Watchtower BIBLIOTECA HA INTERNET
Watchtower
BIBLIOTECA HA INTERNET
Ñañu
O̱
  • Ä
  • ä
  • E̱
  • e̱
  • O̱
  • o̱
  • U̱
  • u̱
  • ꞌ
  • RÄ MÄKÄ TꞌOFO
  • YÄ HE̱ꞌMI
  • YÄ MHUNTSꞌI
  • Rä mu̱di rey ha Israel
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Saúl bi pe̱ntꞌi de hee rä profeta Samuel ꞌne bi tu̱mbäbi

      RÄ NTHEKE 39

      Rä mu̱di rey ha Israel

      Jeoba xki hñutsꞌi yä nzaya pa dä gu̱hni rä hnini Israel, pe mäske njabu̱, nuꞌu̱ mi ne dä me̱ꞌtsi nꞌa rä rey. Hänge nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi rä profeta Samuel: «Gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä dähni pe̱ꞌtsi nꞌa rä rey, po rängeꞌä nuje ꞌnehe di nehe nꞌa rä rey». Pe Samuel xa himbi ho näꞌä mi adiꞌu̱ ꞌne nguntꞌä bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba. ¿Gi pädi te bi dädi Jeoba? Näꞌä bi ꞌñembäbi Samuel: «Rä hnini hingo xä rechazaꞌi, go di rechazagi. ꞌÑembäbiꞌu̱ ge dä za dä me̱ꞌtsi nꞌa rä rey, pe näꞌä rey ma dä yꞌapäbi ndunthi yä tꞌo̱tꞌe». Mäske njabu̱, yä israelita bi dädi: «¡Hindi mporta! ¡Nuje di nehe gä pe̱ꞌtsihe nꞌa rey!».

      Nubye̱, Jeoba bi mändabi Samuel dä ma ha Ramá ꞌne dä huahni nꞌa rä rey. ¿Gi pädi te mi rä thuhu näꞌä rä mu̱di rey? Hää, mi rä thuhu Saúl. Rä profeta Samuel bi xiꞌspäbi rä aseite ha rä ñäxu Saúl ꞌne njabu̱ bi fädi ge Jeoba go xki hñutsꞌi de gä rey.

      Mꞌe̱fa, Samuel bi muntsꞌi gatꞌho yä israelita pa dä ꞌñutiꞌu̱ toꞌo xki huahni Jeoba de gä rey. Pe mi da ngue̱nda Samuel, Saúl himi joꞌoni. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä näꞌä xki ñꞌägi. Nuꞌmu̱ bi thini, bi ju̱ki de habu̱ xki ñꞌägi ꞌne bi tsꞌitsꞌi ante rä thandi gatꞌho rä hnini. ¿Gi pädi? Saúl mänꞌa mi xä ñhetsꞌi de gatꞌho ꞌne xa mi mähotho. Nubye̱ Samuel bi ꞌñembäbi rä hnini: «Hyanthu̱ toꞌo xä huahni Jeoba». Yä israelita nguntꞌä bi mafi: «¡Dä mꞌu̱i pa nzäntho rä rey!».

      Nuꞌmu̱ ja xki thutsꞌi de gä rey, Saúl mi o̱te rä profeta Samuel ꞌne mi pe̱fi gatꞌho näꞌä mi mändabi rä Zi Dada Jeoba. Pe mꞌe̱fa ya hinä. Nꞌa rä pa, Samuel bi ꞌñembäbi Saúl ge xä do̱ꞌmi asta xä zo̱niꞌä pa go xä uni yä sacrificio. Rä rey himi pe̱ꞌtsi rä se̱ki pa go dä uni yä sacrificio. Pe ya mi bi ndee ꞌne rä profeta Samuel tobe himi tso̱nitho, hänge Saúl go bi uni yä sacrificio. ¿Gi pädi te bi xipäbi Samuel? Näꞌä bi ꞌñembäbi: «Nuꞌi ngi pädi ge pe̱ꞌtsi te gi yꞌo̱te Jeoba, pe hingä pe̱fi njabu̱». ¿Gi kamfri ge Saúl nubye̱ hää ma xä yꞌo̱te Jeoba?

      Mꞌe̱fa, Saúl bi ma bä ntunkui yä amalequita, ꞌne Samuel bi mändabi ge xä hyo gatꞌho. Pe, Saúl himbi hyo rä rey Agag. Nubye̱, Jeoba bi ꞌñembäbi Samuel: «Saúl xä ꞌuege de geki, näꞌä ya hingi o̱tkägi». Samuel xa bi durämu̱i ꞌne bi ꞌñembäbi Saúl: «Jeoba ma dä huahni mä nꞌa rä rey, ngeꞌä nuꞌi ya hingi o̱te». Oraꞌä, Samuel bi gu̱ rä ꞌñuu pa dä mengi ha rä nguu, pe Saúl himi ne dä hye̱gi dä ma, hänge bi pe̱ntꞌi de rä mahe ꞌne bi tu̱mbäbi. Nubye̱, Samuel bi ꞌñembäbi Saúl: «Geꞌä ma dä me̱fi Jeoba kongeꞌi». Hää, Jeoba ya himi numäñho Saúl. Jeoba ma xä huahni nꞌa rä jäꞌi näꞌä hää di pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei ꞌne rä hogä yꞌo̱de, pa go xä hñutsꞌi de gä rey ha Israel.

      «Mänꞌa xä ñho gä o̱dehu̱ ke nꞌa rä sacrificio» (1 Samuel 15:22).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi yꞌadi yä israelita? ¿Po hanja Jeoba ya himbi ne ge Saúl xä sigi de gä rey?

      1 Samuel 8:1-22; 9:1, 2, 15-17; 10:8, 20-24; 13:1-14; 15:1-35.

  • David ꞌne Goliat
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • David bi yꞌe̱mbäbi nꞌa rä do Goliat

      RÄ NTHEKE 40

      David ꞌne Goliat

      Jeoba bi ꞌñembäbi Samuel: «Ri ma ha rä ngu Jesé. Nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌu̱ ma dä zo̱ho̱ dä nrey ha Israel». Hänge Samuel bi me̱fi njabu̱. Mi hyandi näꞌä rä tꞌu̱ mädä Jesé, Samuel bi mbenise̱: «Zäi ge go gehni xä huahni Jeoba». Pe rä Zi Dada Jeoba himi mbeni ngu Samuel, hänge bi ꞌñembäbi: «Nuga di handi näꞌä ja ha rä koraso yä jäꞌi, hingä ho̱nse̱ tengu di nheki rä mꞌai».

      Samuel bi huahni David ngu nꞌa rä rey

      Nubye̱, Jesé bä tsimpäbi Samuel mä rꞌato yä tꞌu̱. Pe Samuel bi ꞌñenä: «Jeoba hinxä huahni nixi nꞌa de gehyu̱. ¿Se̱he̱ gehyu̱ ri tꞌu̱?». Jesé bi dädi: «Di ꞌme̱di näꞌä mä gäxä tꞌu̱, rä thuhu David, pe bi fadi yä de̱ti». Mi zo̱ho̱ David, Jeoba bi ꞌñembäbi Samuel: «¡Go gehni xtä huahni!». Nubye̱, Samuel bi xiꞌspäbi rä aseite ha rä ñäxu David. Njabu̱, bi fädi ge go geꞌä xki huahni Jeoba pa dä zo̱ho̱ dä nrey ha Israel.

      Goliat

      Nꞌa rä tiempo mꞌe̱fa, yä israelita mi ntuhni ko yä filisteo. Pe yä filisteo mi zi nꞌa rä däta soldado mi rä thuhu Goliat. ¿Gi pädi te mi pe̱fi Goliat? Hyaxtho xa mi theni yä israelita ꞌne mi enä: «Guä pe̱nkägihu̱ua nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ pa gä ntunꞌmee. Mu̱ dä däkägi, nuꞌmu̱ gä mꞌe̱gohe pa geꞌähu̱. Pe mu̱ gä täpäbi, nuꞌmu̱ go gi mꞌe̱gohu̱ pa gekhe».

      David bi ma ha rä kampamento yä israelita pa bi hñäꞌspäbi te dä zi nuꞌu̱ yä ku mi yä soldado. Mi zo̱ni ha näꞌä lugaꞌä, bi yꞌo̱de te gatꞌho mi mängä Goliat. Nubye̱ David bi ꞌñenä: «¡Nuga go ma gä ntunꞌmee!». Pe Saúl bi ꞌñembäbi: «Pe nuꞌi xa gi bätsitho». David bi dädi: «Jeoba go ma dä maxkägi».

      Hänge Saúl bi hmipäbi rä armädura, pe David bi ꞌñenä: «Nuga hingi tsa gä ntuhni kongehya». Nubye̱, David bi gu̱ rä ntꞌe̱ndo ꞌne bi ma ha rä ñhee, bä jo ku̱tꞌa yä kongädo ꞌne bi yꞌu̱tꞌi ha rä murra. Mꞌe̱fa de geꞌä, bi ma pa dä ntunkui Goliat. ¿Gi pädi te bi mängä Goliat mi hyandi David? Näꞌä bi ꞌñembäbi: «¡Guä ekua, ma gi nuhmä te gä o̱tꞌäꞌi! Ma gä umbä ri ngo̱ yä pada ꞌne yä zuꞌue pa dä zi». ¿Gi kamfri ge bi ntsu David? Hinä, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Nuꞌi xki ꞌñepu̱ ko ri majuai ꞌne ko ri lansa, pe nuga xti mabu̱ po rä thuhu Jeoba. Nuꞌi hingi ntuhni kongekhe, gi ntuhni ko rä Zi Dada Jeoba. Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi yꞌoua, ma dä hyandi ge rä Zi Dada Jeoba mänꞌa ja rä tsꞌe̱di ke nꞌa rä majuai ꞌne nꞌa rä lansa. Näꞌä go ma dä yꞌe̱ntꞌäꞌihu̱ ha mä yꞌe̱he».

      Nubye̱, David bi yꞌe̱ntꞌä nꞌa rä do ha rä ntꞌe̱ndo ꞌne bi yꞌe̱mbäbi Goliat ko ngatꞌho rä tsꞌe̱di. Ko rä mfatsꞌi Jeoba, näꞌä rä do bi zu̱päbi ha rä de Goliat. Näꞌä bi dagi ꞌne bi du. Mi hyandi njabu̱ yä filisteo, nuꞌu̱ xa bi ntsu ꞌne bi nextꞌi bi ma. Xi nuꞌi, ¿gi pe̱ꞌspäbi rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba ja ngu David?

      «Pa yä mexiꞌmhai gatꞌho yä tꞌo̱tꞌe xä ñhei, pe pa Äjuä hinä, ngeꞌä Näꞌä tsa dä me̱fi gatꞌho yä tꞌo̱tꞌe» (Marcos 10:27).

      Yä ntꞌani: ¿Toꞌo bi huahni Jeoba pa xä zo̱ho̱ xä nrey ha Israel? ¿Por hanja David bi däpäbi Goliat?

      1 Samuel 16:1-13; 17:1-54.

  • David ꞌne Saúl
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Dende yabu̱, David maꞌti rä rey Saúl

      RÄ NTHEKE 41

      David ꞌne Saúl

      Rä rey Saúl bi hñutsꞌi David ngu nꞌa rä ndä de gä soldado mꞌe̱fa de bi hyo Goliat. David bi dähä ndunthi yä tuhni ꞌne xa bi mfamoso. Kada mi pengi de nꞌa rä tuhni, yä ꞌme̱hñä mi nei ꞌne mi tuhu njaua: «Saúl xä hyo nꞌa hängu mꞌo yä nkontra, pe David xä hyo xa ndunthi yä mꞌotho yä nkontra». Po rängeꞌä, Saúl bi mu̱di xa bi u̱tsa David ꞌne dende geꞌmu̱ bi hyoni hanja dä hyo.

      David xa mi pädi dä me̱i xä ñho rä arpa. Nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ David mi pe̱i rä arpa, Saúl bi tsapi dä hyo ko nꞌa rä lansa. Pe David nguntꞌä bi ꞌuengi pa himbi zu̱di, ꞌne näꞌä rä lansa bi nꞌo̱tꞌe ha rä jädo. Mꞌe̱fa de geꞌä, Saúl mi sigi mi honi hanja dä hyo David. Po rängeꞌä, David pe̱ꞌtsi te bi ꞌmatꞌi ꞌne bi ma bä ñꞌägi ha yä yꞌotꞌä hai.

      David bi hñäꞌspäbi rä lansa rä rey Saúl

      Nubye̱ Saúl bi zitsꞌi 3.000 yä soldado pa bi ma dä hyoni David. ¿Gi pädi te bi thogi? Saúl bi yu̱tꞌi ha näꞌä rä kueba habu̱ xki ñꞌägi David ꞌne yä soldado. Nuꞌu̱ yä soldado David, bi ꞌñembäbi: «Gehnä ri oportunida pa gi hyo rä rey Saúl». David bi joni rꞌamätsꞌu̱u̱ habu̱ mi hudi Saúl ꞌne bi hye̱kuäbi nꞌa xe̱ni rä hee nsinke bi da ngue̱nda. Pe mꞌe̱fa de geꞌä, David xa bi u̱ rä mfeni ngeꞌä xki ꞌme̱tuäbi rä tꞌekꞌei näꞌä rä rey xki huahni Jeoba. David himbi hyopäbi ge nuꞌu̱ yä soldado xä hyo rä rey Saúl. Pe nuꞌmu̱ Saúl bi bo̱ni de rä kueba, dende yabu̱ David bi maꞌti ꞌne bi ꞌñembäbi: «Xä za xtä hoꞌi, pe hindä pe̱fi njabu̱». ¿Gi kamfri ge nubye̱ Saúl bi mu̱di bi numäñho David?

      Hinä. Saúl mi sigi mi honi David pa xä hyo. Hänge nꞌa rä xui, David ꞌne Abisái, näꞌä rä sobrinu, bi yu̱tꞌi mä ntꞌägi ha rä kampamento Saúl mientra gatꞌho nuꞌu̱ soldado mi ähä. Asta Abner; näꞌä toꞌo mi su rä rey Saúl, mi ähä ꞌnehe. Nubye̱ Abisái bi ꞌñembäbi David: «¡Nubye̱ hää ma gä hohu̱ Saúl! Hyopkägi gä ho». Pe David bi ꞌñembäbi: «Jeoba go ma dä hñämpäbi ngue̱nda. Mänꞌa dä hogi gä häꞌspäbihu̱ rä lansa ꞌne rä mpothe ꞌne gä maha».

      ꞌNepu̱, David ꞌne nuꞌu̱ yä soldado bi bo̱tsꞌe ha nꞌa rä tꞌo̱ho̱ ꞌne dende gehni bi maꞌti Abner ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Abner! ¿Por hanja hingä su rä rey? ¿Habu̱ ja rä mpothe ꞌne rä lansa?». Saúl nguntꞌä bi bädi ge mi geꞌä David ꞌne bi ꞌñembäbi: «Xä za xkä hyogägihmä, pe hingä pe̱fi njabu̱. Di pädi xä ñho ge go ma gi nrey ha Israel». Nubye̱, Saúl bi mengi ha rä nguu. Pe hingä gatꞌho rä familia Saúl mi u̱tsa David.

      «Yꞌo̱thu̱ ntsꞌe̱di pa gi ꞌmu̱hu̱ nꞌa rä hogä mꞌu̱i ko ngatꞌho yä jäꞌi. Mä zi mhädi kuꞌihu̱, oxki koꞌtsuähu̱ nuꞌu̱ toꞌo dä yꞌo̱tꞌäꞌihu̱ yä ntsꞌomꞌu̱i, tsokuäthohu̱ Äjuä» (Romanos 12:18, 19).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja Saúl mi ne dä hyo David? ¿Por hanja David himbi ne bi hyo Saúl?

      1 Samuel 16:14-23; 18:5-16; 19:9-12; 23:19-29; 24:1-15; 26:1-25.

  • Jonatán himi tsu ꞌne xa mi mädi David
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Jonatán ꞌne rä maxte

      RÄ NTHEKE 42

      Jonatán himi tsu ꞌne xa mi mädi David

      Näꞌä rä tꞌu̱ mädä rä rey Saúl mi rä thuhu Jonatán, näꞌä xa mi pädi dä ntuhni ꞌne himi tsu. Hänge David bi ꞌñenä ge Jonatán mänꞌa mi tihi ke nꞌa rä nxu̱ni ꞌne mänꞌa mi ja rä tsꞌe̱di ke nꞌa rä lion. Nꞌa rä pa, Jonatán bi hyandi ge rꞌa yä filisteo mi yꞌoni ha rä tꞌo̱ho̱. Hänge bi ꞌñembäbi näꞌä rä ꞌme̱go mi ñꞌoui: «Ma gä ntuhnihu̱ kongehyu̱, ho̱nse̱ mu̱ Jeoba dä rꞌakägihu̱ nꞌa rä señä. Mu̱ yä filisteo dä matkägihu̱ ꞌne dä ꞌñengägihu̱: “Guä po̱xu̱”, nuꞌmu̱ ma gä pädihu̱ ge dä za gä ntuhnihu̱ kongehyu̱». ¿Gi pädi te bi thogi? Yä filisteo bi maꞌti Jonatán ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Guä po̱xu̱ pa gä ntuhnihu̱!». Nubye̱, Jonatán ꞌne näꞌä rä ꞌme̱go mi ñꞌoui bi bo̱tsꞌe ha näꞌä rä tꞌo̱ho̱ ꞌne bi hyo 20 yä filisteo.

      Jonatán bi umbäbi David rä majuai ꞌne rä patꞌi

      Koꞌmu̱ Jonatán mi geꞌä rä tꞌu̱ mädä Saúl, go ri ꞌñepäbihmä xä zo̱ho̱ xä nrey xti du rä dada. Pe Jonatán mi pädi xä ñho ge Jeoba go xki huahni David pa dä nrey, hänge himi pe̱ꞌspäbi rä embidia. En lugar de geꞌä, nuꞌu̱ bi me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ꞌne bi mfatsꞌi nꞌa ngu mänꞌaa. Pa bi ꞌñudi Jonatán ge xa mäjuäni mi mädi David, bi umbäbi rä hee, rä majuai, rä arko ꞌne rä ngu̱tꞌi.

      Nuꞌmu̱ David mi ꞌmatꞌi de Saúl, Jonatán bi ma bä tsu̱di ꞌne bi ꞌñembäbi: «Pe̱ꞌtsi te xa gi ze̱ti ꞌne gi mbaliente. Jeoba go xä huahnäꞌi pa gi nrey. Asta mä dada pädi xä ñho ge Jeoba go xä huahnäꞌi». ¿Gi hohmä gi pe̱ꞌtsi nꞌa ri hogä amigo ngu Jonatán?

      Ndunthi yä mꞌiki, Jonatán bi arriesga rä te po dä matsꞌi David. Jonatán mi pädi ge rä dada xa mi u̱tsa David ꞌne mi ne dä hyo. Hänge näꞌä bi ꞌñembäbi rä dada: «Mu̱ gi hyo David, ma gi yꞌo̱tꞌe nꞌa rä däta pekado. Näꞌä hinte mä ntsꞌomꞌu̱i xä yꞌo̱tꞌe». Saúl himbi ho näꞌä bi xipäbi Jonatán, hänge xa bi nkue̱ kongeꞌä. Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa, Saúl ꞌne Jonatán bi du mähye̱gi ha nꞌa rä tuhni.

      Mꞌe̱fa de bi du Jonatán, David bi ma bä honi Mefibóset, näꞌä rä tꞌu̱ Jonatán. Ora bi dini, David bi ꞌñembäbi: «Koꞌmu̱ ri dada mi mä amigo, nuga nzäntho ma gi suꞌi. Ma gi ꞌmu̱i ha mä palasio ꞌne mä gi ñuni kongeki ha mä mexa». David nunka bi pumfri Jonatán.

      «Gehnä mä mhända di ꞌme̱pähu̱: mädihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa ngu xtä mäꞌäꞌihu̱. Nuꞌä toꞌo dä du po yä amigo, go geꞌä mänꞌa rä dängi rä mhäte de gatꞌho» (Juan 15:12, 13).

      Yä ntꞌani: ¿Hanja bi ꞌñudi Jonatán ge himi tsu? ¿Hanja bi ꞌñudi Jonatán ge xa mäjuäni mi mädi Jeoba ꞌne David?

      1 Samuel 14:1-23; 18:1-4; 19:1-6; 20:32-42; 23:16-18; 31:1-7; 2 Samuel 1:23; 9:1-13.

  • Rä rey David bi yꞌo̱tꞌe nꞌa rä pekado
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä profeta Natán umbäbi yä tsꞌofo rä rey David

      RÄ NTHEKE 43

      Rä rey David bi yꞌo̱tꞌe nꞌa rä pekado

      Mi du Saúl, David bi zo̱ho̱ bi nrey. Näꞌä mi pe̱ꞌtsi 30 yä je̱ya. Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa, David mi to̱ge mäñä de rä nguu ꞌne dende gehni bi hyandi nꞌa rä ꞌme̱hñä xa mähotho. David bi zo̱ho̱ bi bädi ge näꞌä ꞌme̱hñä mi rä thuhu Bat-Seba ꞌne ge xki nthäti ko Urías, nꞌa de nuꞌu̱ yä soldado. ¿Gi pädi te bi me̱fi David? Näꞌä bi mända dä tsꞌispäbi Bat-Seba ha rä nguu pa bi mꞌe̱ngui, ꞌne näꞌä bi ndatꞌhi. David mi ne dä ꞌñägi näꞌä rä pekado xki yꞌo̱tꞌe. Hänge bi mändabi näꞌä rä jefe de rä ejército xä hñutsꞌi Urías ndelante de gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä soldado pa nguntꞌä bi tho. Mꞌe̱fa de geꞌä, David bi nthäti ko Bat-Seba.

      Rä rey David xatuäbi Äjuä ꞌne apäbi rä mpumbäte po yä pekado

      Pe Jeoba bi hyandi gatꞌho nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe xki me̱fi David. Hänge rä Zi Dada Jeoba bi me̱hni rä profeta Natán pa dä ñäui David. Natán bi ꞌñembäbi: «Mi ꞌmu̱i nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ näꞌä xa mi riko ꞌne mi pe̱ꞌtsi xa ndunthi yä de̱ti, ꞌne mi ꞌmu̱i nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ näꞌä mi hyoya ꞌne mi pe̱ꞌtsi ho̱nse̱ nꞌadä rä zi de̱ti näꞌä xa mi mädi. Pe näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ xa mi riko, bi hñämbäbi rä de̱ti näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ mi hyoya». Mi yꞌo̱de njabu̱ David, xa bi bo̱ rä kue̱ ꞌne bi ꞌñenä: «¡Näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ bi yꞌo̱tꞌe njabu̱, pe̱ꞌtsi te dä du!». Nubye̱, Natán bi ꞌñembäbi David: «¡Nuꞌi gi nja ngu näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ꞌä!». David xa bi durämu̱i ꞌne bi ꞌñembäbi Natán: «Xtä o̱tꞌe nꞌa rä däta pekado kontra Jeoba». David ꞌne rä familia bi thogi ndunthi yä xuñha po näꞌä rä pekado xki yꞌo̱tꞌe. Jeoba bi kastiga David, pe himbi hyo ngeꞌä mi rä umilde ꞌne bi arrepenti ko ngatꞌho rä koraso.

      David xa mi nehmä xä hyoki nꞌa rä templo pa Jeoba. Pe Jeoba go bi umbäbi näꞌä rä nsu Salomón, nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌu̱. Nubye̱ David bi ꞌñenä: «Rä templo rä Zi Dada Jeoba pe̱ꞌtsi te dä gohi xa mähotho. Salomón tobe nꞌa rä bäsjäꞌi, pe nuga ma gä fatsꞌi gä muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä material ma dä ja mꞌe̱di». ¿Gi pädi? David bi uni ndunthi yä bojä pa bi thoki rä templo. Bi hyoni yä me̱fi nuꞌu̱ xa mi pädi dä mpe̱fi, bi muntsꞌi rä oro ꞌne rä plata, ꞌne bä hä yä zaa de gä cedro dende rä hnini Tiro ꞌne Sidón. Nuꞌmu̱ David ya mi ꞌme̱päbi tsu̱tho pa dä du, bi umbäbi Salomón nuꞌu̱ yä plano de rä templo ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba bi mändagi gä ofo nuya yä instrucción pa gä rꞌaꞌi. Näꞌä ma dä maxꞌäꞌi. Xa dä mbaliente, xa dä ze̱di ꞌne ja nunä rä ꞌme̱fi».

      Rä rey David esplikabi Salomón hanja dä hyoki rä templo Jeoba

      «Näꞌä toꞌo ägi yä pekado hingä ma dä mabi xä ñho, pe näꞌä toꞌo di da yä pekado ꞌne tsopu̱, ma dä ꞌme̱ꞌspäbi rä nhuekäte» (Proverbios 28:13).

      Yä ntꞌani: ¿Te mä pekado bi yꞌo̱tꞌe David? ¿Te bi me̱fi David pa bi matsꞌi Salomón?

      2 Samuel 5:3, 4, 10; 7:1-16; 8:1-14; 11:1–12:14; 1 Crónicas 22:1-19; 28:11-21; Salmo 51:1-19.

  • Nꞌa rä templo pa rä Zi Dada Jeoba
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Jeoba bä pe̱hni rä tsibi de mähetsꞌi ꞌne bi tsätꞌi rä ofrenda

      RÄ NTHEKE 44

      Nꞌa rä templo pa rä Zi Dada Jeoba

      Rä rey Salomón xatuäbi Äjuä

      Nuꞌmu̱ Salomón bi mu̱di bi mända ha Israel, Jeoba bi yꞌambäbi: «¿Te gi ne gä rꞌaꞌi?». Salomón bi dädi: «Nuga xa di bätsitho, ꞌne hindi pädi hanja gä mända. Po rä mäte, rꞌakägi rä mfädi pa gä mända xä ñho ri hnini». Hänge Jeoba bi ꞌñembäbi: «Koꞌmu̱ gä yꞌakägi rä mfädi, ma gä japi mänꞌa dä nja ri mfädi ke gatꞌho yä mexiꞌmhai. ꞌNehe ma gä rꞌaꞌi ndunthi yä ñho ꞌne mu̱ gi pe̱fi gatꞌho näꞌä gä mändaꞌi, ma gi ꞌmu̱i po ndunthi yä je̱ya».

      Salomón bi mu̱di bi hyoki rä templo. Bi usa rä oro, rä plata, yä zaa ꞌne yä do. Gatꞌho nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ ꞌne yä ꞌme̱hñä bi mfaxte, xa mi pädi dä mpe̱fi xä ñho. Bi zitsꞌi yoto nje̱ya pa bi uadi bi thoki rä templo. Mi zo̱ho̱ rä pa, yä israelita bi inägura rä templo ꞌne bi uni yä ofrenda ha rä altar. Salomón bi ndandiñähmu ndelante de rä altar ꞌne bi xatuäbi Jeoba: «Oh Jeoba, nuꞌi gi merese nꞌa rä templo mänꞌa rä dängi ꞌne mänꞌa mähotho ke nunä. Pe, po rä mäte, numäñho mä so̱kämbenihe ꞌne nuꞌu̱ mä sadihe». ¿Gi kamfri ge Jeoba bi ho näꞌä rä templo ꞌne bi yꞌo̱de näꞌä rä sadi bi ja Salomón? Mi uadi bi xadi Salomón, bä käi rä tsibi de mähetsꞌi ꞌne bi tsätꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä ofrenda. Mi hyandi njabu̱ yä israelita, nuꞌu̱ xa bi johya ngeꞌä rä Zi Dada Jeoba bi ho näꞌä rä templo.

      Jeoba bä pe̱hni rä tsibi de mähetsꞌi ꞌne bi tsätꞌi rä ofrenda

      Po gatꞌho rä hnini Israel ꞌne asta ha nuꞌu̱ yä luga mi kohi xa yabu̱, yä jäꞌi bi yꞌo̱de hängu rä mfädi mi pe̱ꞌtsi Salomón. Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä xuñha, mi hombäbi rä mfatsꞌi Salomón. ꞌNehe, asta rä reinä de Seba xki yꞌo̱de de rä mfädi Salomón, hänge näꞌä bi ma pa dä hyandäse̱ mu̱ xa mäjuäni. Mi hyandi ge Salomón bi dädi xä ñho gatꞌho nuꞌu̱ yä ntꞌani xki yꞌo̱tpäbi, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Nuga hingä ndi kamfri näꞌä xki sikägi de geꞌi, pe nubye̱ di handäse̱ ge mänꞌa ndunthi näꞌä rä mfädi gi pe̱ꞌtsi. Ri Zi Dada Jeoba xä jäpiꞌi». Durante nuꞌu̱ yä je̱yaꞌu̱, yä israelita bi me̱ꞌtsi nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho. Pe himbi njabu̱ nzäntho.

      «ꞌMu̱kua nꞌa toꞌo mänꞌa xi ja rä nsu ke rä Salomón» (Mateo 12:42).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja Jeoba bi umbäbi ndunthi rä mfädi Salomón? ¿Hanja bi ꞌñudi Jeoba ge bi ho rä templo?

      1 Reyes 2:12; 3:4-28; 4:29–5:18; 6:37, 38; 7:15–8:66; 10:1-13; 2 Crónicas 7:1; 9:22.

  • Rä tsꞌu̱tꞌhui Salomón bi hege
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Ahíya bi tu̱ni rä hee ndelante de Jeroboán ꞌne bi po̱mbäbi 12 yä xe̱ni

      RÄ NTHEKE 45

      Rä tsꞌu̱tꞌhui Salomón bi hege

      Mientra Salomón bi xo̱kämbeni Jeoba, gatꞌho yä israelita bi me̱ꞌtsi nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho. Pe mꞌe̱fa, Salomón bi nthätui ndunthi yä ꞌme̱hñä de märꞌa yä hnini, ꞌne nuꞌu̱ bi japi bi ꞌuege de Jeoba ꞌne bi mu̱di bi xo̱kämbeni yä idolo. Hänge Jeoba xa bi nkue̱ ko Salomón ꞌne bi ꞌñembäbi: «Ma gä häki rä tsꞌu̱tꞌhui de ri familia ꞌne ma gä heke pa dä nja yoho yä hnini. Nꞌa däta parte go ma gä umbäbi nꞌa de nuꞌu̱ ri ꞌme̱go, pe ri familia ma dä gohui ho̱nse̱ nꞌa tꞌu̱kä parte».

      ¿Gi pädi te bi me̱fi Jeoba pa gatꞌho bi ntiende xä ñho näꞌä mi ne dä mää? Nꞌa rä pa, Jeroboán, nꞌa de nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Salomón, bi nthe̱ui ha rä ꞌñuu rä profeta Ahíya. Nubye̱, rä profeta Ahíya bi hñäki rä hee, bi tu̱ni ꞌne bi po̱mbäbi 12 yä xe̱ni. ꞌNepu̱, bi ꞌñembäbi Jeroboán: «Jeoba ma dä hñäki rä tsꞌu̱tꞌhui de rä familia Salomón ꞌne ma dä heke pa dä nja yoho yä hnini. Nuꞌi pe̱ꞌtsi te gi ju̱ 10 yä xe̱ni de nunä hee, ngeꞌä go mä gi mända 10 yä tribu». Mi bädi Salomón näꞌä xki thogi, xa bi nkue̱ ꞌne bi tsapi dä hyo Jeroboán. Pa bi ñäni rä te Jeroboán, näꞌä pe̱ꞌtsi te bi ma pa Egipto. Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa, Salomón bi du, ꞌne nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌu̱ mi rä thuhu Rehoboam go bi gohi de gä rey. Nuꞌmu̱ Jeroboán bi bädi ge ya xki du Salomón, näꞌä bi mengi ha Israel. Nubye̱, ¿gi pädi te bi thogi?

      Yä israelita hokuäbi yä sacrificio nuꞌu̱ yä tꞌu̱kä doro de gä oro xki hyoki Jeroboán

      Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä ansiano de rä hnini Israel bi ꞌñembäbi Rehoboam: «Mu̱ gi trata xä ñho rä hnini, rä hnini ma dä ꞌmu̱i de ri lado». Pe nuꞌu̱ yä amigo mi yä bäsjäꞌi bi ꞌñembäbi: «Pe̱ꞌtsi te xa gi ntsꞌomꞌu̱i ko rä hnini ꞌne japi xa dä mpe̱fi ndunthi». Rehoboam bi me̱fi ja ngu xki xipäbi nuꞌu̱ yä amigo ꞌne xa bi ntsꞌomꞌu̱i. Po rängeꞌä, yä jäꞌi bi nju̱tsꞌi kontra geꞌä ꞌne go bi hñutsꞌi Jeroboán de gä rey ha nuꞌu̱ 10 yä tribu. Näꞌä rä tsꞌu̱tꞌhui de nuꞌu̱ 10 yä tribu, bi fädi ngu rä tsꞌu̱tꞌhui de rä norte. ꞌNe rä tsꞌu̱tꞌhui de nuꞌu̱ yoho yä tribu, bi fädi ngu rä tsꞌu̱tꞌhui de rä sur, ꞌne nuꞌu̱ nzäntho bi yꞌo̱te rä rey Rehoboam. Njabu̱ bi hege nuꞌu̱ 12 yä tribu de rä hnini Israel.

      Jerusalén mi geꞌä nꞌa de nuꞌu̱ yä hnini mi mända rä rey Rehoboam. Hänge Jeroboán himi ne ge yä jäꞌi xä ma asta Jerusalén pa dä xo̱kämbeni Jeoba, ngeꞌä näꞌä mi tsu ge yä jäꞌi go xä de̱ni Rehoboam. Hänge bi hyoki yoho yä tꞌu̱kä doro de gä oro ꞌne bi ꞌñembäbi rä hnini: «Jerusalén bi kohi xa yabu̱, mänꞌa dä hogi gi kohihu̱ ꞌne gi ndänehu̱ nuya yä tꞌu̱kä doro». Yä jäꞌi bi yꞌo̱te Jeroboán, hänge nuꞌu̱ bi ꞌuege mänꞌaki de Jeoba.

      «Ogi nju̱nihu̱ mähye̱gi ha nꞌa rä yugo ko nuꞌu̱ hingä yä gamfri. Ngeꞌä ¿te mä ntsitsꞌi ja entre rä justisia ko rä injustisia? [...] O ¿te pe̱ꞌtsi mähye̱gi nꞌa rä gamfri ko nꞌa rä ꞌñägamfri?» (2 Corintios 6:14, 15, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja bi hege rä hnini Israel? ¿Te mä tsꞌo tꞌo̱tꞌe bi me̱fi rä rey Rehoboam? ¿Te mä tsꞌo tꞌo̱tꞌe bi me̱fi rä rey Jeroboán?

      1 Reyes 11:1-13, 26-43; 12:1-33.

  • Jeoba go geꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Jeoba bä pe̱hni rä tsibi ꞌne bi tsätꞌi näꞌä rä ofrenda bi uni rä profeta Elías

      RÄ NTHEKE 46

      Jeoba go geꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni

      Ha nuꞌu̱ 10 yä tribu de Israel bi mꞌu̱i ndunthi yä rey nuꞌu̱ xa mi yä tsꞌomꞌu̱i, pe Acab, mänꞌa bi thogi näꞌä bi me̱fi. Acab bi nthätui nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä mi xo̱kämbeni Baal ꞌne xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä mi rä thuhu Jezabel. Acab ꞌne Jezabel bi japi ge ndunthi yä jäꞌi dä xo̱kämbeni Baal ꞌnehe. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, nuꞌu̱ ꞌnehe bi mända dä thopäbi ndunthi yä profeta rä Zi Dada Jeoba. ¿Gi pädi te bi me̱fi Jeoba? Näꞌä bi me̱hni rä profeta Elías pa bi umbäbi nꞌa rä mensaje Acab.

      Elías bi ꞌñembäbi Acab ge Jeoba hingä ma xä me̱hni yä yꞌee ha Israel, ngeꞌä näꞌä xa mi pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Ya xki thogi hñu nje̱ya ꞌne hinte mä sofo mi ja, ꞌne yä jäꞌi ya mi othobi te dä zi. Mꞌe̱fa, Jeoba bi me̱hni mänꞌaki Elías pa dä ñäui Acab. Nubye̱ rä rey Acab bi ꞌñembi Elías: «Nuꞌi ho̱nse̱ gi hä yä xuñha. Go gi tu rä tsꞌoki po gatꞌho näꞌä di thogihe». Elías bi dädi: «Nuga hingo mä tsꞌoki. Hinxä ꞌuäi ngeꞌä nuꞌi gi xo̱kämbeni Baal. Muntsꞌi rä hnini ꞌne nuꞌu̱ yä profeta Baal ꞌne tsitsꞌi ha rä ndehe rä tꞌo̱ho̱ Carmelo. Ja gehni ma gä handihu̱ toꞌo näꞌä xa mäjuäni rä Zi Dada».

      Acab bi me̱fi ja ngu xki sipäbi ꞌne gatꞌho rä hnini bi muntsꞌi ha rä tꞌo̱ho̱ Carmelo. Nubye̱, Elías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Pe̱ꞌtsi te gi huahnihu̱ toꞌo ma gi pe̱päbihu̱. Mu̱ Jeoba go geꞌä rä Zi Dada mäjuäni, go dä de̱nihu̱ꞌä. Pe mu̱ Baal go geꞌä rä zidada mäjuäni, go dä de̱nihu̱ꞌä. Ma gä handihu̱ toꞌo näꞌä xa mäjuäni rä Zi Dada. Nuꞌu̱ 450 yä profeta Baal debe dä hyoki nꞌa rä ofrenda ꞌne dä maꞌti rä zidada. Nuga ꞌnehe ma gä hoki nꞌa rä ofrenda ꞌne ma gä maꞌti rä Zi Dada Jeoba. Näꞌä toꞌo dä pe̱hni rä tsibi, go geꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni». Gatꞌho rä hnini bi ꞌñenä ge hää.

      Nuꞌu̱ yä profeta Baal bi hyoki yä ofrenda ꞌne bi maꞌti rä zidada xo̱ge rä pa ꞌne mi embäbi: «¡Baal, thädi!». Pe koꞌmu̱ Baal himi thädi, Elías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Xa dä maꞌtihu̱ ntsꞌe̱di, xiꞌmu̱ bi ähä ꞌne ja mꞌe̱di gi yꞌatsꞌihu̱ pa dä nuhu». Ya kasi bi yu̱ rä Hyadi ꞌne nuꞌu̱ yä profeta Baal mi sigi mi maꞌti, pe Baal nunka bi dädi.

      Nubye̱, Elías bi hñutsꞌi rä ofrenda ha rä altar ꞌne xa bi xiꞌspäbi ndunthi yä dehe. ꞌNepu̱ bi xadi njaua: «Jeoba, dä hyandi nunä rä hnini ge go geꞌi grä Äjuä mäjuäni». ¿Gi pädi te bi thogi? Jeoba nguntꞌä bi japi bä käi rä tsibi de mähetsꞌi ꞌne bi tsätꞌi näꞌä rä ofrenda. Mi hyandi njabu̱ yä jäꞌi, nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «¡Jeoba go geꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni!». Nubye̱ Elías bi ꞌñenä: «Oxki hopihu̱ dä ꞌmatꞌi nixi nꞌa de nuꞌu̱ yä profeta Baal». Näꞌä rä paꞌä, bi tho nuꞌu̱ 450 yä profeta Baal.

      Mꞌe̱fa, bi nheki nꞌa zi xe̱kä gui mäñä de rä ndehe, ꞌne Elías bi ꞌñembäbi Acab: «Xä ꞌñepu̱ nꞌa rä däyꞌe. Ju̱ ri tsanza ꞌne ri ma ri nguu». ꞌNepu̱ bi ñuxä mähetsꞌi ko yä ꞌmo gui ꞌne bi mu̱di ꞌuäi xa ntsꞌe̱di. ¡Njabu̱ bi uadi rä seka! Acab nguntꞌä bi bo̱xä ha rä tsanza ꞌne bi ma. Nubye̱, Jeoba bi matsꞌi Elías pa xa bi nextꞌi ntsꞌe̱di ꞌne bi däpäbi rä tsanza Acab. Pe, ¿nubye̱ hää ma dä za dä mꞌu̱i temäꞌentho Elías? Ma gä hanthu̱.

      «Dä bädi yä jäꞌi ge nuꞌi ri thuhu Jeoba, ꞌne ge ho̱nse̱ꞌi xä Ñhetsꞌiꞌi de gatꞌho rä xiꞌmhai» (Salmo 83:18).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi thogi ha rä tꞌo̱ho̱ Carmelo? ¿Hanja bi ꞌñudi Jeoba ge go geꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni?

      1 Reyes 16:29-33; 17:1; 18:1, 2, 17-46; Santiago 5:16-18.

  • Jeoba nupäbi rä mfeni Elías
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä profeta Elías ꞌmai thi de nꞌa rä kueba ha rä tꞌo̱ho̱ Horeb, ꞌne o̱de te mängä rä e̱nxe̱ Äjuä

      RÄ NTHEKE 47

      Jeoba nupäbi rä mfeni Elías

      Mi bädi Jezabel ge xki thopäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä profeta Baal, näꞌä xa bi bo̱ rä kue̱. Hänge bi me̱hni toꞌo bi ma dä nuu Elías ꞌne bi ꞌñembäbi: «Xudi ma gi tu ꞌnehe, ja ngu bi du nuꞌu̱ yä profeta Baal». Elías xa bi ntsu, hänge bi ꞌmatꞌi ꞌne bi ma ha rä yꞌotꞌä hai. Dende gehni, bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, ya hingi tsa gä tse̱ti. Di ne gä tu». Elías xa xki zabi, hänge bi ntsaya ha rä xudi nꞌa rä arbol ꞌne bi doꞌmi rä tꞌähä.

      ¿Gi pädi te bi thogi? Jeoba bi me̱hni nꞌa rä e̱nxe̱ pa dä yꞌatsꞌi Elías ꞌne bi ꞌñembäbi ko rä mhäte: «Nangi gi ñuni». Mi nuhu Elías, bi hyandi ge mi jani nꞌa rä thuhme ꞌne nꞌa jarra rä dehe. Elías bi nangi bi ñuni, bi ntsithe ꞌne bi ñꞌähä mänꞌaki. Mꞌe̱fa, näꞌä rä e̱nxe̱ bi yꞌatsꞌi mänꞌaki ꞌne bi ꞌñembäbi: «Nangi gi ñuni. Mähyoni gi ju̱ rä tsꞌe̱di ngeꞌä xä ma näꞌä rä ꞌñuu ma gi ju̱u̱». Hänge Elías bi ñuni xä ñho. ꞌNepu̱, bi sigi bi ñꞌo po 40 yä pa ꞌne 40 yä xui, asta xa bi zo̱ni ha rä tꞌo̱ho̱ Horeb. Nubye̱, Elías bi yu̱tꞌi ha nꞌa rä kueba pa dä ñꞌähä. Pe Jeoba bi nzofo ꞌne bi ꞌñembäbi: «Elías, ¿por hanja gä ehe asta ha nunä luga?». Näꞌä bi dädi: «Yä israelita hinxä kumpli näꞌä bi prometeꞌi. Nuꞌu̱ xä hñäki nuꞌu̱ ri altar ꞌne xä hyo nuꞌu̱ ri profeta, ꞌne nubye̱, asta ne dä hyogägi ꞌnehe».

      Jeoba bi ꞌñembäbi Elías: «Guä po̱ni de rä kueba». Nubye̱, Jeoba bi japi bi nja nꞌa rä däta bu̱nthi, ꞌnepu̱ nꞌa rä mbiꞌmhai, ꞌne mꞌe̱fa, bi japi bä käi nꞌa rä tsibi de mähetsꞌi. Pa ri uadi, Elías bi yꞌo̱de ge ja toꞌo mi nzofo. Oraꞌä, bi gu̱ rä hee ꞌne bi goꞌmi rä hmi. Nubye̱, Jeoba bi yꞌambäbi por hanja mi ꞌmatꞌi. Elías bi dädi: «Ya ho̱nse̱gi di kohi ngu ri profeta». Pe Jeoba bi ꞌñembäbi: «Hingä ho̱nse̱ꞌi gi kohi. Ha rä hnini Israel, tobe bi kohi mä 7.000 yä jäꞌi nuꞌu̱ di xo̱kämbenigi. Gi ma ꞌne guä xipäbi Eliseo ge go geꞌä xtä huahni pa dä mprofeta mꞌe̱fa de geꞌi». Elías nguntꞌä bi me̱fi näꞌä bi mändabi Jeoba. Mu̱ gi yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba, näꞌä ꞌnehe ma dä maxꞌäꞌi. Nubye̱ ma gä pädihu̱ te bi thogi ha nuꞌu̱ yä je̱ya himbi nja yä yꞌee.

      «Ote gi turimu̱ihu̱. Näꞌä gi yꞌo̱thu̱, pa gatꞌho yä tꞌo̱tꞌe xatuäbihu̱ ꞌne bäntebihu̱ Äjuä. Umbäbihu̱ njamädi ꞌne japäbihu̱ dä bädi Äjuä näꞌä gi ne gi yꞌaphu̱» (Filipenses 4:6).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja mi ꞌmatꞌi Elías? ¿Te bi xipäbi Jeoba Elías?

      1 Reyes 19:1-18; Romanos 11:2-4.

  • Rä tꞌu̱ nꞌa rä biuda bi nangi de rä du
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä profeta Elías ñäui nꞌa rä zi biuda

      RÄ NTHEKE 48

      Rä tꞌu̱ nꞌa rä biuda bi nangi de rä du

      Nꞌa jarro rä arina ꞌne nꞌa jarro rä aseite

      Durante nuꞌu̱ yä je̱ya himbi nja yä yꞌee, Jeoba bi ꞌñembäbi Elías: «Gi ma ha Sarepta. Ja bi ꞌmu̱hni nꞌa rä biuda ꞌne näꞌä ma dä rꞌaꞌi te gi tsi». Nu mi zo̱ngä ha rä goxthi rä hnini, Elías bi hyandi nꞌa rä zi biuda mi yꞌoni mi muntsꞌi yä zaa. Elías bi yꞌapäbi nꞌa zi baso rä dehe. Ora näꞌä rä zi biuda bi ma dä hämpäbi rä dehe, Elías bi ꞌñembäbibye̱: «Po rä mäte, rꞌakägi ꞌnehe nꞌa zi xe̱ni rä thuhme». Pe näꞌä zi hyoya biuda bi ꞌñembäbi: «Hinte mä thuhme di pe̱ꞌtsi, otho te gä rꞌaꞌi. Ho̱nse̱ di pe̱ꞌtsi nꞌa tu̱i rä arina ꞌne nꞌa tu̱i rä aseite pa gä hokuäbi te dä zi mä zi tꞌu̱ ꞌne pa geki». Nubye̱, Elías bi ꞌñembi: «Jeoba xä promete ge mu̱ nuꞌi gi hyogägi nꞌa rä zi tꞌu̱kä thuhme pa gä tsi, näꞌä ri aseite ꞌne näꞌä rä arina gi pe̱ꞌtsi, ma dä dura asta xti mu̱di yä yꞌee».

      ¿Gi pädi te bi me̱fi näꞌä zi biuda? Näꞌä bi ma ha rä nguu ꞌne bä hokuäbi nꞌa rä zi tꞌu̱kä thuhme rä profeta Elías. Jeoba bi kumpli näꞌä xki promete, ngeꞌä himbi mꞌe̱päbi te dä zi näꞌä zi biuda ꞌne rä tꞌu̱. Himbi thege näꞌä rä arina mi pe̱ꞌtsi, nixi näꞌä rä aseite.

      Mꞌe̱fa, näꞌä rä zi biuda bi thogi po nꞌa rä däta dumu̱i. Näꞌä rä zi bätsi bi zu̱ nꞌa rä ñheni ꞌne bi du, hänge näꞌä zi biuda bi bäntebi Elías dä matsꞌi. Elías bi zini näꞌä zi bätsi ꞌne bä pe̱gi ha rä fidi. Nubye̱, Elías bi xatuäbi Äjuä: «Zi Dada Jeoba, po rä mäte, japi dä nuhu nunä zi bätsi». Ha näꞌä tiempoꞌä, nixi nꞌa rä jäꞌi hixki nangi de rä du. Pe mäske njabu̱, Jeoba bi ja nꞌa rä däta milagro.

      Hää, ko rä mfatsꞌi Jeoba, Elías bi gu̱tsꞌi de rä du näꞌä zi bätsi, ꞌne bi ꞌñembäbi näꞌä zi biuda: «¡Hyandi! Ri tꞌu̱ ya ja rä nzaki». Näꞌä zi biuda xa bi johya ꞌne bi ꞌñembäbi Elías: «Nubye̱ hää di pädi ge rä mꞌe̱hniꞌi Äjuä. Gatꞌho näꞌä gi mää di kumpli, ngeꞌä bi ehe de Jeoba».

      Rä profeta Elías bi koꞌspäbi rä te rä tꞌu̱ näꞌä zi biuda

      «Hyanthu̱ yä kaa, nuꞌu̱ hingi potꞌi nixi xofo, nixi otho yä troha, pe Äjuä go geꞌä di ꞌuiniꞌu̱. ¡Pe nuꞌähu̱ mänꞌa gri muuihu̱ ke yä kaa, ꞌne mänꞌa gri muuihu̱ ke nuꞌäräza yä tsꞌintsꞌu̱!» (Lucas 12:24).

      Yä ntꞌani: ¿Hanja bi ꞌñudi näꞌä rä zi biuda ge mi pe̱ꞌspäbi rä jamfri Jeoba? ¿Hanja bi ꞌñudi Elías ge xa mäjuäni mi rä profeta Jeoba?

      1 Reyes 17:8-24; Lucas 4:25, 26.

  • Jezabel bi hñäni rä kastigo
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Jezabel bi tꞌe̱i po rä bentanä

      RÄ NTHEKE 49

      Jezabel bi hñäni rä kastigo

      Acab mi ꞌmu̱i ha Jezreel ꞌne dende ha rä nguu, mi handi rä uä obxi Nabot. Acab mi ne dä dai näꞌä rä uä obxi, pe Nabot himbi ne bi papäbi. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä rä ley Äjuä mi mända ge hinto mi debe dä pa näꞌä rä erensia xki zokuäbi yä dada. Po rängeꞌä, Nabot himbi ne bi pa rä erensia. ¿Gi kamfri ge Acab bi ho näꞌä bi me̱fi Nabot? Hinä, näꞌä xa bi bo̱ rä nkue̱. Acab ꞌñenä mi nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi, ngeꞌä himi ne dä ñuni, nixi himi ne dä bo̱ni de rä kuarto po näꞌä rä kue̱ mi pe̱ꞌtsi.

      Rä ꞌme̱hñä Acab mi rä thuhu Jezabel ꞌne näꞌä xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä bi ꞌñembäbi rä däme: «Nuꞌi go gä rey ha Israel ꞌne dä za gi pe̱ꞌtsi gatꞌho näꞌä go gi ne. Ma gä nuu te gä pe̱fi, pe näꞌä rä uä obxi go ma gi kohui». ¿Gi pädi te bi me̱fi Jezabel? Bi gu̱ꞌspäbi yä nkꞌuamba Nabot. Jezabel bi yꞌopäbi rꞌa yä karta nuꞌu̱ yä ansiano de rä hnini, ꞌne bi mändabiꞌu̱ dä mää ge Nabot xki zani Äjuä. Geꞌä bi me̱fi nuꞌu̱ yä ansiano, hänge bi tho Nabot. Nubye̱ Jezabel bi ꞌñembäbi Acab: «Nabot ya bi du, nubye̱ ya go ri me̱ti näꞌä rä uä obxi».

      Jezabel bi mända dä tho Nabot mäske hinte mä tsꞌoki mi tu. Pe hingä ho̱nse̱ Nabot, ꞌnehe bi hyopäbi ndunthi yä ꞌme̱go Jeoba. Jezabel mi xo̱kämbeni yä idolo ꞌne mi pe̱fi märꞌa yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. ¿Gi kamfri ge Jeoba ma dä hñämpäbi ngue̱nda Jezabel po gatꞌho nuꞌu̱ yä ntsꞌomꞌu̱i mi pe̱fi?

      Rꞌa yä je̱ya mꞌe̱fa de xki du rä rey Acab, Jehoram, näꞌä rä tꞌu̱ go bi gohi de gä rey. Nubye̱, rä Zi Dada Jeoba bi me̱hni nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ mi rä thuhu Jehú pa dä hñämpäbi ngue̱nda Jezabel ꞌne rä familia.

      Jehú bi gu̱ rä tsanza ꞌne bi ma pa ha rä hnini Jezreel, habu̱ mi ꞌmu̱i Jezabel. Rä rey Jehoram ꞌnehe bi gu̱ rä tsanza ꞌne bi ma pa dä nthe̱ui Jehú. ¿Gi pädi te bi thogi? Rä rey Jehoram bi yꞌambäbi Jehú: «¿Gi ꞌmu̱hu̱ xä ñho?». Jehú bi dädi: «Hindä za gä ꞌmu̱he xä ñho mientra ri nänä Jezabel sigi pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe». Mi yꞌo̱de njabu̱ Jehoram, nguntꞌä bi tsapi dä ꞌmatꞌihmä, pe Jehú bi yꞌe̱mbä nꞌa rä flecha ꞌne bi hyo.

      Jehú di mända dä tꞌe̱i Jezabel

      ꞌNepu̱, Jehú bi ma pa ha rä ngu Jezabel. Näꞌä nguntꞌä bi gätꞌi yä da, bi ñꞌeñä ꞌne bi ñhoki xä ñho pa ora xti zo̱ni Jehú. Jezabel bi hñudi bi ndo̱ꞌmi getbu̱ de rä bentanä rä nguu. Mi zo̱ni Jehú, Jezabel bi maꞌti de gä kue̱ ꞌne bi ꞌme̱tuäbi rä tꞌekꞌei. Nubye̱, Jehú bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Jezabel mi ꞌmai getbu̱ de habu̱ mi hudiꞌä: «¡Fo̱tehu̱ ha rä hai!». Mi yꞌo̱de njabu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱go, bi mfatsꞌiꞌu̱ pa bi fo̱te po rä bentanä ꞌne bi du.

      Mꞌe̱fa, Jehú bi mända dä thopäbi gatꞌho yä bätsi Acab, nuꞌu̱ mi tsu̱di 70. ꞌNehe, bi hñäki yä imagen Baal ꞌne bi hyo gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi xo̱kämbeni Baal. Jeoba handi te gatꞌho di pe̱fihu̱ ꞌne näꞌä pädi hämꞌu̱ dä yꞌapäbi ngue̱nda nuꞌu̱ toꞌo pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe.

      «Toꞌo di kꞌatꞌi ꞌne dämä häni nꞌa rä erensia, hingä ma dä mabi xä ñho mꞌe̱fa» (Proverbios 20:21).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi me̱fi Jezabel pa bi hñämbäbi rä uä obxi Nabot? ¿Por hanja Jeoba bi hñämpäbi ngue̱nda Jezabel?

      1 Reyes 21:1-29; 2 Reyes 9:1–10:30.

  • Jeoba bi ñäni Jehosafat de yä nkontra
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä rey Jehosafat ꞌne nuꞌu̱ yä duhu pa ndelante de rä ejército yä me Israel

      RÄ NTHEKE 50

      Jeoba bi ñäni Jehosafat de yä nkontra

      Rä rey Jehosafat bi hñäki nuꞌu̱ yä altar xki thoki pa Baal ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo mi ja ha rä hnini Judá. Näꞌä xa mi ne ge gatꞌho yä jäꞌi de rä hnini xä bädi ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä mhända xki uni rä Zi Dada Jeoba. Po rängeꞌä, bi me̱hni yä prinsipe ꞌne yä levita po gatꞌho rä hnini pa bi ꞌñuti yä jäꞌi de rä Ley Jeoba.

      Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá mi tsu yä israelita, ngeꞌä nuꞌu̱ mi pädi ge Jeoba mi ntuhni po rä hnini, hänge nuꞌu̱ asta mi häꞌspäbi yä regalo rä rey Jehosafat. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä jäꞌi de rä hnini Ammón, Moab ꞌne Seír? Nuꞌu̱ bi ma pa dä ntunkui nuꞌu̱ yä israelita mi ꞌmu̱i ha Judá. Jehosafat mi pädi ge mi japäbi mꞌe̱di rä mfatsꞌi Jeoba pa xä ntäte. Hänge bi muntsꞌi ha Jerusalén gatꞌho yä ñꞌo̱ho̱, yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi. Nubye̱, Jehosafat bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, nsinke ri mfatsꞌi hindä za gä täpäbihe nuꞌu̱ mä nkontrahe. Po rä mäte, xikägihe te ri ꞌñehe gä pe̱fihe».

      Rä Zi Dada Jeoba bi yꞌo̱de rä sadi Jehosafat ꞌne bi ꞌñembäbi: «Nuꞌähu̱ hingä ma dä ja mꞌe̱di gi ntuhnihu̱. Ju̱hu̱ ri lugahu̱, ogi ñꞌänihu̱ ꞌne hyanthu̱ hanja Jeoba ma dä ñäñꞌäꞌihu̱». ¿Gi pädi te ma xä me̱fi rä Zi Dada Jeoba pa xä ñäni rä hnini?

      Rä hyaxꞌä, Jehosafat bi huahni rꞌa yä duhu ꞌne bi ꞌñembäbi ge xä ma ndelante de yä soldado. Nuꞌu̱ bi bo̱ni de Jerusalén ꞌne bi gu̱ rä ꞌñuu pa Tecoa, habu̱ ma xä nja rä tuhni.

      Mientra nuꞌu̱ yä duhu xa mi tuti yä jähñä, rä Zi Dada Jeoba mi ntuhni po rä hnini. Jeoba bi japi bi ntuhnise̱ yä ammonita ꞌne yä moabita ꞌne nuꞌu̱ bi ñhose̱. Pe rä Zi Dada Jeoba bi ñäni nuꞌu̱ yä soldado, nuꞌu̱ yä duhu ꞌne gatꞌho rä hnini de nuꞌu̱ yä nkontra. Gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä hnini mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá, bi yꞌo̱de näꞌä xki thogi ꞌne nuꞌu̱ hinte mä duda mi pe̱ꞌtsi ge rä Zi Dada Jeoba mi sigi mi ntuhni po rä hnini. Ja ngu gi handi, Jeoba hingi hombäbi rä mfatsꞌi yä mexiꞌmhai pa dä ñäni rä hnini.

      «Nuꞌähu̱ hingä ma dä ja mꞌe̱di gi ntuhnihu̱. Ju̱hu̱ ri lugahu̱, ogi ñꞌänihu̱ ꞌne hyanthu̱ hanja Jeoba ma dä ñäñꞌäꞌihu̱» (2 Crónicas 20:17).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi me̱fi rä rey Jehosafat ora bi ñhandui nꞌa rä däta xuñha? ¿Hanja bi ñäni rä hnini rä Zi Dada Jeoba?

      2 Crónicas 17:1-19; 20:1-30.

  • Nꞌa rä soldado ꞌne nꞌa rä nxutsi
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Naamán bi ma bä nu Eliseo pa dä yꞌo̱the

      RÄ NTHEKE 51

      Nꞌa rä soldado ꞌne nꞌa rä nxutsi

      Nꞌa rä zi nxutsi mrä israelita mi ꞌmu̱i asta ha rä hnini Siria, yabu̱ de rä nguu ꞌne de rä familia. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä go xki zitsꞌi nuꞌu̱ yä soldado yä me Siria pa dä mꞌe̱go ha rä ngu Naamán. Näꞌä zi nxutsi himbi hye̱gi de dä xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba, mäske nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hui mi xo̱kämbeni märꞌa yä hyate zidada.

      Naamán mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä tsꞌo hñeni ha rä ndoyꞌo ꞌne xi xmä ñꞌu̱. Näꞌä rä zi nxutsi mi ne dä matsꞌi pa xä ñꞌo̱the, hänge bi ꞌñembäbi rä ꞌme̱hñä Naamán: «Nuga di pädi toꞌo dä za dä yꞌo̱the ri däme. Ha Israel bi ꞌmu̱i nꞌa rä profeta Jeoba rä thuhu Eliseo. Näꞌä dä za dä yꞌo̱the ri däme».

      Nubye̱, näꞌä ꞌme̱hñä bi metuäbi rä däme näꞌä xki xipäbi näꞌä zi tꞌu̱kä nxutsi. Koꞌmu̱ Naamán xa mi ne dä ñꞌo̱the, nguntꞌä bi ma pa Israel ha rä ngu rä profeta Eliseo. Naamán mi hurämu̱i ge rä profeta Eliseo ma xä bo̱ni pa xä umbäbi nꞌa rä hogä ꞌñehe. Pe Eliseo ho̱nse̱ bi me̱hni rä ꞌme̱go ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma ꞌne ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge ri ndoyꞌo ha rä río Jordán. Mꞌe̱fa de geꞌä ma gi hogi».

      Pe Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ꞌñenä: «Nuga ndi humämu̱i ge näꞌä profeta ma xä maꞌti rä Zi Dada ꞌne ma xä äni yä yꞌe̱ ri mani ꞌne ri maua pa xä yꞌo̱thegi. Pe näꞌä ho̱nse̱ bi ꞌñengägi gä ma ha rä río Jordán. Ha Siria di pe̱ꞌtsihe mänꞌa yä hogä däthe. ¿Por hanja himbi me̱nkägi ha nuꞌu̱ yä dätheꞌu̱?». Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ma de rä ngu rä profeta Eliseo.

      Naamán bi ku̱ꞌmi rä ndoyꞌo yoto mꞌiki ha rä río Jordán pa gi hogi de rä hñeni

      Nubye̱, nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Naamán bi ꞌñembäbi: «¿Hänge nuꞌi dä za gi pe̱fi näꞌä dä mhändaꞌi kontal gi hogi? Hinxä ñhei gi pe̱fi näꞌä bi mändaꞌi rä profeta Äjuä. ¿Por hanja hingi pe̱fi njabu̱?». Naamán bi jamäsu, bi ma ha rä río Jordán ꞌne bi ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge rä ndoyꞌo ha rä dehe. ¿Gi pädi te bi thogi mi bo̱ni de rä dehe? Naamán ya xki hogi. Näꞌä xa mi johya ꞌne bi mengi pa bi umbäbi njamädi rä profeta Eliseo. Bi ꞌñembäbi: «Nubye̱ hää di pädi ge Jeoba geꞌä rä Zi Dada mäjuäni». Naamán bi mengi ha rä nguu ꞌne nubye̱ ya mi ja rä nzaki. ¿Te gi kamfri ge bi senti näꞌä zi nxutsi mi hyandi ge rä hmuu ya xki hogi?

      «Asta yä bätsi ꞌne yä ꞌue̱ne nuꞌu̱ tsu̱tho, Äjuä bi yꞌo̱tꞌe pa bi xo̱kämbeniꞌä xi xä ñho» (Mateo 21:16).

      Yä ntꞌani: ¿Gi kamfri ge bi japäbi xä ñhei näꞌä zi nxutsi dä ñäui rä ꞌme̱hñä Naamán? ¿Te gi kamfri ge bi matsꞌi pa himbi ntsu?

      2 Reyes 5:1-19; Lucas 4:27.

  • Nꞌa rä däta ejército de gä e̱nxe̱
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Yä soldado yä me Siria ne dä gu̱ Eliseo ꞌne rä maxte

      RÄ NTHEKE 52

      Nꞌa rä däta ejército de gä e̱nxe̱

      Rä rey Ben-Hadad de rä hnini Siria bi ntunkui ndunthi yä mꞌiki rä hnini Israel. Pe rä profeta Eliseo nzäntho mi abisabi rä rey de rä hnini Israel pa mi ꞌmatꞌi. Nubye̱, Ben-Hadad mi ne dä gu̱ rä profeta Eliseo, hänge bi me̱hni rä ejército pa dä hyoni ha rä nguu, ha rä hnini Dotán.

      Yä soldado yä sirio bi zo̱tꞌe de gä xui ha rä hnini Dotán. Ngu mi hyatsꞌi, rä maxte Eliseo bi bo̱ni ꞌne bi hyandi ge nꞌa rä däta ejército xki gotꞌi gatꞌho rä nthetsꞌi rä hnini. Näꞌä xa bi ntsu ꞌne bi ꞌñenä: «Eliseo, ¿xibye̱ te ma gä pe̱fihu̱?». Eliseo bi dädi: «Ogi tsu, ngeꞌä mänꞌa di ndunthihu̱ ke gehyu̱». Oraꞌä, rä Zi Dada Jeoba bi xokuä yä da rä maxte Eliseo pa bi hyandi ge kongeꞌu̱ mi ꞌmu̱i nꞌa rä däta ejército de gä e̱nxe̱, nuꞌu̱ ꞌñenä mi nja ngu nꞌa rä tsibi.

      Eliseo ꞌne rä maxte handi nꞌa rä ejército de gä e̱nxe̱

      Nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä soldado bi tsapi dä gu̱ rä profeta Eliseo, näꞌä bi xatuäbi Äjuä ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, po rä mäte, japi dä ngoda nuyu̱ yä soldado». Oraꞌä, nuꞌu̱ yä soldado himi pädi habu̱ mi yꞌo mäske tobe mi tsa dä hyandi. Nubye̱, Eliseo bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hingä gehnä rä hnini gi hoñhu̱. Guä ehu̱, ma gä tsixꞌäꞌihu̱ asta habu̱ bi ꞌmu̱i näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ gi hoñhu̱». Nuꞌu̱ bi de̱ni Eliseo asta rä hnini Samaria, habu̱ mi ꞌmu̱i rä rey de Israel.

      Nubye̱, nuꞌu̱ yä soldado bi da ngue̱nda ge xki tsꞌitsꞌi ha rä ngu rä rey de rä hnini Israel. Rä rey bi yꞌambäbi Eliseo: «¿Gi ne gä ho nuyu̱ yä soldado?». ¿Te gi kamfri bi dädi Eliseo? Mäske nuꞌu̱ yä soldado xa xki yꞌo̱tpäbi yä ntsꞌomꞌu̱i rä hnini Israel, Eliseo bi ꞌñembäbi rä rey: «Ogi ho. Umbäbiyu̱ te dä zi ꞌne hyopi dä mengi yä nguu». Hänge rä rey bi umbäbiꞌu̱ te dä zi, ꞌnepu̱ bi koꞌtsi ha yä nguu.

      Yä soldado yä me Siria bi tꞌumbi te dä zi ha Samaria

      «Nuju̱ [...] dä za gä aphu̱ Äjuä nuꞌä gä ne gä aphu̱, ꞌne nuꞌmu̱ geꞌä rä pahaꞌä, nuꞌmu̱ dä yꞌo̱de mä ntꞌadihu̱» (1 Juan 5:14).

      Yä ntꞌani: ¿Hanja bi su Jeoba rä profeta Eliseo ꞌne rä maxte? ¿Gi kamfri ge Jeoba dä za dä suꞌi ꞌnehe?

      2 Reyes 6:8-24.

  • Jehoiadá xa rä baliente
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä dängä majhä Jehoiadá bi hñutsꞌi de gä rey nꞌa rä tꞌu̱kä metsi rä thuhu Jehoás

      RÄ NTHEKE 53

      Jehoiadá xa rä baliente

      Jezabel bi me̱ꞌtsi nꞌa rꞌa tꞌixu mi rä thuhu Atalía ꞌne xa mi rä tsꞌomꞌu̱i nguꞌätho. Atalía bi nthäti ko rä rey de Judá. ꞌNe nuꞌmu̱ bi du rä däme, go bi gohi de gä rey rä tꞌu̱. Pe mꞌe̱fa, ꞌnehe bi du rä tꞌu̱, hänge nubye̱ Atalía go bi mända ha Judá. Pa hinto mä nꞌa xä gohi de gä rey, bi tsapi dä hyopäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌu̱ rä rey ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi ne dä gohi de gä rey en lugar de geꞌä. Gatꞌho yä jäꞌi xa mi tsu Atalía, ngeꞌä xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä ¡asta bi hyose̱ yä ꞌme̱to!

      Rä däta majhä Jehoiadá ꞌne rä ꞌme̱hñä, bi arriesga yä te pa bi ñäni Jehoás nuꞌmu̱ mi nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi, ngeꞌä Atalía mi ne dä hyo mäske go rä ꞌme̱tose̱. Jehoiadá bi tede Jehoás ha rä templo.

      Nuꞌmu̱ Jehoás ya mi pe̱ꞌtsi yoto nje̱ya, Jehoiadá bi muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su rä templo ꞌne yä levita, ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Suhu̱ yä goxthi rä templo. Ogi hopäbihu̱ toꞌo dä yu̱tꞌi». Nubye̱, Jehoiadá bi hñuꞌspäbi nꞌa rä koronä ha rä ñäxu Jehoás pa bi nrey ha Judá. Oraꞌä, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi mafi: «¡Dä mꞌu̱i pa nzäntho rä rey!».

      Rä reinä Atalía xa di nkue̱

      Nuꞌmu̱ Atalía bi yꞌo̱de nuꞌu̱ yä mhafi, bi nextꞌihi bi ma ha rä templo pa bi hyandi te mi thogi. Mi hyandi ge Jehoás go xki thutsꞌi de gä rey, näꞌä bi mafi: «¡Gä traisionägihu̱! ¡Gä traisionägihu̱!». Nubye̱, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su templo bi pe̱ntꞌi Atalía ꞌne bi zitsꞌi pa bi hyo. Atalía xki japi ge gatꞌho rä hnini xä ꞌuege de Jeoba. Xibye̱, ¿te ma dä thogi?

      Jehoiadá bi matsꞌi rä hnini pa bi mengi ko Jeoba ꞌne bi ja nꞌa rä kohi kongeꞌä. Ha näꞌä rä kohi, nuꞌu̱ bi promete dä xo̱kämbeni ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba. Jehoiadá bi mändabi yä ꞌme̱go dä huati gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo ꞌne näꞌä rä templo xki thoki pa Baal. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, ꞌnehe bi hñutsꞌi yä majhä ꞌne yä levita pa dä mpe̱fi ha rä templo ꞌne dä matsꞌi yä jäꞌi pa dä xo̱kämbeni mänꞌaki Jeoba. ꞌNehe, bi hñutsꞌi toꞌo dä su rä templo pa hinxä yu̱tꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi himi tꞌaxi ante yä da Äjuä. Mꞌe̱fa, Jehoiadá ꞌne nuꞌu̱ yä ndä de gä soldado bi zitsꞌi Jehoás ha rä palasio ꞌne bi hñutsꞌi de gä rey. Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi de Judá xä bi johya ndunthi. Nubye̱ hää mi tsa dä xo̱kämbeni Jeoba, ngeꞌä ya himi ja yä idolo ꞌne ya mi joꞌo Atalía, näꞌä nda tsꞌomꞌu̱i gä reinä. Koꞌmu̱ Jehoiadá xa mi rä baliente, bi za bi matsꞌi ndunthi yä jäꞌi.

      «Ogi tsuhu̱ nuꞌu̱ toꞌo dä za dä hyo rä ndoyꞌo pe hindä za dä hyo rä alma; sino, tsuhu̱ näꞌä toꞌo dä za dä huati tanto rä alma ngu rä ndoyꞌo ha rä Gehena» (Mateo 10:28, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Hanja bi ꞌñudi Jehoiadá ge mi rä baliente? ¿Gi kamfri ge Jeoba ꞌnehe dä za dä maxꞌäꞌi pa gi mbaliente?

      2 Reyes 11:1–12:12; 2 Crónicas 21:1-6; 22:10–24:16.

  • Jeoba bi me̱ꞌspäbi rä pasensia Jonás
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Jonás bi yu̱i ha rä ndehe ꞌne nꞌa rä däta peskado xä ma getbu̱ de geꞌä

      RÄ NTHEKE 54

      Jeoba bi me̱ꞌspäbi rä pasensia Jonás

      Rä hnini Nínive mi kohi ha Asiria, ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hni xa mi yä tsꞌomꞌu̱i. Hänge Jeoba bi yꞌapäbi Jonás dä ma ha Nínive ꞌne dä xipäbi yä jäꞌi ge mi debe dä paati yä mꞌu̱i. Pe Jonás himbi me̱fi njabu̱, näꞌä bi gu̱ nꞌa rä barko ꞌne bi ma pa Tarsis.

      Jeoba himbi ho näꞌä bi me̱fi Jonás, hänge bi japi bi nja nꞌa rä däta bu̱nthi yꞌee. Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko xa bi ntsu, hänge bi mu̱di bi xatuäbi yä zidada ꞌne mi ñꞌanise̱ꞌu̱: «¿Por hanja bä ekägihu̱ nunä bu̱nthi yꞌee?». Mꞌe̱fa, Jonás bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuga go di tu rä tsꞌoki. Ngeꞌä dä ꞌmatꞌi pa hingä pe̱fi näꞌä bi mändagi Jeoba. Fo̱tkägihu̱ ha rä ndehe pa njabu̱ dä tsaya rä bu̱nthi yꞌee». Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko himi nehmä, pe Jonás bi bäntebiꞌu̱ pa bi me̱fi njabu̱. Ngu bi zo Jonás ha rä ndehe, näꞌä rä bu̱nthi yꞌee bi tsaya.

      Jonás bi hñurämu̱i ge ma xä du. Mientra mi o ha rä ndehe, näꞌä bi xatuäbi Jeoba. Nubye̱, Jeoba bi me̱hni nꞌa rä däta peskado pa bi dutꞌi Jonás ꞌne njabu̱ näꞌä himbi du. Nuꞌmu̱ Jonás mi o ha rä mu̱i näꞌä rä däta peskado, bi xatuäbi mänꞌaki Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Di prometeꞌi ge nzäntho ma gä pe̱fi näꞌä gi mändagi». Hñupa mꞌe̱fa, Jeoba bi japi ge näꞌä däta peskado bi zoogi Jonás ha rä ñäni rä ndehe.

      ¿Gi kamfri ge Jeoba tobe ma xä usa Jonás ngu rä profeta? Hää. Jeoba bi mändabi mänꞌaki Jonás dä ma ha Nínive, pe nubye̱ hää bi me̱fi ja ngu xki mändabi Jeoba. Bi ma pa Nínive ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä tsꞌomꞌu̱i gä jäꞌi: «Ho̱nse̱ di mꞌe̱di 40 yä pa ꞌne Jeoba ma dä huati nunä hnini». Pe, ¿gi pädi te bi thogi? Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i ha Nínive bi arrepenti ꞌne bi paati yä mꞌu̱i. Rä rey bi ꞌñembäbi yä jäꞌi: «Bäntebihu̱ Äjuä ꞌne arrepentihu̱, xähmä njabu̱ Äjuä dä punꞌgägihu̱». Nuꞌmu̱ Jeoba bi hyandi ge yä jäꞌi xki arrepenti, ya himbi huatiꞌu̱.

      Jonás bi tso̱tꞌe ha Nínive

      Jonás xa bi nkue̱ ko rä Zi Dada Jeoba ngeꞌä himbi huati Nínive. Pe nubye̱ mbeni, ¿hänge Jeoba ꞌnehe xki hueki Jonás ꞌne xki pumbäbi? Nuꞌmu̱, ¿por hanja Jonás xa mi nkue̱ ngeꞌä Jeoba bi pumbäbi yä me̱ Nínive? Jonás bi bo̱ni de rä hnini ꞌne bi ma bä hudi ha rä xudi nꞌa rä muu, pe xa mi nkue̱. ꞌNepu̱, näꞌä rä muu bi yꞌotꞌi, hänge Jonás tobe mänꞌa xa bi nkue̱. Nubye̱ Jeoba bi ꞌñembäbi: «¿Mänꞌa gi pe̱ꞌspäbi rä huekäte näꞌä rä mꞌai gä muu ke yä ninivita? Nuga dä pe̱ꞌspäbiꞌu̱ rä nhuekäte, hänge hindä huati». ¿Te mi ne dä ꞌñuti rä Zi Dada Jeoba rä profeta Jonás? Ge yä te yä jäꞌi mänꞌa ja rä muui ke nꞌa rä planta.

      «Jeoba [...] pe̱ꞌtsi rä pasensia pa kongeꞌähu̱ ngeꞌä hingi ne ge nixi nꞌa dä du; näꞌä ne ge gatꞌho dä zo̱ho̱ dä arrepenti» (2 Pedro 3:9, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te mi ne dä ꞌñuti rä Zi Dada Jeoba rä profeta Jonás? Xi nuju̱, ¿te utkägihu̱ näꞌä bi thogi Jonás?

      Jonás 1:1–4:11.

Biblioteka ha Internet Otomí (Valle del Mezquital) (2000-2025)
Kotˈi ri kuenta
Ku̱tˈi ha ri kuenta
  • Ñañu
  • Pe̱mpäbi märꞌaa
  • Paati hanja di nheki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Condiciones de Uso
  • Política de privacidad
  • Configuración de privacidad
  • JW.ORG
  • Ku̱tˈi ha ri kuenta
Pe̱mpäbi märꞌaa