Watchtower BIBLIOTECA HA INTERNET
Watchtower
BIBLIOTECA HA INTERNET
Ñañu
O̱
  • Ä
  • ä
  • E̱
  • e̱
  • O̱
  • o̱
  • U̱
  • u̱
  • ꞌ
  • RÄ MÄKÄ TꞌOFO
  • YÄ HE̱ꞌMI
  • YÄ MHUNTSꞌI
  • Rä Hesu ñäui nꞌa rä samaritana
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu ñäui nꞌa rä samaritana ha nꞌa rä poso

      RÄ NTHEKE 77

      Rä Hesu ñäui nꞌa rä samaritana

      Mꞌe̱fa de xki thogi rä Paskua, rä Hesu ꞌne yä de̱ni bi mengi pa Galilea. Nuꞌu̱ bi thogi po Samaria ꞌne bi ntsaya getbu̱ de rä hnini Sicar, ha rä poso Jacob. Rä Hesu ja bi gohni bi ntsaya mientra nuꞌu̱ yä de̱ni bi ma bä tai rä ñhuni.

      Nse̱kitho bi zo̱ho̱ nꞌa rä ꞌme̱hñä pa dä yꞌatꞌi rä dehe ha rä poso. Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Rꞌakägi nꞌa tu̱i rä dehe gä tsi». Näꞌä ꞌme̱hñä bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gi nzokägi?, nuga drä samaritana. Yä judío ꞌne yä samaritano hindi ntsitsꞌi». Rä Hesu bi dädi: «Nuꞌmu̱ gi pähmä toꞌogi, gi yꞌakägi rä dehe, ꞌne nuga gä rꞌaꞌi näꞌä rä dehe uni rä te». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Xi te gi ne gi mää? Nuꞌi hingi pe̱ꞌtsi konte gi yꞌatꞌi rä dehe». Rä Hesu bi dädi: «Toꞌo dä zi näꞌä rä dehe di uniga, hingä ma dä zu̱ rä nduthe mänꞌaki». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi ꞌñenä: «Zi Hmuu, rꞌaki näꞌä rä deheꞌä».

      ꞌNepu̱, rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Gi ma guä embäbi ri däme dä ehe». Näꞌä rä ꞌme̱hñä bi dädi: «Nuga hindi pe̱ꞌtsi mä däme». Rä Hesu bi ꞌñenä: «Mäjuäni näꞌä gä mää, pe xkä ꞌmu̱hui ku̱tꞌa yä ñꞌo̱ho̱, ꞌne näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ gi ꞌmu̱huibye̱; hingä ri däme». Näꞌä ꞌme̱hñä bi ꞌñenä: «Di handi ge nuꞌi rä mꞌe̱hniꞌi Äjuä. Mä hnini kamfri ge dä za gä xo̱kämbenihe Äjuä ha nunä tꞌo̱ho̱, pe yä judío enä ge ho̱nse̱ ha Jerusalén. Nuga di kamfri ge xti zo̱ho̱ rä Mesia, näꞌä ma dä ꞌñutkägihu̱ hanja ri ꞌñehe gä xo̱kämbenihu̱ Äjuä». Nubye̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga go drä Mesia».

      Rä Hesu ñäui rꞌa yä samaritano

      Näꞌä ꞌme̱hñä bi nextꞌihi bi mengi ha rä hnini ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä samaritano: «Xtä tini rä Mesia. Näꞌä pädi gatꞌho näꞌä xtä pe̱fi ha mä mꞌu̱i. Guä ehu̱ pa gi hyanthu̱». Hänge yä samaritano bi me̱ui näꞌä rä ꞌme̱hñä ha rä poso pa bi yꞌo̱de yä ntꞌudi rä Hesu.

      Nubye̱, yä samaritano bi yꞌapäbi rä Hesu dä gohi kongeꞌu̱. Näꞌä bi gohni po yopa ha rä hnini Samaria ꞌne bi ꞌñutuäbi nuꞌu̱ yä menguni ndunthi yä tꞌo̱tꞌe. Ndunthi de geꞌu̱ bi gamfri ge rä Hesu mi geꞌä rä Mesia. Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi ꞌñembäbi näꞌä ꞌme̱hñä: «Nubye̱ ya dä o̱dehe näꞌä mängä nuni ñꞌo̱ho̱, di pädihe xä ñho ge go xpä pe̱hni Äjuä pa dä ñäni yä mexiꞌmhai».

      «Nuꞌu̱ toꞌo tsu̱ rä nduthe ꞌne ne dä ntsithe, dä ꞌñehe dä zi rä dehe de gä te nuꞌä tꞌunitho» (Apocalipsis 22:17).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja näꞌä samaritana ngu himi ne dä ñäui rä Hesu? ¿Te bi xipäbi rä Hesu näꞌä samaritana?

      Juan 4:1-42.

  • Rä Hesu mi predika rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu ꞌne yä de̱ni di predika

      RÄ NTHEKE 78

      Rä Hesu mi predika rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä

      Mꞌe̱fa de bi nxixtehe, rä Hesu bi mu̱di bi predika ꞌne mi embäbi yä jäꞌi: «Ya ꞌmu̱i getbu̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä». Rä Hesu ꞌne yä de̱ni bi predika po gatꞌho Galilea ꞌne Judea. Nuꞌmu̱ rä Hesu bi mengi pa ha rä hnini Nazaret, bi ma ha rä sinagoga, bi xoki rä royo de Isaías ꞌne bi hñeti habu̱ mi enä: «Rä Zi Dada Jeoba xä rꞌakägi rä mäkä tsꞌe̱di pa gä predika yä hogä noya». ¿Gi pädi? Yä jäꞌi de Nazaret ho̱nse̱ mi ne dä hyandi nuꞌu̱ yä milagro mi o̱tꞌe rä Hesu. Pe rä Hesu hixki hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ho̱nse̱ pa dä yꞌo̱tꞌe yä milagro. Rä Hesu xa mi ho dä ꞌñuti yä jäꞌi nuꞌu̱ yä rꞌayꞌo hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Pa ri uadi, bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini ha rä sinagoga: «Ja huadi ri kumpli nunä profesia».

      Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ma ha rä ndehe Galilea, ꞌne ja bä tinini goho de nuꞌu̱ yä de̱ni. ¿Gi pädi te yä thuhuꞌu̱? Yä thuhu Pedro, Andrés, Santiago ꞌne Juan. Nuꞌu̱ mi mpe̱fi de gä me̱huä. Rä Hesu bi joni kongeꞌu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Guä ehehu̱ kongeki ꞌne nuga ma gä utꞌäꞌihu̱ gi mpe̱huähu̱ de gä jäꞌi». Nuꞌu̱ nguntꞌä bi zopu̱ yä negosio ꞌne bi de̱ni rä Hesu. Bi ñꞌoꞌu̱ po gatꞌho Galilea pa bi ungä ntꞌo̱de de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, tanto ha yä sinagoga, ha yä tai ꞌne ha yä ꞌñuu. Ndunthi yä jäꞌi mi de̱ni habu̱ gatꞌho mi paꞌu̱. ¿Gi pädi? Yä jäꞌi de nuꞌu̱ yä dähni mi kohi xa yabu̱ ngu Siria, bi zo̱ho̱ bi yꞌo̱de te gatꞌho mi pe̱fi rä Hesu.

      Mꞌe̱fa, rä Hesu ꞌnehe bi umbäbi rä tsꞌe̱di rꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni pa dä yꞌo̱the yä jäꞌi ꞌne pa dä yꞌe̱ni yä u̱xjua. Märꞌaa mi pe̱ui pa dä predika ha yä dähni ꞌne yä ha tꞌu̱kä hnini. ꞌNehe, asta rꞌa yä ꞌme̱hñä ngu María Magdalena, Juana ꞌne Susana, mi de̱ni rä Hesu pa dä me̱päbi.

      Rä Hesu mꞌe̱tꞌo bi ꞌñuti nuꞌu̱ yä de̱ni hanja dä ꞌñudi de rä Noya Äjuä, ꞌne mꞌe̱fa bi me̱hni dä predika. Mientra mi yꞌo po Galilea, mä ndunthi yä jäꞌi bi gamfri rä Hesu ꞌne bi nxixtehe. Koꞌmu̱ mi ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ne dä bädi de Äjuä, hänge rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Yꞌaphu̱ Äjuä nuꞌä toꞌo rä me̱ti rä sofo pa dä pe̱hnä ndunthi yä me̱fi pa dä gu̱ꞌtsuä rä sofo». Mꞌe̱fa, rä Hesu bi huahni mä 70 yä de̱ni ꞌne bi me̱hni de gä yoho pa dä predika po gatꞌho Judea. Nuꞌu̱ mi uti yä jäꞌi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Ora bä pengiꞌu̱, nuꞌu̱ xa mi johya ꞌne mi ne dä metuäbi rä Hesu tengu xki mabiꞌu̱. Rä Zithu ya hinte mi tsa te dä me̱fi pa dä ꞌmaꞌmi rä predicación.

      Änte de xä mengi rä Hesu ha mähetsꞌi, bi xahni yä de̱ni pa njabu̱ nuꞌu̱ xä sigi xä predika. Rä Hesu bi mandäbiꞌu̱: «Predikahu̱ nuꞌu̱ yä hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä po gatꞌho rä xiꞌmhai. ꞌÑutihu̱ yä jäꞌi de rä Noya Äjuä ꞌne xiꞌtsihu̱».

      «ꞌNehe pe̱ꞌtsi te gä ungä ntꞌo̱de yä rꞌayꞌo hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ha märꞌa yä dähni, ngeꞌä pa geꞌä bä ꞌme̱nꞌkägi» (Lucas 4:43, TNM).

      Rä ntꞌani: ¿Te mä ꞌme̱fi bi umbäbi rä Hesu nuꞌu̱ yä de̱ni, ꞌne hanja bi hyandiꞌu̱ näꞌä ꞌme̱fiꞌä?

      Mateo 4:17-25; 9:35-38; 28:19, 20; Marcos 1:14-20; Lucas 4:14-21; 8:1-3; 10:1-22.

  • Rä Hesu o̱the ndunthi yä jäꞌi
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ hñeni apäbi rä Hesu ge dä yꞌo̱the

      RÄ NTHEKE 79

      Rä Hesu o̱the ndunthi yä jäꞌi

      Rä Hesu bä ehe ha rä Xiꞌmhai pa dä ungä ntꞌo̱de yä hogä noya de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. ꞌNehe, rä Zi Dada Jeoba bi umbäbi rä mäkä tsꞌe̱di pa dä yꞌo̱tꞌe yä milagro, ꞌne njabu̱ bi ꞌñudi te gatꞌho ma dä me̱fi xti zo̱ho̱ dä Nrey. Rä Hesu mi tsa dä hñäki gatꞌho yä hñeni. Hänge habu̱räza mi pa, nuꞌu̱ yä zi jäꞌi mi hñeni mi pa mi nuu pa dä yꞌo̱the. Hää, rä Hesu bi yꞌo̱the yä zi goda, yä zi gogu ꞌne asta nuꞌu̱ yä zi jäꞌi himi tsa dä ñꞌo. Rꞌa yä jäꞌi mi hogi de yä hñeni ko ho̱nse̱ mi thambäbi rä ñäni rä hee rä Hesu. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, rä Hesu ꞌnehe mi e̱ni yä u̱xjua de rä ndoyꞌo yä jäꞌi. ¿Gi pädi? Rä Hesu nzäntho bi hyombäbi yä ñho yä jäꞌi, mäske rꞌabu̱ xa xki zabi.

      Nꞌa rä mꞌiki, rä Hesu bä tsꞌimpäbi nꞌa rä zi jäꞌi näꞌä himi tsa dä ñꞌo. Pe ko rä ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi xki muntsꞌi, himi tsa dä tꞌetꞌi asta mbo de rä nguu habu̱ mi hudi rä Hesu. ¿Gi pädi te bi me̱fi yä jäꞌi? Bi xoꞌspäbi rä njoꞌmi näꞌä rä nguu pa njabu̱ bi za bi tꞌetꞌi näꞌä zi jäꞌi himi tsa dä ñꞌo. Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nangi ꞌne fu̱di gi yꞌo». ¿Gi pädi te bi thogi? Näꞌä bi mu̱di bi ñꞌo, ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmahni himi tsa dä gamfri näꞌä mi handi.

      Mä nꞌa rä pa, rä Hesu ya ma xä zo̱ni ha nꞌa rä hnini, ꞌne 10 yä ñꞌo̱ho̱ mi tsu̱ rä lepra bi maꞌti dende yabu̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Hesu, faxkägihe!». Rä Ley mi proibi ge yä leproso dä joni ko nuꞌu̱ yä jäꞌi himi hñeni. ꞌNehe mi mää ge yä leproso mi tsa dä ma ha templo, asta xti hogi de yä hñeni. Hänge rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱ dä ma ha rä templo. Mientra mi yꞌo ꞌñuu, nuꞌu̱ yä leproso bi hogi de yä hñeni. Pe ho̱nse̱ nꞌa de geꞌu̱ bi mengi pa bi umbäbi njamädi rä Hesu ꞌne bi nsunda Äjuä.

      Mä nꞌa rä mꞌiki, nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä mi pe̱ꞌtsi 12 yä je̱ya mi hñeni, bi yu̱tꞌi entre yä jäꞌi ꞌne bi dambäbi rä ñäni rä hee rä Hesu. ¿Gi pädi te bi thogi oraꞌä? ¡Nguntꞌä bi hogi de rä hñeni! Nubye̱ rä Hesu bi ñꞌani: «¿Toꞌo bi dani rä ñäni mä hee?». Näꞌä rä zi ꞌme̱hñä xa bi ntsu, pe mäske njabu̱ bi joni ko rä Hesu ꞌne bi metuäbi gatꞌho näꞌä mi thogi. Rä Hesu bi hoꞌti ꞌne bi ꞌñembäbi: «Zi iha, ri jamfri bi jaꞌi gä hogi. Gi ma temäꞌentho».

      Nꞌa rä gobernante mi rä thuhu Jairo, bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Guä ehe ha mä nguu. Mä zi nxutsi xa di hñeni». Rä Hesu bi me̱ui Jairo ha rä nguu, pe mi zo̱ni, rä zi nxutsi ya xki du. Rä Hesu bi hyandi ge nuꞌu̱ yä jäꞌi xa mi zoni. Hänge bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi zonihu̱. Näꞌä zi nxutsi hinxä du, ho̱nse̱ ähätho». Oraꞌä, rä Hesu bi mipäbi rä yꞌe̱ näꞌä zi nxutsi ꞌne bi ꞌñembi: «Zi nxutsi, ¡nangi!». Oraꞌä, näꞌä zi nxutsi nguntꞌä bi nangi. ꞌNepu̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä dada ge dä ꞌuini. ¿Dä za gi imäjinä hängu rä johya bi senti Jairo ꞌne rä ꞌme̱hñä?

      Rä Hesu bi gu̱tsꞌi de rä du rä tꞌixu Jairo

      «Äjuä bi umbä rä mäkä ndähi rä Hesu [...] pa bi yꞌo̱tꞌä rä ñho, ꞌne bi yꞌo̱the gatꞌho nuꞌu̱ mi hñeni ꞌne mi pe̱ꞌtsä yä tsꞌondähi» (Hechos 10:38).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja rä Hesu mi tsa dä yꞌo̱the gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi hñeni? ¿Te bi ja rä tꞌixu Jairo?

      Mateo 9:18-26; 14:36; Marcos 2:1-12; 5:21-43; 6:55, 56; Lucas 6:19; 8:41-56; 17:11-19.

  • Rä Hesu bi huahni 12 yä apostol
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu ꞌne nuꞌu̱ 12 yä apostol

      RÄ NTHEKE 80

      Rä Hesu bi huahni 12 yä apostol

      Nuꞌmu̱ rä Hesu ya mi pe̱ꞌtsi ngu nꞌa nje̱ya mäde de mi ungä ntꞌo̱de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, pe̱ꞌtsi te bi huahni 12 yä apostol pa njabu̱ bi matsꞌi bi predika ꞌne bi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha yä mhuntsꞌi. Pe änte de geꞌä, bi hyombäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba. ¿Gi pädi hanja bi ja? Bi mase̱ nꞌambu̱ pa bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba gatꞌho rä xui. Rä hyaxꞌä, rä Hesu bi muntsꞌi rꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni ꞌne bi huahni 12 yä apostol. ¿Gi pädi te rä thuhu rꞌa de geꞌu̱? Nuꞌu̱ yä thuhu: Pedro, Andrés, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, Santiago rä tꞌu̱ Alfeo, Tadeo, Simón ꞌne Judas Iscariote.

      Andrés, Pedro, Felipe, Santiago

      Andrés, Pedro, Felipe, Santiago

      Rä Hesu mi ñꞌoui nuꞌu̱ 12 yä apostol. Näꞌä mꞌe̱tꞌo bi ꞌñutuäbiꞌu̱ hanja dä ungä ntꞌo̱de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, ꞌne mꞌe̱fa bi me̱hni se̱he̱ꞌu̱ pa dä predika. Rä Zi Dada Jeoba bi umbäbiꞌu̱ rä mäkä tsꞌe̱di pa bi yꞌo̱the nuꞌu̱ toꞌo mi hñeni ꞌne pa bi yꞌe̱ni yä u̱xjua de yä ndoyꞌo yä jäꞌi.

      Juan, Mateo, Bartolomé, Tomás

      Juan, Mateo, Bartolomé, Tomás

      Yä fariseo himi numäñho nuꞌu̱ yä jäꞌi xki huahni rä Hesu ngu yä apostol, ngeꞌä mi handi ngu hinte yä fädi. Pe rä Hesu himi mbeni njabu̱. Näꞌä mi handi yä apostol ngu yä amigo ꞌne mi pe̱ꞌspäbi rä komfiansa, hänge bi usa de rä tiempo pa bi ꞌñuti hanja dä ja näꞌä rä ꞌme̱fi xki umbäbiꞌu̱. Nuꞌu̱ nzäntho bi mꞌu̱i de rä lado rä Hesu. Kasi gatꞌho nuꞌu̱ yä apostol mi yä mengu Galilea, habu̱ xki te rä Hesu. Se̱he̱ rꞌa de geꞌu̱ xki nthäti.

      Santiago rä tꞌu̱ Alfeo, Judas Iscariote, Tadeo, Simón

      Santiago rä tꞌu̱ Alfeo, Judas Iscariote, Tadeo, Simón

      Pe ja ngu gatꞌho yä jäꞌi, nuꞌu̱ yä apostol ꞌnehe mi pe̱ꞌtsi rä pekado; hänge rꞌabu̱ hingä geꞌä mi mää o mi pe̱fi. Märꞌa yä mꞌiki bi ꞌñudi ge mi mꞌe̱päbiꞌu̱ rä pasensia. ꞌNehe, rꞌabu̱ asta bi ntuhni entre geꞌu̱ sobre toꞌo mänꞌa mi ja rä nsu. Pe mäske njabu̱, nuꞌu̱ mi mädi rä Zi Dada Jeoba ko ngatꞌho yä koraso. Rä Hesu mi pädi ge mänꞌitꞌho ma xä mengi ha mähetsꞌi, hänge go bi nkargobi yä apostol dä gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha yä mhuntsꞌi.

      «Nubye̱ di hantꞌäꞌihu̱ ngu mä amigoꞌihu̱, ngeꞌä xtä xiꞌähu̱ gatꞌho nuꞌä xä xikägi mä Dada» (Juan 15:15).

      Yä ntꞌani: ¿Te rä thuhu nuꞌu̱ 12 yä apostol rä Hesu? ¿Te mä ꞌme̱fi bi umbäbi rä Hesu yä apostol?

      Mateo 10:1-10; Marcos 3:13-19; 10:35-40; Lucas 6:12-16; Juan 15:15; 20:24, 25; Hechos 2:7; 4:13; 1 Corintios 9:5, TNM; Efesios 2:20-22.

  • Rä Sermón del Monte
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu bi uni nꞌa rä discurso ante ndunthi yä jäꞌi

      RÄ NTHEKE 81

      Rä Sermón del Monte

      Mꞌe̱fa de bi huahni nuꞌu̱ 12 yä apostol, rä Hesu bi gäi de rä tꞌo̱ho̱ ꞌne bi ma ha nꞌa rä luga habu̱ xki muntsꞌi ndunthi yä jäꞌi. Nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ꞌñehe de Galilea, Judea, Tiro, Sidón, Siria, ꞌne de ri nꞌandi de rä río Jordán. Bä tsꞌimpäbi rä Hesu pa dä yꞌo̱the nuꞌu̱ yä jäꞌi mi hñeni ꞌne nuꞌu̱ xki yu̱tꞌi yä u̱xjua ha yä ndoyꞌo. Nubye̱, rä Hesu bi hñudi ha nꞌa rä kati ꞌne bi mu̱di bi ꞌñuti gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi xki muntsꞌi. Rä Hesu bi ꞌñudi ge pa dä za gä tinihu̱ rä johya, ri ꞌñehe gä mädihu̱ Jeoba ꞌne gä ꞌmu̱ihu̱ getbu̱ de geꞌä. Pe hindä za gä mädihu̱ Jeoba mu̱ hindi mädihu̱ mä mikꞌeihu̱. Pe̱ꞌtsi te gä ñhojäꞌihu̱ ko ngatꞌho, asta ko nuꞌu̱ di u̱tsagihu̱.

      Rä Hesu bi ꞌñenä: «Hingä kombasta gi mädihu̱ nuꞌu̱ ri amigohu̱, ri ꞌñehe gi mädihu̱ ꞌnehe nuꞌu̱ toꞌo di u̱tsaꞌihu̱ ꞌne gi pumbäbihu̱ dende ha ri korasohu̱. ꞌNehe mu̱ toꞌo dä nkue̱ kongeꞌähu̱, gi mahu̱ nguntꞌä pa gi yꞌapäbihu̱ rä mpumbäte. Hyonihu̱ hanja gi yꞌo̱tpäbihu̱ rä ñho märꞌaa, ja ngu gi hohmä dä me̱fiꞌu̱ kongeꞌähu̱».

      Rä Hesu bi uni nꞌa rä discurso ante ndunthi yä jäꞌi

      Rä Hesu ꞌnehe bi uni yä tsꞌofo de hanja ri ꞌñehe gä handihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di pe̱ꞌtsihu̱. Bi ꞌñenä: «Mänꞌa xa mähyoni gi ntsitsꞌihu̱ ko Äjuä ke gi pe̱ꞌtsihu̱ ndunthi yä bojä. Ngeꞌä yä be dä za dä hñäkꞌäꞌihu̱ ri bojähu̱, pe hinto ma dä za dä hñäkꞌäꞌihu̱ ri ntsitsꞌihu̱ ko Äjuä. Ogi turimu̱ihu̱ po näꞌä ma gi tsihu̱ nixi po näꞌä ma gi hyehu̱. Hyanthu̱ yä zi tsꞌintsꞌu̱. Äjuä nzäntho umbäbiꞌu̱ te dä zi. Mäske xi gi turimu̱ihu̱, hingä po geꞌä ma dä za gi ꞌmu̱ihu̱ mä ndunthi rä tiempo. Jeoba ya go pädi te di jaꞌähu̱ mꞌe̱di».

      Nixi nꞌa rä jäꞌi hixki ꞌñudi ngu rä Hesu. Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha rä templo, hixki ꞌñuti yä jäꞌi nuya yä tꞌo̱tꞌe. ¿Por hanja rä Hesu mi nꞌa rä hogä xahnäte? Ngeꞌä gatꞌho näꞌä mi udi mi ehe de Jeoba.

      «Hñäñhu̱ nuꞌä rä yugo gä huꞌtsꞌähu̱ pa dä za gä utꞌähu̱ mä hogä mꞌu̱i, pa dä za gi ñhojäꞌihu̱ ꞌnehe ngugi, ngeꞌä nuga drä hojäꞌi ꞌne hindrä ñꞌetsꞌi, ꞌne njabu̱ yä hindä zabiꞌihu̱ nixi dä du ri mu̱ihu̱» (Mateo 11:29).

      Yä ntꞌani: ¿Te ri ꞌñehe gä pe̱fihu̱ pa gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko Jeoba? ¿Hanja ne Jeoba gä tratahu̱ yä jäꞌi?

      Mateo 4:24–5:48; 6:19-34; 7:28, 29; Lucas 6:17-31.

  • Rä Hesu udi hanja gä xatuäbihu̱ Äjuä
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Nꞌa rä fariseo di xadi mäde rä kaye ꞌne ndunthi yä jäꞌi di handi

      RÄ NTHEKE 82

      Rä Hesu udi hanja gä xatuäbihu̱ Äjuä

      Yä fariseo mi honi ge yä jäꞌi dä numäñho näꞌä mi pe̱fiꞌu̱. Nuꞌu̱ mi nzäi dä ja yä sadi ndelante de märꞌaa pa njabu̱ yä jäꞌi xä hyandi. Asta mi mepye̱ yä sadi xi xä mää pa njatꞌä mi xatuäbi Äjuä ha yä kaye ꞌne ha yä sinagoga, ho̱nse̱ pa xä thandi. Hänge yä jäꞌi himi tsa dä gamfri ora rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi xadihu̱ ngu yä fariseo. Nuꞌu̱ kamfri ge Äjuä ma dä numäñhoꞌu̱ po rä ndunthi nuꞌu̱ yä noya di usa, pe hingä mäjuäni. Mänꞌa dä hogi gi xatuäbihu̱ Jeoba ora hinto hantꞌäꞌihu̱. ꞌNehe, hinxä ñho gi mepye̱hu̱ nuꞌu̱ yä noya ma gi xipäbihu̱ Äjuä, mänꞌa dä hogi gi nzofohu̱ dende ha ri korasohu̱».

      Nꞌa rä tsꞌu̱ntꞌu̱ xa ndandiñähmu ꞌne di xatuäbi Äjuä

      Rä Hesu bi ꞌñuti yä jäꞌi te ri ꞌñehe dä yꞌadi mꞌe̱tꞌo ha yä sadi, bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mä Zi Dadaꞌihe gi ꞌmu̱i mähetsꞌi, hyopi drä nsunda ri thuhu. Hyopi dä ehe ri Tsꞌu̱tꞌhui. Hyopi dä tꞌo̱tꞌe ri bolunta ngu mähetsꞌi, ꞌnehe ha rä xiꞌmhai». Mꞌe̱fa bi ꞌñembäbiꞌu̱ ge dä xatuäbi Äjuä po rä ñhuni, dä yꞌapäbi Äjuä ge dä pumbäbi yä pekado ꞌne märꞌa yä tꞌo̱tꞌe nuꞌu̱ di japäbi mꞌe̱di.

      ꞌNehe, rä Hesu bi ꞌñembäbi yä jäꞌi: «Ogi he̱gihu̱ de gi xatuäbihu̱ Äjuä. Sigi gi yꞌapäbihu̱ Äjuä ri Dadahu̱ näꞌä gi honihu̱. Gatꞌho yä dada ne dä umbäbi yä hogä tꞌo̱tꞌe yä bätsi. Por ejemplo, mu ri bätsihu̱ dä yꞌaꞌähu̱ nꞌa rä thuhme, ¿hänge hingä ma gi umbäbihu̱ nꞌa rä do? Mu̱ dä yꞌaꞌähu̱ nꞌa rä peskado, ¿hänge hingä ma gi umbäbihu̱ nꞌa rä kꞌeñä?».

      ¿Te mi ne dä ꞌñudi rä Hesu ko nuꞌu̱ yä ejemplo bi usa? Näꞌä bi ꞌñenä: «Mu̱ nuꞌähu̱ gi pähu̱ gi umbäbihu̱ yä hogä regalo ri bätsihu̱, ¡ri Zi Dadahu̱ Jeoba ꞌnehe ma dä rꞌaꞌähu̱ rä mäkä tsꞌe̱di mu̱ gi yꞌapäbihu̱!». ¿Gi pe̱fi näꞌä bi mängä rä Hesu? ¿Te gi apäbi Jeoba ora gi xatuäbi?

      «Yꞌadihu̱ ꞌne dä tꞌaꞌähu̱. Hyonihu̱ ꞌne gi tsu̱dihu̱. Oxki tsaya de gi yꞌapäbihu̱ Äjuä ꞌne nuꞌä ma dä yꞌo̱de ri ntꞌadihu̱» (Mateo 7:7).

      Yä ntꞌani: Ja ngu bi ꞌñudi rä Hesu, ¿te ri ꞌñehe gi yꞌapäbi Jeoba ora gi xatuäbi? Ora gi xatuäbi Äjuä, ¿gi petuäbi te tuꞌä ri mu̱i?

      Mateo 6:2-18; 7:7-11; Lucas 11:13.

  • Rä Hesu bi ꞌuini yä mꞌotho yä jäꞌi
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Yä apostol rä Hesu umbäbi te dä zi ndunthi yä jäꞌi

      RÄ NTHEKE 83

      Rä Hesu bi ꞌuini yä mꞌotho yä jäꞌi

      Yä apostol rä Hesu bä pengi de nꞌa rä campaña de gä predicación, rꞌa yä pa änte de rä Paskua de rä je̱ya 32. Nuꞌu̱ xa xki zabi, hänge rä Hesu bi zitsꞌi ko nꞌa rä barko pa Betsaida pa ja dä ntsayani. Pe ora mi yꞌo mi joni ha rä ñäni näꞌä rä ndehe, rä Hesu bi da ngue̱nda ge xki de̱ni ndunthi yä jäꞌi asta gehni. Rä Hesu mi nehmä dä ntsaya ko nuꞌu̱ yä apostol, pe mi hyandi nuꞌu̱ yä zi jäꞌi xa bi hueki. Bi yꞌo̱the nuꞌu̱ mi hñeni ne bi ꞌñutuäbi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä gatꞌho rä pa. Pe ora ya bi ndee, yä apostol bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zäi ge nuyu̱ yä zi jäꞌi ya tsu̱ rä thuhu. Pe̱hni dä dai te dä zi».

      Nꞌa rä tsꞌu̱ntꞌu̱ umbäbi rä Hesu nꞌa rä ꞌmo̱tsꞌe ko yä thuhme ꞌne yä peskado

      Pe rä Hesu bi dädi: «Hingi ja mꞌe̱di dä dai te dä zi. Go dä ꞌuinihu̱». Yä apostol bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Gi ne gä mahe gä taihe yä thuhme pa gehyu̱?». Pe Felipe bi ꞌñenä: «Mäske xi gä pe̱ꞌtsihu̱ ndunthi rä bojä, hindä za gä taihu̱ yä thuhme pa gatꞌho nuyu̱ yä jäꞌi».

      Nubye̱ rä Hesu bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Te di pe̱ꞌtsihu̱ pa gä tsihu̱?». Andrés bi dädi: «Di pe̱ꞌtsihu̱ ku̱tꞌa yä thuhme ꞌne yoho yä zi peskado. Pe hindä uadi pa gatꞌho yä jäꞌi». Rä Hesu bi ꞌñenä: «Guä hänkägihu̱ua nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado». ꞌNepu̱, bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi ge dä muntsꞌi de gä 50, de gä 100, ꞌne dä hñudi ha yä tꞌe̱i. Nubye̱, rä Hesu bi gu̱ nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado, ꞌne bi xatuäbi Äjuä. ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä apostol go bi hekuäbi gatꞌho yä jäꞌi näꞌä rä ñhuni. Gatꞌho bi ñuni asta xa bi niñä. Mi tsu̱di ngu 5.000 yä ñꞌo̱ho̱, aparte yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi. Mꞌe̱fa, pa hinte dä ntsꞌoni, yä apostol bi muntsꞌi gatꞌho näꞌä rä ñhuni bi bongi. ¡Bi ñuꞌtsi 12 yä ꞌmo̱tsꞌe! ¿Hänge xi nꞌa rä däta milagro näꞌä bi yꞌo̱tꞌe rä Hesu?

      Po rängeꞌä, gatꞌho yä jäꞌi mi ne dä hñutsꞌi rä Hesu de gä rey. Pe rä Hesu mi pädi xä ñho ge tobe hingä mi geꞌä rä tiempo xki hñutsꞌi Jeoba pa dä nrey. Hänge bi ꞌñedi nuꞌu̱ yä jäꞌi ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä apostol: «Maha pa näꞌä mä nꞌa lado de rä ndehe Galilea». Nuꞌu̱ yä apostol bi gu̱ rä barko pa Galilea, pe rä Hesu bi bo̱xä ha rä tꞌo̱ho̱ pa dä xatuäbi rä Dada. Mäske mi ja ndunthi rä ꞌme̱fi, rä Hesu nzäntho bi ꞌueke rä tiempo pa dä xatuäbi Äjuä.

      «Ogi mpe̱fihu̱ po näꞌä rä ñhuni di dämä tsꞌoki. Mänꞌa dä hogi gi mpe̱fihu̱ po näꞌä rä ñhuni ma dä dura ꞌne uni rä te pa nzäntho, geꞌä ma dä rꞌaꞌäꞌihu̱ rä Tꞌu̱ rä mexiꞌmhai» (Juan 6:27, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Hanja bi ꞌñudi rä Hesu ge mi turämu̱i po yä jäꞌi? ¿Te utkägihu̱ de Jeoba näꞌä bi me̱fi rä Hesu?

      Mateo 14:14-22; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-15.

  • Rä Hesu bi ñꞌo mäñä de rä ndehe
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu yꞌo mäñä yä dehe ꞌne embäbi Pedro ge dä ma dä zu̱di

      RÄ NTHEKE 84

      Rä Hesu bi ñꞌo mäñä de rä ndehe

      Rä Hesu mi pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä yꞌo̱the nuꞌu̱ yä jäꞌi mi hñeni, pa dä koꞌspäbi yä te nuꞌu̱ xki du ꞌne asta pa dä japi dä tsaya yä bu̱nthi yꞌee. Nꞌa rä mꞌiki, rä Hesu bi ma ha nꞌa rä tꞌo̱ho̱ pa dä xatuäbi Äjuä. Ngu bi uadi bi xadi, bi hyandi ge mi ja nꞌa rä bu̱nthi yꞌee ha rä ndehe Galilea. Nuꞌu̱ yä apostol himi tsa dä yꞌe̱tꞌi rä barko, ngeꞌä xa mi ntsꞌe̱di rä bu̱nthi yꞌee. Nubye̱, rä Hesu bi gäi de rä tꞌo̱ho̱, ꞌne bi mu̱di bi ñꞌo mäñä de yä dehe pa bi zo̱ni ha rä barko. Nu mi hyandi nuꞌu̱ yä apostol, nuꞌu̱ xa bi ntsu. Pe rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Go geki. Ogi tsuhu̱».

      Rä Hesu yꞌo mäñä yä dehe ꞌne embäbi Pedro ge dä ma dä zu̱di

      Pedro bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zi Hmuu, mu̱ go geꞌi, ꞌme̱pkägi gä mabu̱ kongeꞌi». Rä Hesu bi mändabi: «¡Guä ehe!». Mäske xa mi ntsꞌe̱di rä bu̱nthi yꞌee, Pedro bi bo̱ni de rä barko ꞌne bi mu̱di bi ñꞌo mäñä de yä dehe. Pe nuꞌmu̱ ya ma xä zo̱ni habu̱ mi ꞌmai rä Hesu, bi hyandi rä bu̱nthi yꞌee ꞌne xa bi ntsu. ¿Gi pädi te bi thogi oraꞌä? Pedro bi mu̱di bi yu̱i ha rä ndehe, hänge bi maꞌti rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Zi Hmuu, ñängägi!». Rä Hesu bi mipäbi rä yꞌe̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «¿Por hanja gä fu̱di gä duda? ¿Hage otho ri jamfri?».

      Nuꞌmu̱ rä Hesu ꞌne rä Pedro bi bo̱tsꞌe ha rä barko, nguntꞌä bi tsaya rä bu̱nthi yꞌee. ¿Dä za gi imäjinä te bi senti nuꞌu̱ yä apostol? Nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Xa mäjuäni go rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä».

      Mä nꞌa rä pa, rä Hesu ꞌne nuꞌu̱ yä apostol mi pa ha nꞌa rä barko ꞌne ma xä rꞌani näꞌä mä nꞌa lado de rä ndehe. Koꞌmu̱ rä Hesu xa mi tsu̱di rä tꞌähä, bi ma bä ähä mo̱te de rä barko. Mientra mi ähä, bi mu̱di bi nja nꞌa rä bu̱nthi yꞌee. Yä dehe mi mfati kontra rä barko ꞌne näꞌä rä barko bi mu̱di bi ñudi yä dehe. Oraꞌä, yä apostol nguntꞌä bi yꞌatsꞌi rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Xahnäte, ma gä tuhu̱! ¡Faxkägihe!». Rä Hesu bi nangi ꞌne bi ꞌñembäbi rä ndehe: «¡ꞌMu̱tꞌho!». ¿Gi pädi te bi thogi? Rä bu̱nthi nguntꞌä bi tsaya ꞌne bi ꞌmu̱tꞌho rä ndehe. ꞌNepu̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi yä apostol: «¿Hage hingi pe̱ꞌtsihu̱ rä jamfri?». Nuꞌu̱ bi ñꞌembäbi nꞌa ngu mänꞌaa: «¡Asta rä ndähi ꞌne rä ndehe o̱te!». ¿Gi pädi por yä apostol xa bi ntsu? Ngeꞌä nuꞌu̱ tobe mi japäbi mꞌe̱di xä hñuxä gatꞌho yä komfiansa ha rä Hesu.

      «¿Habu̱ grä yꞌobye̱ mu̱ hixtä pe̱ꞌtsi rä komfiansa de gä handi rä ñhojäꞌi Jeoba habu̱ ꞌmu̱i yä mexiꞌmhai?» (Salmo 27:13).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja Pedro bi mu̱di bi yu̱i ha rä ndehe? ¿Por hanja yä apostol xa bi ntsu?

      Mateo 8:23-27; 14:23-34; Marcos 4:35-41; 6:45-52; Lucas 8:22-25; Juan 6:16-21.

  • Rä Hesu bi yꞌo̱the nꞌa rä jäꞌi de gä nsabdo
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Yä fariseo o̱tpäbi yä ntꞌani nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ näꞌä mrä xada

      RÄ NTHEKE 85

      Rä Hesu bi yꞌo̱the nꞌa rä jäꞌi de gä nsabdo

      Yä fariseo xa mi u̱tsa rä Hesu ꞌne mi honi hanja dä gu̱u̱. Nuꞌu̱ mi enä ge rä Hesu himi debe dä yꞌo̱the yä jäꞌi de gä nsabdo, ngeꞌä mi nꞌa rä pa de gä tsaya. Pe nꞌa rä pa nsabdo, rä Hesu bi hyandi nꞌa rä zi jäꞌi mrä xada mi adi rä bojä ha rä kaye. Näꞌä bi hueki ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Hyandihu̱ hanja rä tsꞌe̱di Äjuä ma dä yꞌo̱the nuni zi ñꞌo̱ho̱». Oraꞌä, rä Hesu bi gu̱ nꞌa tu̱i rä hai ꞌne bi pantꞌi ko rä jini. ꞌNepu̱, bi goꞌspäbi ha yä da näꞌä ñꞌo̱ho̱ ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma ꞌne guä nxu̱da ha Siloam». Näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ bi me̱fi njabu̱, ꞌne bi mu̱di bi hyandi.

      Yä jäꞌi himi tsa dä gamfri näꞌä milagro xki yꞌo̱tꞌe rä Hesu ꞌne mi ñꞌembäbiꞌu̱: «¿Go gehni nuni mrä zi xada mi adi rä bojä ha rä kaye?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi dädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hää, go geki. Nuga dä mꞌu̱i ya ndi xada». Pe yä jäꞌi bi yꞌambäbiꞌä: «Nuꞌmu̱, ¿por hanja ya tsa gi handi?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi metuäbiꞌu̱ näꞌä xki thogi. Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi nguntꞌä bi zitsꞌi ko yä fariseo.

      Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä fariseo: «Rä Hesu bi goxä rä bo̱hai ha mä da ꞌne bi ꞌñengägi gä nxu̱da. ꞌNe geꞌä dä pe̱fi, hänge nubye̱ ya tsa gä handi». Nuꞌu̱ yä fariseo bi ñꞌembäbise̱: «Mu̱ rä Hesu o̱the yä jäꞌi de gä nsabdo, rä tsꞌe̱di himbi ehe de Äjuä». Pe märꞌaa mi enä: «Mu̱ rä tsꞌe̱di himbi ehe de Äjuä, nuꞌmu̱, ¿por hanja tsa dä yꞌo̱the yä jäꞌi?».

      Pa dä bädi te xki thogi, yä fariseo bi nzofo yä dada näꞌä ñꞌo̱ho̱ ꞌne bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Por hanja nuni ri tꞌu̱ ya tsa dä hyandi?». Nuꞌu̱ yä dada himi pädi te dä dädi, ngeꞌä yä fariseo xki mää ge toꞌo dä me̱ꞌspäbi rä jamfri rä Hesu, ma xä espulsa de rä sinagoga. Hänge nuꞌu̱ bi dädi: «Hindi pädihe. Go dä yꞌambäbise̱hu̱». Hänge nuꞌu̱ yä fariseo bi yꞌo̱tpäbi märꞌa yä ntꞌani näꞌä ñꞌo̱ho̱, pe näꞌä bi dädi: «Ya dä xiꞌähu̱ gatꞌho näꞌä bi thogi. ¿Por hanja gi sigi gi o̱tkägihu̱ yä ntꞌani?». Oraꞌä yä fariseo xa bi nkue̱ ꞌne bi gui näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ de gehni.

      Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ma bä nuu näꞌä ñꞌo̱ho̱ꞌä ꞌne bi yꞌambäbi: «¿Gi pe̱ꞌspäbi rä jamfri rä Mesia?». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi dädi: «Mu̱ gä pähmä toꞌoꞌä, gä pe̱ꞌspäbi rä jamfri». Hänge rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga go drä Mesia». Rä Hesu xa bi hueki näꞌä zi ñꞌo̱ho̱ mrä xada, hänge bi yꞌo̱the ꞌne bi matsꞌi pa bi me̱ꞌspäbi rä jamfri.

      «Xi xä ntsꞌo ri mfenihu̱ ngeꞌä hingi pähu̱ rä Mäkä Tꞌofo nixi rä tsꞌe̱di Äjuä» (Mateo 22:29).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi me̱fi rä Hesu po näꞌä zi ñꞌo̱ho̱ mrä xada? ¿Por hanja yä fariseo xa mi u̱tsa rä Hesu?

      Juan 9:1-41.

  • Rä Hesu bi gu̱tsꞌi Lázaro de rä du
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Marta ꞌne María handi nuꞌmu̱ Lázaro bi nangi de rä du

      RÄ NTHEKE 86

      Rä Hesu bi gu̱tsꞌi Lázaro de rä du

      Rä Hesu mi pe̱ꞌtsi hñuu yä amigo: Lázaro, María ꞌne Marta. Nuyu̱ mi nku ꞌne mi ꞌmu̱i ha nꞌa rä tꞌu̱kä hnini rä thuhu Betania. Nꞌa rä pa, nuꞌmu̱ rä Hesu mi predika ri nꞌandi de rä río Jordán, María ꞌne Marta bi me̱hni nꞌa rä jäꞌi ꞌne bä embäbi rä Hesu: «Lázaro xa di hñeni. Po rä mäte, guä ehe nguntꞌä». Pe rä Hesu hingä nguntꞌä bi ma. Bi do̱ꞌmi bi thogi yoho yä pa, ꞌnepu̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Maha pa Betania. Lázaro bi ähä, ꞌne nuga ma gä mani pa gä atsꞌi de rä tꞌähä». Nuꞌu̱ yä apostol bi ꞌñembäbi: «Mu̱ Lázaro bi ähä, näꞌä ma dä hogi». Hänge nubye̱ rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Lázaro xä du».

      Mi zo̱ni rä Hesu ha Betania, Lázaro ya mi pe̱ꞌtsi goho yä pa de xki du. Ndunthi yä jäꞌi xki ma pa dä hoꞌti Marta ꞌne María. Mi bädi Marta ge xki zo̱ni rä Hesu, nguntꞌä bi nextꞌihi bi ma pa dä nuu. Bi ꞌñembäbi: «Mä zi Hmuuꞌi, nuꞌmu̱ gri ꞌmu̱hmäua, hinxä duhmä mä ku». Rä Hesu bi dädi: «Ri ku ma dä nangi. ¿Gi kamfrigi?». Marta bi dädi: «Di pädi ge ma dä zo̱ho̱ rä pa habu̱ ma dä nangi gatꞌho nuꞌu̱ xä du». Pe rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuga ma gä ju̱xä nuꞌu̱ xä du, ꞌne ma gä umbäbiꞌu̱ yä te».

      Nubye̱, Marta bi ma bä embäbi María: «Xä zo̱ho̱ rä Hesu». María bi ma de gä nhextꞌihi pa dä nuu rä Hesu, ꞌne ndunthi yä jäꞌi bi mꞌe̱fa de geꞌä. Mi zo̱ni habu̱ mi ꞌmai rä Hesu, María bi ndandiñähmu ꞌne xa mi zoni. Näꞌä bi ꞌñembäbi rä Hesu: «Zi Hmuu, mu̱ gri ꞌmu̱hmäua, mä zi kuhe hinxä du». Rä Hesu bi nzoni ꞌnehe ora bi hyandi hängu mi sufri María. Mi hyandi nuꞌu̱ yä jäꞌi ge rä Hesu mi zoni ꞌnehe, nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Rä Hesu hää xa mäjuäni mi mädi Lázaro». Pe märꞌaa mi enä: «Nuꞌmu̱, ¿por hanja himbi ñäni rä amigo?». Xibye̱, ¿te ma dä me̱fi rä Hesu?

      Rä Hesu bi ma ha näꞌä rä kueba habu̱ xki tꞌagi Lázaro, ꞌne bi mända: «Hñäkihu̱ nuni rä do». Pe Marta bi ꞌñenä: «Zi Hmuu, di enga ge ya yu̱ni xä ntsꞌo, ya pe̱ꞌtsi goho mä pa». Pe mäske njabu̱, bi thäki näꞌä rä do mi kotꞌi rä ntꞌagi. ꞌNepu̱, rä Hesu bi no̱ꞌtse pa mähetsꞌi ꞌne bi ꞌñenä: «Mä Dadaꞌi, di rꞌaꞌäꞌi njamädi ngeꞌä xkä yꞌo̱de nuꞌä xtä aꞌäꞌi. Nuga di pädi ge nzäntho gi o̱de nuꞌä di aꞌäꞌi. Pe dä mängä njabu̱ po ränge yä jäꞌi ꞌmu̱kua kongeki, pa njabu̱ nuyu̱ dä za dä gamfri ge go geꞌi xkä pe̱nkägi». Mꞌe̱fa, rä Hesu bi ñä ntsꞌe̱di ꞌne bi ꞌñenä: «¡Lázaro, guä po̱ni!». Nse̱kitho, Lázaro bä po̱ni de habu̱ xki tꞌagi: mi ꞌmantꞌi yä yꞌe̱ ꞌne yä ua ko yä dutu. Nubye̱ rä Hesu bi ꞌñenä: «Hñäkuäbihu̱ nuyu̱ yä dutu».

      Ndunthi de nuꞌu̱ yä jäꞌi bi hyandi näꞌä milagroꞌä, bi me̱ꞌspäbi rä jamfri rä Hesu. Pe märꞌaa, bi ma bä petuäbi yä fariseo näꞌä xki thogi. Dende näꞌä paꞌä, yä fariseo mi honi hanja dä hyo rä Hesu ꞌne Lázaro. Asta Judas Iscariote, nꞌa de nuꞌu̱ 12 yä apostol, bi ma de gä ntꞌägi pa dä ambäbi yä fariseo: «¿Hängu gi rꞌakägihu̱ mu̱ gä ntregaꞌihu̱ rä Hesu?». Nuꞌu̱ bi dädi: «Gä rꞌaꞌähe 30 yä bojä de gä plata». Judas bi hñäni näꞌä rä bojä ꞌne bi mu̱di bi hyoni hanja dä ntrega rä Hesu.

      «Näꞌä rä Äjuä xa mäjuäni, näꞌä nꞌa rä Zi Dada näꞌä pädi dä uni rä ñhänte; Jeoba, näꞌä rä Däta Tsꞌu̱tꞌhui geꞌä tsa dä ñängägihu̱ de rä du» (Salmo 68:20).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi me̱fi rä Hesu pa bi gu̱tsꞌi Lázaro de rä du? ¿Te mi ne dä me̱fi yä fariseo mi bädi ge Lázaro xki nangi de rä du?

      Mateo 26:14-16; Juan 11:1-53; 12:10.

  • Rä Hesu bi yꞌo̱tꞌe rä gäxä Paskua
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu bi yꞌo̱tꞌe näꞌä rä mu̱di Mäkä Ntꞌoxi ko nuꞌu̱ 11 yä apostol

      RÄ NTHEKE 87

      Rä Hesu bi yꞌo̱tꞌe rä gäxä Paskua

      Tatꞌä je̱ya, yä judío mi o̱tꞌe rä ngo de rä Paskua näꞌä rä pa 14 de rä zänä nisán. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä yä israelita mi mꞌe̱go ha Egipto ꞌne rä Zi Dada Jeoba bä ju̱ki de gehni ꞌne bi umbäbi nꞌa rä Hogä Hai. Hänge pa dä ꞌñudi hängu mi jamädibi Jeoba, tatꞌä je̱ya mi o̱tꞌe rä ngo de rä Paskua. Ha rä je̱ya 33, rä Hesu ꞌne yä apostol bi mihi nꞌa rä nguu ha Jerusalén; pa bi yꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua. Ngu bi uadi bi ntꞌoxiꞌu̱, rä Hesu bi ꞌñenä: «Nꞌa de geꞌähu̱ ma dä traisionägi». Mi yꞌo̱de njabu̱ yä apostol, nguntꞌä bi yꞌambäbiꞌu̱ rä Hesu: «¿Toꞌo ma dä traisionäꞌi?». Rä Hesu bi dädi: «Go geꞌä näꞌä toꞌo ma gä umbäbi nꞌa xe̱ni rä thuhme». Oraꞌä, bi gu̱ nꞌa xe̱ni rä thuhme ꞌne go bi umbäbi Judas Iscariote. ¿Gi pädi te bi me̱fi Judas? Nguntꞌä bi mꞌai ꞌne bi ma de gehni.

      Nubye̱, rä Hesu bi ja nꞌa rä sadi, ꞌnepu̱ bi gu̱ nꞌa rä thuhme ꞌne bi umbäbi rꞌa nꞌa xe̱ni nuꞌu̱ yä apostol. Bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Tsihu̱ nunä rä thuhme. Gehnä di representa näꞌä mä ndoyꞌo ma gä uni po geꞌähu̱». Mꞌe̱fa, bi ja mä nꞌa rä sadi pa rä binu, ꞌne bi umbäbi yä apostol. Bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Tsihu̱ nunä rä binu. Gehnä di representa näꞌä mä ji ma gä fani pa gä punꞌä ri pekadohu̱. Di ja nꞌa rä kohi kongeꞌähu̱ pa gi mändahu̱ de gä rey kongeki ha mähetsꞌi. Sigi gi yꞌo̱thu̱ njaua ngu nꞌa rä fenäte de gekägi». Po rängeꞌä, yä testigo rä Jeoba o̱tꞌe tatꞌä je̱ya nꞌa rä Fenäte de rä du rä Hesu.

      Ngu bi uadi bi ntꞌoxiꞌu̱, yä apostol bi mu̱di bi ntuhni ngeꞌä kada nꞌa de geꞌu̱ mi mbeni ge mänꞌa mi ja rä nsu de nuꞌu̱ märꞌaa. Pe rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mu̱ nꞌa de geꞌähu̱ gi ne gi ndängihu̱, mähyoni go gi pe̱päbihu̱ nuyu̱ märꞌaa ngu nꞌa rä ꞌme̱go».

      ꞌNehe rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuꞌähu̱ go mä amigoꞌihu̱. Hänge di xiꞌähu̱ gatꞌho näꞌä ne mä Dada gä xiꞌähu̱. Nuga nguntꞌä ma gä pengi ha mähetsꞌi habu̱ bi ꞌmu̱i mä Dada. Pe nuꞌähu̱ ja ma gi kohu̱ua, ꞌne mu̱ gi mädihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa, yä jäꞌi ma dä bädi ge go mä de̱niꞌihu̱. Pe̱ꞌtsi te gi mädihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa; ja ngu xtä mäꞌähu̱».

      ꞌNepu̱, rä Hesu bi ja nꞌa rä sadi ꞌne bi yꞌapäbi rä Dada dä supäbi nuꞌu̱ yä de̱ni ꞌne dä matsꞌi pa dä mpe̱fi mähye̱gi ko nꞌadä rä mfeni. ꞌNehe, rä Hesu bi yꞌadi dä nsunda rä thuhu rä Dada. Mꞌe̱fa, rä Hesu ꞌne yä apostol bi tutuäbi yä jähñä rä Zi Dada Jeoba. Ngu bi uadi bi ntuhu, nuꞌu̱ bi ma de gehni. Rä Hesu mi pädi ge ya himi ꞌme̱di ndunthi pa xä zo ha yä yꞌe̱ nuꞌu̱ yä nkontra.

      «Ogi tsuhu̱, zi tꞌu̱kä taxo, ngeꞌä ri Dadahu̱ ne dä rꞌaꞌähu̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui» (Lucas 12:32, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te mä kohi bi ja rä Hesu ko yä apostol? ¿Te bi ꞌñuti rä Hesu nuꞌu̱ yä apostol mientra mi ntꞌoxiꞌu̱?

      Mateo 26:20-30; Lucas 22:14-26; Juan 13:1, 2, 26, 30, 34, 35; 15:12-19; 17:3-26.

  • Bri ju̱ rä Hesu
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Judas bi traisionä rä Hesu ha rä jardin de Getsemaní

      RÄ NTHEKE 88

      Bri ju̱ rä Hesu

      Rä Hesu ꞌne yä apostol bi ma ha rä tꞌo̱ho̱ de gä olibo. Ya mi thogi de mäde rä xui ꞌne rä zänä mi xo̱ge näꞌä xuiꞌä. Mi zo̱niꞌu̱ ha rä jardin de Getsemaní, rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä apostol: «Ja dä kohu̱ua ꞌne oxki ma gi ähähu̱». Rä Hesu xa mi turämu̱i, hänge bi ꞌuege de yä apostol pa dä xatuäbise̱ rä Dada. Bi ndandiñähmu ꞌne bi ꞌñembäbi: «Dä tꞌo̱tꞌe ri bolunta». Jeoba bä pe̱hni nꞌa rä e̱nxe̱ pa bi nupäbi rä mfeni rä Hesu. Mꞌe̱fa, rä Hesu bi mengi habu̱ mi hudi nuꞌu̱ hñuu yä apostol ꞌne bi zu̱di mi ähä. Oraꞌä, bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Nuhuhu̱! Nubye̱ hingi tsa gi ähähu̱. Ya bi zo̱ho̱ rä ora pa gä tso ha yä yꞌe̱ nuꞌu̱ mä nkontra».

      Judas häni nꞌa buxa rä bojä

      Hingä yaꞌä, bi zo̱ni Judas ko nꞌa taxo yä jäꞌi ꞌne nuꞌu̱ mi hñä yä zaa ꞌne yä majuai. Judas mi pädi xä ñho habu̱ mi yꞌo rä Hesu, ngeꞌä ndunthi yä mꞌiki xki me̱ui ha näꞌä lugaꞌä. Judas ya xki xipäbi nuꞌu̱ yä soldado hanja ma xä ꞌñuti toꞌo rä Hesu. Hänge bi ma asta habu̱ mi ꞌmai rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi dee, Xahnäte», ꞌne bi zu̱ꞌtsi. Rä Hesu bi ꞌñembäbi Judas: «¿Gi traisionägi ko nꞌa rä ntsu̱ꞌtsi?».

      Rä Hesu bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi: «¿Toꞌo gi honihu̱?». Nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Rä Hesu näꞌä rä me Nazaret». Näꞌä bi dädi: «Go geki». Nuꞌu̱ bi ntsu ꞌne bi mengi nꞌa paso nxu̱tha. Rä Hesu bi yꞌambäbiꞌu̱ mänꞌaki: «¿Toꞌo gi honihu̱?». Nuꞌu̱ bi dädi mänꞌaki: «Rä Hesu näꞌä rä me Nazaret». Rä Hesu bi dädi: «Ya dä xiꞌähu̱ ge go gekägi. Mu̱ go geki gi hongägihu̱, oxki ju̱hu̱ ninꞌa de nuyu̱ di ñꞌoꞌmee».

      Nuꞌmu̱ Pedro bi da ngue̱nda te mi thogi, nguntꞌä bi gu̱ki rä majuai ꞌne bi hye̱kuäbi rä gu Malco, näꞌä rä ꞌme̱go rä dängä majhä. Pe rä Hesu bi dambäbi rä gu ꞌne bi yꞌo̱the. ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi Pedro: «Pe̱ꞌtsi ri majuai. Ngeꞌä mu̱ gi ntuhni ko rä majuai, ma gi tu po rä majuai». Nuꞌu̱ yä soldado bi gu̱ rä Hesu ꞌne bi dätꞌi. Oraꞌä, nuꞌu̱ yä apostol nguntꞌä bi ma de gehni. ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi zitsꞌi rä Hesu pa ha rä ngu Anás. Näꞌä bi yꞌo̱tpäbi yä ntꞌani rä Hesu ꞌnepu̱ bi me̱hni ha rä ngu rä dängä majhä Caifás. Pe, ¿xi te bi thogi ko nuꞌu̱ yä apostol?

      «Nuua ha rä xiꞌmhai xa ma gi sufrihu̱ ndunthi. Pe, ¡ogi tsuhu̱!, nuga xtä täpäbi nunä xiꞌmhai» (Juan 16:33, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi thogi ha rä jardin de Getsemaní? ¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä bi me̱fi rä Hesu näꞌä xuiꞌä?

      Mateo 26:36-57; Marcos 14:32-50; Lucas 22:39-54; Juan 18:1-14, 19-24.

  • Pedro bi nega rä Hesu
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Pedro bi nega rä Hesu ha rä ngu Caifás

      RÄ NTHEKE 89

      Pedro bi nega rä Hesu

      Nuꞌmu̱ rä Hesu mi ntꞌoxi ko yä apostol, bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Gatꞌhoꞌihu̱ ma gi tsogägise̱hu̱ nunä xui». Pe, Pedro bi dädi: «Nuga hinä. Mäske nuyu̱ märꞌa dä zokꞌäꞌi, nuga hingä ma gä tsokꞌäꞌi». Pe rä Hesu bi ꞌñembäbi Pedro: «Änte de dä mafi nꞌa rä boxi, ma gi nega ge hingi päkägi asta hñu mꞌiki».

      Ora nuꞌu̱ yä soldado bi zixä rä Hesu ha rä ngu Caifás, kasi gatꞌho nuꞌu̱ yä apostol ya xki mengi ha yä nguu. Ho̱nse̱ yoho de geꞌu̱ bi de̱ni rä Hesu de yabu̱ ko nuꞌu̱ märꞌa yä jäꞌi. Nꞌa de geꞌu̱ mi geꞌä Pedro. Näꞌä bi yu̱tꞌi ha rä patio rä ngu Caifás ꞌne bi joni ha rä tsibi pa dä mpaꞌti. Pe oraꞌä, nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä mi mpe̱fi ha rä ngu Caifás bi hyandi Pedro ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Nuga di päꞌi! ¡Nuꞌi ngi ñꞌoui rä Hesu!».

      Pedro bi dädi: «Hinä. Hingä mäjuäni. Nuga hindi pädi te gi mää». Pedro bi bo̱ni de gehni ꞌne bi ma bä mꞌai asta ha rä goxthi. Pe nubye̱ mä nꞌa rä ꞌme̱hñä bi hyandi ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmahni: «¡Nuni ñꞌo̱ho̱ mi ñꞌoui ꞌnehe rä Hesu!». Pedro bi dädi: «¡Nixi di pädi toꞌo näꞌä rä Hesu gi mämbu̱!». Oraꞌä, mä nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñembäbi: «Nuꞌi ngi ñꞌoui rä Hesu. Nuꞌi gi ñä ngu yä me Galilea, ja ngu rä Hesu». ¿Gi pädi te bi me̱fi Pedro? Näꞌä bi ꞌñenä: «¡Hindi pädi toꞌo näꞌä rä Hesu gi mämbu̱!».

      Ngu bi uadi bi mängä njabu̱, bi mafi nꞌa rä boxi. Pedro bi gu̱xä yä da ꞌne bi ñhandui rä Hesu. Oraꞌä, bi beni nuꞌu̱ yä noya xki mängä rä Hesu, hänge nguntꞌä bi bo̱ni de gehni ꞌne xa bi nzoni.

      Rä Sanedrín o nuꞌu̱ yä nzaya mi pe̱ꞌtsi yä judío ya xki muntsꞌi ha rä ngu Caifás pa dä juzga rä Hesu. Nuꞌu̱ ya xki desidi dä hyo rä Hesu. Nubye̱, Caifás bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä?». Rä Hesu bi dädi: «Hää, go geki». Hänge Caifás bi ꞌñenä: «Hindi ja ꞌme̱di märꞌa yä prueba. ¡Ja huadi bi mängä nꞌa rä däta nkꞌuamba!». Rä Sanedrín bi numäñho näꞌä bi mängä Caifás, hänge gatꞌho bi ꞌñenä: «Nunä rä ñꞌo̱ho̱ pe̱ꞌtsi te dä du». Oraꞌä, nuꞌu̱ bi umbäbi yä mpe̱ꞌti, bi zotsꞌi, bi goꞌtuä yä da ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Mu̱ grä profeta, xikägihe toꞌo bi rꞌaꞌä yä mpe̱ꞌti!».

      Rä hyaxꞌä, bi tsꞌixä rä Hesu mänꞌaki ante rä Sanedrín ꞌne bi tꞌambäbi mänꞌaki: «¿Go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä?». Rä Hesu bi dädi: «Hää. Nuꞌähu̱ go gi mänse̱hu̱ ge go geki». Nuꞌu̱ bi kondenä rä Hesu ꞌne bi hyo̱xä rä thai ge xki zani Äjuä. Mꞌe̱fa bi tsꞌitsꞌi ha rä ngu Poncio Pilato, näꞌä rä gobernador de rä hnini Roma. ¿Xi te bi thogi mꞌe̱fa? Ma gä handihu̱.

      «Ma dä zo̱ho̱ rä pa [...] ma gi nxanihu̱, ꞌne ma gi penju̱ ha ri nguhu̱ [...] ꞌne ma gi hye̱gäse̱hu̱, pe nuga hindi ꞌmu̱se̱gä, ngeꞌä di ꞌmu̱ꞌmee mä Dada» (Juan 16:32).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi thogi ha rä ngu Caifás? ¿Por hanja rä Sanedrín bi kondenä rä Hesu?

      Mateo 26:31-35, 57–27:2; Marcos 14:27-31, 53–15:1; Lucas 22:55-71; Juan 13:36-38; 18:15-18, 25-28.

  • Rä Hesu bi tho ha Gólgota
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Mientra rä Hesu zu̱di ha nꞌa rä zaa, nꞌa rä soldado ꞌne rꞌa yä de̱ni ꞌmai getbu̱ de geꞌä

      RÄ NTHEKE 90

      Rä Hesu bi tho ha Gólgota

      Nuꞌu̱ yä majhä bi zitsꞌi rä Hesu ha rä ngu Poncio Pilato, näꞌä rä gobernador. Nubye̱ Pilato bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi: «¿Te tuꞌähu̱ nuni ñꞌo̱ho̱?». Nuꞌu̱ bi dädi: «¡Enä ge nuni nꞌa rä rey!». Pilato bi yꞌambäbi rä Hesu: «¿Go geꞌi grä ndä de yä judío?». Rä Hesu bi dädi: «Mä Tsꞌu̱tꞌhui hingä de nunä xiꞌmhai».

      ꞌNepu̱, Pilato bi me̱hni rä Hesu ko Herodes, näꞌä rä gobernador de Galilea, pa dä hyoni te mä tsꞌo tꞌo̱tꞌe xki me̱fi. Pe koꞌmu̱ Herodes hinte mä tsꞌoki bi dimbäbi rä Hesu, bi koꞌtsi mänꞌaki ko Pilato. Nubye̱, Pilato bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi: «Nixi Herodes nixi nuga hinte mä thai xtä timbäbihe nunä ñꞌo̱ho̱. Ma gä he̱gi dä ma». Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi xa mi mafi ꞌne mi enä: «¡Hyohu̱! ¡Hyohu̱!». Yä soldado xa bi me̱tꞌi rä Hesu ꞌne bi zotsꞌi. ꞌNepu̱, bi thuꞌspäbi nꞌa rä koronä de gä ꞌmini ꞌne xa bi burla de geꞌä. Nuꞌu̱ mi embäbi: «¡Gi hatsꞌi, rey de yä judío!». Nubye̱, Pilato bi ꞌñembäbi mänꞌaki nuꞌu̱ yä jäꞌi: «Nuga di handi ge hinte mä tsꞌoki tu nunä ñꞌo̱ho̱». Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi mi sigi mi mafi ꞌne mi enä: «¡Tsu̱tihu̱ ha rä zaa!». Hänge Pilato bi ntregabiꞌu̱ rä Hesu pa go bi hyoꞌu̱.

      Nubye̱, bi tsꞌixä rä Hesu ha nꞌa rä luga mi rä thuhu Gólgota, pa bä tsꞌu̱ti ha nꞌa rä zaa. Nuꞌmu̱ ya mi zu̱di ha rä zaa, rä Hesu bi xatuäbi rä Dada ꞌne bi ꞌñembäbi: «Mä Dadaꞌi, pumbäbi gatꞌho nuyu̱ yä jäꞌi bi yꞌo̱tkä njaua, ngeꞌä nuyu̱ hingi pädi nuꞌä o̱tꞌe». Nuꞌu̱ yä jäꞌi xa mi burla de rä Hesu ꞌne mi embäbi: «¡Mu̱ go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä, käi de näꞌä rä zaa ꞌne ñäni ri te!».

      Nꞌa de nuꞌu̱ yä yꞌo fadi mi zu̱di ha rä hyo rä Hesu, bi ꞌñembäbi: «Bengägi nuꞌmu̱ xki hñudi ha ri Tsꞌu̱tꞌhui». Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Ma gi ꞌmu̱i kongeki ha rä Paraiso». Näꞌä ndeꞌä, bi nja nꞌa rä ꞌme̱xui po hñu ora. Pe tanto María ngu märꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu bi gohi getbu̱ de habu̱ mi zu̱diꞌä. Rä Hesu bi yꞌapäbi rä apostol Juan ge xä su María, näꞌä rä nänä rä Hesu.

      Änte de xä du, rä Hesu bi ꞌñenä: «Ja xä uadiua gatꞌho nuꞌä xkä ꞌme̱pkägi». Mꞌe̱fa de bi mängä njabu̱, bi du. Oraꞌä, nse̱kitho bi nja nꞌa rä däta mbiꞌmhai. Näꞌä rä däta cortina mi naxä habu̱ mi tꞌembi rä Santo ꞌne rä Santísimo, bi xigi mädetho. Nubye̱, nꞌa de nuꞌu̱ yä soldado mi ꞌmahni bi ꞌñenä: «Xa mäjuäni mi gehni rä Tꞌu̱ Äjuä».

      «Ngeꞌä hingi mporta hängu yä promesa xä uni Äjuä, nuꞌu̱ xä zo̱ho̱ xä kumpli po mäde de geꞌä» (2 Corintios 1:20, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Por hanja Pilato bi hye̱gi ge yä jäꞌi bi hyo rä Hesu? ¿Hanja bi ꞌñudi rä Hesu ge mänꞌa mi turämu̱i po märꞌaa ke po geꞌäse̱?

      Mateo 27:11-14, 22-31, 38-56, TNM; Marcos 15:2-5, 12-18, 25, 29-33, 37-39, TNM; Lucas 23:1-25, 32-49, TNM; Juan 18:28–19:30, TNM.

  • Rä Hesu bi nangi de rä du
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rꞌa yä ꞌme̱hñä bi kꞌäni habu̱ bi tꞌagi rä Hesu, pe ya hinte bi oni

      RÄ NTHEKE 91

      Rä Hesu bi nangi de rä du

      Mꞌe̱fa de bi du rä Hesu, nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ rä thuhu José bi yꞌapäbi nse̱ki Pilato, pa dä zu̱kuäbi rä ndoyꞌo rä Hesu ꞌne dä yꞌagi. José bi goꞌspäbi ha rä ndoyꞌo rä Hesu rꞌa yä ꞌñethi xa mi fontꞌi xä ñho, bi pantꞌi ko nꞌa rä hogä tela de gä linu ꞌne bi yꞌagi. Mꞌe̱fa, bi mända dä thuꞌspäbi nꞌa rä däta do ha rä goxthi näꞌä rä ntꞌagi. Nuꞌu̱ yä majhä bi ꞌñembäbi Pilato: «Di tsuhe ge nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu dä bepäbi rä ndoyꞌo ꞌne dä xipäbi yä jäꞌi ge näꞌä ya bi nangi de rä du». Hänge Pilato bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Kotꞌihu̱ xä ñho rä ntꞌagi ꞌne hñutsꞌihu̱ toꞌo dä su».

      Rä hñupaꞌä, rꞌa yä ꞌme̱hñä bi ma xa nꞌitꞌho habu̱ mi tꞌagi rä Hesu. Pe nuꞌu̱ bi hyandi ge ja toꞌo xki hñäki näꞌä rä do mi kotꞌi rä ntꞌagi. Nubye̱ nuꞌu̱ bi kꞌäꞌti mbo de rä ntꞌagi ꞌne bi hyandiꞌu̱ nꞌa rä e̱nxe̱. Näꞌä rä e̱nxe̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱. Rä Hesu ya xä nangi de rä du. Gi mahu̱ ꞌne xipäbihu̱ nuꞌu̱ yä de̱ni ge dä ma pa Galilea pa ja dä nthe̱uini».

      Oraꞌä, María Magdalena nguntꞌä bi ma bä honi rä apostol Pedro ꞌne rä apostol Juan, ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ja toꞌo xä bepäbi rä ndoyꞌo rä Hesu». Pedro ꞌne Juan bi nextꞌihi bi ma ha rä ntꞌagi. Mi hyandiꞌu̱ ge ya hinte mi jani rä ndoyꞌo rä Hesu, nuꞌu̱ bi mengi ha yä nguu.

      Mꞌe̱fa, María bi mengi pa ha rä ntꞌagi. Näꞌä bi hyandi mi ꞌmahni yoho yä e̱nxe̱ ꞌne bi ꞌñembäbiꞌä: «Hindi pädi habu̱ xä thäꞌspäbi rä ndoyꞌo mä zi Hmuu». María bi hyandi nꞌa rä jäꞌi mi yꞌoni, pe näꞌä bi mbeni ge go geꞌä mi su näꞌä lugaꞌä, hänge bi yꞌambäbi: «Po rä mäte, xikägi habu̱ gä tsogihu̱». Näꞌä jäꞌi bi dädi ꞌne bi nzofo po rä thuhu. Oraꞌä, María bi da ngue̱nda ge mi geꞌä rä Hesu. Hänge bi nextꞌi pa bä tsu̱di rä Hesu ꞌne bi hyu̱fi. Nubye̱ rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Xipäbi nuꞌu̱ mä de̱ni ge xkä hyanꞌgägi». Ko rä johya, María bi ma de gä nhextꞌi ꞌne bä xipäbi nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu ge näꞌä ya xki nangi de rä du.

      Näꞌä ndeꞌä, yoho de nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu mi yꞌo ꞌñuu de Jerusalén pa Emaús. Nse̱kitho, nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ bi zu̱diꞌu̱ ꞌne bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Te gi pedehu̱?». Nuꞌu̱ bi dädi: «¿Hixkä da ngue̱nda te xä thogi? Ya o̱tꞌe hñupa dende nuꞌmu̱ yä majhä bi hyo rä Hesu. ꞌNe nubye̱ rꞌa yä ꞌme̱hñä enä ge näꞌä ya xä nangi de rä du». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Hage hingi kamfrihu̱ yä profeta? Nuꞌu̱ bi yꞌofo ge rä Hesu ma dä tho ꞌne rä hñupaꞌä ma dä nangi de rä du». ꞌNepu̱ bi xipäbi te udi rä Mäkä Tꞌofo ge ma xä tꞌo̱tꞌpäbi rä Hesu. Nuꞌmu̱ ya bi zo̱niꞌu̱ ha Emaús, nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu bi yꞌapäbi näꞌä ñꞌo̱ho̱ dä ñꞌoxi kongeꞌu̱. Änte de xä ntꞌoxiꞌu̱, näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi ja nꞌa rä sadi, ꞌne oraꞌä nuꞌu̱ bi da ngue̱nda ge mi geꞌä rä Hesu. Pe nse̱kitho bi ꞌme̱tꞌho.

      Nubye̱, nuꞌu̱ yoho yä de̱ni rä Hesu bi nextꞌihi bi ma pa Jerusalén. Ora bi zo̱ni ha näꞌä rä ngu habu̱ xki muntsꞌi yä apostol, bi metuäbiꞌu̱ näꞌä xki thogi. Pe oraꞌä, bi yu̱tꞌi rä Hesu habu̱ xki muntsꞌiꞌu̱. Yä apostol himi tsa dä gamfri ge mi geꞌä rä Hesu. Hänge näꞌä bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hyandihu̱ mä yꞌe̱, thanihu̱. Ya xki tꞌofo ge rä Kristo ma xä nangi de rä du».

      «Nuga go gekägi drä ꞌñuu, ꞌne drä mäjuäni, ꞌne drä te. Hinto dä za dä ehe ko mä Dada, ho̱nse̱ po mäde de geki» (Juan 14:6, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi thogi ora rꞌa yä ꞌme̱hñä bi ma pa habu̱ xki tꞌagi rä Hesu? ¿Toꞌo bi zu̱di nuꞌu̱ yoho yä de̱ni rä Hesu mientra mi yꞌo ꞌñuu pa Emaús?

      Mateo 27:57–28:10; Marcos 15:42–16:8; Lucas 23:50–24:43; Juan 19:38–20:23.

  • Rꞌa yä me̱huä bi hyandi rä Hesu
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu ñäui yä apostol mientra häxi nꞌa rä peskado

      RÄ NTHEKE 92

      Rꞌa yä me̱huä bi hyandi rä Hesu

      Mꞌe̱fa de xki ñꞌudi rä Hesu ko nuꞌu̱ yä apostol, Pedro bi ma pa dä mpe̱huä ha rä ndehe Galilea. Tomás, Santiago, Juan ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä de̱ni rä Hesu bi maꞌu̱ ꞌnehe kongeꞌä. Nuꞌu̱ bi mpe̱huä xo̱ge rä xui, pe hinte bi gu̱u̱.

      Rä hyaxꞌä xa nꞌitꞌho, dende yabu̱ nuꞌu̱ bi hyandi nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ mi ꞌmai ha rä ñäni rä ndehe. Näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ bi maꞌtiꞌu̱ ꞌne bi yꞌambäbiꞌu̱: «¿Hängu yä huä xkä ju̱hu̱?». Nuꞌu̱ bi dädi: «Ninꞌaa». Näꞌä ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Yꞌe̱ntꞌihu̱ näꞌä ri däta rꞌonjuahu̱ ha rä ñꞌe̱i rä barko». Ngu bi yꞌe̱ntꞌiꞌu̱ ha rä ndehe, näꞌä rä däta rꞌonjua xa bi ñutsꞌi ko yä peskado ꞌne nixi mi tsa dä po̱ꞌtseꞌu̱ ha rä barko. Oraꞌä, Juan bi da ngue̱nda ge mi geꞌä rä Hesu, hänge bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ märꞌaa: «¡Gehni rä zi Hmuu!». Pedro nguntꞌä bi mfo̱te ha rä ndehe ꞌne bi nku̱nthe asta ha rä ñäni rä ndehe. Pe nuꞌu̱ märꞌaa, bi mꞌe̱fa ko rä barko.

      Nuꞌmu̱ bi tso̱niꞌu̱ ha rä ñäni rä ndehe, bi hyandi ge rä Hesu xki ꞌñudi rä tsibi ꞌne xki hñäxi rꞌa yä peskado. ꞌNehe mi jani rꞌa yä thuhme. Rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni ge dä hñäꞌspäbi rꞌa de nuꞌu̱ yä peskado ja xki gu̱u̱ pa dä hñäxi. ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Guä ehu̱ gi nzimxudihu̱».

      Pedro bi ma dä zu̱di rä Hesu ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä apostol mꞌe̱fa de geꞌä

      Mi uadi bi nzimxudiꞌu̱, rä Hesu bi yꞌambäbi Pedro: «¿Mänꞌa gi mäkägi ke nuya yä peskado?». Pedro bi dädi: «Hää zi Hmuu, nuꞌi gi pädi ge di mäꞌäꞌi». Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Nuꞌmu̱, ꞌuini nuꞌu̱ mä zi de̱ti». Pe rä Hesu bi yꞌambäbi mänꞌaki: «Pedro, ¿gi mäkägi?». Pedro bi dädi: «Zi Hmuu, nuꞌi gi pädi ge di mäꞌäꞌi». Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «Fadi nuꞌu̱ mä zi de̱ti». Po rä hñuu mꞌiki, rä Hesu bi yꞌambäbi njabu̱ mänꞌaki. Nubye̱, Pedro xa bi durämu̱i ꞌne bi dädi: «Zi Hmuu, nuꞌi gi pädi gatꞌho. Gi pädi ge mäjuäni di mäꞌäꞌi». Rä Hesu bi ꞌñembäbi: «ꞌUini nuꞌu̱ mä zi de̱ti». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi: «Sigi gi de̱ngägi».

      «Rä Hesu bi ꞌñembi: “Guä ehu̱ ꞌne te̱ngägihu̱ ꞌne gä utꞌäꞌihu̱ gi mpe̱huähu̱ de gä jäꞌi. Nuꞌmu̱, nuꞌu̱ ꞌmestho bi zopu̱ yä xitꞌä ꞌnepu̱ bi de̱ni”» (Mateo 4:19, 20).

      Yä ntꞌani: ¿Te mä milagro bi yꞌo̱tꞌe rä Hesu nuꞌmu̱ bi nthe̱ui nuꞌu̱ yä de̱ni ha rä ñäni rä ndehe? ¿Por hanja rä Hesu bi yꞌambäbi Pedro asta hñu mꞌiki mu̱ xa mäjuäni mi mädi?

      Juan 21:1-19, 25; Hechos 1:1-3, TNM.

  • Rä Hesu bi mengi pa mähetsꞌi
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Rä Hesu bi ma pa mähetsꞌi ꞌne yä de̱ni no̱ꞌtse

      RÄ NTHEKE 93

      Rä Hesu bi mengi pa mähetsꞌi

      Rä Hesu bi muntsꞌi ko yä de̱ni ha Galilea, ꞌne bi umbäbi nunä mhända: «Gi mahu̱, ꞌne ꞌñutihu̱ yä jäꞌi de gatꞌho yä dähni pa dä zo̱ho̱ dä de̱ngägi ꞌne xiꞌtsihu̱». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuga ma gä ꞌmu̱i kongeꞌähu̱ gatꞌho yä pa».

      Mꞌe̱fa de bi nangi de rä du, rä Hesu bi ꞌmu̱kua mä 40 yä pa. Ndunthi de nuꞌu̱ yä de̱ni tobe bi hyandi tanto ha Galilea ngu ha Jerusalén. Rä Hesu tobe bi ꞌñuti mä ndunthi yä tꞌo̱tꞌe nuꞌu̱ yä de̱ni ꞌne bi yꞌo̱tꞌe yä milagro. Po rä gäxä mꞌiki, rä Hesu bi muntsꞌi ko nuꞌu̱ yä de̱ni ha rä tꞌo̱ho̱ de gä olibo. Näꞌä xki ꞌñembäbiꞌu̱: «Oxki ma gi po̱ñhu̱ de gekua Jerusalén, ja dä ꞌmu̱hu̱ua asta hingi hñäñhu̱ näꞌä xä ñätꞌähu̱ Äjuä rä Dada».

      Pe nuꞌu̱ yä de̱ni himbi ntiende te mi ne dä mängä rä Hesu, hänge nuꞌu̱ bi yꞌambäbiꞌä: «¿Ma gi nrey ha rä hnini Israel?». Rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Jeoba tobe hinxä hñuxkägi de gä rey. Pe mänꞌitꞌho, nuꞌähu̱ ma gi hñänihu̱ rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä, ꞌne ma gi ntestigohu̱ de geki tanto ha Jerusalén, ha Judea, ha Samaria, ꞌne asta ha nuꞌu̱ yä luga xa yabu̱ de rä xiꞌmhai».

      Oraꞌä, rä Hesu bi mengi pa mähetsꞌi ꞌne nꞌa rä gui bi juti. Nuꞌu̱ yä de̱ni mi sigi mi no̱ꞌtse mähetsꞌi, pe rä Hesu bi ꞌme̱tꞌho.

      Nubye̱, nuꞌu̱ yä de̱ni bi mengi pa Jerusalén. Nuꞌu̱ mi sigi mi muntsꞌi pa mi xo̱kämbeni Äjuä ꞌne mi xatuäbi. Hää, nuꞌu̱ ya xki ñhoki pa xä me̱fi näꞌä xki mändabi rä Hesu.

      «Nuya yä hogä notisia de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, ma dä tꞌungä ntꞌo̱de ha gatꞌho rä xiꞌmhai, pa njabu̱ yä jäꞌi de gatꞌho yä dähni dä yꞌo̱de, ꞌnepu̱ dä zo̱ho̱ rä fin» (Mateo 24:14, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te mä mhända bi umbäbi rä Hesu nuꞌu̱ yä de̱ni? ¿Te bi thogi ha rä tꞌo̱ho̱ de gä olibo?

      Mateo 28:16-20; Lucas 24:49-53; Juan 20:30, 31; Hechos 1:2-14, TNM; 1 Corintios 15:3-6, TNM.

  • Bi hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä
    Nuꞌu̱ yä ntꞌudi ma gi pädi de rä Mäkä Tꞌofo
    • Yä de̱ni rä Hesu di predika ha yä idioma nuꞌu̱ yä jäꞌi xä ntso̱nte ha Jerusalén

      RÄ NTHEKE 94

      Bi hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä

      Ya xki thogi 10 yä pa dende nuꞌmu̱ rä Hesu xki mengi pa mähetsꞌi. Nubye̱, nuꞌu̱ yä de̱ni bi hñäni rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä. Ha rä Pentecostés de rä je̱ya 33, xki ntini ndunthi yä jäꞌi ha Jerusalén pa dä yꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua. Mi tsu̱di ngu 120 nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu xki muntsꞌi ha nꞌa rä nguu, ꞌne nse̱kitho bi thogi nꞌa rä milagro. Bi nheki nꞌa rä tꞌu̱kä faspi ha yä ñäxu kada nꞌa de nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu, ꞌne gatꞌho bi mu̱di bi ñä rꞌanꞌañꞌo yä idioma. Mbo de näꞌä rä nguu mi ntꞌo̱de nꞌa rä ruido ꞌñenä xa mi ja rä ndähi.

      Ora nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ꞌñehe de märꞌa yä dähni bi yꞌo̱de näꞌä ruidoꞌä, nguntꞌä bi ma bä handi te mi thogi. Himi tsa dä gamfri näꞌä mi handi; nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu mi ñä ha märꞌa yä idioma. Nuꞌu̱ bi ñꞌembi: «Nuyu̱ yä jäꞌi yä me Galilea. Pe, ¿hanja pädi dä ñä mä idiomahu̱?».

      Nubye̱, Pedro ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä apostol bi mꞌai ndelante de nuꞌu̱ yä jäꞌi, ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuꞌähu̱ go gä hyohu̱ rä Hesu, pe rä Zi Dada Jeoba go bi gu̱tsꞌi de rä du. Nubye̱, rä Hesu bi ꞌmu̱i ha mähetsꞌi ꞌne bi hudi ha rä ñꞌe̱i Äjuä. Go geꞌä bä pe̱nkägihe rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä ja ngu xki promete. Po rängeꞌä gä o̱dehu̱ ꞌne gä handihu̱ nuya yä milagro».

      Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini ha Jerusalén, himi tsa dä gamfri näꞌä mi handi ꞌne mi o̱de. Nuꞌu̱ yä noya bi mängä rä apostol Pedro, bi tso̱mbäbi ha yä koraso. Hänge nuꞌu̱ bi ñꞌani: «¿Te ri ꞌñehe gä pe̱fihe?». Pedro bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Arrepentihu̱ de nuꞌu̱ ri pekadohu̱ ꞌne nxixtehehu̱ ha rä thuhu rä Hesu. Pa njabu̱ dä za gi hñänihu̱ rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä». Näꞌä paꞌä, bi nxixtehe ngu 3.000 yä jäꞌi. Ja ngu mi thogi yä pa, mänꞌa mi xu yä de̱ni rä Hesu ha Jerusalén. Ko rä mfatsꞌi rä mäkä tsꞌe̱di Äjuä, yä apostol bi mu̱di bi hyoki märꞌa yä mhuntsꞌi. Njabu̱ bi za bi ꞌñuti märꞌa yä jäꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe xki mändabiꞌu̱ rä Hesu.

      «Mu̱ gi mää ante märꞌaa ge rä Hesu go geꞌä rä Hmuu ꞌne ha ri koraso gi kamfri ge Äjuä go bi gu̱tsꞌi de rä du, ma gi ñäni ri te» (Romanos 10:9, TNM).

      Yä ntꞌani: ¿Te bi thogi ha rä Pentecostés de rä je̱ya 33? ¿Por hanja näꞌä paꞌä bi nxixtehe ndunthi yä jäꞌi?

      Hechos 1:15; 2:1-42; 4:4; Juan 15:26.

Biblioteka ha Internet Otomí (Valle del Mezquital) (2000-2025)
Kotˈi ri kuenta
Ku̱tˈi ha ri kuenta
  • Ñañu
  • Pe̱mpäbi märꞌaa
  • Paati hanja di nheki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Condiciones de Uso
  • Política de privacidad
  • Configuración de privacidad
  • JW.ORG
  • Ku̱tˈi ha ri kuenta
Pe̱mpäbi märꞌaa