuäbi Abrahán ge ma xä me̱hni nꞌa rä ñänte, rä Mesia, pa dä ñängägihu̱. Juan ma dä mprofeta ꞌne ma dä hyoki rä ꞌñuu pa xti zo̱ho̱ rä Mesia».

María, nꞌa de nuꞌu̱ yä familia Elisabet ꞌnehe bi hñäni nꞌa rä hogä notisia. Geꞌä ma gä pädihu̱ ha näꞌä mä nꞌa rä ntheke xä ꞌñepu̱.

María mi ꞌmu̱i ha nꞌa rä tꞌu̱kä hnini de Galilea rä thuhu Nazaret. Näꞌä mi rä pariente Elisabet. José ya xki yꞌadi María pa dä nthätui. Nuꞌmu̱ Elisabet ya mi pe̱ꞌtsi rꞌato nzänä de mi datꞌhi, rä e̱nxe̱ Gabriel bi zo̱ni María ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi hatsꞌi María, Jeoba xä numäñhoꞌi». Pe María himi pädi te mi ne dä xipäbi rä e̱nxe̱ Gabriel, hänge rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi: «Ma gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne. ꞌNe pe̱ꞌtsi te gi hñuꞌmpäbi rä Hesu. Näꞌä ma dä nrey ꞌne rä Tsꞌu̱tꞌhui ma dä dura pa nzäntho».

María bi ꞌñenä: «Pe nuga hixtä nthätätho. ¿Hanja ma gä pe̱ꞌtsi nꞌa rä ꞌue̱ne?». Rä e̱nxe̱ bi dädi: «Pa Äjuä otho nꞌa rä tꞌo̱tꞌe xä ñhei. Rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ma dä ehe dä gopꞌäꞌi, ꞌne njabu̱ ma gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne. Ri pariente Elisabet, ꞌnehe ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä zi ꞌue̱ne». Nubye̱ María bi dädi: «Rä ꞌme̱gogi Jeoba. Dä yꞌo̱tꞌe kongeki ja ngu xkä xikägi».

María bi ma bä nuu Elisabet. Mi zo̱ni, bi ze̱njua ꞌne oraꞌä Elisabet bi za hanja bi ꞌñäni näꞌä zi ꞌue̱ne mi o mbo rä mu̱i. Näꞌä bi zo̱päbi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ꞌne bi ꞌñenä: «María, rä Zi Dada Jeoba xä jäpäꞌi. Xi nꞌa rä nsu pa geki ngeꞌä xkä ehe gi ze̱njuagi». María bi ꞌñenä: «Nuga di eꞌspäbi rä nsu rä Zi Dada Jeoba ko gatꞌho mä koraso». María bi gohi hñuu nzänä ko Elisabet ꞌnepu̱ bi mengi ha rä nguu.

Nuꞌmu̱ José bi bädi ge María ya mi datꞌhi, ya himi ne dä nthäti kongeꞌä. Pe nꞌa rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbi ha nꞌa rä tꞌi: «Ogi tsu gi nthätui María. Näꞌä hinte mä tsꞌoki xä me̱fi». Hänge José bi nthäti ko María ꞌne bi zitsꞌi ha rä nguu.

Näꞌä rä gobernador de rä hnini Roma, César Augusto, bi mändabi gatꞌho yä judío xä mengi ha näꞌä luga habu̱ xki mꞌu̱i pa xä rejistra yä thuhu. Hänge José ꞌne María bi ma pa Belén, ngeꞌä rä familia José ja mi rä menguni. Ya mi mꞌe̱di tsꞌu̱tho pa xä mꞌu̱i näꞌä zi ꞌue̱ne mi to̱ꞌmi María.

Mi zo̱niꞌu̱ ha Belén, ya mi otho yä luga habu̱ dä gohi; hänge nuꞌu̱ bi ñꞌoxi ha nꞌa rä establo ꞌne ja gehni bi mꞌu̱i rä Hesu. María bi pantꞌi näꞌä zi ꞌue̱ne ko yä tukä dutu ꞌne bi me̱gi ha nꞌa rä motsa.

Getbu̱ de Belén, rꞌa yä mayꞌo mi su yä de̱ti de gä xui ha yä mbonthi. Pe nse̱kitho nuꞌu̱ bi hyandi nꞌa rä e̱nxe̱, ꞌne oraꞌä bi hue̱xki nꞌa rä ñotꞌi nthetsꞌi de geꞌu̱. Nuꞌu̱ yä mayꞌo xa bi ntsu, pe näꞌä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱, xtä ehe pa gä xiꞌähu̱ nꞌa rä hogä notisia. Nunä pa, ha Belén bä mꞌu̱i rä Mesia». Oraꞌä, bi nheki xa ndunthi yä e̱nxe̱ ha mähetsꞌi ꞌne nuꞌu̱ mi enä: «Drä nsunda Äjuä bi ꞌmu̱i ha mähetsꞌi ꞌne dä mꞌu̱i ko nꞌa rä hogä mꞌu̱i yä mexiꞌmhai». ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä e̱nxe̱ bi ma. ¿Te bi me̱fi nuꞌu̱ yä mayꞌo?

Nuꞌu̱ bi ñꞌembi nꞌa ngu mänꞌaa: «Maha pa Belén». Hänge nuꞌu̱ nguntꞌä bi ma pa Belén, ꞌne bi zu̱di José ꞌne María ha nꞌa rä establo ko näꞌä zi ꞌue̱ne ja xki mꞌu̱i.

Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi bi yꞌo̱de näꞌä mi pede nuꞌu̱ yä mayꞌo, himi tsa dä gamfri. María nzäntho bi yꞌe̱ntꞌä ha rä mfeni nuꞌu̱ yä noya xki mängä näꞌä rä e̱nxe̱. Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä mayꞌo bi mengi mänꞌaki ha rä mbonthi pa dä su yä de̱ti. Nuꞌu̱ xa mi jamädibi rä Zi Dada Jeoba po gatꞌho näꞌä xki hyandi ꞌne xki yꞌo̱de.

Getbu̱ de rä hnini Israel mi ꞌmu̱hni rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ mi kamfri ge Äjuä usa yä tso̱o̱ pa dä gu̱hni yä jäꞌi. Nꞌa rä xui, rꞌa yä ñꞌo̱ho̱ bi hyandi ge ha mähetsꞌi ja te mi hue̱xki ꞌñenä nꞌa rä tso̱o̱. Nuꞌu̱ bi mu̱di bi de̱ni näꞌä «tso̱o̱» mi hue̱xki, asta bi zo̱ni ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi ambäbi yä jäꞌi: «¿Habu̱ bi ꞌmu̱i näꞌä bätsi ma dä zo̱ho̱ dä nrey pa yä judío? Nuje di ne gä ndänehe ꞌnehe».

Herodes, näꞌä rä rey de Jerusalén, ꞌnehe bi yꞌo̱de ge xki mꞌu̱i nꞌa rä rey. Näꞌä xa bi durämu̱i ꞌne bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä däta majhä habu̱ ma xä mꞌu̱i näꞌä reyꞌä. Nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi: «Yä profeta bi mää ge ma xä mꞌu̱i ha Belén». Hänge Herodes bi nzohni nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi de̱ni näꞌä «tso̱o̱» ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ri maha ha Belén ꞌne guä honihu̱ näꞌä bätsi. ꞌNepu̱, guä pengihu̱ pa gi xikägihu̱ habu̱ bi ꞌmu̱i. Nuga ꞌnehe di ne gä ma gä ndäne». Pe Herodes mi honi näꞌä bätsi pa xä hyo.

Oraꞌä, näꞌä «tso̱o̱» bi mu̱di bi ꞌñäni mänꞌaki, ꞌne nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi de̱ni asta bi zo̱ni ha Belén. Nubye̱ näꞌä «tso̱o̱» bi gohi mäñä de näꞌä nguu habu̱ mi ꞌmu̱i näꞌä zi bätsi. Mi yu̱tꞌi nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱, bi dini rä Hesu ko rä nänä. Nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi ndandiñähmu ante rä Hesu ꞌne bi umbäbi yä regalo: ngu rä oro, rä tꞌutsꞌi ꞌne rä mirra. Pe, ¿go xki zitsꞌi rä Zi Dada Jeoba nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ habu̱ mi ꞌmu̱i rä Hesu? Hinä.

Näꞌä xuiꞌä, Jeoba bi ꞌñembäbi José ha nꞌa rä tꞌi: «Herodes ne dä hyo rä Hesu. Tsixä ri ꞌme̱hñä ꞌne ri tꞌu̱ pa Egipto. Ja guä kohu̱ni asta xkä xiꞌähu̱ ge ya dä za guä pengihu̱». Hänge José nguntꞌä bi zixä rä familia pa Egipto.

ꞌNehe, Jeoba bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ ge hinxä mengi ko Herodes. Nuꞌmu̱ Herodes bi dä ngue̱nda ge nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ hingä ma xä mengi kongeꞌä, xa bi bo̱ rä kue̱. Koꞌmu̱ Herodes himbi dini rä Hesu, ¿gi pädi te bi me̱fi? Bi mända dä tho gatꞌho nuꞌu̱ yä zi bätsi mi pe̱ꞌtsi menu de yo nje̱ya de rä hnini Belén. Pe rä Hesu himbi tho ngeꞌä yä dada bi zixä pa Egipto.

Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa, Herodes bi du. Hänge rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñembäbi José: «Ya dä za guä pengihu̱». Nubye̱, José, María ꞌne rä Hesu bi mengi ꞌne bi mꞌu̱i ha rä hnini Nazaret.